vМЕКТЕПТЕ ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУДА ИНТЕРНЕТ – ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ

МЕКТЕПТЕ ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУДА ИНТЕРНЕТ – ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ
ПАЙДАЛАНУ
С.С. Жамшитова
Ғылымыи жетекші, ф.ғ.к., профессор: Жуманбекова Н.З.
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау қ.
Salima1100@mail.ru
Ақпараттандыру – индустриалды қоғамнан ақпараттық қоғамға ауысу болып келеді,
және ақпарат саясатта, экономикада, білім мен мәдениетте негізгі стратегиялық ресурсқа
айналып, елдердің ғылыми-техникалық дамуының маңызды факторы болып табылады.
Ақпараттандыру процесінде қағаз ақпараттық тасымалдаушылар кең ауқымда цифрлық
тасымалдағыштармен ауыстырылады, нәтижесінде ғылымның, техниканың және
технологияның барлық салаларының автоматтандырылуы байқалады, қоғамның кәсіби
құрылымының өзгеруі, адамның жұмысқа деген көзқарасы және білім берудің әлемдік
жүйеге ақпараттық интеграциясы. Цифрлық ақпаратты таратудың және алмасудың негізгі
құралы – Интернет [1.106].
Ағылшын тілін оқытудың тиімділігін арттыру мәселесі қазіргі таңда өзекті бола
түсуде. Қазіргі әлем қоғамдық қатынастардың барлық салаларында, демек, білім беру
саласында қарқынды жүріп жатқан жаңару процестерімен сипатталады. Бірнеше ондаған
жылдар бойы басқалармен қатар екі жаһандық тенденция байқалуда: ақпараттандыру және
жаһандану.
Мемлекеттік білім стандартына сәйкес қазіргі мектеп түлегі мәдениетаралық
коммуникацияның белсенді қатысушысы, кем дегенде бір шет тілін және заманауи
ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды меңгеруі тиіс. Оның бойында өз
бетінше сыни тұрғыдан ойлау, қиындықтарды ұтымды жеңу жолдарын іздестіру сияқты
қасиеттер болуы керек. Ол шығармашылықпен ойлауы, стандартты емес өмірлік
жағдайларға икемді бейімделуі және әртүрлі әлеуметтік топтардағы адамдармен байланыс
табуы керек [2.219].
Интернет-технологиялар ұлттық білім беру жүйесінің әлемдік қауымдастықтың
инфрақұрылымына интеграциялануына ықпал етеді. Әр өңірден келген оқушылар арасында
бірлескен жобаларды ұйымдастыру және оқытушылар мен ғалымдардың тәжірибе алмасуы
өзекті болып отыр. Жаһандық желі әртүрлі елдердің ақпараттық орталықтарындағы
ақпаратқа қолжетімділікті ашады, бұл өздігінен білім алу мүмкіндіктерін кеңейтеді.
Сонымен қатар оқушылардың, мұғалімдердің және білім беру ортасының өзара әрекеттесу
формалары өзгеруде.
Білім беруді жаңғыртудың мемлекеттік бағдарламаларын зерделей келе, мемлекет білім
беру үдерісіне интернет-технологияларды енгізуді маңызды деп санайды деген
қорытындыға келуге болады, бірақ, соған қарамастан, «білім сапасын арттыру факторы
ретінде кешенді электронды білім беру ортасы әлі қалыптаса қойған жоқ. Бұл білім беру
қызметіне ақпараттық технологияларды енгізуге байланысты проблемалардың бар
екендігін көрсетеді[3.129].
Соның бірі психологиялық сипаттағы мәселе: қоғамның, демек, мұғалімдердің
интернетті белсенді пайдалануға дайын еместігі, компьютерлік сауатсыздық деп аталады.
Интернет пен компьютерлердің танымалдылығының артуына байланысты жаңа цифрлық
технологияларға теріс көзқарасты сипаттайтын «технофобия» термині пайда болды. Бұл
ақпараттық мәдениет деңгейінің төмендігімен, демек, ақпараттық қажеттіліктің
төмендігімен түсіндіріледі. Интернет-технологияларды оқу үдерісіне енгізу үшін сапалы
жаңа әдіс-тәсілдерді, бағдарламаларды жасап, интернетті танымал етуде мұғалімдермен
бірлесе жұмыс жасау қажет.

