Дүниежүзілік экономика және халықаралық экономикалық қатынастар туралы біледі. Халықаралық еңбек бөлінісін зерттейді.

1 слайд
Модуль/пән атауы: КМ 01 ОН 7. Нарықтық экономиканың түрлері мен типтерін, негізгі экономикалық заңдылықтарын бағдарлау Тақырыбы: Дүниежүзілік экономика және халықаралық экономикалық қатынастар туралы біледі. Халықаралық еңбек бөлінісін зерттейді.

2 слайд
ЭНЕРГИЗАТОР

3 слайд
В И К Т О Р И Н А 5 10 15 20 5 10 15 20 5 10 15 20

4 слайд
"ЖАҚСЫ БАСҚАРЫЛАТЫН ЕЛДЕ КЕДЕЙЛІК ҰЯТ. НАШАР БАСҚАРЫЛАТЫН ЕЛДЕ-БАЙЛЫҚ ҰЯТҚА ҚАЛДЫРАДЫ" КОНФУЦИЙ . « ЭКОНОМИКА-ЖЫЛҚЫ, САЯСАТ- АРБА. ОЛАР ТИІСТІ ОРЫНДАРДЫ ИЕЛЕНУІ КЕРЕК- КЕРІСІНШЕ ЭКОНОМИКА, САЯСАТТАН ОЗЫП КЕТУІ КЕРЕК» МОХАММЕД ИБН РАШИД АЛЬ МАКТУМ ДУБА Й ЭМИР І

5 слайд
Сабақтың мақсаты мен міндеттерін қалыптастыру

6 слайд
КИІМДЕГІ БЕЛГІ (ЯРЛЫК)

7 слайд
Сабақтың мақсаты:  Оқушыларды халықаралық еңбек бөлінісі тұжырымдамасымен, оның әлемдік экономикаға әсерімен және оның сипатын анықтайтын негізгі факторлармен таныстыру. Сабақтың міндеті:  Халықаралық еңбек бөлінісі ұғымын және оның қазіргі әлемдік экономикадағы маңыздылығын түсіндіріңіз.  Елдер арасындағы Халықаралық еңбек бөлінісінің қалыптасуына әсер ететін факторларды қарастыру.  Әлемнің әртүрлі елдері мен аймақтары үшін халықаралық еңбек бөлінісінің артықшылықтары мен кемшіліктерін және технологиялық инновациялардың халықаралық еңбек бөлінісінің сипаты мен динамикасына әсерін талқылау.

8 слайд
Сабақ тақырыбы: Дүниежүзілік экономика және халықаралық экономикалық қатынастар туралы біледі. Халықаралық еңбек бөлінісін зерттейді. Жоспар: 1.Қазіргі әлемдік экономиканың мәні мен негізгі заңдылықтары 2. Халықаралық экономикалық қатынастар және халықаралық сауда 3.Халықаралық еңбек бөлінісінің мәні 4.Өндірісті халықаралық мамандандыру

9 слайд
1. Қазіргі әлемдік экономиканың мәні мен негізгі заңдылықтары XX ғасырдың екінші жартысындағы дүние жүзілік шаруашылықтың айтарлықтай ерекшеліктерінің бірі: Халықаралық Экономикалық Қатынастардың жедел әрі қарқынды дамуы. Әр түрлі мемлекеттер мен фирмалардың,сондай-ақ мемлекеттер арасындағы екі жақты,көп жақты экономикалық қатынастардың кең қанат жайып,тамырын тереңге тарата бастағанының куәсі болып. Экономикалық өсудің жаңа типі,XX ғасырдың екінші жартысында қауырт дамыған Ғылыми Техникалық Прогресс. Әлемдік экономика немесе әлемдік шаруашылық – біртұтас әлемдік жүйе болып құрылған,өсіп келе жатқан халықаралық байланысы бар, үнемі қозғалыста және динамикада болатын ұлттық шаруашылықтардың жиынтығын айтамыз. Қазіргі элемдік экономиканың ұлттық шаруашылықтарға байланыстарға,таратылуы бірнеше кезеңдерге бөлінеді: Бірінші кезең - бұл XX ғасырдың 20-30 жылдары,яғни әлемдік шаруашылықтың дамуында дағдарыспен сипатталады. 1917 жылы батыс елдері жүргізген экономикалық блокададан кейін,әлемдік шаруашылық байланыстан Рессей түсіп (шығып )қалғанда әлемдік шаруашылықты қайтадан бұрынғы қалпына келтіру мүмкін болмады. Екінші кезең- XX ғасырдың 40-80 жылжардың аяғындағы-әлемдік шаруашылықтың дамуы бұл әлемдік капиталистік экономикада кәсіпкерлік капиталды тартудың интенсивті өсуімен сипатталады. Жаңа бастау,яғни ұлттық шаруашылықтың дамуының үшінші кезеңі XX ғасырдың соңғы он жылын жатқызуға болады.Бұл кезеңде географиялық кеңістіктер кеңейтіліп,халықаралық өндіріс күші құрылып,елдердің экономикалық байланысы бір біріне тәуелді болды.

