#1 слайд

1 слайд

#2 слайд
Тілдік мақсаттар: құндылық, тарих, дерек, миф, авторлық тәсіл, лирикалық шегініс, типтендіру, монолог. Құндылықтарға баулу: тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы Ойлау дағдылары: Қолдану, талдау, жинақтау Пәнаралық байланыс: АКТ, Қазақстан тарихы, қазақ тілі, география Алдыңғы білім: 10.1.4.1 көркем шығармалардан алған үзінділерді шығармашылық жұмыстарда қолдану ;Бағалау критерийі: шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтау, баға беру;ОҚУ МАҚСАТТАРЫ САБАҚ МАҚСАТТАРЫТілдік мақсаттар: құндылық, тарих, дерек, миф, авторлық тәсіл, лирикалық шегініс, типтендіру, монолог. Құндылықтарға баулу: тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы Ойлау дағдылары: Қолдану, талдау, жинақтау Пәнаралық байланыс: АКТ, Қазақстан тарихы, қазақ тілі, география Алдыңғы білім: 10.1.4.1 көркем шығармалардан алған үзінділерді шығармашылық жұмыстарда қолдану ; Бағалау критерийі: шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтау, баға беру;

2 слайд

#3 слайд
- сәлемдесу, - сабақ тақырыбы; - оқу мақсаты; - бағалау критерийі. Ойтүрткі сұрақтары:  Құндылық дегеніміз не? Қандай құндылықтарды білесіздер?1. Ұйымдастыру:БІЛУ, ТҮСІНУ. Бүгінгі күнді түсініп - түйсіну үшін де, болашақтың дидарын көзге елестету үшін де кешегі кезеңге көз жіберуіміз керек. Нұрсұлтан Назарбаев « Ел тарихының ең басты құндылығы» https://www.youtube.com/ бейнежазбасы көрсетіледі- сәлемдесу, - сабақ тақырыбы; - оқу мақсаты; - бағалау критерийі. Ойтүрткі сұрақтары:  Құндылық дегеніміз не? Қандай құндылықтарды білесіздер? « Ел тарихының ең басты құндылығы» https://www.youtube.com/ бейнежазбасы көрсетіледі

3 слайд

#4 слайд
Ойтүрткі сұрақтары (1-2 минут) Құндылық дегеніміз не? Қандай құндылықтарды білесіздер?

4 слайд

#5 слайд
 Құндылық — бір заттың маңыздылығы, пайдалылығы. «Құндылық» термині болмыстың белгілі құбылыстарының адами, әлеуметтік және мәдени мән-мағынасын білдіру үшін қолданылады.  Адам өмірінің өзегі – құндылықтар, ал басқа мақсаттар оған жеткізетін баспалдақтар ғана.  Ұлттық құндылықтар – олардың тарихи өзіндік ерекшелігі Отан, тіл, тарих, өнер, әдебиет және тағы басқалар сияқты көрініс тапқан қандай да бір этностық қауымдастық өкілдерінің рухани идеалдарының жиынтығы.

5 слайд

#6 слайд
Тарихи құндылық Көркемдік құндылық - шығармада тарихи деректердің берілуі; - шығармада берілген тарихи-мәдени дамудың үздіксіздігі мен сабақтастық ұғымдары; - тарихи жер-су, ру атауларының айтылуы; - жазушының тарихи деректерді салыстыру, талдау арқылы шындықты бейнелеуі; - азаматтық-саяси қақтығыстар; тарих өрісіндегі тұлғалар тағылымы. - шығармадағы көркемдегіш құралдардың мол болып, оқырманға әсерлі болуы; - түрлі оқиғалардың астасып келіп, композициялық сюжет құруы; - шығармадағы мазмұн мен мағына, ой- сезім байлығы, олардың түрлі суреттеулер арқылы көркем жеткізілуі.

