Бекітемін:

Пәні: :

Физика

Мектеп:

№ 163

Мұғалімнің аты-жөні:

Балғабай Айтолқын

Күні:

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сынып: 7

Сабақтың тақырыбы:

Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі.

Атом ядросының құрамы.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

Оқушыларға Резерфорд тәжірибесін және атом ядросының

құрамына кіретін бөлшектердің физикалық мағынасын

түсіндіру.

Сабақ мақсаттары

Ізденімпаздыққа, жауапкершілікке, топпен жұмыс жасауға

тәрбиелеу.

Тілдік мақсаттар

Оқушылар : мұғалімнің көмегімен бақылаудың басты белгілерін мақсат, нысан, жоспар, мерзім, нәтиже);

анықтайды

Бағалау критерийлері:

Оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарасын

қалыптастыру, логикалық ойлау қабілетін дамыту.

Құндылықтарды дарыту

Топпен жұмыс барысында өзгенің көзқарасын құрметпен қарау

Пәнаралық байланыстар

химия, салауаттану, экология,медицина

АКТ қолдану дағдылары

Интерактивті тақта

Бастапқы білім

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

І. «Миға шабуыл»

а) «Кім көп біледі?»

Қайталау сұрақтары:

1. Қандай элементтерді радиактивті элемент дейді?

2. Радиактивті сәулелену дегеніміз не?

3. Радиактивті элементтер шығаратын сәуле магнит өрісінде қандай сәулелерге жіктеледі?

4. α – сәулесі дегеніміз -

5. β - сәулесі дегеніміз –

6. γ- сәулесі дегеніміз –

7. Радиактивтік дегеніміз қандай құбылыс?

ә) «Бұл қай формула?»

Ресурстар

Сабақтың басы

Белгісіз шаманы табу

1. E = h …; 4. ...=qU

2. hν = … + m_ev²/2; 5. e… = m_ev²/2;

3. ... =σТ⁴; 6. ν =

б) «Бұл қай тұрақты?»

Тұрақты шаманы айту

1. σ = 5,672 *10^-8 Вт/м2*К4;

2. h = 6,62*10^-34Дж*с;

3. с =3*10⁸ м/с;

ІІ. «Білімді мыңды жығар» (Мағынаны тану)

Сабақтың ортасы

«Білімді мыңды жығар» (Мағынаны тану)

Жаңа сабақ

Біздер төменгі сыныпта атом құрылысы туралы мағлұматтар алдық. Енді кең көлемде тоқталмақпыз. Атом құрылысы бойынша өз білетіндерімізді еске түсірейік: 1) Атом деген не?

2) Ол қайда орналасқан?

3. Құрамында не бар?

4) Олар қалай аталады?

5) Протон, нейтрон деген не?

6) Атомды кім ашты?

Бұл сұрақтардың жауабы эксперименттік және теориялық зерттеу нәтижесінде табылды. Атом құрылысы туралы Резерфорд тәжірибесінің маңызы зор болды.

1911 жылы Э. Резерфорд және оның шәкірттері α – бөлшектерінің өте жұқа алтын және платина пластиналарынан өтуін зерттеді. Тәжірибе суретте көрсетілгендей Радий элементі

α – бөлшектерін шығарады. α – бөлшектері коллиматордағы тар саңылаудан өтіп, жолына қойылған алтын фольгасына жеткен кезде олардың біразы бағытын өзгертіп, шашырайтындығы белгілі болды.Кейбір бөлшектер тікбұрыштан да үлкен бұрыштарға бұрылатындығы экранда анық көрінеді.

Резерфорд бөлшектердің шашырауын , кілт кері бұрылатынын зерттей отырып, атомның кішкене бөлігі ғана α – бөлшектерінің шашырап, кері қайтуына себепкер деп қорытындылады. Және де атомның бұл кішкене бөлігінің заряды оң, ал массасы үлкен болуға тиіс деп түйіндеді. Сонда ғана оң зарядты α – бөлшектер сиректе ьолса, үлкен бұрыштарға бұрыла алатын еді. Шынында да, аттас зарядтар бірін – бірі тебе алатынын білеміз. Ал электрондардың зарядтары теріс, массалары өте аз болғандықтан массасы үлкен

α – бөлшектердің бағытын өзгертуге олардың ықпалы онша болмайды.