10 слайд
Әлемдік шаруашылықта алдыңғы қатарда көрінетін өнеркәсібі дамыған 7 мемлекет кіреді олар: АҚШ, Жапония, Канада, ФРГ, Франция, Ұлыбритания, Италия. Олардың үлесіне өнеркәсібі дамыған елдер тобының өнеркәсіптік өндірісінің 80%-ын осы елдер құрайды,ал 70-60% электрэнергиясы,60 және 50 % мөлшерін тауарлар мен қызметтердің экспорты құрайды. Экономикасы дамыған елдер тобын: жоғары дамыған елдер Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері және "қоныс аударған капитализм" елдері деп жіктейді. Жоғары дамыған АҚШ, Жапония, ГРФ, Франция, Италия, Ұлыбритания және Канада  әлемдік экономиканың басты үш орталығын (еуропалық, америкалық және азиялық) қалыптастырады.

11 слайд
3. Халықаралық экономикалық қатынастар жекелеген елдердің салалық, аймақтық шаруашылығының субъектілері- өндірістік бірлестіктер мен кәсіпорындардың дүниежүзілік шаруашылық жүйесіндегі кешенді экономикалық қарым- қатынастарды зеттейді. ХЭҚ құрылымы келесідей: 1.Халықаралық еңбек бөлінісі 2.Тауарлар мен қызмет көрсетулірдің халықаралық саудасы 3.Капиталдар мен шетел инвестицияларының қозғалысы 4.Жұмысшы күшінің халақаралық миграциясы 5.Халықаралық валюта-қаржы және несие қатынастары 6.Халықаралық экономикалық интеграция 7.Халықаралық ғылыми-техникалық және өндірістік қарым- қатынастар

12 слайд
Өткен ғасырдың 60-жылдары дүниежүзілік шаруашылық жүйесіне дамушы елдер келіп қосылды.Ал,70-жылдардың ортасына қарай олардың қатарынан, «жаңа-индустриалды елдер»- «төрт жолбарыс» - Оңтүстік Корея, Тайвань, Гонконг және Сингапур суырылып алдыға шығып,дүниежүзілік қауымдастықтың дамуында ерен қарқынымен паш етті. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс Еуропа елдері белсенді түрде өткеннің автаркиялық (Автаркия-грек сөзі-өзін-өзі қамтамасыз еті) мұрасынан арыла бастады. Америка Құрама Штаттары «еркін сауда», «экономиканың ашықтығы»сияқты тезистерді алға тартып,халықаралық нарыққа өзінің тәртіптерін енгізуге тырысты. «Ашықтық»термині дүниежүзінің көптеген елдерінің сөздігіне енді.Мысалы,бұл терминді арабтар «инфитах», қытайларды «кайфан» деп аталады. Сонымен ашық экономика деп бірлескен іскерлік қызметтердің әр түрлі нысандарын белсенді түрде қолдану арқылы еркін экономикалық аймақтарды ұцымдастыру және сыртқы саудадағы мемлекеттік монополияны жойып,халықаралық еңбек бөлінісіндегі елдің салыстырмалы артықшылықтарын пайдалануын айтамыз.

