Жадынама “5+”

«Біз де»

«Бином» ойыны

«ВЕЕР»

Қағазды веер пішінінде бүктеп, бірінші ата- ана бір бөлігіне бүгінгі дәріске қатысты сұрақтар жазып шығады, екінші ата- ана екінші бөлігіне қысқаша жауап жазып тапсырады. Соңында сұрақтар мен жауаптар оқылады.

«ВЕЕР»

әдісі

	жөнінде бүгінгі дәріс сабағымызда айтқымыз келеді. Осы бағыттағы жұмыстар бойынша біріге отырып, сіздерді жұмыс жасауға шақырамын. Балаларының дарынды, талантты да талапты болғанын әрбір ата-ана қалайды. Қалау мен шындықтың арасында алшақтық болмауы үшін бүгінгі дәрісте жоғары сынып оқушыларының креативті ойлаудың маңыздылығы туралы сөз етейік. Кез келген таным мен білімнің ара жігін анықтау үшін айналаны тану, өзіңді тану, туысыңды тану қажеттігі туындайды. Осыған орай, ата-аналарға «Биографиялық поэма» жазуға кеңес беремін. Себебі бүгінгі дәрісте бір-бірімізден үйреніп, алатын ақпараттарымыз пайдалы болуы үшін ашықтық қажет болады. Жақсылыққа ашық болайық!
10 мин	II. Негізгі бөлім «Достармен кездесу уақыты» Ата-аналарға осындай карточка беріп, аудиторияны аралай жүріп, өздеріне ұқсас бір жанды тауып, әр сағаттың тұсына атын жазу ұсынылады. Мысалы: сенің көзіңнің түсі маған ұқсайды екен. Сені сағат 12-ге кездесуге жазып қойсам деп едім. Осылайша 4 сағаттың тұсына аттарын жазып болған соң, сәйкес келген ата-аналар бір топқа бірігіп жұмыс жасау тапсырылады. Келесі кезекте ата-аналарға парақша ұсынылады. «Биографиялық поэма» (Биопоэма) Тақтаға немесе әрбір ата-анаға параққа жазылып, өзі туралы мынандай сауалдарға жауап беру тапсырылады: Есімім (Өз есіміңізді жазыңыз) Мен қандаймын? (Өзіңізді сипаттайтын үш сын есім жазыңыз). Сүйікті іс-әрекеттерім (Қол боста айналысуды құмартатын үш әрекетіңіз, хобби) Неден қорқамын, сескенемін? (Өмірдегі қорқыныш пен қауіптеріңіз) Өмірлік қағидам (кредо) (Өмірде ұстанатын басты қағидаңыз, ұраныңыз) Сүйікті ақын-жазушыларым (Қандай ақын- жазушыларды ұнатасыз?)	Биопоэма
		«Биография лық поэма» (Биопоэма)
		Топтық жұмыс. «2 К» әдісі»