Көптеген тәжірибе нәтижесін талдай келіп, 1911 ж. Резерфорд Күн жүйесіне ұқсас атомның планетарлық моделін ұсынды.

Электрондардың массасы аса аз болғандықтан атомның бүкiлдей дерлiк массасы ядрода шоғырланған. Ядроның диаметрі 10^-12 – 10^-13 см, ал атомның диаметрі 10^-8 см шамасында.

Егер атомның көлемін футбол алаңының аумағына дейін үлкейтетін болсақ, атом ядросының көлемі футбол алаңында түсіп қалған шие дәніндей ғана болар еді.

Ғалымдардың зерттеуі бойынша атом ядроларының заряды 

Мұндағы Z – элементтің Менделеев кестесіндегі реттік саны; e – элементар заряд .

Атом ядросының оң заряды орбитальдық электрондардың теріс зарядын теңгеріп тұрады Сондықтан 

Бұл теңдіктен мынадай қорытынды шығаруға болады:

- әрбір электронның немесе протонның заряды бір элементар зарядқа (e = 1,6*10^-19 Кл) тең;

- кез-келген элемент атомының ядросындағы протондар саны сол элементтің Менделеев кестесіндегі Z реттік санына тең. Мысалы, гелий атомы ядросының ( ) заряды  , ал заряд саны Z₁ = 2.

1932 ж. Резерфордтың шәкірті Д.Чедвик ядро құрамына кіретін жаңа бөлшек – нейтронды ашты.

Кез-келген элемент атомының ядросындағы протон мен электронды жалпылап нуклондар деп атайды, ал тұтас ядроны нуклид дейді.

Ядродағы протондар мен нейтрондардың жалпы санын А- массалық сан деп атайды.

Нақты бір элеменнтің ядроларындағы протондар саны (Z) өзгермейді, нейтрондар саны әртүрлі болып кездеседі. Осыған сәйкес химиялық элементтің ядролардағы нук-лондар саны (А) өзгеріп отырады. Химиялық элементтің белгіленуі: _zХ^А

A=Z+N; N=A-Z;

Бір - бірінен тек ядросындағы нейтрондар санына қарай ажыратылатын элемент түрлерін изотоптар деп атайды.  - жеңіл сутегі өте көп;  - ауыр сутегі дейтерий сирек кездеседі;  - тритий кездеспейді.

Элемент изотоптарының химиялық қасиеттері бірдей, сондықтан оларды химиялық амалдармен ажыратуға болмайды. Изотоптарды тек массалық сандарына қарай ажыратып, сезімтал құралдардың жәрдемімен бөліп алады.

«Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір!»

Менделеев кестесін пайдаланып, аргон, күміс, алтын, уран, цезий ядроларының құрамы қандай? «Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір!»

Менделеев кестесін пайдаланып, аргон, күміс, алтын, уран, цезий ядроларының құрамы қандай?

«Білімдіге – биіктен орын!»

1. Магнийдің ₁₂Мg²⁴ ; ₁₂Мg²⁵ ; ₁₂Мg²⁶ изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар.

2. Неонның ₁₀Ne²⁰ ; ₁₀Ne²¹ ; ₁₀Ne²² изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар.

3. Уранның ₉₂U²³³ ; ₉₂U²³⁵ ; ₉₂U²³⁸ изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар.

«Озық ойлы оқушы!»

а) Алюминий ₁₃Al²⁷ ядросының заряд саны нешеге тең? Ал q заряд ше?

б) Атом ядросының толық заряды 20,8*10^-19 Кл . Бұл қай элемент?

ІІІ. «Білгенімді зердеме тоқу» (Рефлексия)

Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

Сергіту сәті

2 минут

Сергіту сәті. Табиғат адамзатқа аманат

Оқушылар би билеп сергіп қалады.