13 слайд
ХЭҚ ең негізгі және алғашқы түрі халықаралық сауда болып табылады. Әрбір сауда қатынастары нәтижесінде ақшаны тудырады. Қазіргі ХЭҚ негізгі түрлеріне жатады:  халықаралық сауда  халықаралық валюта-қаржы және несие қатынастары  халықаралық кооперация мен мамандану  халықаралық интеграция Енді осы халықаралық экономикалық қатынастардың дамуында елдер өздерінің мүдделерін қорғау мақсатында олар топтарға (блоктарға) бірігуде. Мысалы, НАТО, БҰҰ, МАГАТЭ (атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік), АБР (Азия даму банкі), МВФ (халықаралық валюта қоры) және т.б. ХЭҚ субъектілері деп,осы қатынастардың дамуы мен өзгеруіне белсенді іс- әрекетімен әсер ететін ХЭҚ қатысушыларын айтамыз. Халықаралық экономикалық қатынастардың шиеленісуі жағдайында ХЭҚ қатысушыларының ұлтына,қай елдің азаматы екеніне қарай емес,халықаралық мәселелерді (операцияларды)есепке алу тұрғысынан қарағанда,осы қатынастардың нақты қатысушысы ретінде анықтау қиындап отыр. Экономикалық әдебиетте олар «резидент»атына ие болды. Резиденттің заңды статусы әр елдің заңымен белгіленеді. Қазақстанда «резидент-Қазақстан Республикасында 1 салық жылы кезінде 183 күннен аз болған жеке тұлға. Қазақстан заңдары негізінде құрылып,нақты басқару органдары Республикада болған «заңды тұлғалар»да резидент болып табылады».

14 слайд
Ең беделді халықаралық ұйым болып табылатын бұл Біріккен Ұлттар Ұйымы болып табылады. БҰҰ әлем елдерін бірнеше нысандары бойынша топтастырады. 1.Елдерді Адам Даму Индексі бойынша топтастыру. Бұл БҰҰ –ның тәжірбиесіне 1990 жылы енгізілді.Оған кіретін көрсеткіштер:білім беру,денсаулық сақтау,сыртқы орта жағдайы және тағы басқалары жатады. Осы топтастыру тәсілі бойынша әлем елдері 3 топқа бөлінеді: 1.АДИ-нің жоғары деңгейі(АДИ 0,800 және одан жоғары)-53 ел 2.АДИ-нің орта деңгейі(0,500-ден 799-ға дейін)-67 ел 3.АДИ-нің төмен деңгейі(0,500-төмен) Осы топтастыру бойынша Қазақстан 1994 жылы 30-шы орында болған. 2.Екінші топтастыру тәсілі- американ долларында есептелетін жалпы ұлттық өнімнің адам басына шаққандағы көрсеткіші. Бұл топтастыру 4 топқа бөлінеді: 1.төмен табыс-765-63 ел 2.орта төмен табыс-766-3035-65 ел 3.орта жоғары табыс-3036-9385 -30ел 4.жоғары табыс-9386 және одан жоғары-51 ел. Мысалы,Қазақстанның 2002 жылы жалпы ұлттық өнімі 22149 млн.доллар құрап,адам басына шаққандағы мөлшері-1330 АҚШ долларына тең болады.Сондықтан біздің ел орта төмен табысты елдер тобына кіреді. 3.Үшінші топтастыру-экономикалық даму бойынша. Экономикалық даму деңгейін адам басына алатын табыс көрсеткішімен емес,ол әр елдің әртүрлі жағдайларына байланысты қалыптасады.Мысалы, Парсы түбегінің мұнай өндіруші елдері ЖҰӨ бойынша бірінші топтағы елдер қатарына кіреді,бірақ жоғары табыс деңгейі бір немесе бірнеше тауар есебінен құралғандықтан,оларды өндірісі дамыған елдер қатарына жатқызбаймыз.

15 слайд
Экономикалық дамуы бойынша топтастырғанда оның ресурстарды тауып қана қоймай,оны өңдеу мүмкіндігіне байланысты. Елдер үш үлкен топқа бөлінген: 1.өнеркәсібі дамыған елдер (44ел) 2.дамушы елдер (132 ел) 3.артта қалған нашар дамыған елдер тобына - 47 ел жатады. Қазақстан бұл топтастыру бойынша өнеркәсібі дамыған елдер қатарына кіреді,бірақ көптеген көрсеткіштері бойынша дамушы елдер қатарына жатқызамыз. Халықаралық сауданың мәні, ерекшеліктері Дүниежүзілік шаруашылық байланыстардың күрделі жүйесінде халықаралық сауда ерекше орын алады. Осы уақытқа дейін тауарларды шетке шығару ХЭҚ негізгі формасы болып есептеліп еді,ал қазіргі кезде шетелдік инвестициялау(атап айтқанда:бірлескен өндірістік қызмет,технологиялардың халықаралық трансферті)ХЭҚ жетекші формасы болып табылады. Осыған қарамастан,халықаралық сауда ХЭҚ-тардың жалпы көлемінің 80%үлесін алып отыр.

