Махамбет Өтемісұлы "Махамбеттің Баймағамбетке айтқаны"өлеңі

1 слайд
Желтоқсанның екісі Махамбет Өтемісұлы "Махамбеттің Баймағамбетке айтқаны"өлеңі Сенің меңгеретінің: әдеби шығармадағы психологизмді анықтау; психологизмнің қызметін анықтау;көркем шығарманың идеясын анықтау;көркем шығарма идеясы негізінде кейіпкерлер жүйесін анықтау « SMS хат » әдісі арқылы сұрақтарға жауап беру. 1.М.Өтемісұлы кім? 2.Махамбет пен Исатай туралы не білесіңдер? 3.Баймағамбет сұлтан кім?

1 слайд

2 слайд
Исатай Тайманұлы (1791–1838)–Бөкей ордасы мен Кіші жүздің батыс бөлігінде болған азаттық көтерілісінің басшысы, халық батыры. Жоңғар шапқыншылығы ке зінде атағы шыққан Ағытай батырдың ұрпағы. Жасынан өзінің тапқырлығымен, қабілетімен көзге түсті. 1814 жылы Орынбор Шекара комиссиясына Бөкей ханның ұсынысымен старшиналыққа бекітіледі. Жәңгір хан (1801–1845)-Бөкей Ордасының соңғы ханы, Әбілхайыр ханның шөбересі, Нұралы ханның немересі, Бөкей ханның ұлы, генералмайор, шын аты – Жиһангер.Жәңгір хан сауатты адам болған.Ол араб,парсы,орыс,татар,неміс тілдерін жақсы білген.1841 жылы Ордада Жәңгір хан өз қаражатына жоғары мектеп

2 слайд

3 слайд
Махамбет сөзінің ел ішінде көп жайылғаны – Баймағамбет сұлтанға айтқаны. Ісін аяқтаймын деп, Исатайдан кейін Махамбет біраз уақыт әуре болып жүреді. Бірақ елді біріктіре алмайды. «Исатайдың жолдастарын, оның ішіндегі Махамбет секілді батырларын ұста» деген өкіметтің қатал бұйрығы шыққан. Махамбет ел ішінде жүре алмайтын болған. Махамбеттің ақыры ұсталатынына көзі жеткен соң, басы Ү бі, Байнақ дегендер болып, Махамбетті Баймағамбет сұл танға алып барады. Баймағамбеттен өкіметке ұстап бермейтін қылып, ел ішінде жүре беруге рұқсат алып береді. Билердің сөзін қабылдаған соң, Баймағамбет батырды үйіне шақырып танысады. Батыр үйге қару-жарағын тастамай кіреді. Баймағамбет батырдан: «Бір екі ауыз өлең айтыңыз», -деп өтініш қылады.«Менің сөзім сізге жақпас»,-деп батыр айта қоймайды. Баймағамбет қайта-қайта өтініш қылады.Сонда Махамбет Исатайды жоқтап отырып, Байекені сыбап, белгілі өлеңін айтады.Байекенің қасындағы жас төрелер батырдың сөзіне ашуланып қызған екен:«Бұлай айтпаса,Махамбет батыр болама, батырдың сөзін көтермесем,мен хан болам ба?»-деп, Байеке оларды тоқтатыпты-мыс.«Ұялғаннан кірерге жер таба алмадық.»,-деп ертіп барушылар айтқан екен мыс.

