Балабақшадағы заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыру

Балабақшадағы заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыру

Кіріспе

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде баланың дамуына қолайлы жағдай жасау – басты міндеттердің бірі. Осы міндетті іске асыруда заттық-дамытушы ортаны дұрыс ұйымдастыру ерекше рөл атқарады. Себебі бала қоршаған ортадан ақпарат алып, соның әсерінен дамиды. Балабақшадағы заттық-дамытушы орта – бұл балалардың физикалық, танымдық, әлеуметтік және шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған арнайы ұйымдастырылған кеңістік.

Бала дүниеге келген сәттен бастап қоршаған ортамен қарым-қатынасқа түседі, сол арқылы заттар мен құбылыстарды зерттеп, дамиды. Сондықтан мектепке дейінгі ұйымдарда оқу мен тәрбиелеу процесін ұйымдастыруда баланың дамуына ықпал ететін ортаны құру аса маңызды. Дұрыс ұйымдастырылған орта балалардың өз бетінше әрекет етуіне, танымдық белсенділігін арттыруға және шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Заттық-дамытушы орта – тек жиһаз бен ойыншықтардан тұратын кеңістік емес, ол балаларды зерттеуге, қиялдауға, ойнауға, өз бетімен әрекет етуге ынталандыратын жағдай жасауы керек. Баланың жас ерекшеліктеріне қарай ұйымдастырылған ортаның мынадай артықшылықтары бар:

• Баланың өздігінен әрекет етуіне мүмкіндік береді;

• Танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытады;

• Әлеуметтік қарым-қатынастарды қалыптастырады;

• Дене қозғалысын жақсартады және ұсақ моториканы дамытады;

• Қоршаған ортаға деген қызығушылығын арттырады.

Балабақшадағы заттық-дамытушы ортаны құруда оның мазмұны баланың жасына, қызығушылығына және даму деңгейіне сәйкес келуі тиіс. Сонымен қатар, ол балалардың қауіпсіздігі мен денсаулығын сақтау талаптарына жауап беруі қажет.

Негізгі бөлім

1. Заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыру қағидалары

Заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыруда келесі қағидалар басшылыққа алынады:

• Жас ерекшеліктеріне сәйкестік – орта балалардың жас ерекшеліктеріне сай болуы керек.

• Қауіпсіздік – ойыншықтар мен жиһаздар балаларға қауіпсіз материалдардан жасалуы қажет.

• Қолжетімділік – барлық ойыншықтар мен оқу құралдары балалар үшін оңай қолжетімді болуы тиіс.

• Көпфункционалдылық – заттар әртүрлі мақсатта қолдануға ыңғайлы болуы керек.

• Эстетикалық талаптарға сай болуы – балабақшадағы заттық орта баланың көңіл-күйіне оң әсер етуі қажет.

2. Заттық-дамытушы ортаның негізгі аймақтары

Балабақшада дамытушы ортаны дұрыс ұйымдастыру үшін оны бірнеше аймақтарға бөлу қажет:

2.1. Танымдық даму аймағы

Бұл аймақта балалардың интеллектуалдық дамуына арналған материалдар орналастырылады:

• Логикалық ойындар, пазлдар, математикалық тапсырмалар;

• Әріптер, сандар, геометриялық пішіндерге арналған көрнекіліктер;

• Эксперимент жасауға арналған бұрыш (су, құм, табиғи материалдармен жұмыс).

2.2. Ойын аймағы

Ойын – баланың негізгі іс-әрекеті. Бұл аймақта мыналар болуы керек:

• Дидактикалық ойындар;

• Құрылыс материалдары мен конструкторлар;

• Ұлттық ойын құралдары (асық, тоғызқұмалақ және т.б.).

2.3. Шығармашылық аймағы

Балалардың эстетикалық талғамын дамыту үшін:

• Сурет салуға, жапсыруға, мүсіндеуге арналған материалдар;

• Музыкалық аспаптар, музыкалық бұрыш;

• Театрланған ойындарға арналған қуыршақтар мен киімдер.