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

40минут 10 минут

шығармашылықпен ойлайтын тұлға болу үшін не істеу керек, қандай ортада өмір сүру қажет, оның түпкі нәтижесі қандай болады деген сұрақтарды, яғни шығармашылыққа жетудің барлық жолын біріктіріп қарауымыз қажет» деп тұжырымдайды. Ол креативтіліктің төрт критерийін анықтап берді: ойдың еркіндігі (уақыт бірлігінде пайда болатын идеялар саны); ойдың икемділігі (бір идеядан екіншісіне ауысу мүмкіндігі); даралық (жалпы қабылданған көзқарастардан ерекшеленетін идеяларды шығару мүмкіндігі); дамытушылық (идеяларды, қосымша детальдарды тұжырымдау). Бұл пікірлерден шығатын қорытынды креативтілік шығармашылыққа апаратын тұлғаның ішкі әлеуеті мен қабілеті, ал шығармашылық тұлғаның жаңаны ойлап табу қабілеті көрінетін процесс(үдеріс) болып табылады. Осы бағытта ата-анасы мен баласы бір-біріне құлақ асып, тыңдай алатындығын білуі үшін немесе дәріске қатысып отырған ата-аналардың назарын шоғырландыру үшін “Біз де” деп аталатын ойын ойнауды ұсынамын. «Біз де» ойыны Ойынның шарты: Әкесі немесе анасы дастархан басында қызықты әңгімесін бастайды. Әңгімені зейін сала тыңдап отырған ойыншы бұрыс пікірге қосылмауы керек. Мен өзенге бардым. «Біз де!» Онда үйрек ұстап алдым. «Біз де! Үйректің жартысын итім жеп қойды. «Біз де!» Осыны айтып қалған ойыншылар ойыннан шығады. Ойыннан ұтылған қатысушыға тағы бір тапсырма беріледі.Бұл ойын қатысушының шығармашылық ойлау қабілетін дамытады. Креативтілік бірнеше танымдық процесті бойына жинақтайды. Оны адам қажет кезінде жаңа өнім ретінде ұсынады. Яғни креативтілік интеллект ұғымымен ұштасады. Олай болса, келесі ойын түрі осы бағыттқа ұсынылады. «Бином» ойыны

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

Би- 2 деген сөзден шыққан .Топ мүшелеріне екі сөз беріледі. Мысалы-“Тәрелке”- “балерина” “Дүкен”- “полиция” “халат”- “орындық” “бақша”- “тақта” Топ мүшелерінен екі сөзді қатыстыра отырып, 10 сөйлем құрауы сұралады.10 варианттың алғашқы үш- төрт нұсқасы қарапайым жай сөйлемдерден құрылуы мүмкін. Тәрелкені көрген балерина сатып алды. Балерина тәрелкеден тамақ ішті. Тәрелке үстелде тұр,балерина орындықта отыр. Балерина тарелкені жинады. Осы сөйлемдерден кейін ойлау деңгейі тоқырағандай, ойлану басталады. Бұл сәтте мидың креативті ойлауы іске қосыла бастайды. Ата-ана 10 вариантты толықтай орындап шығуы үшін шығармашылыққа қарай ойысуы керек. Балерина күрсініп, тарелкесіндегі екі салат жапырағына қарады. Театр сахнасына алғаш шыққан балеринаның екі көзі тәрелкедей болды. Ұшатын тәрелке театрдың жанынан ұшып бара жатып,балеринаны үйіне жеткізіп салу үшін тоқтады. Ыдыстар үйінде балериналарға арналған тарелка сатылымға шықты. Балеринаның үйіндегі тарелкаларға “Аққу көлі” балетінің суреті салынған. Балеринаны балеттен соң, қарны тойған отбасы мен жуылмаған тәрелкелер күтіп тұр. Бұл да балаңыздың шығармашылық қабілетін арттыруға арналған қарапайым болғанмен тиімді тәсіл. Креативтілікке апаратын жол: әдістер мен тәсілдер Отбасында ата-ана да баланың ойы мен ішкі уәжімен санасып отырғанда креативті ойлай алатын тұлғаның қалыптасуына мүмкіндік туындайтынын атап өткіміз келеді. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау және көрнекті мұғалім-