3 слайд

4 слайд
Алақандай Нарында Басушы едім құлаштай. Жәбір беріп, жала етсең, Былғанған басым ыласқа- ай. Мен бір шарға ұстаған қара балта едім - Шабуын таппай кетілдім, Қайраса - тағы жетілдім. Көрмес-келмес деп едім Өз еркіммен бетіңді-ай. Есігіңнің алдына Ұрмай-соқпай келтірген - Арманың бар ма құдайға - Махамбет-сынды жетімді- ай?! Еділ мен Жайық жер еді-ау Мекен еткен шаруаға. Жағасы қорған жай еді-ау! Жай қоныстан айырылып, Мен бір қаңғырып жүрген қарашы. Қайта-қайта шақыртып, Менде қандай ауыр ақың бар еді-ау?! Мен ақсұңқар құстың сойы едім, Шамырқансам, тақсыр, кетермін. Кетпей де нешік етермін? Бұл барғаннан барармын, Қиядан орын алармын. Еріскендей ер болса, Соғысқандай жер болса, Бірме-бірге келгенде, Әлі де болса бір тәңірге жылармын, Дұшпанға қылыш ұрармын. Жазға бір ай қалғанда, Аласапыран болғанда, Бөліне көшкен еліңді Бөріккен қойдай қылармын, Жарыла көшкен еліңді Жаралы қойдай қылармын. Мен кеткенмен тек кетпен - Сізден артық табармын. Ашуыма көп тисең - Өзекті жанға бір өлім - Ордаңды талқан қылып шабармын. Ей, таңсыр-ау, ей, таңсыр! Боз орданы тіктім деп, Боз ағашты жықтым деп, Ханым, ханым дегенге Көтере берме бұтыңды, Көптіре берме ұртыңдыЕй, тақсыр-ау, ей, тақсыр! Бойың жетпес биікпін - Бұлтқа жетпей шарт сынбан. Шамдансам, шалқамнан түсер асаумын, Шамырқансам, шатынап сынар болатпын. Кәр қылар деп, тақсыр-ау, Аяғыңа бас ұрман. Байеке- сұлтан  ақ сүйек, Қыларың болса, қылып қал - Күндердің күні болғанда Бас кесермін - жасырман.

4 слайд

5 слайд
Үзінді Қай кейіпкерге тән Кейіпкерді сипатта 1.Жарыла көшкен еліңді , Жаралы қойдай қылармын. 2.Ақтабан аты астында Дулығасы басында 3.Хан емессің қасқырсың,Қас албасты басқырсың 1-тапсырма. Үзіндінің қай кейіпкерге қатысты екенін анықтап,кейіпкерлерді сипаттап жазыңдар. Дескриптор: -үзіндінің қай кейіпкерге қатысты екенін анықтайды; -кейіпкерлерді сипаттап жазады. 1- 7 б алл

5 слайд

6 слайд
2-тапсырма. Үзіндіден кейіпкердің қандай психологиялық жай-күйі аңғарылатынын анықта. Есігіңнің алдына Ұрмай, соқпай келтірген, Арманың бар ма құдайға Мынау Махамбет сынды «жетімді-ай»?! А) мұң-зарын Ә) шарасыздығын . Б) бақытсыздығын 2. Үзіндіге сәйкес келетін талдауды тап. Беркініп садақ асынған, Біртіндеп жауын қашырған. Құм сағыздай созылған, Құйқылжыған құла жирен ат мінген, А) автор гипербола, психологиялық параллелизм арқылы Баймағамбеттің намысшылдығын танытады. Ә) автор метонимия мен синекдоха арқылы халықтың күшін, қайратын көрсетеді. Б) автор эпитет, теңеу, метафора арқылы өзінің қайтпас қайсарлығын көрсетеді. 3. "Махамбеттің Баймағамбетке айтқаны"өлеңінің негізгі идеясы неде? А) асқақ рух пен болашаққа деген сенім Ә)  кек пен жауға, үміт пен арманға толы рухты жыр Дескриптор: -кейіпкердің психологиялық жай-күйі н, идеясын анықта йды . 1-3 балл

6 слайд

7 слайд
«Жүйелеу» тәсілі 1.Махамбет ақын кім еді? 2.Көкейкесті арман ы не? 3. Өлеңнің негізгі идеясы неде? 4.Өлеңнен қандай психологизмді аңғардыңдар? Рефлексия :«Нысана» әдісі 1.Ә деби шығармадағы психологизмді анықта дым. 2.К өркем шығарманың идеясын білдім.

7 слайд