Мұғалімнің аты-жөні:

Пән/Сынып:

Химия, 8 сынып

Қай аптаның нешінші сабағы

2- тоқсан 1-сабақ

Тарау немесе бөлім атауы:

4 тарау. Зат мөлшері

Сабақтың тақырыбы:

Зат мөлшері. Моль. Авогадро саны. Заттардың молярлық массасы

Оқу мақсаты:

8.1.1.1 –зат мөлшерінің өлшем бірлігі ретінде – мольді білу және Авогадро санын білу;

8.1.1.2 –қосылыстың молярлық массасын есептей алу.

Бағалау критериі:

• зат мөлшерінің өлшем бірлігі ретінде –мольді және Авогадро санын біледі

• қосылыстың молярлық массасын есептей алады

• масса, зат мөлшері және құрылымдық бөлшектер санын есей біледі

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Сабақ мақсаты мен бағалау критерийлерін таныстыру;

Бейнероликті қолдана отырып, бекіту тапсырмаларын орындату.

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету;

Бекітуге арналғантапсырмаларды орындату;

тапсырмалардың жауаптарын жазу.

Жеке жұмыс

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Уақыты

Кезеңдері

Тапсырма

Тапсырманың мақсаты

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?

Бағалау

Ресурстар

1 минут

00:00 – 03:00

Ұйымдастыру

Сәлеметсіздерме!

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:

Зат мөлшері. Моль. Авогадро саны. Молдік масса

Бүгінгі сабақта меңгеретіндеріңіз:

• зат мөлшерінің өлшем бірлігі ретінде –мольді және Авогадро санын білу

• қосылыстың молярлық массасын есептей алу

• зат масса ,зат мөлшері және құрылымдық бөлшектер санын есептеу

Тірек ұғымдар:

Зат мөлшері

Моль

Авогадро саны

Құрылымдық бөлшектер саны

Мольдік масса

Презентация Слайд 2-3

8 минут

03:00 – 11:00

11:00-14:00

Жаңа сабақ

Адамдар әртүрлі жағдайда түрлі өлшем бірліктерін қолданады. Мысалы , адамның бойын сантиметрмен өлшесе,қалалардың арасын сантиметрмен емес немесе миллиметрмен емес километрмен өлшейді. Кейде жеңілдету үшін кішігірім бірліктерді топтастырып біріктіреді.

Мысалы: 1000 г – 1 кг

30 күн – 1 ай

100 тиын – 1 теңге

100 жыл – 1 ғасыр

Сол сияқты химиктерге де өте кішкентай атомдар мен молекулаларды өлшеуге қолайлы өлшем бірлік қажет болды.

Химияда заттың өлшемі ретінде ерекше физикалық шама – зат мөлшері алынады. Зат мөлшері мольмен өрнектеледі.

Моль – бұл құрамында 0,012 кг (12 г) көміртекте болатын атомдар санына тең құрылымдық бөлшектер (атомдар, молекулалар, т.б.) болатын заттың мөлшері.

Көміртектің әрбір атомының массасын (19,93∙10^-27 кг) біле отырып көміртектің 0,012 кг массасында қанша атом (N) болатынын есептеуге болады.

N= 0,012 кг / 19,93∙10^-27 кг = 6,02∙10²³ (атом)

602 000 000 000 000 000 000 000 (немесе 6,02∙10²³) құрылымдық бөлшектерді атом, молекула және т.б біріктіріп 1 моль деп атайды.

6,02∙10²³ саны итальяндық ғалым Амадео Авогадроның құрметіне

(1,2-видео):

Авогадро саны деп аталады. Белгісі N_А, өлшем бірлігі моль ^-1. (2-видео):

N_А = 6,02∙10²³ моль ^-1.

Ол кез келген заттың 1 молінде 6,02∙10²³ бөлшектер болатынын көрсетеді.

Мысалы : 1 моль суда да, 1 моль темірде де бөлшектер саны бірдей, тек судың 1 молінде 6,02∙10²³ молекула болса, темірдің 1 молінде 6,02∙10²³ атом бар.

