Спандияр Көбеев " Қалың мал" романынындағы кейіпкерлер образын талдау
26 Қаңтар 2025
159
1 слайд
1 слайд
2 слайд
Спандияр Көбейұлы – Ыбырай Алтынсарин
үлгісіндегі педагог-жазушы. Өз ұстазының жолын үлгі
тұтып, ағартушылық идеясын педагогтік қызметі
арқылы насихаттаған ұлы тұлғалардың бірі.
Спандияр Көбейұлы 1878 жылы 1 қазанда
бұрынғы Торғай облысы, Николай уезі Обаған болысына
қарасты №3 ауылында дүниеге келген.Ол балаларға
арнап «Үлгілі тәржімә», «Үлгілі бала», «Орындалған
арман» секілді асыл туындыларды дүниеге әкеледі.
С. Көбеевтiң қазақ топырағында тұңғыш
романдарының бiрi болған «Қалың мал» туындысы
1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл
роман шығармашылық өмiрiнде ерекше орынға ие.
Мұнда қазақ ауылының әлеуметтiк суретi, қазақ әйелiнiң
тағдыры, оның теңсiздiгi және жастар өмiрi, ойын-той
салттары туралы бейнеленген. Оның соңғы жылдары
жазған «Орындалған арман» атты мемуарлық еңбегi
1954 жылы өңделiп, екiншi рет кiтап болып баспадан
шығады. Кiтаптың негiзгi мазмұны педагог-жазушының
өткен өмiр жолы, қоғамдық қызметi, ортасы мен дәуiрi
жайлы шығарма. Әсiресе, Ы. Алтынсариннiң халықтық
қызметiн көрсетуге көп көңiл бөлген.
2 слайд
Спандияр Көбейұлы – Ыбырай Алтынсарин үлгісіндегі педагог-жазушы. Өз ұстазының жолын үлгі тұтып, ағартушылық идеясын педагогтік қызметі арқылы насихаттаған ұлы тұлғалардың бірі. Спандияр Көбейұлы 1878 жылы 1 қазанда бұрынғы Торғай облысы, Николай уезі Обаған болысына қарасты №3 ауылында дүниеге келген.Ол балаларға арнап «Үлгілі тәржімә», «Үлгілі бала», «Орындалған арман» секілді асыл туындыларды дүниеге әкеледі. С. Көбеевтiң қазақ топырағында тұңғыш романдарының бiрi болған «Қалың мал» туындысы 1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл роман шығармашылық өмiрiнде ерекше орынға ие. Мұнда қазақ ауылының әлеуметтiк суретi, қазақ әйелiнiң тағдыры, оның теңсiздiгi және жастар өмiрi, ойын-той салттары туралы бейнеленген. Оның соңғы жылдары жазған «Орындалған арман» атты мемуарлық еңбегi 1954 жылы өңделiп, екiншi рет кiтап болып баспадан шығады. Кiтаптың негiзгi мазмұны педагог-жазушының өткен өмiр жолы, қоғамдық қызметi, ортасы мен дәуiрi жайлы шығарма. Әсiресе, Ы. Алтынсариннiң халықтық қызметiн көрсетуге көп көңiл бөлген.
3 слайд
1.Бөлімдер атауы бойынша шығарманың
қысқаша сюжетін баяндау
2.“Сұрақ – жауап” айдары
3.Берілген тақырыптар бойынша постер
қорғау
3 слайд
1.Бөлімдер атауы бойынша шығарманың қысқаша сюжетін баяндау 2.“Сұрақ – жауап” айдары 3.Берілген тақырыптар бойынша постер қорғау
4 слайд
Берілген үзінділер атауы бойынша сол бөлімнің қысқаша мазмұнын
баяндап беріңіз.мазмұнын баяндап беріңіз.