6 слайд

#7 слайд
Дескриптор:  тарихи деректерден мысал келтіреді;  тарихи кезең туралы өзінің ой-пікірін жазады;  тарихи кезеңді ашатын талқылау сұрақтарын құрастырады;  оқиғаны суреттеудегі авторлық тәсілді анықтайды. 1-тапсырма. «FILA» кестесі. Мұғалімнің ауызша кері байланысы. ҚОЛДАНУ Топтық жұмыс Деректер Ойлар Сұрақтар Іс-әрекет

7 слайд

#8 слайд
1-үзінді: Атажан байдың үлкен ұлы үйіне келе, қазан төңкеріп тастады. Түбі шикі құл қазаққа сенген бейқам әкесіне дүлей наразылығын сөйтіп білдірді. Біраз түрікпен суық қаруын асынып, жылқы қосына оралған қазақ шалдың соңынан жауар бұлттай түйіліп жетті. Атажан бай жирен атына жайдақ міне сап, ілесе келген. Адам аласы ішінде, мал аласы сыртында. Момын, бейбіт жылқышы асау тарпаңдай мінез көрсетіп, міз бақпақ түгілі, оң иығына қасқыр терісін жамылып, анталаған құн сұраушыны именбей қарсы алғанын көзімен көрді. Өзін айыпты санап отырған ол жоқ. Алпыс жыл табыннан шашау шығармай, жылқысын ерен адал баққан егде қазақтың шегір көзіне көзі түскенде Атажан бай ыза-ашуы күрт басылып, табан астында өзгеріп шыға келді. Ол жалшысына ләм-мим демей, кері шегінген. Шабандозға шығарған құл баланы отандасы еліне қашыртып жібергенін әуелден баршасы ұқты. Ер екен. Түрікпен бай есігіндегі құлақ кесті құлды сол сәт қимас бауырындай сезініп, жүрегі алапат сыздап кетті. Ұлдарын атқа баулыған, жыл он екі ай ат арқасынан түспей, жылқысын баққан адал қазақтың өзіне ерекше қымбат жан екенін бай сезінгендей, кенет алай-түлей күй кешті.

8 слайд

#9 слайд
1-тапсырма. « FILA» кестесі. Деректер Ойлар Сұрақтар Іс-әрекет Қазақтармен және хиуалықтармен негізгі соғысушы түрікменнің ең белгілі әрі көп санды Жәуміт (Йомуд) және Теке рулары болып табылған. Түркпендер қолға түскен қазақ тұтқындарын құлдыққа салды. Неліктен Атажан бай Тасқұлды жазаламады? Адам аласы ішінде, мал аласы сыртында. (мақал) Момын, бейбіт (эпитет) жылқышы асау тарпаңдай мінез (теңеулі эпитет) көрсетіп, міз бақпақ түгілі (тұрақты тіркес), оң иығына қасқыр терісін жамылып, анталаған құн сұраушыны именбей қарсы алғанын көзімен көрді. Шабандозға шығарған құл баланы отандасы еліне қашыртып жібергенін әуелден баршасы ұқты.

9 слайд

#10 слайд
2-үзінді: – Есіңе мені бір жаман құл, Тасқұл деп алғайсың. Ертең қашпасаң, құлақ кесті қара құлдан бетер сорақы боласың. Мына сенің жасыңда тұтылдым. Уызымнан жарып, бал жалап өскенімді қайтейін. Ат тұяғы басқан жер шапқын, жылқы мінген елдер соғысып, жылқы өсірген халық шабындыға көп түседі екен. Аттанып шыққан түрікпен аламанда тұтты. Ойдағы ауылыма оқыстан жау тиді, қазанды қақ айырды. Қазақ пен текежәуміт, екі жағы барымтада бірдей ожар. Біздің рудың бас көтерер ерлері Жетісу, Теңіз* асып, бұғы қырғыздан* жылқы әкелуге кеткен кезіне килікті. Кілең қатын-бала, кәрі кемпір-шалдан бөлек найза ұстайтын ерлерден аз ғана топ қалған, жасанған дұшпан қырып салды. Жас қыз-келіншектер мен қорғансыз балаларды алғыншылар қоймен қоса айдап әкетті. Кебенек киген тірлік у татып, тұтқыннан қашып кетуге тағдыр еш қоспады. Талай әрекет қылғанмен, қолға түсе бердім. Арқамдағы дүренің іздері содан қалған белгі. Жылқышы шал басы салбырап, ұзақ үнсіз отырып қалды. Іштегі шерін, асқан құпиясын ақтаруға батпайтын сияқты. – Он үште отау иесі деген. Ер жетуге аз қалғанда, құдай кешпес бір кепке ұшырап, өлгім келді. Кісіге айтуға арланатын қорқау сөз еді. Құлдық кепиеті ұрмасын деп мына саған айтпасқа еш амал жоқ. Тәңірінің бұйрығы айтқызып тұрғанын қара. Түрікпендер бір күні қатын-қыздарымызға қарап қояды деп мені ата мал сияқты, қошқардайын тарттырып жіберді. Содан бергіде Азбанқұлмын! Жылқышы шалдың иегі кемсеңдеп кеткенін көрген сәтте, бала аһ ұрып, оны арқасынан құшақтай алды.

