1-тоқсан «Атадан қалған
асыл сөз» бөлімі бойынша жиынтық
бағалау
9-сынып қазақ әдебиеті пәні
№ 2 БЖБ
Оқылатын
шығарма: Сырым Датұлы "Балаби
мен Сырым", Бұқар жырау
"Тілек","Әй, Абылай, Абылай",
"Асқар таудың өлгені" өлеңдері,
«Біржан - Сара
айтысы».
Оқу мақсаты:
9.2.1.1 эпикалық, поэтикалық,
драмалық мәтіндердегі композициялық
амалдарды
талдау;
9.2.3.1 шығармадағы әдеби
тілді құбылту мен айшықтаудың (троп пен
фигура)
түрлерін талдай отырып, автор
стиліне баға беру;
9.3.2.1 шығармадағы ұрпақтар
сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылдығына
баға беру.
Бағалау
критерийі:
-
эпикалық, поэтикалық, драмалық
мәтіндердегі композициялық амалдарға талдау
жасайды;
-
шығармадағы әдеби тілді
құбылту мен айшықтаудың түрлерін
анықтайды;
-
шығармадағы ұрпақтар
сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылдығына
баға береді.
Орындау уақыты: 20
минут
Тапсырма.
1-тапсырма. «Төрт сөйлем»
әдісі арқылы Сырым Датұлы «Ана» сөзін не үшін қолданғаны жайлы
ойларыңызды білдіріңіздер.
1.ПІКІР. _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2.ДӘЛЕЛ.
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. МЫСАЛ.
__________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
4.
ҚОРЫТЫНДЫ. ____________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2-тапсырма. Бұқар жыраудың
«Тілек» өлеңін көркемдік ерекшелігіне
талдаңыз.
Мысал
|
Көркемдегіш құрал
атауы
|
Алпыс басты ақ
орда,
Ардақтаған
аяулың...
|
|
Үшінші тілек
тілеңіз:
Үшкілсіз көйлек
кимеске.
|
|
Желкілдеген ту
келіп,
Жер қайысқан қол
келіп...
|
|
Тоқсандағы қарт
бабаң
Топқа жаяу
бармасқа.
|
|
Иісі жұпар
аңқыған,
Дауысы қудай
саңқыған
|
|
3-тапсырма. «Біржан мен
Сара» айтысының негізгі түйіні мен шешімін
жаз.
Айтыстың шешімі қандай
болды?
|
Негізгі түйінін
анықта
|
|
|
Бағалау
критерийі
|
Тапсырма
|
Дескриптор
|
Балл
|
- эпикалық, поэтикалық,
драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарға талдау
жасайды;
|
1
|
«Ана» сөзін не үшін қолданғаны
жайлы өз пікірін білдіреді;
|
1
|
|
|
Айтқан пікіріне дәлел
келтіреді;
|
1
|
|
|
Ойын мысалмен
дәлелдейді;
|
1
|
|
|
Қорытынды
шығарады.
|
1
|
шығармадағы әдеби тілді
құбылту мен айшықтаудың түрлерін
анықтайды;
|
2
|
Бұқар жыраудың «Тілек» өлеңін
көркемдік ерекшелігіне
талдайды;
|
1
1
|
шығармадағы ұрпақтар
сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылдығына
баға береді.
|
|
«Біржан мен Сара» айтысының
шешімін анықтайды;
|
1
1
|
|
|
Негізгі түйінін анықтап,
жаңашылдығына баға береді.
|
1
1
|
Барлығы – 10
балл
|
Дұрыс
жауаптар
Тапсырма.
1-тапсырма. «Төрт сөйлем»
әдісі арқылы Сырым Датұлы «Ана» сөзін не үшін қолданғаны жайлы
ойларыңызды білдіріңіздер.
1.ПІКІР. Ана – өмірдің бастауы,
тіршіліктің алтын арқауы.
2.ДӘЛЕЛ. Әнет баба: «Дүниедегі
барлық тіршілік атаулының анасы - әйел», -
деген.
3.
МЫСАЛ. Сол сияқты Сырым Датұлы да
«сөздің бастауын – құлақ, судың бастауын – бұлақ, жолдың бастауын –
тұяқ» деп толғайды.
4.
ҚОРЫТЫНДЫ. Қорытындылай келе, барлық
тіршілік иесінің тамыры – оның
анасы.
2-тапсырма. Бұқар жыраудың
«Тілек» өлеңін көркемдік ерекшелігіне
талдаңыз.
Мысал
|
Көркемдегіш құрал
атауы
|
Алпыс басты ақ
орда,
Ардақтаған
аяулың...
|
Эпитет,
ассонанс
|
Үшінші тілек
тілеңіз:
Үшкілсіз көйлек
кимеске.
|
Эпитет,
ассонанс
|
Желкілдеген ту
келіп,
Жер қайысқан қол
келіп...
|
Эпитет,
аллитерация
|
Тоқсандағы қарт
бабаң
Топқа жаяу
бармасқа.
|
Эпитет,
аллитерация
|
Иісі жұпар
аңқыған,
Дауысы қудай
саңқыған
|
теңеу
|
3-тапсырма. «Біржан мен
Сара» айтысының негізгі түйіні мен шешімін
жаз.
Айтыстың шешімі қандай
болды?
|
Негізгі түйінін
анықта
|
Сараның ауыр күйзеліске түсіп
отырғанын білген сезімтал ақын Біржан жығылған үстіне жұдырық
болмасын деген оймен «Жиенқұлды алдырма, Сараның тырнағынан садаға
кетсін», дей отырып, Есімбек пен Тұрысбекке: «Сараны жылатпай,
теңіне қосыңдар, ардақты ақынның обалына қалмаңдар», деп ақыл
айтады.
|
Айтыс – майдан, айтысқан
адамдар майданның жекпе-жектегі батыры. Жеңу үшін қатты шабуылдар
жасалса да мін емес. Ендеше, Біржан мен Сара бір-біріне тең ақын.
Олар мақсаына жетті. Олай дейтініміз, Біржан ағалық қамқормен
Сараға теңдік әпереді. Сара Біржанды аға деп
сыйлайды.
|