Жеке кабинетке кіру
Сайт бойынша барлық сұрақтарды 8(771)-234-55-99 (Ватсап) осы номерге жазуға болады. Тәрбиешілерге, ұстаздарға, оқушыларға, студенттерге арналған турнирлер басталды. Толығырақ
Құрметті аттестация тапсыратын ұстаздар аттестацияға арналған сұрақтар мен оның жауаптары дайын болды. Біз оны арнайы кітапша ретінде шығардық. Толығырақ: 8-(707)-358-15-26 осы номерге дәл қазір хабарласыңыз немесе ватсапқа жазыңыз.
Құрметті аттестация тапсыратын ұстаздар аттестацияға арналған сұрақтар мен оның жауаптары дайын болды. Біз оны арнайы кітапша ретінде шығардық. Толығырақ: 8-(707)-358-15-26 осы номерге дәл қазір хабарласыңыз немесе ватсапқа жазыңыз.
:ылыми жұмыс.Айранның денсаулыққа пайдасы
Автор:Танирбергенова Аксулу Муратовна
Бағыты: Бастауыш сынып
Бөлімі: Ғылыми жұмыстар
Сыныбы: 4 сынып
Жарияланған уақыты: 2019-06-11
Материал туралы қысқаша түсінік
Бастауыш сынып мұғалімдеріне іс тәжірибе алмасу
Қазағымыз о заманнан төрт түлік малын құнттаған, одан өндірген сүт, айран, қатық,қымыз, шұбат сияқты ақтың да пайдасын білген халық.Ата-бабаларымыз сүт өнімдерін ақ десе,ортағасырлық дәрігерлер оны көптеген ауруларға ем деген.Бұл жобада сүт өнімдерінің бірі айран туралы толық мағлұмат жинақталып,оның адам денсаулығына тигізер пайдасы, жасалу жолдары салыстырылып,қарастырылды.
Самым полезным трудом для казахского народа считаетскотоводство,которое издально испокон веков традиционно передается от поколения к поколению.Из всех видов домашнего скота наши предки сумели приготовить разные молочные изделия.К примеру,кефир,молоко,сметана,творог приносят огромное удовольствие не только аппетиту,но и укрепляет здоровый образК сожелению современные медики рекомендуют больше молочного производство в пастеризованном виде,что приносять к ослаблению здоровья,понижения иммунитета.Данная научная работа исследует, как кефир является самым ценным продуктом,что приносит огромное удовольствие для здоровье образа жизни.
«Айранның денсаулыққа пайдасы»
Дауренұлы Жахангердің «Айранның денсаулыққа пайдасы»атты ғылыми зерттеу жұмысында сүт өнімдерінің бірі айранның құрамы мен адам денсаулығына қаншалықты пайдалы екендігі,дүкен сөрелеріндегі айран түрлері мен табиғи жолмен өндірілген айран түрлерінің құрамы мен құнары салыстырылып,зерттелді.Жасалу жолдарымен танысты.Ұлттық сусынымызды жарнамалай,қазақтың «Ақ ішсең ағарарсың» деген қағидасына сүйене отырып,айранды күнделікті тұтынуға мүмкіндік жасау жолдарын қарастырып зерттеді. Оқушы зерттеу жұмысы барысында көп ізденді.Елбасымыздың «Дені сау ұрпақ - ұлт болашағы» деген сөзін қолдай отырып, отанымыздың келешегі, көркеюі, бүгінгі жастардың қолдарында екендігін айтты.«Айранның денсаулыққа пайдасы»ғылыми зерттеу жұмысының тақырыбы бүгінгі күннің өзекті тақырыптардың бірі.Дауренұлы Жахангердің жұмысына жақсы деген баға беремін.