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

дердің педагогикалық тәжірибесін зерттеу негізінде балалардың креативті ойлауын дамытудың келесі шарттарын «5+» жадынамасы арқылы назарларыңызға ұсынамыз: Жоғары сынып оқушыларының өзін-өзі көрсете білуіне, бастамашыл болуына қолайлы мейірімді атмосфераны мектепте де, үйде де құру. Оқушы өзін еркін сезініп, қысымға ұшырамауы керек. Ата-анадан алуан түрлі эмоцияны бала мен ата- ананың қарым-қатынастында бала да сезінуіне ықпал жасау қажеттілігі туындап отыр.Себебі бала үнемі «бұзық болма, жай ғана тыныш отыршы сабағыңда, сабағыңды оқы!»деген бұйрыққа тән тапсырмаларды қабылдағаннан гөрі оған ойша «қарсылық акциясын» жасап алады. Сол себепті сырласу арқылы балаға болашағы мен өзіне пайдалы болатын тұстарын түсіндіру арқылы ойлауына, шығармашылық еркіндігіне жол ашылады. Балаларды өз пікірін айтуға, қателік жасаудан қорықпай өз көзқарасын қорғауға ынталандыру - ата-ананың парызы. Әр бала өзінің пікірі маңызды екенін сезінуі керек. Сонымен бірге отбасында біреудің ұсыныстары, жауап нұсқалары туралы қатаң сыни пікірлер болмауы керек. Барлық даулы жағдайлар пікірталас, пікірлесу, келісу арқылы шешілгені абзал. Біреуге артылған кінә мен айыптаулар баланың өзіне айтылғандай, түсінігін қалыптастырып алуына әсер етеді. Балалардың белсенділігінің нәтижесін ғана емес, сонымен бірге жұмысты өзі орындау процесін бағалау да маңызды. Осылайша, ата-ана балаға мәселені шешуге әдеттенбеген тәсілі үшін ресурстық сыйақы бере алатыны секілді, ата-ана да өзі біліп тұрған шешімді мәселені де баласының талқысына салу арқылы ойлау мен креативті шешімдерді табу қабілеттерін дамытуына ықпал

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

жасап,сол арқылы оларды стандартты форматтан тыс ойлауына ынталандырады. Оқушыларды жаңа шешімдер іздеуге және сыныптастарының шешімдерін талдауға ынталандыру мектепте жүргізілгеніндей, отбасында да мәселені ұсынып, оның шешу жолдарын бірлесіп табуға үйрету, дағдыландыру маңыздылыққа ие тәрбиенің бір тәсілі екенін біліңіз! Бұл баланы дамытуға ғана емес, балалардың қызығушылығын, танымдық, креативтілік белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Тапсырманың мақсаты: оқушыларды мәтіндегі ой тұжырымдарды таратып айтуға үйрету, дайын үлгі негізінде креативті ой түюге және оны шеберлікпен жеткізе білетін тапқырлыққа баулу. Тапсырманы орындау талаптары: ғұламаның әрбір тұжырымының мәнін түсіндіруі керек; үлгі бойынша өзі таңдаған тақырыпта мәтін құрап жазуы қажет. Қазіргі заманғы педагогикада жоғары сынып оқушыларының шығармашылық ойлауын дамытуға ықпал ететін әр түрлі әдістер мен тәсілдер және тапсырмалар бар.Сондай тапсырмалар мен ойындардың біршамасын назарларыңызға ұсынамын. Бір күні қарақшылар ғұлама әулие Әзірет Әліні ұстап алып: Егер сен «Ғылым артық па? Мал артық па?» деген сұраққа он түрлі жауап айта алсаң, біз сені босатамыз. Ал айта алмасаң, біз сені өлтіреміз,»- дейді. Сонда Әзірет Әлі былай деп жауап беріпті: Біріншіден, ғылым артық. Өйткені ғылым – әулие- әнбиелердің мұрасы, мал – перғауын мен Қарынбайдың мұрасы. Екіншіден, ғылым сені сақтайды; малды сен сақтайсың. Үшіншіден, ғылымның досы көп; малдың дұшпаны көп. Төртіншіден, ғылымды жұмсасаң көбейе береді; малды жұмсасаң, азая береді.

