Заманауи инновациялық білім беру технологиялары

Педагогикалық технологиялар қорынан оқыту мен тәрбиелеуде оңтайлы нәтижелерге жеткізетін технологияны таңдау үшін «педагогикалық технология» не екенін дұрыс түсіну керек. Педагогикалық технология «Қалай нәтижелі оқытуға болады?» деген сұраққа жауап береді.

Қолданыстағы анықтамаларды талдай отырып, педагогикалық технологияның мәнін құрайтын келесі өлшемдерді атап өтуге болады:

оқыту мақсаттарын анықтау  (неліктен және не үшін);

мазмұнының құрылымы (не);

оқу үрдісін тиімді ұйымдастыру (қалай);

Білім берудің әдіс-тәсілдері, оқыту құралдары (ненің көмегімен);

мұғалімнің кәсіби деңгейі  (кім);

оқыту нәтижелерін бағалаудың объективті әдістері.

Сонымен, "педагогикалық технология" дегеніміз - белгілі бір ретпен ұсынылған және болжамды нәтижеге қол жеткізуді болжайтын мұғалімнің іс-әрекеттерінің жиынтығы.

«Инновациялық білім беру технологиясы» - бір-біріне байланысты үш нәрселердің кешені. Что же такое «инновационная образовательная технология»? Это комплекс из трех взаимосвязанных составляющих:

1. Білім алушыларға берілетін қазіргі заманғы мазмұн пәндік білімді игеруді ғана емес, сонымен қатар қазіргі бизнес-тәжірибеге сәйкес келетін құзыреттілікті дамытуды да қамтиды. Бұл мазмұн заманауи байланыс құралдары арқылы берілетін мультимедиялық оқу материалдары түрінде ұсынылуы керек.

2. Оқытудың заманауи әдістері - материалды пассивті қабылдауға ғана емес, оқушылардың өзара әрекеттесуіне және оларды оқу процесіне тартуға негізделген құзыреттілікті қалыптастырудың белсенді әдістері.

3. Қашықтықтан оқыту формаларының артықшылықтарын тиімді пайдалануға мүмкіндік беретін ақпараттық, технологиялық, ұйымдастырушылық және коммуникациялық компоненттерді қамтитын заманауи оқыту инфрақұрылымы.

Заманауи білім беру технологияларына дамыта оқыту технологиясын, нновационным направлениям или современным образовательным технологиям в Приоритетном национальном проекте «Образование» отнесены: развивающее обучение; проблемалық оқыту; деңгейлік оқыту; ұжымдық оқыту жүйесі; міндеттерді шешу технологиясы; оқытудың зерттеушілік әдістері; оқытудың жобалық әдістері; модульдік оқыту технологиялары; оқытудың лекциялық-семинарлық-сынақ жүйесі; оқытуда ойын технологияларын пайдалану (рөлдік, іскерлік және оқыту ойындарының басқа да түрлері); ынтымақтастықта оқыту (командалық, топтық жұмыс); ақпараттық-коммуникациялық технологиялар; денсаулық сақтау технологиялары.

• Дәстүрлі технологиялар: оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастырудың мазмұнына, әдістеріне, нысандарына, танымдық дербестік деңгейіне, педагог пен білім алушының қарым-қатынасына негізделген, әр оқушының белсенділігін қамтамасыз ететін оқу сабақтарының түрлері дәстүрлі технологияларға жатады.

.

• Оқытудың сыныптық-сабақ технологиясы - оқу материалын жүйелі меңгеруді қамтамасыз ету және білім, білік, дағдыларды жинақтау.

• Оқытудың интербелсенді немесе топтық технологиялары (жұптық, топтық жұмыс, шеңбердегі фронтальдық жұмыс). Қарым-қатынасқа қабілетті, толерантты, ұйымдастырушылық дағдыға ие және топта жұмыс істей алатын тұлғаны қалыптастыру; бағдарламалық материалды меңгерудің тиімділігін арттыру.

• Ойын технологиясы (дидактикалық ойындар). Білім, білік және дағдыларды практикада, ынтымақтастықта қолдану негізінде жаңа білімді игеру.

• Проблемалық оқыту технологиясы  (оқу диалогі технологияның арнайы түрі ретінде, эвристикалық оқыту технологиясы). Білім алушылардың білім, білік, дағдыларды меңгеруі, танымдық және шығармашылық қабілеттерді дамыту.

• Перспективалық-озық оқыту технологиясы.  Оқушылардың білім алудың міндетті Білім алушылардың білім беру мазмұнының міндетті минимумына қол жеткізуі. Мәселелерді шешу тәсілдерін, мүмкіндіктерді қарастыру дағдыларын және нақты жағдайларда білімді пайдалануды үйрету. Әр оқушыға өздігінен ақпаратты іздеу, нәтижеге жету жолдарын таңдауға мүмкіндік беріледі. Мәселелерді шешу тәсілдерін үйрету.

