Көпжылдық бұршақ тұқымдас дақылдардың зиянкестері

1 слайд
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Университеті Инженерлі технологиялық институты “ Аграрлық технологиялар”кафедрасы Тақырыбы:Көпжылдық бұршақ тұқымдас дақылдардың зиянкестері Білім берушінің аты-жөні:а.-ш.ғ.к., аға оқытушы:Нұрымова Раушан Дүйсенқызы Білім алушы:Мүсірәлі Аружан Ерқасымқызы Мамандығы: 6В08171 “Агрномия” Оқу тобы: Агр 19-1 Қызылорда 2021 жыл

1 слайд

2 слайд
Жоспары 1.Жоңышқа жапырағының бізтұмсығы 2. Жоңышқа қандаласы 3.Жоңышқа жуанаяқтысы 4.Түйнек бізтұмсығы 5.Пайдаланылған әдебиеттер

2 слайд

3 слайд
Жоңышқа жапырағының бізтұмсығы немесе фитономус – листовой люцерновый долгоносик или фитономус ( Phytonomys variabilis Hrbst.). Республиканың оңтүстік бөлігінде жоңышқа өсірілетін аудандардың барлығында кең таралған. Олар жоңышқаның жапырағымен қоректенеді, сабағын кеміріп шұқырайтып тастайды. Бірінші орылатын жоңышқа егісінің негізгі зиянкесі. Солтүстік Қазақстанда басқа түрі кездеседі Phytonomys transsylyanicus Petri. - далалық жоңышқа бізтұмсығы. Бұл екі бізтұмсықтар түрі жылына бір генерация беріп өсіп-өнеді .Жоңышқа жапырағының бізтұмсығы

3 слайд

4 слайд
Қоңыздың бас түтігі ұзын, алдыңғы арқа бөлімінің ұзындығына тең, сарғылт-сұр немесе сұр түсті. Дене тұрқы 4,5-5,5 мм-ге дейін жетеді. Мұртшасы буын-буынға бөлінген. Қоңыздардың алдыңғы арқасында ақшыл жолағы бар. Жұмыртқалары сопақша, жылтыр сарғылт түсті, ұзындығы 0,6 мм. Дернәсілдердің түсі сарғылт-жасыл, басы қара- қоңыр, арқасында ақ жолағы бар, аяқтары болмайды, құрсақ сегменттерінің бүйір жақтарында орналасқан емшектәрізді бұдырмақтардың көмегімен қозғалады. Дамуы аяқталған дернәсілдердің ұзындығы 6-8 мм жібек тәрізді піллә ішінде қуыршаққа айналады. Қуыршағы алғашында сарғылт болады да, кейіннен жасыл түске көшеді, олар піллә ішінде дамиды, ұзындығы 5,5-8 мм .

4 слайд

5 слайд
Қоңыздар жоңышқа егістігінде топырақтың ең үстіңгі қабатында немесе оның айналасындағы өсімдіктердің тамырға таяу түбінде қыстайды. Қөктемде ауаның орташа температурасы 120 С болғанда шыға бастайды. Олар сәуір айының соңғы онкүндігінде жаңадан өсіп келе жатқан жоңышқаның жапырағымен қоректеніп, көп кешікпей-ақ өсіп-өніп көбеюге кіріседі. Аналық қоңыз жоңышқаның сабағын кеміріп 10-12 см биіктікте кішкене қуыс жасайды да, жұмыртқаларын 10-30 дейін топтап, сонда орналастырады. Жұмыртқаларды салу 30-40 күнге созылады. Аналықтары күніне 1-80-н жұмыртқа салады, жалпы саны 500 дейін. Мамыр айының аяғы- маусым айының басында жұмыртқадан дернәсілдер шыға бастайды, олар сабақтың ұшына қарай көтеріледі де жапырақ бүршіктерінің ішіне еніп, жасырын қоректенеді .

5 слайд

6 слайд
Жоңышқа қандаласы Жоңышқа қандаласы - люцерновый клоп( Adelpocoris lineolatus Goeze). Қазақстанда кең таралған. Көп қоректі қандала: тұқымды жоңышқаны, бедені, түйе жоңышқаны, мақтаны, қант қызылшаны және басқа дақылдарды зақымдайды. Республиканың оңтүстігі мен оңтүстікшығысында жылына 3-4, орталық аудандарда 2-3, солтүстігінде 2 генерация беріп дамиды. Екі ұрпақты Ресейдің Новосібір, Томск, Омбы облыстарында да береді.

6 слайд

7 слайд
Ересек қандаланың ұзындығы 7,5-9 мм, түсі жасылдау-сары, арқасының алдыңғы бөлігінде 2 қара нүкте және қалқаншасының үстінде күңгірт түсті 2 жолақ бар. Мұртшалары 4 буыннан тұрады. Олардың 3, 4- 64 бунақтары және екіншісінің ұшы тотыққандай қызыл түсті болады. Аяқтары сарғыш-қоңыр түсті,табанының ұшы қарайған. Жұмыртқасы сары, жылтыр, сопақша келеді, ұзындығы 1,3мм. Дернәсілдері жасыл, жасыл- қоңыр түсті.