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

Бесіншіден, ғылым саған құрметті атақ береді; мал сараң деген атқа қалдырады. Алтыншыдан, ғылым өзін-өзі сақтайды; малды үнемі бағып, күтуің керек. Жетіншіден, ғылым қиямет күні шапағатын тигізеді; мал иесіне сансыз жауап бергізеді. Сегізіншіден, ғылым тозбайды, жоғалмайды; мал өледі, жоғалады. Тоғызыншыдан, ғылым көңілді нұрландырады, адамға ақыл-ой қосады; мал адамды масаттандырады, дүниеқоңыз етеді. Оныншыдан, ғылым құдайға ғибадат қылғызады; мал өз иесінің көңіліне тәкаппарлық салады. Қарақшылар таң қалып, Әзірет Әліні еріксіз босатады («Шешендік шиырлары» кітабынан) «Домино» Қағаз қиындылары домино пішіндес қиылып, ортасынан қаламмен сызылады. Топтағы бірінші ата- ана оң жақ бөлігіне сұрақ жазады, келесі ата-ана келесі домино парақшасының сол жағына сол сұрақтың жауабын жазып, оң жағына өз сұрағын береді, тиісінше келесі адам өз доминосына осындай жазба қалдырады. Барлық топ өз доминоларын жасап болған соң, араластырып, көршілес топқа домино қиындыларын құрастыруды ұсынады. Әрі жылдам, әрі дұрыс құрастырған топ жеңіске жетеді. Бұл ойынды үй жағдайында балаларымен ойнағанда баланың ішкі уәждері мен сұрақтарын креативті формада біліп алу мүмкіндігі қарастырылған. «Қате пікір» Талқылау үшін қате жауаптарды қолданыңыз. Қате болғаны үшін ғана жауапты іріктеудің немесе «бұл қызық» фразасын қолданудың орнына, үдерісті ашып көрсету үшін ойлау барысының қате бағыт алуына әкелетін сұрақтарды қолданыңыз. Бұл ойдың логикалық барысын жақсартуға әкеледі және қате үшін жазғыру болмайтын атмосфера орнатады. «Мен бұл жауаптың қате екеніне қуаныштымын... ендеше талқылап көрейік...». Осылай айта отырып, ата- аналардың балаларына қателесуге мүмкіндік беруіне,

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7

оны түзетуге жағдай жасау дағдыларын қалыптастыруға жол ашады. «Егер ..., онда не болар еді?» Ата-аналардың бірі жүйрік қиялмен бір ситуация айтады, қалғандары соның шешімін тауып жалғастыру керек. Мысалы, «Егер әрбір адам дүниеге келе сала басқалардың ойын оқи алатын болса, онда Жер бетінде не өзгеріс болар еді?» «Егер Жердің тартылыс күші жоғалып кетсе, онда ...» «Егер барлық адам сөйлеу қабілетінен айрылып қалса, онда ...» Бұл тәсіл балаларлардың қиялын дамытып, мидың ойлау белсенділігін арттырады. «Екі қолды жұмысқа жұмылдыру» Ата-аналар екі қолына да қаламсап алып, бір мезгілде екі қолымен мынадай әрекеттерді атқарады: Оң қолымен бес үшбұрыш, ал сол қолымен бес төртбұрыш салады. Оң қолымен бес шеңбер, ал сол қолымен бес үшбұрыш салады. Оң қолымен өзінің есімін, ал сол қолымен фамилиясын жазады. Бұл жерде жазуды оңайлату үшін есім мен фамилиядағы әріптер санын теңдестірген дұрыс: егер фамилия ұзын болса, ондағы «-ов/-ев», «- ова/-ева» жұрнақтарын алып тастап, есімге «жан» түбірін қосса болады. «Екі жұлдыз, бір тілек» Балаңызбен жақсы қарым –қатынасты одан ары нығайту барысында екі жұлдыз қоюды және бір тілек айтуды сұраңыз. Екі жұлдыз = ойын ойнау барысында оларға ерекше ұнаған 2 зат Бір тілек =бұл жақсартуға болатын нәрсеге деген ұсынысы. Креативті ойлауды дамытатын практикалық кеңестер Білім беруді жаңарту жетістіктерінің негізі - креативті ойлауды дамыту. Бұл білім мен тәрбие беру процесінде ата-анаға баланың шығармашылық ойлау қабілетін дамытуды жоспарлауға, болашақты құруға, салыстырмалы талдауға, синтездеу және өзіндік тұжырым жасау қабілетін дамытуға бағытталған сабақ

DOC ID KZN6YWP202410001966D42F6A7