I. Кіріспе.------- 2.1.Ақтың адам ағзасына тигізер пайдасы---------------------2.2.Айранның түрлері,олардың жасалу жолдары2.3.Айран ұйыту әдісі
2.5 Сауалнамалар қорытындысы---------
III. Қорытынды. ----------------
Сүт тағамдарын қазақ халқы бір сөзбен “ақ” дейді.Ақтан тағамдар әзірлеуде бірнеше мыңдаған жылдар бойы халық аса бай тәжірибе жинақтай отырып, одан жүзден астам тамақ түрлері мен дайындау әдістерін жасаған. Сиыр сүтінен сұйық, қою, қоймалжың, ащы, тұщы, жұмсақ, қатты, ұнтақ түріндегі ұлттық тағамдар жасаған. Сүт тағамдарының құрамы белок, май және көмірсуларға өте бай, олар адам организмінде оңай қорытылады әрі сіңімді болады.Бұлардың кейбіреулерінің емдік қасиеттері бар екенін біле бермейміз.Яғни,қазіргі таңда біздер күнделікті қолданатын дүкен сөрелеріндегі айран түрлері біздерге қандай жолмен келеді. Қазіргі таңда осы өзіміздің ұлттық сусынымыз табиғи айран қаншалықты сұранысқа ие деген сұрақ туындады.Қазіргі балалар айран ішеді ме?Қандай айран ішеді? «Айранның денсаулыққа пайдасы» атты жобамды іске асыруға кірістім.Зерттеу мақсаты.Айранның құрамын,қасиетін анықтау.Ұлттық сусынымызды жарнамалай отырып,ауыл шаруашылығын көтеру.Айранның денсаулыққа тигізер пайдасын зерттеу.- -Айранның адам денсаулығына тигізер пайдасы бар екенін дәлелдеуЗерттеу жұмысының нәтижесі:Айранның қоректік құндылығын меңгеру,айран өнімдерін алу жолдарын, маңызын түсіндіру.Денсаулыққа пайдасын білу. .
«Ақ дертке дауа,жанға шипа» деген қағидаға сүйене отырып,яғни болашақта мектеп жасындағы оқушылар мен жас жеткіншектерге,әртүрлі қоспадағы сусын орнына,ұлттық сусынымыз айранды күнделікті тұтынуға мүмкіндік жасау.Күнделікті тұтынуға бағасы жағынан тиімді,әрі қолайлы қаптамада айран өнімдерін шығару.Зерттеу әдістері:бақылау,салыстыру,тұжырымдау,сауалнама және нақты материалдарды қорытындылау -Тақырып таңдау-Ғылыми жобаға қажетті материалдар жинау-Осы материалдарға сүйене отырып ғылыми жоба жазу кезеңі-Жобаны тексеру және компьютерде теру
2.1.Айран пайдасыАйран – Қазақстанды, Орта Азияда, Қырымда, Кавказда кеңінен тараған тағам. Сондықтан болса керек, бұл тағамның шығу тарихын әр ел өзіндерімен байланыстырып алған. Бірақ анағында айранның нағыз төркіні – қазақ елі. Айранның құрамы сүтке ұқсағанымен, ұйытылған соң пайдалы дәрумендерінің саны анағұрлым арта түседі. Айран – сүттен жасалатын ағарған. Айранның адам ағзасына пайдасы мен қасиеті мол. Мәселен, адам түрлі тамақтардан уланған кездерде де айранды қолданады. Себебі бұл өнім ағзаны тазартып қана қоймай, өзінің дәрумендерімен емдеп жазады. Ауруға қарсы тұру қажырын көтереді. Медицина тілімен айтқанда «жедел жәрдем ас».Сондықтан болса керек, шөлімізді қандырады әрі тойымды тамақ. Қазақтың ең танымал ұлттық тағамдарының бірі – айран қасиетін барша қазақ біледі. Кешкі астан соң, міндетті түрде 1 кесе айранды тұтынған. Бұл асты қорытуға көмегін тигізеді екен. Кішкентай нәрестелерге де айран берген, ауру-сырқаудан сақ болсын деп. Жүкті әйелге де осы тағамды тұтынуға кеңес берген. Кез келген тағаммен бірге қонақ алдына да ағарған айранын ұсынған. Бұл қонақжайлылықтың белгісі. Осылайша қазақтың дастарханыннан айран үзілмей келеді. Ұзақ жолға шығар кезде де айранның рөлі ерекше болған. Тіпті үйге жылан кіргенде де басына ақ құйып шығарып салған. Ғалымдар аты суық ауруларды да осы айранымыз емдегенін айтады. Емдік қасиеті мол сусынды жақтырмайтын адам ағзасы жоқ. Бұлай деп отырғанымыз да сол сүтті ұнатпайтын адамдар да кездеседі. Себебі олардың ағзасы сүт құрамында кездесетін лактоза деген элементті көтере алмайды. Салдарынан ішкебу, дискабектриоз сияқты аурулар пайда болады. Ал айранның мұндай реакциясы мүлдем жоқ. Қайта мұны ішкен адам әлденіп, қауқары арта түседі.