• Шеберхана технологиясы. Білім алушылардың өз өмірінің мақсаттарын, өзін және қоршаған әлемдегі орнын ұғынуына, бірлескен ізденісте, шығармашылықта, зерттеу қызметінде өзінің мүмкіндіктерін жүзеге асыруына ықпал ететін жағдайлар жасау.

• Зерттеу технологиясы (жобалау әдісі, эксперимент, модельдеу). Білім алушыларға жобалау қызметінің негіздерін үйрету (оқу мәселесін қою, тақырыпты анықтау, зерттеу әдістерін таңдау, гипотезаны ұсыну және тексеру, жұмыс барысында әртүрлі ақпарат көздерін қолдану, орындалған жұмысқы презентация жасау).

• Электронды білім беру ресурстары (АКТ технологиялары). Ақпарат көздерімен жұмыс жасауды үйрету, өздігінен білім алуға үйрету, білім алу жолдарын өзгертуге дайын болу.

• Ынтымақтастық педагогикасы. Балаға адамгершілік-жеке көзқарасты іске асыру және білім алушылардың білім беру бағытын саналы таңдауы үшін жағдай жасау.

• Ұжымдық шығармашылық істер технологиясы. Оқушылардың шығармашылықта, зерттеу қызметінде, оқушылар ұжымында өз мүмкіндіктерін жүзеге асыру үшін жағдай жасау. Білім алушыларды толғандыратын мәселелерді талқылауға және талдауға, әртүрлі жағымсыз өмірлік жағдайларды өзін-өзі бағалауға тарту. Білім алушылардың ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру.

Белсенді оқыту әдістері - білім беру үрдісін ұйымдастыруға бағытталған, білім алушыларды танымдық іс-әрекет үдерісінде оқу материалын өз бетінше игеруге жағдай жасайтын педагогикалық іс-әрекеттер мен әдістердің жиынтығы.

• Коммуникативтік технологиялар

• Портфолио технологиясы

• Сын тұрғысынан ойлау технологиясы

• Модульдік оқыту

• Қашықтық оқыту

• Тест технологиялары

• Дарынды балаларды анықтау және қолдау технологиясы

• Қосымша білім беру технологиясы.

Қазіргі уақытта білім беру технологияларын зерттемей, сауатты педагог маман болу мүмкін емес. Жұмыс барысында инновациялық білім беру технологияларын қолдану мұғалімнің кәсіби деңгейін бағалаудың бірден-бір құралы болып табылады. Сондықтан қазіргі уақытта заманауи технологияларды неғұрлым қарқынды енгізу қажет. Әрине, кейбір технологияларды толығымен қолдануға кейде уақыт та, құрал да, білім де жеткілікті бола бермейді. Бірақ, инновациялық технология элементтері барынша қолжетімді.

Оқытудың интербелсенді немесе топтық технологиясы

Оқытудың интербелсенді немесе топтық технологиялары – білім алу үрдісінің диалогтік әдістеріне негізделген технологиялар. Бұл тұста топтық жұмыс, оқу дискуссиясы, модельдеу, іскерлік ойын, «миға шабуыл» сияқты әдістерді атап өтуге болады. Оқытудың бұл түрлері білім алушылар үшін маңызды, өйткені олар мәселені талқылауға және шешуге қатысу, басқа көзқарастарды тыңдау үшін мүмкіндік береді. Оқушылардың коммуникативтік біліктері мен дағдыларын дамыту топтың ішіндегі қарым-қатынасында да, топтар арасындағы диалогта да жүргізіледі. Оқытудың ондай түрі ынтымақтастықты, ұжымдық шығармашылықты қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Оқу іс-әрекетінде топтық өзара әрекеттесуді ұйымдастыру әртүрлі болуы мүмкін, бірақ ол келесі кезеңдерді қамтиды:

жеке жұмыс;

жұптық жұмыс;

топтық шешім қабылдау.

Тұрақты және уақытша құрылған топтарда жұмыс істеу арқылы оқушылар арасындағы арақашықтық жойылып, оқушылар бір-біріне жақындайды.

Кейс әдісі

Интербелсенді оқыту аясында CASE STUDY немесе КЕЙС-Әдісі құрылған. .

Білім алушылар оқытушыдан құжаттар пакетін (кейсті) алып, оның көмегімен мәселені жіне оны шешу жолдарын анықтайды.

Кейсті жеке және топта талдауға болады. Жұмыс қорытындысын ауызша немесе жазбаша шығаруға болады. Оқушылар кейспен сабақ үстінде де, үй тапсырмасы ретінде де таныса алады. Мұғалім дайын кейсті де қолдана алады, өзі де кейс құрастыра береді. Пәндер бойынша кейстердің көздері әр түрлі болуы мүмкін: көркем шығармалар, кинофильмдер, ғылыми ақпарат, мұражай экспозициялары, оқушылардың тәжірибесі. Әдістің ерекшелігі – күнделікі өмірден проблемалық ситауция туғызу.

