Майбұршақ дақылын өсіру технологиясы

1 слайд
Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті Тақырыбы: Май бұршақ бағалы белоктық және тағамдық дақыл . Май бұршақ өсірдің прогресивті технологиясы Қабылдаған: Оразбаев С.А. а.ш.ғ.д.,профессор, академик КазНаи Орындаған: Медеубаева Р.Р. Магистрант 1 -курс Алматы-2016 ж

1 слайд

2 слайд
Жоспар 1 Дақылдың тарихы 2 Биологиялық ерекшеліктері 3 Майбұршақ сорттары 4 Өсіру технологиясы • Ауыспалы егістегі орны • Тыңайтқыш қолдану • Топырақ өңдеу • Тұқым себуге дайындау , себу • Егістікті күтіп баптау • Суару • Өнімді жинау 5 Пайдаланылған әдебиеттер

2 слайд

3 слайд
Дақылдың тарихы Отаны Оңтүстік Шығыс Азия , б.э.д. 6 мың жыл бұрын кеңінен өсірілген. Қазірде Оңт. Европа, Солт. Және Оңт. Америка, Орталық және Оңт. Африка, Австралия , Тынық және Үнді мұхиттары аралдарында өсіріледі. ТМД елдерінде Хабаров , Приморье өлкелері. Қазақстанда Алматы және Жамбыл обылыстарында.

3 слайд

4 слайд
Биологиялық ерекшеліктері • Соя ( Glyc і ne) – бұршақ тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік туысы, бұршақ дәнді, майлы дақыл. Африка мен Оңтүстік-Шығыс Азияның ылғалды тропикалық және субтропик. жерлерінде 10 түрі, Қазақстанда 1 ғана түрі – екпе соя өседі. Биіктігі 40 – 100 см, жапырағы күрделі, үш құлақты келеді, гүлі ұсақ, ақ не күлгін түсті. Сабағы ірі, тік. Жемісі – бұршақ. Сояның дәнінде 24 – 45% белок, 20 – 32% көміртек, 13 – 37% май, D, B, E витаминдері бар. Соя жылу, жарық, ылғал сүйгіш өсімдік, тұқымы 10 – 11С-та көктейді, 5 – 7 см тереңдікке кең қатарлы тәсілмен себіледі. Вегетац. кезеңі 75 – 200 күн. Айқас тозаңданады. Қарашірігі мол қара топырақты жерде жақсы өседі, ал қышқыл, сор, батпақты топырақтарда нашар өседі.

4 слайд

5 слайд
Биологиялық ерекшеліктері • Соя ұнынан сүт, сүзбе, айран және кондитер тағамдары дайындалады, тазартылған майын тағамға пайдаланады. Соя белогынан жасанды талшық, пластмасса, желім алынады. Сояның майы сыр, бояу, сабын, маргарин жасауда, тоқыма өнеркәсібінде және медицинада қолданылады. Сондай-ақ соя – құнарлы мал азығы, шөбінің құрамында 36,4% шикі протеин, 6,5% май, 32,4% азотсыз заттар, 5,2% клетчатка, ал 100 кг шөбінде 51% мал азықтық өлшем болады. Соядан пішен, жарма, сүрлем, күнжара, т.б. дайындалады. Картоп, жүгері, жаздық бидай, т.б. дақылдар үшін жақсы алғы дақыл. Оны малға көк балауса түрінде беру, сүрлемге қосу үшін жүгері және қонақ жүгерімен араластырып егеді.

5 слайд

6 слайд
Қазақстанда өсірілетін май бұршақтың аудандастырылған сорттары мен будандары: • Эврика 357, • Гибридный-670, • Казахстанская 200, • Казахстанская 688, • Букурия, Аврора, • Высокостебельная 2, • Хабаровская 4, • Амурская 42, • Жалпақсай.