Құрамында пайдалы дәрумендермен қатар калий мен кальций бар. Бұлардың қандай рөл атқаратыны да белгілі. Д дәрумені де бар. Сүйектің беріктігін қатайтып, бұлшықеттерді нығайтады. Бұл аз десеңіз, асқазан жолдарын емдеп, ішек ауруларын жазады. Көздің көрі қабілеттілігін арттырады. Ал А дәрумені тері қабатының жұмсақ әрі әдемі болуына жағдай жасайды. Ал фосфор түрлі инфекциялардың алдын алып, жұқпалы дерттерден сақтайды.Айран – әрдайым диетологтардың кеңес беретін ас мәзірі. Құрамы күрделі болғанымен, соңы семіздікке алып келмейді. Себебі ағзаға түскен айран өзге тамақтарды қорытуға белсенді. Айран ұйқысыздық дертінінң де алдын алады, яғни жүйке жүйесін де емдейді.Бүгінде Қазақстанда сүт өнімдерін тұтынудың орташа көрсеткіші жылына адам басына шаққанда шамамен 160 литрді құрайды. Бұл жылына есептегенде біздегі тұрғындардың күнделікті бір кесе де сүт өнімін ішпейтінін пайымдауға болады. Алайда, бұл көрсеткіштің өзі аймақтарда әр түрлі сипатқа ие. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысының тұрғындары сүтті жылына 100 литрден аз ішеді. Салыстыратын болсақ, Франция мен Германияда сүт және сүт өнімдері бір адамға шаққанда жылына 490 литрден келеді. Скандинавия елдерінде әрбір адам жыл сайын 500 литрден жоғары сүт және сүт өнімдерін пайдаланады. Дәл осы елдер әлем бойынша ұзақ өмір сүру жағынан алда келеді. Бағамдасақ, Қазақстан да-мыңдаған елдерге қарағанда сүт өнімдерін анағұрлым аз пайдаланады.Соңғы кезде сүт өнімдерінің арасында танымалдыққа ие болып жүрген айран бар. Ол – биоайран. Көп адам оны кәдімгі айраннан әлдеқайда пайдалы деп ойлайды. Ол шын мәнінде шала ұйытылған кәдімгі айран. Апаларымыз ұйытқан айранды уақытынан бұрын ашып ішсеңіз, биоайранның өзі. Ал сүт комбинаттары арнайы ашытқылармен дайындаған айраннан айырмашылығы жоқ деуге де болады. Тек «био» деп айдар таққан айранның құрамы бифидобактериялармен байытылған. Бұл ішектегі патогенді, яғни зиянды бактерияларды жойып, іш құрылысының саулығын арттырады.Өнімдер Сан Энергетикалық құндылығы (ккал) Ағуыздар (г) Майлар (г) Көмірсулар (г) [5] Айран 0 % 100 мл 30 3,0 0,1 3,8 Айран 2 % 100 мл 51 3,4 2,0 4,7 Ең алдымен өзімнен бастайын.Менің әжем ауылда тұрады.Келген сайын айран алып келеді,я болмаса беріп жібереді. «Табиғи айран ішіңдер»деп үнемі айтып отырады.Содан ауылға бір барғанымда әжемнің айранды қалай ұйытып жатырғанын көрдім. Айран ұйыту әдісі мені қызықтырып,әжемнен сұрай бастадым.- Айран деген құт қой. Мүмкіндігінше дастарқаннан үзбеуіміз керек. Қазір жастар бұл ағарғанға мән бермейтін болды. Немерелерімізге айран берсек, йогурт одан пайдалы деп ойлайды ма, келіндер сол боялған тәтті айранды береді. Онысы сары, қызыл, тіпті көк қой. Әрине, бояуы бар. Мүңкіген иісі жүрегіңді айнытады. Одан да үйдегі айранға тәтті тосапты қосса дүкендегі йогурт болады ғой. Қоспасыз, бояусыз. Қант қосып, бал қосып іше бер. Аузынан ақ кетпеген баланың денсаулығы мықты болады. Балаларымыздың барлығын да айран-сүтпен өсірдік. Ауру-сырқауды білмеуші едік. Осының барлығы да ұлттық асымыздың, ұлттық сусындарымыздың арқасы. Айран ұйытылу әдісі.Айранды тартылған сүттен,тартылмаған сүттен дайындайды.Екеуінің айырмашылығы жер мен көктей.Тартылған сүттің майлылығы жоғары,ал тартылмаған сүттің майлылығы төмендеу болады.Айранды дайындау үшiн сиырдың сүтiн қайнатады да, +35, 40 С-қа дейiн салқындатып алдық. Онан соң айран,яғни ұйытқыны (1 кесе айранды сүтке) құйдық Онан соң ыдысты қақпақпен жауып, сүлгiмен орап, жылы жерге қойдық.4-6 сағаттан кейiн айран дайын болды.Жұмысым мені қызықтырып, қазіргі таңда қандай айран түрлері сұранысқа ие екенін білу мақсатында қала дүкендерінің бірінен сұқбат алдым.Бұл БИО айранның қандай айырмашылығы барын білгім келді.Айранның үш түрін пакеттегі ряженка,биоайран,табиғи айран.Үшеуін үш ыдысқа құйып бақыладым.БИО-айран сол қалпында тұр. Табиғи айран бірінші ашыды. Ряженканың 3күннен кейін дәмі бұзылды.Биоайран неге ашымады?
