Зорлық-зомбылық пен қатыгездік адамды аздырады

Зорлық-зомбылық пен қатыгездік адамды аздырады

Қоғам үшін ең бастысы – тәуелсіздік, адам үшін бас бостандығы және уайым қайғысыз өмір. Оныңкепілі – заңдылық.

Тәуелсіздіктөрімізденорыналғанқоғамымыздағыеңбастықұндылық – адамбостандығы.

Қазақстандасалауаттыөмірсалтынақолжеткізуде, денсаулықтысақтау мен нығайтудағыбастыміндеттіңбірі – бала құқығынқорғау, зорлық-зомбылыққақарсыкүрестжүргізу.

Қазіргікездебүкіләлемде және Қазақстанда ата – аналардыңжәнеөзге де ересектердіңбалаларғазорлық-зомбылықжәнеқатыгездіккөрсетуі, олардыауызшаагрессияғатартуы, кәмелеткетолмағандарғажыныстық, эмоционалдыжәнефизиологиялықзорлық-зомбылықкөрсетулеріпроблемағаайналыпотыр. Қазақстандабұлжағдайауыр, өйткенібалалар мен жастартәрбиесіүнеміреформалауталаптарыменжүзегеасыпотыр, яғнибілім беру мекемелерінің, бұқаралықақпаратқұралдарының, жастаржәнебалаларқоғамдықбірлестіктерініңқызметтеріжәнежасбуынныңбарлықәлеуметтікөміріөзгеріпотырады.

Қатыгездік – адамныңқайғысынаенжарлықтанытудантұратыннемесеоларғақайғыәкелугеұмтылатынтұлғақасиеті. Зорлық – зомбылықбұлбүтенніңжүрістұрысынбұзу.

Балағақатыстызорлық – зомбылықтыжәнеоғанәсерететінтиістіүдерістіанықтаужәнетануқабілеттілігі бала құқығынқорғаужәнезорлық – зомбылықтыңжергіліктіжәнемемлекеттіканықтамасынатәуелдіболыптабылады.

Балалар мен жасөспірімдердізорлық-зомбылықтанжәнеқатыгездіктенқорғау, оларғақарсықылмыстыңалдыналушешімітәртіпаралықсипаттыиеленетінмаңызды,әлеуметтікмәні бар жәнеөзектімәселелердібіріболыптабылады. Зорлық- зомбылықтыбұлтартпақызметінеқұқыққорғау, қамқоршылықжәнеқорғаншылыққызметкерлері,әлеуметтікжәнепедагогикалықаймақөкілдері, медициналықжәнепсихологиялыққызметөкілдеріжұмылдыруытиіс. Бірақ, балаларғақатыстызорлық- зомбылықтыңалдыналужәнебұлтартпаудыңтиімдіжүйесінқұружәнеқатыгездіктензардапшеккенқұрбандарынакөмеккөрсетужөніндегікүшкездестірілетінкедергілергебайланыстыжүзегеаспайды.

Зорлық-зомбылықтанжапашеккендердіңбасымбөлігітағдырыкөпешкімдіқызықтырмайтынтұрмысытөментоптаншыққандардыңнемесе «көше» балаларыныңболуыпроблеманықиындатады. Кейбіркездері, үлкендердіңөздерініңжекеөмірінорналастыруғаталпынуынанжәнеата-аналардыңөзайтқаныныңдұрыстығындәлелдеуіқажеттігіненбалаларжапашегеді, тіптіөміріменқоштасады, жиімасәкеніңжәнеүнеміашулыананыңтұтқыны бола бастайды.

Кәмелеттікжасқатолмағандарғақатыстызорлықкөрсетумәселесінпедагогтар, ата –аналармен жалпыбалаларғақатысы бар үлкендердіңбірігуіарқасындағанашешугеболады.

Зорлық-зомбылықтыңсалдарынжоюжөніндегіжұмысата – аналардыауыстырунемесеолардышеттеугеемес, өзбалаларыүшіната – аналықжауапкершіліктіңқалыптасуынажәнеқайтақалпынакелуіненегізделуікерек.Осылайша, қорғансыздықтың, материалды тәуелділіктің, кәмелетке толмағандардың психикалық жас ерекшелігіндегі өзгерістердің нәтижесінде қоғамдағы зорлық–зомбылықтың өсу жағдайында қатыгездіктің жәбірленушісі ретінде балалартабылады.

Балаларға қатысты зорлық–зомбылық түрлерінің тізімі қазіргі кезде экономикалық зорлық–зомбылықты бала саудасы және тағы басқалары толықтырылып отыр. Дегенмен, балалық шақта бойға жинаған жүріс-тұрыс үлгісі басқа да әлеуметтік институттарда өсіп өнеді:мектепте, әскерде, тұтасымен мемлекетте. Сондықтанда зорлық–зомбылықты тоқтатумүмкін, ол үшін тек қорғансыз балаларға деген қарым– қатынастағы қатыгездікті жеңуікерек.

«Ата көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» - демекші балаға отбасы тәрбиесінің әсері мол. Тәрбиеге әсер беретін өскен орта, ата-ананың тәрбиесі дұрыс болмаса, жаман әсерлер адамды азғырып, түрлі жаман мінезді жұқтырады.

Ана – сая болар бағың болса,

Әке – асқар тауың» дейді қазақта.

Бір күн бар жылатар күн, жұбатар күн.

Бір күн бар қуантар күн мұңайтар күн.

«Жақсыдан жаман туады, бір аяқ асқа алғысыз,

Жаманнан жақсы туады, адам айтса нанысыз - дейді халқымыз.

Отбасындағы ата-ананың мінез құлқы – баланың көз алдындағы үлгі, өнеге алатын, оған қарап өсетін нысаны.

Нашақорлық, темекіге, ішімдікке үйірлік бұзықтық жолға түсіп зорлық-зомбылық жасауға мүмкіндік туғызады, еңбек етуге, қоғамға, денсаулыққа, ұрпаққа, отбасына зиянын тигізеді.

Зорлық-зомбылық тәрбиесіздіктен де туындайды. «Тәрбиесіздік – ол адамзаттың қас жауы, тәрбиесіз берілген білім келешекте адам өміріне апат әкеледі» деген болатын ұлы бабамыз Әбунасыр әл Фараби.Ұлтымыздың қанындағы ізеттілік дөрекілікке, қайырымдылық қатыгездікке, жомарттық тоғышарлыққа, адалдық арамдыққа, парасаттылық парасыздыққа ауыспасын деген үлкен үміт тұр.

Дүниеде зорлық-зомбылық болмаса адам өмірі, адамзат дүниесі сұлу да әсем болар еді. Адамзат дүниесінің әсемдігі, әлемнің әдемілігі үшін не үлес қосып, зорлық-зомбылық пен қатыгездікті түбімен жойып тек «теңізге тамған тамшыдай ...» болса да әр адам кез келген іске өз үлесін қосып, қысқа ғана ғұмырын мәнді сүріп баласына бақытты балалық шақ сыйласа деп ойымызды түйіндесек.

ШҚО Жарма ауданы Қалбатау ауылы

«Георгиевка орта мектебі» КММ

Қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі

Кошкинбаева Айжан Сайлаубековна