2.4. Әлеуметтік және тұрмыстық дағдылар аймағы

Балаларға қоршаған ортаны тануға көмектесетін бұрыш:

• Асхана, дәрігер бөлмесі, дүкен секілді рөлдік ойындарға арналған жабдықтар;

• Балалардың өзіне-өзі қызмет етуін дамытатын бұйымдар (киіну, аяқ киім бауын байлау, ыдыс жуу т.б.).

2.5. Табиғат бұрышы

Балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруға арналған аймақ:

• Үй өсімдіктері, жануарлар туралы көрнекіліктер;

• Маусымдық табиғат өзгерістерін бақылауға арналған құралдар.

2.6. Дене шынықтыру және қозғалыс аймағы

Балалардың физикалық дамуына ықпал ететін орта:

• Шарлар, секіргіштер, доптар;

• Теңгерім тақталары, туннельдер, спорттық снарядтар.

3. Заттық-дамытушы ортаның маңыздылығы

Балабақшада дамытушы ортаны дұрыс ұйымдастыру:

• Балалардың өз бетінше әрекет етуін дамытады;

• Шығармашылық және ойлау қабілеттерін жетілдіреді;

• Әлеуметтік дағдыларды қалыптастырады;

• Танымдық қызығушылығын арттырады.

Қорытынды

Балабақшадағы заттық-дамытушы ортаны дұрыс ұйымдастыру – мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің маңызды бөлігі. Балалардың жан-жақты дамуы үшін оларды қызықтыратын, белсенді әрекет етуге ынталандыратын, шығармашылық қабілеттерін дамытатын орта қажет. Осындай арнайы ұйымдастырылған орта балалардың интеллектуалдық, эмоционалдық, физикалық және әлеуметтік дамуына оң әсер етеді.

Баланың өмірінің алғашқы жылдары – оның қоршаған ортамен өзара әрекеттесіп, танымдық дағдыларын қалыптастыратын кезең. Сондықтан заттық-дамытушы ортаның мазмұны балалардың жас ерекшеліктеріне, психологиялық және физиологиялық қажеттіліктеріне сәйкес келуі керек. Бұл орта баланың өзін еркін сезінуіне, зерттеу қабілетін арттыруға, ұжыммен жұмыс істеуге, жаңа білімді өз бетімен меңгеруге көмектеседі.

Заттық-дамытушы ортаны тиімді ұйымдастырудың негізгі артықшылықтары:

• Балалардың өзіндік әрекеттерін белсендіреді, өздігінен зерттеуге ынталандырады.

• Танымдық, шығармашылық және моторикалық дағдыларын дамытады.

• Әлеуметтік қарым-қатынасты нығайтады, балалардың бір-бірімен тіл табысуын жеңілдетеді.

• Ұйымдастырылған оқу қызметін тиімді жүргізуге көмектеседі.

• Балалардың қызығушылығын арттырып, жаңа нәрселерді үйренуге құштарлығын дамытады.

Балабақшадағы дамытушы ортаны үнемі жаңартып, әр баланың қажеттілігіне сай ұйымдастыру тәрбиеші мен әдіскерлердің кәсіби міндеті болып табылады. Егер баланың қызығушылығына, шығармашылық әлеуетіне, қозғалыс белсенділігіне қажетті жағдай жасалса, ол тез дамып, білімді, тәрбиелі және жан-жақты тұлға болып қалыптасады.

Осылайша, мектепке дейінгі ұйымдардағы заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыру – болашақ ұрпақтың үйлесімді дамуына салынған инвестиция. Баланың алғашқы білім алу кеңістігі қаншалықты дамытушы, қолайлы әрі тартымды болса, оның болашақтағы жетістіктерінің негізі де соншалықты мықты болады. Сондықтан тәрбиешілер мен әдіскерлер балабақшадағы дамытушы ортаны жетілдіру бағытында жүйелі жұмыс жүргізуі қажет.