Тұрлықұлдың бәйбішесінің
өліп, тоқал іздеуі
Итбайдың қуанышы , ауыл
ақсақалдарының шешімі
Ғайшаның қайғысы
Қожаш пен Ғайшаның
махаббаты, уәделесуі
Жастардың баянды
бақыты
Екі жастың жолындағы
кедергілер мен
тосқауылдар
4 слайд
Берілген үзінділер атауы бойынша сол бөлімнің қысқаша мазмұнын баяндап беріңіз.мазмұнын баяндап беріңіз. Тұрлықұлдың бәйбішесінің өліп, тоқал іздеуі Итбайдың қуанышы , ауыл ақсақалдарының шешімі Ғайшаның қайғысы Қожаш пен Ғайшаның махаббаты, уәделесуі Жастардың баянды бақыты Екі жастың жолындағы кедергілер мен тосқауылдар
5 слайд
“Сұрақ-жауап” айдары
1.Шығармадағы сізге не ұнаған немесе ұнамаған бір кейіпкерді айтыңыз. Кейіпкердің
ұнау/ұнамау себебін түсіндіріңіз.
2. Шығарманың “Қалың мал” аталуының басты себебі неде деп ойлайсыз?
3.Тұрлықұлдың кескін-келбетін суреттеп беріңіз. Бұл кейіпкерге байланысты сізде
қандай ой қалыптасты?
4.Шығармадағы тағдыр талқысына түскен қыздың қоғамдағы орны туралы не айта
аласыз?
5. Әкелердің баласына жар таңдап беруге хақысы бар ма? Ғайшаның әке разылығын
алмастан, салт дәстүрден аттап кетуі дұрыс болды ма?
6. “Сүйек сатулы, малға саудаласқанның ұяты жоқ» деген пікірді ұстанған ауыл
ақсақалдарының ниетіне қатысты сіздің ойыңыз қандай? Шынында, тұрмысқа шыққан
қыз баланың қалың малының ақысына саудаласу дұрыс па? Сіздің ұстанымыңыз
қандай?
7. Алып қашу деген қандай дәстүр? Бұл дәстүрдің ерекшелігі неде деп ойлайсыз?
8. Тұрлықұлдың бақытты болуға хақысы бар ма? Бақытты болудың қандай жолын
ұсынар едіңіз?
9. Қыздың жасауы дегеніміз не ? Бұл дәстүр бүгінгі күні бар ма? Бұл дәстүрдің оң және
теріс жақтары туралы қандай пікір айта аласыз?
10. «Әйелге еркектің үлкендігі бола ма екен беріп отырған жеріміз бай, мал анау, дүние
анау, оралғы болатын жас баласы жоқ. Ғайша бара сала сол байлыққа күрп ете түспей
ме, бұған енді пе керек екен?» деген Итбайдың пікірімен келісесіз бе? Бақытты болу
үшін міндетті түрде бай болу керек па? Сіздің ойыңызша, әйел бақыты немен өлшенеді?
5 слайд
“Сұрақ-жауап” айдары 1.Шығармадағы сізге не ұнаған немесе ұнамаған бір кейіпкерді айтыңыз. Кейіпкердің ұнау/ұнамау себебін түсіндіріңіз. 2. Шығарманың “Қалың мал” аталуының басты себебі неде деп ойлайсыз? 3.Тұрлықұлдың кескін-келбетін суреттеп беріңіз. Бұл кейіпкерге байланысты сізде қандай ой қалыптасты? 4.Шығармадағы тағдыр талқысына түскен қыздың қоғамдағы орны туралы не айта аласыз? 5. Әкелердің баласына жар таңдап беруге хақысы бар ма? Ғайшаның әке разылығын алмастан, салт дәстүрден аттап кетуі дұрыс болды ма? 6. “Сүйек сатулы, малға саудаласқанның ұяты жоқ» деген пікірді ұстанған ауыл ақсақалдарының ниетіне қатысты сіздің ойыңыз қандай? Шынында, тұрмысқа шыққан қыз баланың қалың малының ақысына саудаласу дұрыс па? Сіздің ұстанымыңыз қандай? 7. Алып қашу деген қандай дәстүр? Бұл дәстүрдің ерекшелігі неде деп ойлайсыз? 8. Тұрлықұлдың бақытты болуға хақысы бар ма? Бақытты болудың қандай жолын ұсынар едіңіз? 9. Қыздың жасауы дегеніміз не ? Бұл дәстүр бүгінгі күні бар ма? Бұл дәстүрдің оң және теріс жақтары туралы қандай пікір айта аласыз? 10. «Әйелге еркектің үлкендігі бола ма екен беріп отырған жеріміз бай, мал анау, дүние анау, оралғы болатын жас баласы жоқ. Ғайша бара сала сол байлыққа күрп ете түспей ме, бұған енді пе керек екен?» деген Итбайдың пікірімен келісесіз бе? Бақытты болу үшін міндетті түрде бай болу керек па? Сіздің ойыңызша, әйел бақыты немен өлшенеді?