Тағы бір мәселе бар: оқу үдерісін техникалық жабдықтаудың жеткіліксіздігі. Бүгінгі
күні әрбір мектеп дерлік Интернетке қосылған компьютерлермен жабдықталғанына
қарамастан, олар тек информатика сабақтарында жиі қолданылады. Мектептегі бір
компьютерлік зертхана оқушылармен ағылшын тілі сабағында Интернетті пайдалану үшін
әдетте жеткіліксіз. Компьютерлік зертханаға қажетті уақытта қол жеткізу үшін ұстаздарға
белгілі мерзімге компьютерді пайдаланудың жалпы кестесін алдын ала дайындап қоюды
ұсынады. Шешім ұйымдастыру үшін компьютерлік сыныпты пайдалану болуы мүмкін
жобалық іс-шаралар, мектеп оқушылары мен басқа елдердің оқушылары арасындағы
байланыс, бұл тұрақты негізде Интернетке қосылуды қажет етпейді.
Екінші жағынан, туындаған кедергілерге қарамастан, мектептердегі оқу үдерісіне
жаңа технологиялар үздіксіз енгізілуде. Мемлекеттік білім беру стандарты оқу, мектептен
тыс, ғылыми-зерттеу және жобалық қызметте оқу процесін ұйымдастыру үшін мектепте
қажетті техникалық және бағдарламалық құралдардың ең аз жиынтығын белгілейді; білім
беру нәтижелерін өлшеуде, бақылауда және бағалауда.
Қолданыстағы интернет-технологиялар ақпаратты тек мәтін түрінде ғана емес,
гипермәтін, дыбыс және бейне түрінде де бере алады. Түрлі тақырыптар, іс-әрекеттер және
түрлі-түстілік оқушыларды ынталандырады. Мультимедиялық құралдар жеке
оқушылардың қызығушылықтары мен қабілеттеріне қарай оқытуды даралауға мүмкіндік
береді. Оқушылар мультимедиялық жобаларды орындауға дайын. Досовалованың
пікірінше, мультимедиа оқушының санадан тыс реакцияларын қоса отырып, материалды
қабылдау мен есте сақтауды жеңілдететін психологиялық жағдай жасайды. Мысалы,
тапсырманы қорытындылау немесе шығару, сондай-ақ орындалудың сәтті немесе сәтсіздігі
әр сабақта белгілі бір жұмыс түріне оқушыларды баптау, жалпы көңіл-күйді анықтау
арқылы қандай да бір дыбыс немесе бейнемен сүйемелденуі мүмкін.
Тілді меңгерудің кез келген деңгейіндегі ең қарапайым жоба оқушылардың жеке
блогтарын құруды қамтиды, онда олар өздері, қызығушылықтары, отбасы, үйі, елі және т.б.
туралы ақпаратты жазып, фотосуреттерін қоса алады [4.354].
Блог құру жобасы бірнеше кезеңнен тұрады:
1. Мұғалімнің процесті жақсы түсінуіне көмектесетін, сонымен қатар оқушыларға
ақпараттың мазмұны, тілі, құрылымы және сипаты туралы мысал келтіретін мұғалімнің
блог үлгісін жасау.
2. Оқушылардың блогтар құруы. (1 сағат) Мұғалімнің үлгісін талдағаннан кейін
балалар өз блогтарын құруға кіріседі. Егер сыныпта бір ғана компьютер болса, бүкіл сынып
үшін бір блог жасаңыз, оқушылар кезекпен өз үлестерін қосады, содан кейін үй тапсырмасы
ретінде олар өздерінің блогтарын жасап, келесі сабақта көрсете алады. Сыныпта әр
оқушыға компьютер болса, жұмыс процесін кезең-кезеңге бөліп, мұғалімнің
басшылығымен кезең-кезеңімен жұмыс жасаған дұрыс.
