Ақуыздардың құрылысы мен қызыметі

1 слайд
ААқуыздардың қуыздардың құрылысы мен құрылысы мен қызыметіқызыметі Астана, 2010г

1 слайд

2 слайд
1.1.ТарихыТарихы 2.2.Ақуыз қасиеттеріАқуыз қасиеттері 3.3.Ақуыз құрылысыАқуыз құрылысы 4.4.Ақуыз синтезіАқуыз синтезі 5.5.Ақуыз қызыметіАқуыз қызыметі 6.6.Ақуыз көздеріАқуыз көздері План:План:

2 слайд

3 слайд
Ақуыздардың ашылу Ақуыздардың ашылу тарихынантарихынан

3 слайд

4 слайд
Өмір – ақуыз денелердің тіршілік ету формасы Ф.Энгельс

4 слайд

5 слайд
Ақуыздар – амин Ақуыздар – амин қышқылдарының гидролизі қышқылдарының гидролизі кезінде пайда болатын кезінде пайда болатын жоғарғы молекулалық жоғарғы молекулалық полимерлі қосылыстар. полимерлі қосылыстар. Жануарлар ағзасында Жануарлар ағзасында ақуыздар құрамы 40-50 % ақуыздар құрамы 40-50 % дейін және өсімдіктерде 20-дейін және өсімдіктерде 20- 35% дейін35% дейін. .

5 слайд

6 слайд
ААқуыз химиясының негізгі кезеңдері:қуыз химиясының негізгі кезеңдері: 1. Ақуыз зерттеулері 1. Ақуыз зерттеулері XVIIIXVIII ғасырда ғасырда басталған.басталған. 2.Өсімдік және жануар ақуыздарын 2.Өсімдік және жануар ақуыздарын зерттеу зерттеу XVIIIXVIII ғасырдың аяғы мен ғасырдың аяғы мен XIXXIX ғасыр басында ғасыр басында 3.Я.Б.Беккари 1728 ж. ақуыз затты 3.Я.Б.Беккари 1728 ж. ақуыз затты бидай ұнынан бөліп алды. бидай ұнынан бөліп алды. 4.1745 ж. бұл жұмыстың нәтижелері 4.1745 ж. бұл жұмыстың нәтижелері шықты. шықты.

6 слайд

7 слайд
5.Жануар организміндегі 5.Жануар организміндегі барлық сұйықтықтарға барлық сұйықтықтарға қатысты ақуыз терминін қатысты ақуыз терминін бірінші рет француз бірінші рет француз физиологі Ф.Кене 1747 физиологі Ф.Кене 1747 жылы қолданған. жылы қолданған. 6.6.1751 жылы ақуыз 1751 жылы ақуыз термині Д.Дидро мен термині Д.Дидро мен Д.Аламбер«ЭнциклопедД.Аламбер«Энциклопед иясыны» енгениясыны» енген

7 слайд

8 слайд
XIXXIX ғасыр басында ақуыздардың химиялық қасиетін ғасыр басында ақуыздардың химиялық қасиетін зерттеу жөнінде жұмыстарзерттеу жөнінде жұмыстар  1803ж.1803ж. Дж. Дальтон альбумин мен Дж. Дальтон альбумин мен желатиннің бірінші формулаларын желатиннің бірінші формулаларын анықтады.анықтады. 1806ж.1806ж. Л. Воклен аспарагин Л. Воклен аспарагин аминқышқылын бөліп алды.аминқышқылын бөліп алды. 1806 ж.1806 ж. Ж. Пруст лейцин Ж. Пруст лейцин аминқышқылын бөліп алды.аминқышқылын бөліп алды. 1810ж.1810ж. Ж. Гей – Люссак қан фибринінінің, Ж. Гей – Люссак қан фибринінінің, казеиннің химиялық анализін жасады.казеиннің химиялық анализін жасады. 1820ж.1820ж. А. Браконно глицин А. Браконно глицин аминқышқылын бөліп алды.аминқышқылын бөліп алды. 1833 ж.1833 ж. Ф. Розе биурет реакциясын ашты. Ф. Розе биурет реакциясын ашты.