16 слайд
Халықаралық сауда-әр түрлі елдердегі тауар өндірушілер арасындағы байланыс формасы болып табылады,яғни ол халықаралық еңбек бөлінісі негізінде қалыптасқан және елдердің өзара тәуелділігін көрсетеді. Ұлттық экономикадағы ұлттық нарықтардың жиынтығы-дүниежүзілік нарықты құрайды. Дүниежүзілік нарық әлемдегі тауар-ақша қатынастарының даму процесі кезінде қалыптаса бастады,яғни 16 ғасырдан бастап дүниежүзілік нарық деген түсінік пайда бола бастады. Дүниежүзілік нарық күрделі түсінік болып табылады. Мысалы, А, В, С деген үш мемлекетті жеке дара қарастырайық (а-сурет), сонымен бірге олардың өзара экономикалық қарым-қатынасын,яғни өзара байланысын да көрсетейік(ә-сурет). Осы қарастырып отырған үш ұлттық нарық дүниежүзілік нарықты құрайды.

17 слайд
Ұлттық нарық- бұл халықаралық еңбек бөлінісі негізінде елдің ішкі және сыртқы сауда операцияларын жүзеге асыратын сфера. Сонымен, А ұлттық нарығы екі элементтен тұрады(б-сурет) ұлттық нарық елінің сыртқы сауда операциясы,дәлірек айтқанда экспорты басқа В және С елдері үшін импорт болып қабылданады. Сыртқы сауда дегеніміз-белгілі бір елдің басқа елдермен сауда жасауы. Сонда барлық елдердің сыртқы сауда операциясын жүзеге асыратын сфера- халықаралық нарық деп аталады.( в-сурет) Сыртқа сауда операцияларының төрт негізгі бар: экспорттық операция - шетке шығару арқылы шет елдік контрагентке тауарды сату. импорттық операция - шеттен әкелу арқылы шет елдік контрагенттен тауарды сатып алу. рекэкспорттық операция - бұрын импортталған және қайта өңдеуден өтпеген тауарларды шетке шығару арқылы сату реимпорт операциясы - бұрын экспортталған және қайта өңдеуден өтпеген тауарларды шеттен әкелу арқылы сатып алу. вб)

18 слайд
КЕЙС  әр оқушыға арналған зат;  әр оқушыға «Аманбековтер мен Балтабековтер » жаттығуының көшірмесі;  әр оқушыға «кімге сауда жасау тиімді» жаттығуының көшірмесі. Мысалы :Айырбассыз 1-ші айырбас 2-ші айырбас Барлығы орташа . Барлығы орташа . Барлығы орташа . 60 2 90 3 120 4

19 слайд
Ресурстармен қамтамасыз ету деңгейі бойынша әлемнің барлық елдерін үш топқа бөлуге болады: • әр түрлі табиғи ресурстардың (минералды, су, жер, Орман және т.б.) едәуір қоры бар елдер. Оларға Ресей, АҚШ, Қытай, Австралия, Бразилия, Үндістан, Қазақстан, және т. б.; • табиғи ресурстардың бір немесе бірнеше түрінің айтарлықтай қоры бар елдер. Сонымен, Парсы шығанағы мемлекеттері мұнай, Чили — мыс және селитра, Алжир — табиғи газ және мұнай, франция — боксит ресурстарына бай; • табиғи ресурстарға, ең алдымен минералдарға кедей елдер. Мысалы, Жапония, Непал, Балтық елдері. Бірақ бұл олардың ресурстары жоқ дегенді білдірмейді. Айталық, Жапония минералды және жер ресурстарына кедей, бірақ су, геотермалдық, орман ресурстарына ие.

20 слайд
Біз адамдармен ғана емес, елдермен де болатын нақты жағдайды модельдедік. Содан кейін конверттердегі заттар елдердегі (ресурстарға)айналады .

21 слайд
Өндірісте абсолютті артықшылығы бар тауарларға елдердің еңбек бөлінісі және мамандануы, бұл тауарларды басқа елдердегі өндіріс шығындары төмен басқа тауарларға айырбастау ...