9 сынып олипиада есептері

9 – сынып

№ 1-есеп.

41,3г мыс пен мыс(ІІ) оксидінің 88 проценттік күкірт қышқылының біраз мөлшерінде ерітілген. Реакция нәтижесінде, 8,96л газ(қ.ж) бөлінген. Қоспаның алғашқы құрамын және түзілген тұздың мөлшерін есепте.

Шешуі:

Концентрлі күкір қышқылы қоспа құрамындағы екі затпен де әрекеттеседі

Cu+2H₂SO₄=CuSO₂+SO₂↓+2H₂O

CuO+H₂SO₄=CuSO₄+H₂O

Реакция нәтижесінде бөлінген газ күкірт (ІҮ) оксиді SO₂. Бөлінген газдың көлемі бойынша әрекеттескен қоспадағы мыстың мөлшерін есептейміз:

Х₁ 8,96

Cu+2H₂SO₄=CuSO₄+SO₂↓2H₂O

64г 22,4

х₁:8,96=64:22,4;

х₁=25,6г Cu.

Қоспа құрамындағы мыс(ІІ) оксидінің мөлшері 41,3-25,6=15,7г болады. Есептің шартына сәйкес түзілген тұздың мөлшерін есептесек:

25,6 х₂

Cu2H₂SO₄=CuSO₄+SO₂↓+2H₂O

64. 160

25.6:x₂=64:160, бұдан

х₂=25.6*100/64=64г CuSO₄

15. 7. x₃

CuO+H₂SO₄=CuSO₄+H₂O

80 160

15.7:x₃=80:160, бұдан

х₂=15.7*160/80=31.4г CuSO₄

Барлық түзілген тұздың мөлшері

64+31,4=95.4г.

Жауабы 25,6г Cu 15,7г CuO, 95,4г Cu SO₄

№ 2-есеп.

81,95г калий хлориді, калий нитраты және бертолет тұздарының қоспасы массалары тұрақталғанда дейін қатты қыздырылған кезде газ бөлінген. Ол газды сутегімен әрекеттестіргенде, 14,4г су түзілген. Қатты қыздырылғаннан кейінгі өнім суда ерітіліп, күміс нитратының ерітіндісімен өңделген. Сонда 100,45г тұнба түзілген. Қоспаның проценттік құрамын анықтаңдар.

Шешуі:

Қатты қыздырғанда, калий нитраты мен бертолет тұзы айырылып, оттегі бөлінеді:

2КNO₃=2KNO₂+O₂↑ (1)

2KCIO₃=2KCI+3O₂↑ (2)

Бөлінген оттегінің сутегімен әрекеттесуі нәтижесінде түзілген судың мөлшерін біле отырып, оған кеткен оттегінің мөлшерін есептейміз:

Х₁ 14,4

2Н₂+О₂=2H₂O

32. 36

x₁:14.4=32:36, бұдан

х₁=14.4*32/36=12.8г О₂;

Оттегінің бұл мөлшері екі тұздың (КNO₃ мен KCIO₃) айыру нәтижесінде түзілгенін ескере осынша мөлшерде газ түзілу үшін қанша тұздар айырылғанын (1) және (2) теңдеулер бойынша есептейміз. Екі теңдеудің сол жақ бөлігін, оң жақ бөлігіне оң жақ бөлігін қосып, төмендегідей теңдеу құрайық:

2KNO₃+2KCI₃=2KNO₃+2KCI+4O₂↑ (3)

Бұл теңдеудегі коэффициенттер жұп санды болғандықтан, екіге қысқартып, төмендегідей теңдеу аламыз:

KNO₃+KCIO₃=KNO₂+KCI+2O₂↑ (4)

Осы теңдеуді (4) пайдаланып, 12,8г О₂ түзілу үшін қоспада KNO₃ пен KCIO₃ –тің мөлшері қандай екенін есептейміз:

Х₂ 12,8

KNO₃+KCIO₃/223,5=KNO₂+KCI+2O₂↑

64

x₂:12.8=223.5:64, бұдан

х₂=12.8*223.5/64=44.7KNO₃пен KCIO₃

Енді әуелгі қоспадағы калий хлоридінің мөлшерін табайық:

81,95-44,7=37,25г KCI

Қатты қыздырғаннан кейінгі қалдық құрамындағы калий хлоридінің мөлшерін күміс нитратымен әрекеттескеннен кейінгі түзілген тұнбаның мөлшері бойынша табамыз:

Х₃ 100,45

KCI+AgNO₃=AgCI↓+KNO₃ (5)

74. 5. 143.5

x₃:100.45=74.5:143.5 бұдан

х₃=100.45*74.5/143.5=52.15г KCI

Бертолет тұзы айырылуы кезінде түзілген калий хлоридінің мөлшері:

52,15-37,25=14,9г KCI

14,9г KCI түзілуі үшін айырылған KCIО₃ мөлшерін есептейік:

Х₄ 14,9

2KCIО₃=2KCI+3О₂↑ (6)

245. 149

Х₄:14,9=245:74,5 бұдан

Х₄=245*14,9/74,5=24,5 KCIО₃

Қоспада 24,5г бертолет тұзы болған. Бұл мәлімет бойынша қоспадағы калий нитратының мөлшері 44,7-24,2г болады. Қоспадағы тұздардың проценттік мөлшері:

С%_ксе=37,25/81,95*100=45,45;

С%_ксIo3=24.5/81.95*100=29.9;

C%_kno3=20.2/81.95*100=24.65;

Жауабы: 45,45%KCI;

2-есеп.