8 слайд

9 слайд
Ақуық құрылысы теориясыАқуық құрылысы теориясы 1.Г. Мульдердің. протеин теориясы 1.Г. Мульдердің. протеин теориясы 1836ж1836ж 2. А.Я. Данилевскийдің ( 80-е жж.. 2. А.Я. Данилевскийдің ( 80-е жж.. XIXXIX ғ.)« көміразот комплекстер» ғ.)« көміразот комплекстер» теориясы.теориясы. 3. А. Косселдің(1903ж.) «кириндер»3. А. Косселдің(1903ж.) «кириндер» теориясы.теориясы. 4. Э. Фишердің пептидті 4. Э. Фишердің пептидті теориясы. Ол бұл теория үшін теориясы. Ол бұл теория үшін Нобел премиясымен Нобел премиясымен марапатталған.марапатталған. А.Я. Данилевский Э. Фишер

9 слайд

10 слайд
Антуан Франсуа де Фуркруа,  XVIII ғасырда француз химигі Антуан Фуркруа ақуыздарды биологиялық молекулалардың жеке классы ретінде бөлген. «Протеин» терминін 1838 жылы Якоб Берцелиус енгізді. XIX ғасыр аяғында ақуыз құрамына кіретін көптеген аминқышқылдар зерттелді. . В 1894 жылы неміс физиологі Альбрехт Коссель теориясы бойынша аминқышқылдар

10 слайд

11 слайд
ақуыздардың құрылымдық элементтері ақуыздардың құрылымдық элементтері екені айтылды. екені айтылды. XX ғасыр басында неміс химигі Эмиль XX ғасыр басында неміс химигі Эмиль Фишер экспериментті жолмен ақуыздар Фишер экспериментті жолмен ақуыздар пептидті байланыстармен байланысқан пептидті байланыстармен байланысқан аминқышқылдарынан тұратынын аминқышқылдарынан тұратынын дәлелдеді. дәлелдеді. Ақуыздардың организмдегі реттеуші ролін Ақуыздардың организмдегі реттеуші ролін американ химигі американ химигі Джеймс Самнер Джеймс Самнер 1926 1926 жылы дәлелдеп, фермент уреаза ақуыз жылы дәлелдеп, фермент уреаза ақуыз екенін көрсетті (кейін ол  —Нобель екенін көрсетті (кейін ол  —Нобель премиясының лауреаты)премиясының лауреаты)

11 слайд

12 слайд
Ақуыздың организмде ыдырауы

12 слайд

13 слайд
АКУЫЗ ЖІКТЕЛУІАКУЫЗ ЖІКТЕЛУІ Б Е Л К И фибриллярнфибриллярн ыеые глобулярныеглобулярные 11белгі белгі молекула формасымолекула формасы 3 признак3 признак РастворимостьРастворимость Б Е Л К И ГидрофильныГидрофильны ее (растворимые)(растворимые) гидрофобныегидрофобные ((нерастворимыенерастворимые )) 2 признак2 признак Источник полученияИсточник получения Б Е Л К И животныеживотные растительныерастительные бактериальныбактериальны ее

13 слайд

14 слайд
АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІАҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ 4 БЕЛГІ4 БЕЛГІ Биологиялық белсенділікБиологиялық белсенділік ақуыз -ақуыз - ферменттерферменттер ақуыз-гормондарақуыз-гормондар Құрылымдық Құрылымдық ақуыздарақуыздар Жиырылғыш Жиырылғыш ақуыздарақуыздар Антиденелер Антиденелер 5 белгі5 белгі ҚұрамыҚұрамы а қ у ы з д а р Жай ақуыздар Жай ақуыздар (протеиндер)(протеиндер) Күрделі ақуыздарКүрделі ақуыздар (протеидтер)(протеидтер) а қ у ы з д а р

14 слайд

15 слайд
Ақуыз құрылысыАқуыз құрылысы СТРУКТУРА БЕЛКОВ первичная структура вторичная структура третичная структура четвертичная структура

15 слайд

16 слайд
АҚУЫЗДАРДЫҢ БІРІНШІЛІК АҚУЫЗДАРДЫҢ БІРІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ ҚҰРЫЛЫМЫ АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ КЕЗЕКТЕСУІҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ КЕЗЕКТЕСУІ  NH 2-Val-His-Leu-Thr-Pro-Glu-Glu- Lys-Ser-Ala-Val-Thr-Ala-Leu-Trp- Gly-Lys-Val-Asn-Val-Asp-Glu-Val- Gly-Gly-Glu-…..

16 слайд

17 слайд
Біріншілік құрылым – аминқышқылдардың қалдықтарының полипепетидтік тізбекте кезектесуі.

17 слайд

18 слайд
Пептидтік байланыс

18 слайд

19 слайд

19 слайд

20 слайд
Екіншілік құрылымы Екіншілік құрылымы —— біріншілік құрылымның біріншілік құрылымның кеңістікте орналасуы.Ол   кеңістікте орналасуы.Ол   άά--спиральспираль и и ββ-құрылым -құрылым болып бөлінеді. болып бөлінеді.