3. Жазбаларды қосу, блогтарға кіру. (1 сағат) Посттардың тақырыбы белгіленді,
өзіндік жұмысқа уақыт береміз. Содан кейін оқушылар өз беттерінің мекенжайларымен
алмасады, бір-бірінің блогтарына кіріп, пікірлерін айтады. Бүкіл сынып үшін бір блог болса,
оқушылар жазбаларды жариялағаннан кейін бір-біріне пікірлер қалдырады.
4. Әрі қарай блог жүргізу, жобаны жүзеге асыру, өзара блогқа бару. (2-3 академиялық
сағат.) Мұғалімдер басқа елдердегі әріптестерімен бірлесіп жұмыс істей алады және екі
немесе одан да көп сыныптар арасында бірлескен сабақтар ұйымдастыра алады. Ол үшін
жобаның уақыт шеңберін алдын ала белгілеу кере
Екінші жағынан, шет тілінде сөйлейтіндер жасаған көптеген түпнұсқа технологиялар бар.
Олар тілдік ортада болуға, қазіргі шет тіліндегі сөйлеу үлгілерін оқуға, көруге және естуге
және сөйлеуге үйрету процесінде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл Интернетті пайдалану
сөйлеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді дегенді білдіреді: жазу (электрондық пошта,
чаттар арқылы хат алмасу, онлайн материалдармен жеке жаттығуларды орындау, вики
қызметтері мен блогтарды пайдалана отырып жобаларды аяқтау); оқу (ақпараттық

сайттардың
мазмұнымен
танысу,
хабарламаларды
оқу);
тыңдау
(аудио/бейнематериалдарды тыңдау және қарау, Skype арқылы әңгімелесушінің сөзін
тыңдау); сөйлеу (Skype арқылы байланысу, Интернеттен алынған ақпарат негізінде
сабақтарда қосымша мәтіндер жасау). Яғни, ағылшын тілінде коммуникативтік
құзыреттіліктің толық қалыптасуына ықпал етеді.
Веб квест құру процесі әрқашан оңай емес, бірақ жеке Web-квест жасау үшін белгілі
бір қадамдарды орындауға болады: Қазір Интернетте Web-квесттер жасауға арналған
арнайы сайттар бар, олардан Web квестке арналған үлгілерді табуға болады. Квест және
оларды жасау бойынша егжей-тегжейлі нұсқаулар.
Вебквест қағазда да, электронды форматта да берілуі мүмкін.
1-қадам: Тақырыпты анықтау. Вебквест тақырыбы сәйкес келуі керек төрт шарт бар:
А) білім беру бағдарламаларының мазмұнына қойылатын мемлекеттік стандарт
талаптарын орындау;
В) оқушының ойлау қабілетінің жоғары деңгейін дамытуға ықпал ететін тапсырманы
қамту;
C) сабақтың тақырыбы тарапынан меңгеру мұғалімді толық қанағаттандырмайтын
материалдарды мазмұнды түрде ауыстыру немесе толықтыру;
D) Интернетті тиімді пайдалану.
2-қадам: вебквест жасау үшін матрицасы (үлгі) бар сайтты таңдау.
3-қадам: тапсырмаларды орындау. Алдымен оқушылар тапсырманы қандай формада
орындайтынын таңдау.
4-қадам: Бағалау жүйесін ойлап табу.
5-қадам: Оқушылар жауап табу үшін пайдаланатын ақпарат көздерін табу.
6-қадам: Парақта берілген негізгі ақпаратпен Web-квест жасауды бастау.
7-қадам: Барлық беттер аяқталғанда, вебквест сайтта орналастырылуға дайын және
оны жариялауға болады.
Web-Quest басқаларға жарияланғаннан кейін ғана қолжетімді болады.
8-қадам. Өз веб-сайтыңызды жасау арқылы вебквестті Интернетте жариялау немесе
вебквест дизайнерлерінің сайттарында дайын үлгілерді пайдалану. Төменде оқушыларға
арналып жасалған веб квест берілген.