6 слайд

7 слайд
Өсіру технологиясы • Ауыспалы егістегі орны Тыңайтқыш қолдану Топырақ өңдеу Тұқым себуге дайындау , себу Егістікті күтіп баптау Суару Өнімді жинау

7 слайд

8 слайд
Ауыспалы егістегі орны • Алғы дақылға өте талғам паз, май бұршақты көңмен тыңайтылған танапқа егілген күздік дақылдан кейін, бедеден, жугеріден және көп жылдық шөптен кейін орналастырады. Қант қызылшасы, картоп және жүгері дақылдары да оған жақсы алғы дақыл. Ылғал жеткіліксіз аудандарда май бұршақтын өзі күздік дақылдарға жақсы алғы дақыл.

8 слайд

9 слайд
Тыңайтқыш қолдану Май бұршақ органикалық және минералдық тыңайтқыштарды өте қажет етеді. Көңді толық, фосфор мен калийдің жартысын сүдігер жырту алдында беріп, қалғанын көктемгі қопсытуда (азот) – тұқым себу кезінде қатарға және үстеп қоректендірүде. Топырақ өңдеу • 1-ші рет: 6-8 см тереңдікте ЛДГ-10, ЛДГ-15 сыдыра жырту, 2-ші рет: арамшөптер өне бастағанда, БТД-7, не БТД-10 тырмаларымен 10-12 см тереңдікке тырмалайды. 10-15 кун өткеннен кейін ПТК-9-35 не ПЛП-6-35 соқаларымен 25-27 см тереңдікке сүдігер жыртылады.

9 слайд

10 слайд
Тұқым себуге дайындау , себу Аскохитоз, фузариоз, сұршірік, бактериоз т.б қарсы тұқым себуден 3,5 ай бұрын 50 % дық не 80 % дық фундазол және 80 % дық ТМТД (3-5 кг/га) препараттармен заласыздандырады. 10-12 С кең қатарлы, қатараралықтары 45 см , СКОН-4,2 не СПН-6, СПЧ-6МФ тұқым сепкіштерімен себеді . 1 га 40-80 кг тұқым. Себу тереңдігі 5-6 см, Егістікті күтіп баптау • Егін көгі шықпай тұрып және үштік жапырақ шыққанда қатар бағытына көлденең тырмалау, КРН-4,2, КЛТ-3,8, КРН-5,6 қопсытқыштарымен жүргізіледі. Дақыл гүлдегенге дейін егіс қопсытылып турады.

10 слайд

11 слайд
Суару Майбұршақты 3-5 рет суарады. Суару мөлшері 300-400 – ден 500-600 м3/га. Негізінде Фрегат, Днепр, Волжанка, ДДФ- 100МА ж.б. Агрегаттары мен жаңбырлатып суарады. Гүлдегенге дейін топырақтың 50-70 см. Қабатында ылғалдылықтың ең төменгі ылғал сиымдылықтың 70 пайызында ұстап тұру, Өнімді жинау • Біркелкі піспегеннен жеделдету үшін хлорат- хлорид кальциін пайдаланып (40-50 л/га) АН-2 ұшағы мен десикация жасайды. • Комбайнмен жиналып, сразу қоспалардан тазартылады. 13- 14 % болғанша кептіріледі де сақтайды.

11 слайд

12 слайд
Өсіру технологиясы . • Май бұршаққа алғы дақылдар – өздерінен кейін топырақты арамшоптерден таза және жеткілікті мөлшерде қоректік заттар мен ылғал қалдыратын дақылдар. Май бұршақ қайталама егістікті нашар көтереді,өйткені аурулармен залалданады және зиянкестермен (бізтұмсықтар, жемірқұрттар) жарақаттанады, топырақта немадодалар тез көбейеді. Май бұршақты жаздық астық дақылдарынан кейін себуге болады. •  

12 слайд

13 слайд
Пайдаланған әдебиеттер 1. “Өсімдік шаруашылығы” Қ.К.Әрінов , Қ.М.Мұсынов, А.Қ. Апушев, Н.А.Шестакова, С.С.Арыстанғұлов. 2011 жыл. 2. “Жаршы” 2003 жыл, 15-17 беттер. 3.  Гатауллина, Г.Г. Горох / Г.Г. Гатауллина // Растениеводство.- М: Колос, 1997.- С. 221- 225.

13 слайд