6 слайд
Мәтіндік зерттеу
“Балық қаңқасы” әдісі бойынша романда
көрсетілген маңызды мәселелерді талқылай
отырып, өз пікіріңізді қазіргі заманмен
байланыстыра отырып сөз қозғаңыз.
“Қалың мал” дәстүріне қатысты түсінік
беріңіз. Бұл қандай дәстүр? Қазіргі
заманда бұл дәстүрдің маңыздылығы,
қажеттілігі туралы сөз қозғаңыз. “Теңі
келсе текке бер” деген мақалдың
астарымен келісуге бола ма, ойыңызды
нақты дәлелдермен жеткізіңіз.
Бұл шығарманы жазудағы автордың
айтпақ ойын анықтаңыз? Романда
көтерілген әйел теңсіздігі туралы
тақырыпты қозғау арқылы автордың
кейінгі ұрпаққа берер тағылымы қандай?
Романнан алған әсеріңіз бен түйген
ойыңызды негізге ала отырып, тәрбиелік
мәні бар қорытынды жасаңыз.
Тағдыр тәлкегіне түскен қазақ
қызының трагедиясы. Қазіргі
уақытта кейбір қыздардың
көзқарасы Ғайшаның
көзқарасымен керғар келуі мүмкін
бе, осы туралы сөз қозғаңыз.
.«Тәйірі, әйелдің, от басына
бармайтұғын билігін қойшы»
деген Итбайдың пікірін негізге
ала отырып, қазіргі қазақ әйелі
мен бұрынғы қазақ әйелінің
отбасындағы рөлі туралы
көзқарасыңызды білдіріңіз.
Итбай Ғайша қызының
алдындағы әкелік парызын дұрыс
орындай алды ма? Жалпы
Итбайдың әкелік рөліне қатысты
пікір білдіріңіз. Сіздің ойыңызша,
әке парызы деген не? Ойыңызды
дәлелдеңіз.
6 слайд
Мәтіндік зерттеу “Балық қаңқасы” әдісі бойынша романда көрсетілген маңызды мәселелерді талқылай отырып, өз пікіріңізді қазіргі заманмен байланыстыра отырып сөз қозғаңыз. “Қалың мал” дәстүріне қатысты түсінік беріңіз. Бұл қандай дәстүр? Қазіргі заманда бұл дәстүрдің маңыздылығы, қажеттілігі туралы сөз қозғаңыз. “Теңі келсе текке бер” деген мақалдың астарымен келісуге бола ма, ойыңызды нақты дәлелдермен жеткізіңіз. Бұл шығарманы жазудағы автордың айтпақ ойын анықтаңыз? Романда көтерілген әйел теңсіздігі туралы тақырыпты қозғау арқылы автордың кейінгі ұрпаққа берер тағылымы қандай? Романнан алған әсеріңіз бен түйген ойыңызды негізге ала отырып, тәрбиелік мәні бар қорытынды жасаңыз. Тағдыр тәлкегіне түскен қазақ қызының трагедиясы. Қазіргі уақытта кейбір қыздардың көзқарасы Ғайшаның көзқарасымен керғар келуі мүмкін бе, осы туралы сөз қозғаңыз. .«Тәйірі, әйелдің, от басына бармайтұғын билігін қойшы» деген Итбайдың пікірін негізге ала отырып, қазіргі қазақ әйелі мен бұрынғы қазақ әйелінің отбасындағы рөлі туралы көзқарасыңызды білдіріңіз. Итбай Ғайша қызының алдындағы әкелік парызын дұрыс орындай алды ма? Жалпы Итбайдың әкелік рөліне қатысты пікір білдіріңіз. Сіздің ойыңызша, әке парызы деген не? Ойыңызды дәлелдеңіз.
7 слайд
Назарларыңызға
рақмет!
7 слайд
Назарларыңызға рақмет!