10 слайд

#11 слайд
1-тапсырма. « FILA» кестесі. Деректер Ойлар Сұрақтар Іс-әрекет Қазақтармен және хиуалықтармен негізгі соғысушы түрікменнің ең белгілі әрі көп санды Жәуміт (Йомуд) және Теке рулары болып табылған. 1855 ж. қараша айында қазақтың Хиуаға жол тартқан 3 мың түйеден тұратын ірі керуенін түрікменнің Жәуміт руының жасағы түгелдей қолға түсіріп, 100-ге тарта адамды тұтқынға алады. «Қазақстан тарихы» оқулығынан Қазақтар мен түрікмендер үнемі қақтығысып отырған, екі ел арасында барымта, шапқыншылықтар орын алып отырған. Екі ел арасында қақтығыстардың орын алу себебі неде? Мына сенің жасыңда тұтылдым. Уызымнан жарып, бал жалап өскенімді қайтейін. (лирикалық шегініс) Аттанып шыққан түрікпен аламанда тұтты. Ойдағы ауылыма оқыстан жау тиді, қазанды қақ айырды. Қазақ пен текежәуміт, екі жағы барымтада бірдей ожар. (авторлық баяндау)

11 слайд

#12 слайд
3-үзінді: «Қазақылық заманнан үш жүз бір ту астына біріксе, ер түрікпен нен бөлек, Өр Алтайдан Еділге өтіп, қырғи дай тиген құба қалмақтан, Ысық көлдің ар ғы жағынан жөңкіліп тиісетін жауынгер тай па қырғыздан. Ормандай кәпір орыстан, сірә да жеңілмес еді». Алты бақан алауыз бол ғанымен, «кертағыдай бұл қазақ бүлік шіл, өлермен халық екенін көрсет!» «Қазақ атқа мінбесін, қазақ атқа мін се, бір дене, бір жанға айналып кетеді» Кетерінде бұл: «Жылқышы ата, туып-өскен жеріңді айт, туыстарыңды іздестірейік, қаңлы ішінде кім боласың? Кіші атаң кім?», – десе, шал басын шайқады. «Ежелден біздің қазақ нәсілін жалпақ тіл қаңлы, қыпшақ атайды. Руын мүсәпір құл жасырады. Тегімді білмей, теріс бағып тұрғамын жоқ, құлдықтан бетер бейдауа қорлықтың күйігі басқа түскенін білесің. Жеті атамды білемін, ел көзіне тура қарар бет болмаған соң тексізден нем артық?!» – деп ширыққан. Ол сүйекке масқара таңба түсті деп қорланған соң атасын жасыруға мәжбүр. «Бұрын періштелер мені ылғи өліге санап кететін. Расымен тірі өлік едім. Атаңа нәлет қу тірлік. Жыланды үш кессе кесірткедей әлі бар. Тірлігімнің ендігі мұраты бір сенің елге аман-есен жеткенің. Сонда мына мен өлінерде артымда басқан ізім, кіндігімнен жаралып, бел балам болмаса да азат рухым, мұрагерім, атұстарым қалды деп білемін».