| Ряженка | Био айран | Табиғи айран |
| Ұнтақ3-5күн | ҰнтақБояғышАнтиқышқылЭмульгаторКонсервантҚоюландырғыш т.бСақталуы 3ай | 2-3 күн сайын ұйытылады |
Е 4.. – стабилизаторлар –тағамның консистенциясын сақтайды. Мұнда мүмкін болған желатин, крахмал, камедилер енеді.Е 5.. – эмульгаторлар. Осы қоспаның арқасында тағам құрылымы сақталады. Ең белгілі әрі танымал эмульгатор - лецитин. Бір де бір шоколад бөлігі мұнсыз дайындалмайды.Е 6.. – дәм мен иісті күшейтушілер. Бұларсыз тамақ дәмсіз көрінеді.Е 7.. – басқа қоспалар. Мысалы, антибиотиктер. Осыдан аз уақыт бұрын бір естігенде құлағымыз үйрен қоймаған тағам атаулары шықты. Мысалы, «ірімшік тағамы», «құрамында сүт бар тағам», құрамында айран, қаймақ бар тағам... Мұндай тағамдардың дәмінде де, бағасында да айырмашылық бар. Әрине, бұл табиғи емес.Демек,бұл зерттеуімнен шығарған қорытындым.Дүкен сөрелеріндегі айрандаға қоспа қосылып,арнайы технологиялық жолмен тағайындалады.Табиғи айранның сақталу мерзімі 1-2 күн болса,тетра қаптамадағы айрандар 3 айға дейін қоспаның арқасында ашымайды екен.-Ең бірінші сұрақ дайындап, сұхбат жүргізуге тырыстым. Қолдары бос уақытты күтіп, ұстазым екеуміз кездесуге бардық. Кездесерде кейбір қиындықтар болды. Кейде ауа –райының әсері, не болмаса кездесеміз дегенде шұғыл шаруаларының болуы кесел келтірді. Соған қарамастан кездесіп, әңгіме дүкен құрып,сүттің өндірілу жолдарымен таныстым.Буранбаев Ермек Мухамбетжановичтің айтуы бойынша.Майлылығын,тығыздылығын,сүт құрамындағы судың мөлшерін,таза өнім беру үшін барлық жағынан мұқият зерттелуі керек. Майлылығын ажыратуға арнайы құрылғыға құйылады.Сауылған сиыр сүтінің майлылығы 4,5пайыздан көп болмайды.Майлылығын ажыратқаннан кейін 3,8%сүт өндіруге,2,5%айран өндіруге жібереді.Айран арнайы құрылғыда,яғни термостатта белгілі температурада,арнайы ашытқы қосып,1тәулік ұйытуға қойылады.Ұйытқыны Ресейден,Белоруссиядан алдырады. Ұйып болған айранды пакеттерге құйып,12сағат термостатта ұстайды.Содан кейін тиісті,яғни ауруханаға,балабақшаға жеткізіледі.Пакеттегі айрандар арнайы ұнтақ қосылып ұйытылады.Олардың сақталу мерзімі3 күннен аспауы тиіс.Барлық қала тұрғындарын сүт өнімдерімен қамтамасыз етуге өндірілетін өнім жеткіліксіз. Ал қазіргі заман ХХІ ғасыр жастары қандай сусын ішкенді қалайтынын қарастыратын болсам, әлде қайда өзгеше екен. Оны анықтау үшін ұстазым екеуіміз қажетті сұрақтар ойластырдық. Мектептегі әр буынның жоғарғы сыныптарына 5 сұрақтан тұратын сауалнама жүргізген болатынмын. Ең алғаш сауалнаманы өз сыныбымнан бастадым. Оқушылар үлкен қызығушылықпен қатысып, шынайы жауаптарын берді. Жауапты ия,жоқ түрінде алдым.