Сабақтың соңы

Жаңа сабақты бекіту

1. Атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынған ғалым кім? Қай жылы?

(Ағылшын ғалымы Э.Резерфорд, 1911 жылы)

2. Атомның құрылысын кім айтып береді? (Атомның центрінде ядро орналасқан, электрондар ядро айналасында эллипстік орбита бойымен қозғалады.)

3. Электрон қалай белгіленеді? Заряды қандай? ( _-1⁰е)

4. Протон қалай белгіленеді? Заряды қандай? (₁¹р)

5. Нейтрон қалай белгіленеді? Заряды қандай? (₀¹n)

6. Нуклон дегеніміз не? (Протон мен нейтронның жалпы санын нуклон дейміз.)

7. Атом ядросы зарядының формуласы қандай? (q=Z*e)

8. Элементар заряд неге тең? (e=1,6*10^-19

   Жүктеу

   ЖИ арқылы жасау
   ЖИ арқылы жасау

   

   Бөлісу
   1 - айлық

   Материал тарифі

   -96% жеңілдік

   00

   05

   00

   ҚМЖ

   Ашық сабақ

   Тәрбие сағаты

   Презентация

   БЖБ, ТЖБ тесттер

   Көрнекіліктер

   Балабақшаға арнарлған құжаттар

   Мақала, Эссе

   Дидактикалық ойындар

   және тағы басқа 400 000 материал

   Барлық 400 000 материалдарды шексіз
   жүктеу мүмкіндігіне ие боласыз

   1 990 ₸ 49 000₸

   1 айға қосылу

   Таңдау
   Материалға шағымдану

   Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз

   Жариялаған:

   Балғабай Айтолқын

   11 Шілде 2021

   1098

   Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз

   Шағымды қалдыру

   Ашық сабақ:Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі. Атом ядросының құрамы.

   Тақырып бойынша 11 материал табылды

   Ашық сабақ:Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі. Атом ядросының құрамы.

   Материал туралы қысқаша түсінік

   Ашық сабақ:Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі. Атом ядросының құрамы.Оқушыларға Резерфорд тәжірибесін және атом ядросының құрамына кіретін бөлшектердің физикалық мағынасын түсіндіру

   Материалды жүктеу

   Материалдың қысқаша нұсқасы

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   
   

   Бекітемін:
   Пәні: :	Физика
   Мектеп:	№ 163
   Мұғалімнің аты-жөні:	Балғабай Айтолқын
   Күні:	Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
   Сынып: 7
   Сабақтың тақырыбы:	Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі. Атом ядросының құрамы.
   Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары	Оқушыларға Резерфорд тәжірибесін және атом ядросының құрамына кіретін бөлшектердің физикалық мағынасын түсіндіру.
   Сабақ мақсаттары	Ізденімпаздыққа, жауапкершілікке, топпен жұмыс жасауға тәрбиелеу.
   Тілдік мақсаттар	Оқушылар : мұғалімнің көмегімен бақылаудың басты белгілерін мақсат, нысан, жоспар, мерзім, нәтиже); анықтайды
   Бағалау критерийлері:	Оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, логикалық ойлау қабілетін дамыту.
   Құндылықтарды дарыту	Топпен жұмыс барысында өзгенің көзқарасын құрметпен қарау
   Пәнаралық байланыстар	химия, салауаттану, экология,медицина
   АКТ қолдану дағдылары	Интерактивті тақта
   Бастапқы білім