20 слайд

21 слайд
alpha helix (альфа- спираль) a-спираль көбінесе тізбектік жолақтармен немесе цилиндрлермен сипатталады

21 слайд

22 слайд
Secondary StructureSecondary Structure beta-shee ( бета-структура) созылған β -құрылымдық учаскелер   стрелкалармен сипатталады.

22 слайд

23 слайд
Hydrogen Bonding аnd Secondary Structure (сутектік құрылым және сутектік байланыс) alpha-helix beta-sheet

23 слайд

24 слайд
ҮШІНШІЛІК ҮШІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМҚҰРЫЛЫМ Ақуыздың екіншілік Ақуыздың екіншілік құрылымының құрылымының кекеңістікте ңістікте орналасуы. Ол орналасуы. Ол глобула және глобула және фибрилла үшіншілік фибрилла үшіншілік құрылым деп құрылым деп аталады. аталады.

24 слайд

25 слайд
Фибриллярлы белоктарФибриллярлы белоктар –суда ерімейтін –суда ерімейтін тұрақты қосылыстар.Бір біріне паралель тұрақты қосылыстар.Бір біріне паралель орналасып олар ұзын полипептидті орналасып олар ұзын полипептидті тізбектер жіпшелер фибриллалар тізеді. тізбектер жіпшелер фибриллалар тізеді. Фибриллярлы белоктар – бұл дәнекер Фибриллярлы белоктар – бұл дәнекер ұлпалардың құрылымдық элементі.ұлпалардың құрылымдық элементі. У У глобулалы белоктарглобулалы белоктар - олардың - олардың полипептидті тізбектері компакты полипептидті тізбектері компакты сфератәріздер глобула құрайды. Олар сфератәріздер глобула құрайды. Олар суда жақсы ериді.Они хорошо растворимы суда жақсы ериді.Они хорошо растворимы в воде. Глобулалы белоктарға барлық в воде. Глобулалы белоктарға барлық ферменттер, антиденелер, кейбір ферменттер, антиденелер, кейбір гормондар, альбумин және гемоглобин гормондар, альбумин және гемоглобин жатады. жатады. Кейбір белоктар аралық түрге Кейбір белоктар аралық түрге жатады:миозин, фибриноген - фибрин жатады:миозин, фибриноген - фибрин

25 слайд

26 слайд

26 слайд

27 слайд
ТӨРТІНШІЛІК ТӨРТІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫҚҰРЫЛЫМЫ Бірнеше ақуыздық Бірнеше ақуыздық тізбектердің қосылысы тізбектердің қосылысы "суперглобулда" "суперглобулда" ақуыздың төртіншілік ақуыздың төртіншілік құрылымы деп аталады. құрылымы деп аталады. Мысал: гемоглобин екі Мысал: гемоглобин екі b және екі a тізбектен b және екі a тізбектен тұрады. Егер ақуыздың тұрады. Егер ақуыздың төртіншілік құрылымы төртіншілік құрылымы бірдей тізбектерден бірдей тізбектерден құралған болса, онда ол құралған болса, онда ол әдетте симметриялы әдетте симметриялы болып келеді.болып келеді.

27 слайд

28 слайд
ГЕМОГЛОБИНДЕГІ ГЕМ МОЛЕКУЛАСЫГЕМОГЛОБИНДЕГІ ГЕМ МОЛЕКУЛАСЫ

28 слайд

29 слайд
 КаталитикалықКаталитикалық ҚұрылымдықҚұрылымдық ҚорғанысҚорғаныс Реттеуші-Реттеуші-ГормондықГормондық СигнальдіСигнальді ТранспорттықТранспорттық РезервРезерв РецепторлыРецепторлы ҚозғалғышҚозғалғыш АҚУЫЗ функцияларыАҚУЫЗ функциялары

29 слайд

30 слайд
 Барлық биохимиялық ақуыздар ақуыз-Барлық биохимиялық ақуыздар ақуыз- ферменттерімен катализденеді.ферменттерімен катализденеді. Барлық Барлық ферменттер химиялық құрылысы ферменттер химиялық құрылысы бойынша ақуыздар болып табылады. бойынша ақуыздар болып табылады. Биологиялық емес катализаторларға Биологиялық емес катализаторларға қарағанда ферменттердің тиімділігі қарағанда ферменттердің тиімділігі Ферменттердің маңызды қасиеттерінің Ферменттердің маңызды қасиеттерінің бірі олардың ретелушілігі болып бірі олардың ретелушілігі болып табылады. табылады.