Авогадро санын заттың молекуласын табу үшін қолданады.

Зат мөлшерінің формуласы: n = N / N_А

Зат мөлшері белгілі болса бөлшектер санын анықтауға болады. Молекуланы (N) әрпімен белгілейді. Ол Авогадро санын зат мөлшеріне көбейткенге тең. 

N = n ∙N_А

мұндағы : n - зат мөлшері

N – молекула немесе атом саны

N_А - Авогадро саны

Мольдік масса - заттың бір молінің массасы.

М әрпімен белгілейді және өлшем бірлігі г/ моль

Мольдік масса мен салыстырмалы молекулалық массаның (немесе атомдық) сандық мәндері бір - біріне сәйкес болады.

Метанның CH₄ мольдік массасын анықтайық:

Mr(CH₄) = Ar (C ) + Ar (H) ∙ 4 = 12 + 1∙4 = 16

M(CH₄) = 16 г /моль

Өлшемінен көрініп тұрғандай ,мольдік масса зат массасының оның мөлшеріне қатынасымен өрнектеледі.

M = m / n

бұдан моль санын есептеуге болады:

n = m / M

немесе мол саны мен мольдік массалары бойынша заттың массасын есептеуге болады:

m = n ∙ M

Заттың мольдік массасының мәні оның сапалық және сандық құрамымен анықталады, яғни Mr және Ar- ге тәуелді. Сондықтан әртүрлі заттардың моль саны бірдей болса да , массалары түрліше болады.

Барлық формулаларды сандық есептер шығару үшін қолданамыз. 

Жаңа тақырыпты меңгеру

Презентация

Слайд 4

Слайд 4

1-видео (00:20 мин)

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_12731/29.mp4

2-видео

(2:01мин)

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_12731/35.mp4

Слайд 5,6,6,8

10 минут

14:00-23:00

Бекіту тапсырмасы

1-тапсырма

Төменде хлорсутектің, азот, күкірт және фосфор қышқылдарының молекулаларының модельдері берілген. Олардың формулаларын жазып , мольдік массаларын есептеңдер.

Жауабы:

Хлорсутек HCl

M(HCl) = Ar(H) + Ar ∙(Cl ) = 1 + 35,5 =36,5 г /моль

Азот қышқылы HNO₃

M(HNO₃) = Ar(H) + Ar ∙(N) + Ar ∙(O) ∙3 = 1 + 14 +48 = 63 г /моль

Күкірт қышқылы H₂SO₄

M(H₂SO₄) = Ar(H) ∙2 + Ar ∙(S) + Ar ∙(O) ∙4 = 2 + 32 +64 = 98 г /моль

Фосфор қышқылы H₃PO₄

M(H₃PO₄) = Ar(H) 3 + Ar ∙(P) + Ar ∙(O) ∙4 = 3 + 31 +64 = 98 г /моль

2-тапсырма. Берілген қосылыстардың зат мөлшерін, массасын және молекула сандарын есептеңіз

Жауабы:

Жаңа тақырып

ты меңгеруге арналған

Берілген қосылыс

тардың зат мөлшерін, массасын және молекула сандарын

есептейді

Дескриптор: Білім алушы

- қосылыстардың

молекулалық формулаларын жазады

• қосылыстардың мольдік массаларын есептейді

Дескриптор: Білім алушы

- қосылыстар

дың зат мөлшерін есептейді

-қосылыстар

дың зат массасын есептейді

-қосылыстар

дың молекула санын есептейді

Презентация Слайд 10

Слайд 11

Слайд 12

Слайд 13-14

2 минут

23:00-25:00

Бүгінгі сабақта:

• зат мөлшерінің өлшем бірлігі ретінде –мольді және Авогадро санын білдім

• қосылыстың молярлық массасын есептей аламын

• масса, зат мөлшері және құрылымдық бөлшектер санын есей білемін

Тақырыпты меңгергенін анықтау

Презентация

Слайд 15