   Сабақтың барысы

   Сабақтың жоспарланған кезеңдері	І. «Миға шабуыл» а) «Кім көп біледі?» Қайталау сұрақтары: 1. Қандай элементтерді радиактивті элемент дейді? 2. Радиактивті сәулелену дегеніміз не? 3. Радиактивті элементтер шығаратын сәуле магнит өрісінде қандай сәулелерге жіктеледі? 4. α – сәулесі дегеніміз - 5. β - сәулесі дегеніміз – 6. γ- сәулесі дегеніміз – 7. Радиактивтік дегеніміз қандай құбылыс? ә) «Бұл қай формула?»			Ресурстар
   Сабақтың басы	Белгісіз шаманы табу 1. E = h …; 4. ...=qU 2. hν = … + mev2/2; 5. e… = mev2/2; 3. ... =σТ4; 6. ν = б) «Бұл қай тұрақты?» Тұрақты шаманы айту σ = 5,672 *10-8 Вт/м2*К4; h = 6,62*10-34Дж*с; с =3*108 м/с; ІІ. «Білімді мыңды жығар» (Мағынаны тану)
   Сабақтың ортасы	«Білімді мыңды жығар» (Мағынаны тану) Жаңа сабақ Біздер төменгі сыныпта атом құрылысы туралы мағлұматтар алдық. Енді кең көлемде тоқталмақпыз. Атом құрылысы бойынша өз білетіндерімізді еске түсірейік: 1) Атом деген не? 2) Ол қайда орналасқан? 3. Құрамында не бар? 4) Олар қалай аталады? 5) Протон, нейтрон деген не? 6) Атомды кім ашты? Бұл сұрақтардың жауабы эксперименттік және теориялық зерттеу нәтижесінде табылды. Атом құрылысы туралы Резерфорд тәжірибесінің маңызы зор болды. 1911 жылы Э. Резерфорд және оның шәкірттері α – бөлшектерінің өте жұқа алтын және платина пластиналарынан өтуін зерттеді. Тәжірибе суретте көрсетілгендей Радий элементі α – бөлшектерін шығарады. α – бөлшектері коллиматордағы тар саңылаудан өтіп, жолына қойылған алтын фольгасына жеткен кезде олардың біразы бағытын өзгертіп, шашырайтындығы белгілі болды.Кейбір бөлшектер тікбұрыштан да үлкен бұрыштарға бұрылатындығы экранда анық көрінеді. Резерфорд бөлшектердің шашырауын , кілт кері бұрылатынын зерттей отырып, атомның кішкене бөлігі ғана α – бөлшектерінің шашырап, кері қайтуына себепкер деп қорытындылады. Және де атомның бұл кішкене бөлігінің заряды оң, ал массасы үлкен болуға тиіс деп түйіндеді. Сонда ғана оң зарядты α – бөлшектер сиректе ьолса, үлкен бұрыштарға бұрыла алатын еді. Шынында да, аттас зарядтар бірін – бірі тебе алатынын білеміз. Ал электрондардың зарядтары теріс, массалары өте аз болғандықтан массасы үлкен α – бөлшектердің бағытын өзгертуге олардың ықпалы онша болмайды. Көптеген тәжірибе нәтижесін талдай келіп, 1911 ж. Резерфорд Күн жүйесіне ұқсас атомның планетарлық моделін ұсынды. Электрондардың массасы аса аз болғандықтан атомның бүкiлдей дерлiк массасы ядрода шоғырланған. Ядроның диаметрі 10-12 – 10-13 см, ал атомның диаметрі 10-8 см шамасында. Егер атомның көлемін футбол алаңының аумағына дейін үлкейтетін болсақ, атом ядросының көлемі футбол алаңында түсіп қалған шие дәніндей ғана болар еді. Ғалымдардың зерттеуі бойынша атом ядроларының заряды  Мұндағы Z – элементтің Менделеев кестесіндегі реттік саны; e – элементар заряд . Атом ядросының оң заряды орбитальдық электрондардың теріс зарядын теңгеріп тұрады Сондықтан  Бұл теңдіктен мынадай қорытынды шығаруға болады: - әрбір электронның немесе протонның заряды бір элементар зарядқа (e = 1,6*10-19 Кл) тең; - кез-келген элемент атомының ядросындағы протондар саны сол элементтің Менделеев кестесіндегі Z реттік санына тең. Мысалы, гелий атомы ядросының ( ) заряды  , ал заряд саны Z1 = 2. 1932 ж. Резерфордтың шәкірті Д.Чедвик ядро құрамына кіретін жаңа бөлшек – нейтронды ашты. Кез-келген элемент атомының ядросындағы протон мен электронды жалпылап нуклондар деп атайды, ал тұтас ядроны нуклид дейді. Ядродағы протондар мен нейтрондардың жалпы санын А- массалық сан деп атайды. Нақты бір элеменнтің ядроларындағы протондар саны (Z) өзгермейді, нейтрондар саны әртүрлі болып кездеседі. Осыған сәйкес химиялық элементтің ядролардағы нук-лондар саны (А) өзгеріп отырады. Химиялық элементтің белгіленуі: zХА A=Z+N; N=A-Z; Бір - бірінен тек ядросындағы нейтрондар санына қарай ажыратылатын элемент түрлерін изотоптар деп атайды.  - жеңіл сутегі өте көп;  - ауыр сутегі дейтерий сирек кездеседі;  - тритий кездеспейді. Элемент изотоптарының химиялық қасиеттері бірдей, сондықтан оларды химиялық амалдармен ажыратуға болмайды. Изотоптарды тек массалық сандарына қарай ажыратып, сезімтал құралдардың жәрдемімен бөліп алады. «Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір!» Менделеев кестесін пайдаланып, аргон, күміс, алтын, уран, цезий ядроларының құрамы қандай? «Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір!» Менделеев кестесін пайдаланып, аргон, күміс, алтын, уран, цезий ядроларының құрамы қандай? «Білімдіге – биіктен орын!» 1. Магнийдің 12Мg24 ; 12Мg25 ; 12Мg26 изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар. 2. Неонның 10Ne20 ; 10Ne21 ; 10Ne22 изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар. 3. Уранның 92U233 ; 92U235 ; 92U238 изотоптарының ядроларының құрамына ененетін протондар мен нейтрондардың санын табыңдар. «Озық ойлы оқушы!» а) Алюминий 13Al27 ядросының заряд саны нешеге тең? Ал q заряд ше? б) Атом ядросының толық заряды 20,8*10-19 Кл . Бұл қай элемент? ІІІ. «Білгенімді зердеме тоқу» (Рефлексия)			Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер Топтық жұмысқа арналған ресурстар
   Сергіту сәті 2 минут	Сергіту сәті. Табиғат адамзатқа аманат			Оқушылар би билеп сергіп қалады.
   Сабақтың соңы	Жаңа сабақты бекіту Атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынған ғалым кім? Қай жылы? (Ағылшын ғалымы Э.Резерфорд, 1911 жылы) Атомның құрылысын кім айтып береді? (Атомның центрінде ядро орналасқан, электрондар ядро айналасында эллипстік орбита бойымен қозғалады.) Электрон қалай белгіленеді? Заряды қандай? ( -10е) Протон қалай белгіленеді? Заряды қандай? (11р) Нейтрон қалай белгіленеді? Заряды қандай? (01n) Нуклон дегеніміз не? (Протон мен нейтронның жалпы санын нуклон дейміз.) Атом ядросы зарядының формуласы қандай? (q=Z*e) Элементар заряд неге тең? (e=1,6*10-19 Материалды жүктеу Жүктеу Сақтау Бөлісу ЖИ арқылы жасау Файл форматы: docx Физика Ашық сабақ 9 сынып 11.07.2021 1098 Жүктеу Сақтау ЖИ арқылы жасау Жариялаған: Балғабай Айтолқын Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз, шағым қалдыра аласыз Қазақстандағы ең үлкен материалдар базасынан іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде керек материалды іздеп, жүктеп алып сабағыңызға қолдана аласыз Іздеу Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз! Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі. Толығырақ Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз! Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз! Жариялау Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз! Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз! Жариялау Министірлікпен келісілген курстар тізімі Химия пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Тарих пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Биология пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Ағылшын тілі пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ География пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Информатика пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Мектепке дейінгі білім беру бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ «Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті» бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Дене шынықтыру пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Білім алушылардың білім сапасын арттыру мақсатында сабақта цифрлық технологияларды қолдану 80/108 сағат Толығырақ Инклюзивті білім беру жүйесінде ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша педагогтердің кәсіби және пәндік құзыреттіліктерін дамыту 80/108 сағат Толығырақ