Д.И.Менделеевтің периодтық системасында бір периодқа орналасқан екі элемент А₂В₂қосылысын түзеді. А элементі оксидінің құрамында 47 процент оттегі бар, ал екінші элемент сутегімен қосылысының құрамында 94,1 процент В элементі бар. А және В элементтерін ата.

Шешуі:

Есептің шарты бойынша А₂В₃ қосындысында А элементі үш валентті, ал В элементі екі валентті. Оттегінің проценттік молшері бойынша А элементі оксидінің молекулалық массасын есептейміз:

100г оксидте (А₂В₃)-47г О бар,

Х₁ г оксидте -48 г О бар.

(Мұндағы 48г – оттегінің үш атомының массасы)

Х₁=48*100/47=102г.

Бұл оксидтің құрамына А элементінің 2 атомы кіретінін ескеріп, оның мөлшерін табамыз:

2А=102-48=54

А=54:2=27г.

Бұл алюминийдің массасына сәйкес келеді де, оның оксидінің формуласы АІО₃ болады.

В элементі екі валентті болғандықтан, оның сутекті қосылысының Н₂В молекулалық массасын есептеу үшін сутегінің проценттік мөлшері:

100-94,1=59% болатынын есептейміз.

100гН₂В қосылысында 5,9гН, х₂ қосылысында 2г Н бар (2 атомына сәйкес):

х₂=2*100/5,9=34г Н2В

В элементінің массасы 34-2=32г болады, бұл-күкірт элементінің массасына сәйкес келеді. Күкірттің сутегімен қосылысының формуласы Н₂S

Жауабы: АІ және S

Олимпиада есептері

10 сынып-1 Көмірсутек. 5 балл.

Өнеркәсіптік органикалық синтезде кеңінен қолданылатын газ тәрізді көмірсутектің үлгісі толық жанғанда түзілшен судың массасы бастапқы үлгінің массасына тең болады. Көмірсутектің құрылысын анықтаңыздар.

Шешуі:

газ тәтізді көмірсутектің жану теңдеуі:

C_n H_m +=n CO₂ + H₂O

Көмірсутектің үлгісінің массасы 12n + m, түзілген судың массасы . Есептің шарты бойынша: 9m = 12n + m. Бұдан: n: m = 2:3.

Демек, көмірсутектің қарапайым формуласы: C₂H₃. Мұнда нақты қосылыс жоқ. Демек, көмірсутектің формуласы -C₄ H₆. Алкиндер мен алка- диендердің қатарынан есептің шартына ең сәйкес келетіні өнеркәсіпте каучук алу үшін кең қолданатын бутадиен - 1,3 (CH₂ = CH - CH = CH₂).

10 сынып-2 Қоспалар. 6 балл

Массасы 50 г CaCO₃, Ca₃ (PO ₄)₂ және (NH₄)₂ CO₃ қоспасын қақтағанда түзілген 25,2 г қалдыққа алдымен судың артық мөлшерін жіберген. Сонда ерімей қалған қалдықтың массасы 14,0 болған. Қоспадағы аммоний карбонатының массасын анықтаңыздар.

Шешуі: қақтағанда кальций мен аммоний карбонаттары ғана ыдырайды:

_t⁰

CaCO₃ CaO + CO₂

100г/моль 56 г/моль

_t⁰

(NH₄)₂ CO₃ 2NH₃ + CO₂ + H₂O

Демек, 25,2 г қалдық CaO немесе Ca₃ (PO₄)₂ қоспасы болғаны.

m(CaO) + m(Ca₃(PO₄)₂) = 25,2 г

Кальций окциді мен фосфатының қалдығын сумен өңдегенде тек кальций оксиді ғана суда ериді:

CaO + H₂O = Ca (OH)₂

Оған CO₂ газының артық мөлшерін жібергенде:

Ca (OH)₂ + CO₂ CaO₃ + H₂O

CaCO₃ + CO₂ + H₂O Ca (HCO₃)₂

Демек, кальций фосфатының массасы 14 г (2) теңдеу бойынша CaO массасын табамыз

m(CaO) = 25,2 г - 14 = 11,2 г

(1) теңдеуге сүйеніп, CaCO₃ массасын табыңыз:

n(CaCO₃) = n (CaO) =

m (CaCO₃) = 0,2 моль * 100г/ моль = 20г

Демек, m ((NH₄)₂ CO₃) = 50г - (14г + 20г) = 16гНачало формы