12 слайд

#13 слайд
1-тапсырма. « FILA» кестесі. Деректер Ойлар Сұрақтар Іс-әрекет Қыпшақ — қазақ халқының, басқа да бірқатар түркі халықтарының негізін құраған ежелгі тайпа. Қыпшақ тайпасы: Қарақыпшақ, Құлан қыпшақ, Торықыпшақ, Қытайқыпшақ, Ұзын, Бұлтың, Қарабалық, Көлденең. Қаңлы Ұлы жүз құрамына кіретін ежелгі түріктің руы (тайпасы) болып есептеледі. «Жеті атасын білмеген жетесіз» деген сөздің мәні терең. Әр қазақ өзінің шыққан тегін білуі, ел шежіресін жадында ұстағаны абзал. Неліктен Тасқұл қарт өз руын айтқысы келмеді? Қалай ойлайсыз? Диалог: Кетерінде бұл: «Жылқышы ата, туып- өскен жеріңді айт, туыстарыңды іздестірейік, қаңлы ішінде кім боласың? Кіші атаң кім?», – десе, шал басын шайқады. «Ежелден біздің қазақ нәсілін жалпақ тіл қаңлы, қыпшақ атайды. Руын мүсәпір құл (экспрессивті- эмоционалды сөз) жасырады. «…Жеті атамды білемін, ел көзіне тура қарар бет болмаған соң тексізден нем артық?!» (риторикалық сұрау).

13 слайд

#14 слайд
Жинақтау 2-тапсырма. Әңгіменің тарихи және көркемдік құндылығын тірек сөздермен сипаттаңыз. Тарихи құндылық Көркемдік құндылық     Дескриптор:  тарихи құндылықтарды анықтайды;  көркемдік құндылықты ажыратады;  тірек сөздермен сипаттайды.

14 слайд

#15 слайд
2-тапсырма. Әңгіменің тарихи және көркемдік құндылығын тірек сөздермен сипаттаңыз. Тарихи құндылық Көркемдік құндылық     Ұлттық мүдде, құлдық санадан арылу , бағзы заманның шежіресі, этнографиялық, тарихи, географиялық мәліметтер, қазақ пен түркпен елінің атбегілік өнері, тұрмыс-салты. Дін мен діл, адамшылық пен азбандықты салыстыра суреттейді, сөйлемдері күрделі, автор ұстанымы анық, тарихи тағылымы мол, эпикалық әңгіме.

15 слайд

#16 слайд
Бағалау 3-тапсырма. «Ер туған жеріне, ит тойған жеріне»:ТЕ Dx» форматындағы 2 минуттық монолог  Монолог тақырыбы: «Неге бұлай?...»  Оқушыларға еркін пікір айтуға мүмкіндік беріледі. Әңгіме мазмұны бойынша мәселенің туындау себебі мен шешу жолын ұсынылуы тиіс. Дескриптор:  монолог құрылымын сақтайды;  жеке идеясын өмірмен байланыстыра алады;  сөйлеу мәдениеті қалыптасқан;  тайм менеджмент сақталады.

16 слайд

#17 слайд
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, баға береді; 1 -тарихи деректерден мысал келтіреді; -тарихи кезең туралы өзінің ой-пікірін жазады; -тарихи кезеңді ашатын талқылау сұрақтарын құрастырады; -оқиғаны суреттеудегі авторлық тәсілді анықтайды. 1 1 1 1 2 -тарихи құндылықтарды анықтайды; -көркемдік құндылықты ажыратады; -тірек сөздермен сипаттайды. 1 1 1 3 монолог құрылымын сақтайды; жеке идеясын өмірмен байланыстыра алады; сөйлеу мәдениеті қалыптасқан; тайм менеджмент сақталады. Барлығы: 1 1 1 10 балл

17 слайд

#18 слайд
Оқушылардың кері байланысы: Мен үшін құнды... Мен үшін қызық... Мен үшін қиын ... Мұғалімнің кері байланысы: - оқушылар сабаққа белсенді қатысты; - шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына талдау жасады; - баға бере білді; - монолог құрастыра алды.

18 слайд