Ашық сабақ Абай Құнанбаев 33,37 қарасөздері

Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің № 17 орта мектебі»

МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ

Сабақ тақырыбы:Абайдың 33,37 қарасөздері.

Пән мұғалімі: СУЛТАНГАЗИНА Ж. Ж.

2018о. ж.

Қысқа мерзімді сабақ жоспар

Сабақтың тақырыбы: Абайдың33,3.7 қара сөздері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәнін түсіну, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінуге үйрету, 33,37 сөзінің мазмұнын меңгерту.

Оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді оқушы бойына сіңіру, ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі алып, оқушының азаматтық бейнесін қалыптастыру.

Оқушыларды өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным-түсініктерін дамыту.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, мәтінмен жұмыс, ауызша тіл дамыту, шығармашылық жұмыс, талдау

І. Ұйымдастыру кезеңі(слайд)

• Психологиялық ахуал «Жүректен жүрекке» оқушылар бір-біріне жылы лебіздерін білдіреді

• Сынып оқушыларының сабаққа дайындығын, қатысу деңгейін тексеру.

ІІ. «Миға шабуыл»әдісі (слайд)Оқушылардың сабаққа дайындау ,сабақ тақырыбын ашу.

- Абай туралы сұрақтарға жауап беру.

Бүгінгі сабағымызды:

Қара сөзі, қара өлеңі қарымды,

Толғайды Абай мұңым менен зарымды.

Абай сынды дана туған халықтың,

Ұл-қызы да болу керек дарынды, -

деген өлең жолдары арқылы бастағым келіп отыр.

Жаңа сабағымызды бастамас бұрын, біз тек қазақ елі ғана емес, бүкіл дүние жүзі таныған Абай атамыз туралы не білеміз, соған мыны суреттер мен сандарға сүйене отырып, шолу жасап кетейік.

• Абайдың қандай өлеңдерімен таныстық?

( «Ғылым таппай мақтанба», «Әсемпаз болма әрнеге», «Қансонарда бүркітші шығады аңға», «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Жаз», «Күз», «Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай», «Жазғытұры», «Адамның кейбір кездері», «Құлақтан кіріп бойды алар»т.б.

• Абайдың қанадай күйлерін білесіңдер?

( «Желдірме», «Май түні», «Торы жорға»)

• Абайдың әндері «Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Сегіз аяқ», «Айттым сәлем, Қаламқас», «Бойы бұлғаң», «Татьянаның хаты», «Қор болды жаным»

Әлихан Бөкейханов – қоғам қайраткері, әдебиетші, публицист, экономист, аудармашы. Абайдың ең алғашқы өлеңдер жинағының басылып шығуына атсалысқан кісі. Абайдың өмірі мен шығармашылығы жөнінде алғаш зерттеу мақаласын жазған.

философ

Ақын

1845 -1904

Абай

Күйші

Ю.Лермонтов

«Бородино» (27)

1909ж.

Композитор

ІІІ. Абайдың 33,37 қарасөздері (слайд)

.

• Қазақ әдебиеті тарихында ең алғаш жазба әдебиетінің негізін қалаған Ы.Алтынсарин болса, оны ары қарай жалғастырған Абай болған. Ыбырай Алтынсарин көркем сөз әдебиетінің атасы болса, Абайдың қара сөздері ғақлиялық даналық сөздері болған. Абай өз қара сөздерін 1890-1898 жылдар арасында жазған. Қара сөздерін жазуды бастағанда Абай 45 жаста болған. Ақыл-ойы толысып, жасы кемелденген, көрген-білгенін ой елегінен өткізіп, сараптар жасқа жеткен кезінде қара сөздерін жазуды қолға алған. Бұған дейін Шығыс ойшылдары Әл-Фараби, Фирдоуси, Бабыр, Батыс философ, ғалымдары Галилей, Коперник, Спенсер, Дарвин, Ньютон, Пифагор еңбектермен танысып, үлкен дайындықтан өтіп келеді.

• Өзінің қара сөзді жазуды қолға алғандағы мақсатын Абай бірінші қара сөзінде атап көрсетеді:

«Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ».

Абайдың қара сөздерінің саны 46. Бірақ біз 46-ншы қазақтардың шығу тарихы жайлы жазылған «Біраз сөз қазақтардың түбі қайдан шыққандығы туралы» деген қара сөзін өз алдына жеке тарихи шығарма, очерк ретінде қарастырып жүрміз.

Абай қара сөздері - өмір тәжірибесінен туған ой толғамының қорытындысы.

Қара сөздері тақырып жағынан алғанда ақынның өлеңдерімен астасып жатады. Абай адал еңбек ету, егін салу, саудамен айналысу, өнер үйрену, білім-ғылымды игеру, қоғамдағы әр түрлі топтардың қылып жүрген харекеті, мінез-құлқы, адамгершілік, имандылық секілді, бірталай мәселелерді қара сөздерінде кеңінен толғайды, үлкен көрегендікпен көптеген құнды пікірлер түйеді.

Абай қара сөздері тақырып жағынан бірнеше топқа бөлуге болады:

Қазақ мақалдары:

5, 6, 37, 39

Еңбек:

2, 4, 25, 42

Қазақтардың

мінез-құлқы:

4,10, 12, 15, 22, 24, 35,38

Надандық,

жалқаулық

т.б. сынау:

3, 6, 8, 11, 18

Ар-ұят,

адамгершілік:

5, 9, 11, 18, 24, 40

Ғылым,

білім, өнер:

25, 32, 33,

Дүниенің

тылсым

сырларын тану:

7, 19, 31, 38, 43

Абайдың

қара сөздері

Бұған дейін біз «Отыз бірінші» қара сөзімен танысқан болатынбыз. Қане, кім есімізге салып жібереді?

(«Отызүшінші» қара сөзін оқушыға айтқызу)

4. «Ойлан ,жұптас, бөліс» әдісі

Топпен жұмыс

3-нұсқа

Абай қара сөздерінің бізге, кейінгі ұрпаққа берері көп екені, тәрбиелік, үлгі аларлық насихат сөздерге толы екеніне көзіміз жетті.

Эсе жазу

«Абай қара сөзін оқығаннан кейінгі түйген ойым» немесе

Абай атаға хат

Ү. Қорытынды:

Абай – ұлы ақын, ғалым, философ, көркем әдебиеттің темірқазығы.

Абай насихаты – ынтымақшыл, арлы, адал, еңбекқор, иманды, талапты, үлкен жүректі кісі болу. Абай «Жиырма тоғызыншы» қара сөзі арқылы кез-келген нәрсені сол қалпында қабылдай бермей, сын көзбен қарауға, өзіңе керекті нәрсені танып, талғап ала білуге шақырады.

Абайдың өз сөзімен айтсақ:

Терең ойдың түбінде теңізі бар,

Тесіле көп қараса, көңіл ұғар.

ҮІ. Бағалау

ҮІІ. Үйге тапсырма:

Абайдың «Жиырма тоғызыншы» қара сөзін оқу

Бесінші қара сөзінің мазмұнымен танысып, талдау жасап келу