Зорлық-зомбылық пен қатыгездік адмды аздырады
Қоғам үшін ең бастысы – тәуелсіздік, адам үшін бас бостандығы және уайым қайғысыз өмір. Оныңкепілі – заңдылық. Тәуелсіздік төрімізден орыналған қоғамымыздағы еңбасты құндылық – адам бостандығы.Қазақстанда салауатты өмір салтына қол жеткізуде, денсаулықты сақтау мен нығайтудағы басты міндеттің бірі – бала құқығын қорғау, зорлық-зомбылыққа қарсы күрес тжүргізу.Қазіргі кезде бүкіләлемде және Қазақстанда ата – аналардың және өзге де ересектердің балаларға зорлық-зомбылық және қатыгездік көрсетуі, оларды ауызша агрессияға тартуы, кәмелетке толмағандарға жыныстық, эмоционалды және физиологиялық зорлық-зомбылық көрсетулері проблемаға айналып отыр. Қазақстанда бұл жағдай ауыр, өйткені балалар мен жастар тәрбиесі үнемі реформалау талаптарымен жүзеге асып отыр, яғни білім беру мекемелерінің, бұқаралық ақпарат құралдарының, жастар және балалар қоғамдық бірлестіктерінің қызметтері және жас буынның барлық әлеуметтік өмірі өзгеріп отырады.Қатыгездік – адамның қайғысына енжарлық танытудан тұратын немесе оларға қайғы әкелуге ұмтылатын тұлға қасиеті. Зорлық – зомбылық бұл бүтеннің жүріс тұрысын бұзу.Балаға қатысты зорлық – зомбылықты және оған әсер ететін тиісті үдерісті анықтау және тану қабілеттілігі бала құқығын қорғау және зорлық – зомбылықтың жергілікті және мемлекеттік анықтамасына тәуелді болып табылады.Балалар мен жасөспірімдерді зорлық-зомбылықтан және қатыгездіктен қорғау, оларға қарсы қылмыстың алдын алу шешімі тәртіп аралық сипатты иеленетін маңызды,әлеуметтік мәні бар және өзекті мәселелерді бірі болып табылады. Зорлық- зомбылықты бұл тартпа қызметіне құқық қорғау, қамқоршылық және қорғаншылық қызметкерлері,әлеуметтік және педагогикалық аймақ өкілдері, медициналық және психологиялық қызмет өкілдері жұмылдыруы тиіс. Бірақ, балаларға қатысты зорлық- зомбылықтың алдын алу және бұл тартпаудың тиімді жүйесін құру және қатыгездіктен зардап шеккен құрбандарына көмек көрсету жөніндегі күш кездестірілетін кедергілерге байланысты жүзеге аспайды.Зорлық-зомбылықтан жапа шеккендердің басым бөлігі тағдыры көп ешкімді қызықтырмайтын тұрмысы төмен топтан шыққандардың немесе «көше» балаларының болуы проблеманы қиындатады. Кейбір кездері, үлкендердің өздерінің жеке өмірін орналастыруға талпынуынан және ата-аналардың өз айтқанының дұрыстығын дәлелдеуі қажеттігінен балалар жапа шегеді, тіпті өмірімен қоштасады, жиі мас әкенің және үнемі ашулыананың тұтқыны бола бастайды.Кәмелеттік жасқа толмағандарға қатысты зорлық көрсету мәселесін педагогтар, ата –аналармен жалпы балаларға қатысы бар үлкендердің бірігуі арқасында ғана шешуге болады.Зорлық-зомбылықтың салдарын жою жөніндегі жұмысата – аналарды ауыстыру немесе оларды шеттеуге емес, өз балалары үшін ата – аналық жауапкершіліктің қалыптасуына және қайта қалпына келуін енегізделуі керек.Осылайша, қорғансыздықтың, материалды тәуелділіктің, кәмелетке толмағандардың психикалық жас ерекшелігіндегі өзгерістердің нәтижесінде қоғамдағы зорлық–зомбылықтың өсу жағдайында қатыгездіктің жәбірленушісі ретінде балалар табылады.Балаларға қатысты зорлық–зомбылық түрлерінің тізімі қазіргі кезде экономикалық зорлық–зомбылықты бала саудасы және тағы басқалары толықтырылып отыр. Дегенмен, балалық шақта бойға жинаған жүріс-тұрыс үлгісі басқа да әлеуметтік институттарда өсіп өнеді:мектепте, әскерде, тұтасымен мемлекетте. Сондықтанда зорлық–зомбылықты тоқтатумүмкін, ол үшін тек қорғансыз балаларға деген қарым– қатынастағы қатыгездікті жеңуікерек.«Ата көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» - демекші балаға отбасы тәрбиесінің әсері мол. Тәрбиеге әсер беретін өскен орта, ата-ананың тәрбиесі дұрыс болмаса, жаман әсерлер адамды азғырып, түрлі жаман мінезді жұқтырады. Ана – сая болар бағың болса, Әке – асқар тауың» дейді қазақта. Бір күн бар жылатар күн, жұбатар күн. Бір күн бар қуантар күн мұңайтар күн. «Жақсыдан жаман туады, бір аяқ асқа алғысыз, Жаманнан жақсы туады, адам айтса нанысыз - дейді халқымыз. Отбасындағы ата-ананың мінез құлқы – баланың көз алдындағы үлгі, өнеге алатын, оған қарап өсетін нысаны. Нашақорлық, темекіге, ішімдікке үйірлік бұзықтық жолға түсіп зорлық-зомбылық жасауға мүмкіндік туғызады, еңбек етуге, қоғамға, денсаулыққа, ұрпаққа, отбасына зиянын тигізеді.Зорлық-зомбылық тәрбиесіздіктен де туындайды. «Тәрбиесіздік – ол адамзаттың қас жауы, тәрбиесіз берілген білім келешекте адам өміріне апат әкеледі» деген болатын ұлы бабамыз Әбунасыр әл Фараби.Ұлтымыздың қанындағы ізеттілік дөрекілікке, қайырымдылық қатыгездікке, жомарттық тоғышарлыққа, адалдық арамдыққа, парасаттылық парасыздыққа ауыспасын деген үлкен үміт тұр.Дүниеде зорлық-зомбылық болмаса адам өмірі, адамзат дүниесі сұлу да әсем болар еді. Адамзат дүниесінің әсемдігі, әлемнің әдемілігі үшін не үлес қосып, зорлық-зомбылық пен қатыгездікті түбімен жойып тек «теңізге тамған тамшыдай ...» болса да әр адам кез келген іске өз үлесін қосып, қысқа ғана ғұмырын мәнді сүріп баласына бақытты балалық шақ сыйласа деп ойымызды түйін десек.
ШҚО Жарма ауданы Қалбатау ауылы «Георгиевка орта мектебі» КММҚазақ тілі мен әдебиетінің мұғаліміКошкинбаева Айжан Сайлаубековна
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
21 Желтоқсан 2017
1498
0 рет жүктелген