7 слайд

8 слайд
Қандалалардың дернәсілдері жоңышқа түптенуге дейін мамыр айында шығады. Олар өсімдік сабағынан шығып өсімдіктердің жапырақтарын, жоңышқа және басқа көп өсімдік түрлердің сабақтарын және гүл шанағын сорып, солардың шырынымен қоректенеді. Қандала әсіресе жоңышқаның шанақтану және гүлдену кезеңінде өте қауіпті. Дернәсілдердің бес жасы болады, содан соң ересек қандалаға айналады да, келесі ұрпақтың дамуын бастайды. Қандалалар өте жақсы қозғалады және жоңышқаны әсіресе ашық шуақ күні қатты зақымдайды Қандалалар өсімдіктердің шырынын сорады. Сол себептен өсімдіктердің жоғарғы бұташалары құрғап, шанақтары мен гүлдері түсіп, жапырақтары сарғая өліп қалады.

8 слайд

9 слайд
Жоңышқа жуанаяқтысы Жоңышқа жуанаяқтысы - люцерновая толстоножка ( Bruchophagus roddi Guss.). Жоңышқа өсірілетін жерлердің барлығында тегіс таралған. Әсіресе Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс облыстарында жаппай өсіп-өніп, жылына 2-3 ұрпақ беріп дамиды, ал солтүстігінде 1, сирек 2 генерацияда өсіп- өнеді.

9 слайд

10 слайд
Имаго денесінің ұзындығы 2-2,5 мм, өте ұсақ насеком, қанаттары мөлдір қара түсті, арқасы дөңес, құрсағы жылтыр жалпақтау келіп, кеуде бөлігімен жіңішке сабақша арқылы жалғасады. Жұмыртқасы сопақша, түсі ақ, бір жақ ұшында ұзын сабақшасы болады. Жұмыртқаның ұзындығы 0,2 мм, ал сабақшасы одан 2-3 есе ұзын. Дернәсілдердің түсі алғашында жасыл болады да, кейінірек ағарып кетеді, ұзындығы 2-3 мм.

10 слайд

11 слайд
Дернәсіл фазасында жерге төгілген, қырманда қалған немесе қоймада нашар тазаланған тұқым ішінде қыстайды. Көктемде ауа райы жылынысымен дернәсіл сол қыстап шыққан тұқымның ішінде қуыршаққа айналады. Ересектердің ұшып шығуы оңтүстік пен оңтүстік- шығысында сәуір-мамыр, ал солтүстікте мамыр-маусым айларында басталады.

11 слайд

12 слайд
Түйнек бізтұмсығы Түйнек бізтұмсықтары - клубеньковые долгоносики ( Sitona Germ туысы). Кең таралған. Бір және көп жылдық бұршақ тұқымдас өсімдіктермен қоректенеді. Өскінді ситон ( Sitona cylindricollis Fahr.), эспарцетті ситон ( Sitona callosus Gyll.), , тамыр ситоны ( Sitona longulus Gyll.), жарық сүйгіш ситон( Sitona huneralis Steph.), жоңышқа ситоны ( Sitona і nops Schonh.) , беде ситоны ( Sitona sulcifrons Thunb.) сияқты түрлердің маңызы бар. Түйнек бізтұмсықтары жылына бір генерация беріп өсіп-өнеді. Ересек қоңыз фазасында топырақ арасында немесе жер бетіндегі өсімдік қалдықтарының астында, көбінесе көпжылдық бұршақ тұқымдас өсімдіктері алқаптарында қыстайды. Тек тамыр бізтұмсығы деп аталатын бір түрі ғана дернәсілдер фазасында топырақ арасында тамырға жақын жерде қыстайды.

12 слайд

13 слайд
Қоңыздардың бас түтігі жуан және қысқа, мұртшалары түйреуіш басты бүгілмелі, денелерінің ұзындығы 3-4,5 мм, түстері қоңыр, бірақ денесін қаптап тұратын қабыршақтарына байланысты көбінесе сұр және қоңыр түсті қабыршақтардан тұратын дақтар немесе жолақтар болады. Жұмыртқалары сопақша, ұзындығы 0,2 мм, алғашында ақшыл-сары соңынан қараяды. 67 Дернәсілдердің басы қара, денесінің қалған бөлігі ақ, аяқтары болмайды, денесі аздап доғаша иілген, ұзындығы 5 мм жетеді. Қуыршақтары ашық, ақшыл-сары түсті, ұзындығы 4-6 мм .

13 слайд

14 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер Түменбаева Н.Т., Бектұрғанов Б.Б., Момбаева Б.Қ. АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ӨСІМДІКТЕРІНІҢ ЗИЯНКЕСТЕРІ ЖӘНЕ АУРУЛАРЫ Карбозова Р. Д. Туленгутова К. Н. ФИТОПАТОЛОГИЯ

14 слайд

15 слайд

15 слайд