Вебквест оқушыларда келесі дағдыларды дамытады:
- ақпаратты іздеу;
- негізгі сөздерді ерекшелеу;
- тақырып пен мәселені анықтау;
- негізгі ақпаратты қосалқы ақпараттан ажырату;
- қажетті ақпаратты жазу;
- оқығанның мазмұнын толық немесе қысқаша айту;
- мәтіндегі ақпаратты қорытындылау;
- мазмұнын толық немесе қысқаша жеткізу;
- қойылған сұрақтарға (мәселелерге) сәйкес фактілерді, мысалдарды, дәлелдерді бөліп
көрсету;

Бұл технологияның артықшылығы – оны мектептегі кез келген пән бойынша,
сыныптағы жеке немесе топтық жұмыстарды да, сабақтан тыс жұмыстарды да
ұйымдастыру үшін қолдануға болады. 10 сынып оқушыларына «Travelling» тақырыбы
бойынша сабақ жүргізілді, сабақта квест технологиясы қолданылды.
Ұйымдастыру кезеңінде оқушыларға сұрақтар қойылып, ән тыңдатқызылды.
Сұрақтар қою арқылы оқушыларды сөйлеу әрекетін ұйымдастыруға итермеледі. Талқылау
барысында барлық оқушылар бір-бірінен талқыланатын мәселенің барлық аспектілерін
үйренеді. Олар өз пікірлерін білдіріп, қорытындылар жасап, оқиғалардың әрі қарай дамуын
болжауы керек. Нәтижесінде, материалды зерделеу және оны талқылау арқылы оқушылар
пікірталас сипаттағы бір жалпы сұраққа жауап беруі керек.
Ғылым эксперименттің екі түрі бар: табиғи және зертханалық. Бұл тәжірибие табиғи
деп атауға болады, өйткені бақылау және эксперименттік топтарды бөлу арқылы
сыналушылардың қалыпты іс-әрекетіне жақын жағдайларда жүргізілді.
Орта мектептің жоғары сыныптарында оқитын балалардың квест технологиясын
қолдану арқылы ағылшын тілі сабағын жақсы түсіну және мотивацияны дамыту жасаған
жобаны пайдаланылса, нәтижелі болмақ. Эксперименттік жұмыстың мәні алға қойылған
гипотезаның дұрыстығын тексеру болды.
Білім беру квесті – бұл қатысушылардың алдына қойылған мәселенің бір түрі, мұнда
олар оқу тапсырмаларын орындауы керек. Бірақ білім беру мәселесінен айырмашылығы,
оқу ізденісінде сюжет элементтері бар, әртүрлі объектілерді, ақпараттарды іздеумен және
ашумен байланысты рөлдік ойын, ал кейбір аумақтың ресурстары немесе ақпараттық
ресурстар білім беру мәселелерін шешу үшін қолданылады.
Оқу үдерісіне веб-квесттерді енгізудің басты артықшылығы оқушыларды өз бетінше
аналитикалық және шығармашылық ойлауға ынталандыру, оларды өз нәтижелерін және
әріптестерінің нәтижелерін объективті бағалауға тарту екені сөзсіз. Веб-квесттер
мұғалімнің алған білімін оқытудың және бақылаудың инновациялық әдісі ғана емес,
сонымен қатар дайын жауаптарды таңудан бас тартатын оқушылардың білімді алуының
жаңа әдісі болып табылады.

Әдебиет
1. Азимов Э. Г. Новый словарь методических терминов и понятий. – М., 2019. – 488с.
2. Багузина Е. И. Веб-квест технология как дидактическое средство формирования
иноязычной коммуникативной компетентности: дис. канд. пед. наук : 13.00.01 :
общая педагогика, история педагогики и образования. – М., 2022. – 238с.
3. Безрукова В. С. Педагогика: учеб. для индустр.-пед. техникумов и учеб. пособ. для
инж.-пед. специальностей. – Екатеринбург, 2020. – 296с.
4. Нұрғалиева Г.Қ. онлайн платформалар- мұғалімдер мен оқушылар қызметін
ізгілендіру құралдары. // Компьютер әлемі, 2018.- №2.- 20б.