Зерттеу технологиясы

Жобалау әдісі

Жоба әдісі – біртіндеп күрделене түсетін практикалық тапсырма-жобаларды жоспарлау және орындау процесінде білім алушылардың білімі мен іскерлігін дамытатын оқыту жүйесі. Кез келген жобаның мақсаты - әртүрлі негізгі құзыреттерді қалыптастыру. Олар: рефлексивті іскерліктер; іздеу (зерттеу) біліктері; ынтымақтастықта жұмыс істеу біліктері мен дағдылары; менеджерлік біліктер мен дағдылар; коммуникативтік біліктер; презентациялық біліктер мен дағдылар.

Білім алушылардың басым қызметі бойынша жобаларды жіктелуі:

Тәжірибеге бағытталған жоба жоба қатысушыларының өздерінің немесе сыртқы тапсырыс берушілердің әлеуметтік мүдделеріне бағытталған.

Зерттеу жобасы құрылымы жағынан ғылыми зерттеулерге ұқсайды. Ол таңдалған тақырыптың өзектілігін негіздеуді, зерттеу міндеттерін белгілеуді, гипотезаны міндетті түрде ұсынуды, содан кейін оны тексеруді, нәтижелерді талқылауды қамтиды.

Ақпараттық жоба  ол объект, құбылыс туралы ақпаратты оны талдау, жалпылау және кең аудиторияға ұсыну мақсатында жинауға бағытталған.

Шығармашылық жоба  нәтижелерді рәсімдеуге ең еркін және дәстүрлі емес көзқарасты қамтиды. Бұл альманахтар, қойылымдар, спорттық ойындар, бейнелеу немесе сәндік-қолданбалы өнер туындылары, бейнефильмдер және т. б. болуы мүмкін.

Рөлдік жоба  әзірлеу мен іске асырудағы ең қиын болып табылады. Қатысушылар әдеби немесе тарихи кейіпкерлердің, ойдан шығарылған кейіпкерлердің рөлдерін алады. Жобаның нәтижесі аяғына дейін ашық қалады.

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

Бүгінгі таңда заманауи ақпараттық технологияларды сапалы білім берудің жаңа әдісі деп санауға болады. Бұл тәсіл білім алушыларға қызығушылықпен оқып, әртүрлі ақпарат көздерін қолдануға мүмкіндік береді, дербестік пен жауапкершілікке тәрбиелейді.

Ақпараттық технологиялар барлық дәстүрлі техникалық оқыту құралдарын ауыстыра алады. Көптеген жағдайларда мұндай ауыстыру тиімдірек болады, өйткені ол зерттелетін материалды тереңірек және саналы түрде игеруге мүмкіндік береді, сабақ уақытын үнемдейді және оны ақпаратпен қанықтырады. Сондықтан бұл технологияны заманауи оқу процесіне енгізу өті тиімді.

Портфолио технологиясы

Портфолио технологиясы оқу-тәрбие үдерісінде келесі қызметтерді атқарады:

диагностикалық (белгілі бір уақыт кезеңіндегі көрсеткіштердің өзгеруі мен өсуі (серпіні) тіркеледі);

• мақсат қою (стандартпен тұжырымдалған білім беру мақсаттарын қолдайды);

• уәждемелік (білім алушыларды, педагогтарды және ата-аналарды өзара іс-қимыл жасауға және оң нәтижелерге қол жеткізуге ынталандырады);

• мазмұндық (жетістіктер мен орындалатын жұмыстардың барлық спектрін барынша ашады);

• дамытушылық (даму, оқыту және тәрбиелеу процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді;

• рейтингтік (Дағдылар мен қабілеттердің ауқымы мен деңгейін көрсетеді);

• оқыту (квалиметриялық құзыреттілік негіздерін қалыптастыру үшін жағдай жасайды);

• түзету (шартты түрде стандарт пен қоғам белгілеген шеңберде дамуды ынталандырады).

Білім алушы үшін портфолио – оқу іс-әрекетін ұйымдастырушы, педагог үшін – кері байланыс және бағалау құралы.

Портфолионың бірнеше түрі бар. Олар:

• жетістіктер портфолиосы

• есеп портфолиосы

• өзін-өзі бағалау портфолиосы

• жоспарлау портфолиосы

Портфолионың айрықша ерекшелігі-оның жеке тұлғаға бағытталған сипаты:

* білім алушы оқытушымен бірге портфолио құру мақсатын анықтайды немесе нақтылайды;

* білім алушы материал жинайды;

* нәтижелерді бағалау өзін-өзі бағалау және өзара бағалауға негізделеді.

Портфолио технологиясының маңызды сипаттамасы - оның рефлексивтілігі. Рефлексия - өзін-өзі аттестаттау мен өзін-өзі есептеудің негізгі механизмі және тәсілі олып табылады.

Заманауи білім беру технологияларын енгізу олардың дәстүрлі оқыту әдістемесін толығымен алмастырады дегенді білдірмейді, бірақ оның құрамдас бөлігі болады.