30 слайд

31 слайд
Ақуыздар кез келген тірі Ақуыздар кез келген тірі клетканың протоплазмасының клетканың протоплазмасының негізін құрайды, олар негізін құрайды, олар липидтермен кешен құрған липидтермен кешен құрған кезде барлық жасушалық кезде барлық жасушалық мембраналардың, барлық мембраналардың, барлық органелдердің негізгі органелдердің негізгі құрылымдық материалы құрылымдық материалы болып табылады.болып табылады. Құрылыстық, құрылымдық функция.Құрылыстық, құрылымдық функция.

31 слайд

32 слайд
Иммунитеттің – антиденелер мен комплемент Иммунитеттің – антиденелер мен комплемент жүйелерінің маңызды факторлары ақуыздар болып жүйелерінің маңызды факторлары ақуыздар болып табылады. табылады.  Ағзаны көп қан жоғалтудан қорғайтын қанның Ағзаны көп қан жоғалтудан қорғайтын қанның ұйылу үрдісі тағы да ақуыздар болып келеді.Олар ұйылу үрдісі тағы да ақуыздар болып келеді.Олар фибриноген, тромбин фибриноген, тромбин және басқа да факторлар. және басқа да факторлар.  Анат пен асқазанның ішкі қабырғалары сілемейлі Анат пен асқазанның ішкі қабырғалары сілемейлі ақуыздар–ақуыздар– муциндердің муциндердің қорғаушы қабаттарымен қорғаушы қабаттарымен жамылған. жамылған.  Денені сыртқы орта әсерлерінен қорғайтын терінің Денені сыртқы орта әсерлерінен қорғайтын терінің негізін негізін коллагенколлаген деген ақуыз құрайды деген ақуыз құрайды Қорғаушы функцияҚорғаушы функция

32 слайд

33 слайд
Гормондар қатары Гормондар қатары өздерінің өздерінің құрылысымен құрылысымен ақуыздарға (инсулин) ақуыздарға (инсулин) немесе немесе пептидтерге(АКТГ, пептидтерге(АКТГ, окситоцин, окситоцин, вазопрессин) жатады.вазопрессин) жатады. Реттеуші қызыметіРеттеуші қызыметі

33 слайд

34 слайд
Қан ақуызы Қан ақуызы гемоглобингемоглобин оттегін оттегін өкпеден ұлпалар мен мүшелерге өкпеден ұлпалар мен мүшелерге тасымалдайды. Қанның тасымалдайды. Қанның липидтерді, темірді, стероидты липидтерді, темірді, стероидты гормондарды тасымалдайтын гормондарды тасымалдайтын альбуминальбумин ақуыздары бар. ақуыздары бар. Тасымалдаушы функция.Тасымалдаушы функция.

34 слайд

35 слайд
. . Ақуыздар қордық Ақуыздар қордық бөлінулер құрай бөлінулер құрай алады (жұмыртқалар алады (жұмыртқалар овальбуминіовальбумині, , сүт сүт казеиніказеині, , тұқымдардың тұқымдардың көптеген көптеген ақуыздары). ақуыздары). Қор функциясыҚор функциясы

35 слайд

36 слайд
 .. Тірі табиғаттағы қозғалыстардың Тірі табиғаттағы қозғалыстардың кез келген формалары (бұлшық еттер кез келген формалары (бұлшық еттер жұмысы, кірпіктер мен қарапайым жұмысы, кірпіктер мен қарапайым күйдірушілердің қозғалысы) жасушаның күйдірушілердің қозғалысы) жасушаның ақуыздық құрылымымен жүзеге ақуыздық құрылымымен жүзеге асады.Ол миозин және актин .асады.Ол миозин және актин . Қозғалтушы функция Қозғалтушы функция

36 слайд

37 слайд
Мембрана ақуызы Бұлшық ет ақуызы миозин

37 слайд

38 слайд
Миозин қозғалысы

38 слайд

39 слайд
Қарапайым және күрделі ақуыздарҚарапайым және күрделі ақуыздар Барлық ақуыздарды екі топқа бөлінеді: қарапайым және күрделі. Қарапайым немесе протеиндер олар тек амин қышқылдарынан тұрады. Күрделі немесе протеидтер- олардың молекулаларында ақуыздық хромопротеиндер, липопротеиндер, нуклеопротеиндер кіреді. Олар ақуыздық және простетикалық бөліктерден тұрады

39 слайд

40 слайд
Қарапайым ақуыздарҚар...

40 слайд