Біз тамақтану үшін өмір сүрмейміз,өмір сүру үшін тамақтанамыз.Өмір сүру үшін адамға денсаулық қажет.Денсаулық-баға жетпейтін жалғыз ғана асыл дүние. Біз денсаулығымызға немқұрайлы қарап, оған үлкен зиян келтіреміз. Денсаулықтың қадірін, адам ауырғанда білетіні өкінішті-ақ. Денсаулықтың мықты болуы, адамның өзіне де байланысты. Адамзат өмірге келген соң, өмірін қалай болса, солай өткізбеуі тиіс.Яғни, адам саналы да, жарқын өмір сүруі қажет. Ол үшін ең алдымен ата-бабамыз айтып кеткендей: Бірінші байлық-денсаулық,Екінші байлық-ақ жаулық,Үшінші байлық-он саулық Демекші,ауылшаруашылық өнімдерін көтеріп,ұлттық сусындарымызға қолдау көрсетуіміз қажет деп ойлаймын. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні», елімізде өсіп келе жатқан жас жеткіншектердің денсаулықтары мықты, келешегі зор болу үшін қолымыздан келетін барлық жақсы, игі істерімізді аямауымыз керек.Құрамы жағынан пайдалы,әрі құнарлы.Пайдасы шаш етектен келетін өзіміздің ұлттық сусындарымызды тұтынатын кез келген сияқты! Өз ойымды қорыта келе қоғамның басты мақсаты да – міне, осы.
Сонымен қатар,менің болашақтағы арманым ауыл шаруашылығын дамыта отырып, жас ұрпаққа айранның маңыздылығы жөнінде жарнамалай,қазақтың «Ақ ішсең ағарарсың»деген қағидасын ұстана отырып, бір айранның құнына тең келетін бір қаптамада екі бірдей табиғи құнарлы өнімді жасап шығару.Дүкенде 1литр сүт 250теңге тұрады.1литр айран да 250теңге.Екеуіне 500теңге ақша керек.Ал,осы екі тағамды бір қаптамаға 0,5л сүт,0,5айран етіп жасап шығаратын болсақ.Сіз 250 теңгеге айран мен қатар сүтті де,я болмаса сүзбені өз таңдауыңызбен ала аласыз.
Қолданылған материалдар 1.Қазақтың дарқан дастарқаны [1] Алматыкітап 2007ж Авторы Сейіт Кенжеахметұлы 92-94бет 2.Қазақтың дәстүрі этнографиясы [2] Алматыкітап 2006ж Авторы А.К.Саматұлы 56-57 бет 3.Ежелгі Қазақстан [3] Аруна 2006ж Авторлары: Т.Жұматаев, Л.И.Тетенко Т.Жұмаханов, Т.Шаңбай 92-93бет 4.Қазақ әдебиеті[4] Аруна Алматы 2005ж 65-66бет 5.Сен білесің бе? [5] Энциклапедиясы Аруна ЖШС Райымбеков Қ.Ж, Байғабылова Қ.Т. 252-253бет 6.Орифлэйм [7] 34-39бет 7.Әжемнің әңгімесі[6] 8.Химия мектепте ғылыми –педагогикалық журнал [8] 2005ж 6-8бет 9.Химия 10сынып Нурахметов Н., Қ,Бекішев, Н.Заграничная 141-147бет 10.Интернет ресурсы [activia.kz›kaz/pages/ajrandy] [9]
Батыс Қазақстан облыстық білім басқармасы
Ғылыми зерттеу жұмысының тақырыбы:«Айранның денсаулыққа пайдасы »
Бағыты: дүниетану
Ғылыми жетекшісі бастауыш сынып мұғалімі:
Сертификатты жеке кабинеттегі жетістіктерім бөлімінен жүктеп алуға болады
Материалды сайттан тегін жүктеу
Материал ұнаса парақшаңызға сақтап қойыңыз!
Өз пікіріңізді қалдыру үшін тіркелу қажет.