Б.Байғожина атындағы ясли-бақшасы.
АНА ТІЛДІҢ УЫЗЫН ҚАНЫП ІШСІН ЖАС ҰРПАҚ
Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы Б.Байғожина атындағы ясли-бақшасының тәрбиешісі: Слямханова Жұпар Әсетханқызы
Астана қаласында үстіміздегі жылдың науырыздың 19-ында ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен «Мемлекеттік тіл-ел бірлігінің кепілі» атты ғылыми конференция барысында баяндама жасаған ҚР Білім және ғылым министрі Жансейіт Түймебаев «Еліміздегі балалардың 32,7 пайызы мектепке дейінгі тәрбиемен қамтылған»,-деп мәлім етті. Министр еліміздегі ұлттық білім беру жүйесінде қазақ тілінің мәртебесін нығайтуға игі ықпалын тигізген жұмыстарға тоқталып өтті. Мәселен, біріншіден, еліміздегі қазақ тілінде білім беретін оқу орындарының желісі кеңейтілгендігі, екіншіден, қазақ тілінен басқа тілдегі мектептерде, ЖОО-дағы орыс тілінде білім беретін топтарында қазақ тілінің оқу сағаттары артқандығы, үшіншіден, қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқытатын мамандар дайарлығы көлемінің өскендігі, төртіншіден, «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелге оқуға үміткерлер үшін қазақ тілінен емтихан тапсыру талабы енгізілді, бесіншіден, ұлттық біріңғай тестілеу барысында қазақ тілінен басқа тілде оқытылатын мектеп түлектері қазақ тілінде тест тапсыратындығы. «Жалпы, туған тіліміздің өрісін кеңейтіп, өресін биіктететін аса пәрменді тетіктердің бірі қазақ тілінде білім беретін ұйымдардың көбеюі болмақ. Бүгінгі күні республикада 4 мың 972 балабақша мен шағын орталықтар қызмет етеді,онда еліміздегі балалардың 32,7 пайызы мектепке дейінгі тәрбиемен қамтылған. Мектепке дейінгі тәрбие беретін ұйымдардың 62,2 пайызында қазақ тілінде тәрбиелеу жүргізіліп отыр», - деді Ж.Түймебаев. Министрдің айтуынша, соңғы он жылда қазақ тілінде тәрбие беретін ұйымдар қатары 2 мың 260-қа артқан. Ал соңғы уш жылда жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған 10 мекеменің жұмысы толықтай қазақ тіліне көшірілген. Белгілі ақын Мағжан Жұмабаев ХХ ғасыр басында «Педагогика» ғылыми еңбегінде «Жас бала-жас бір шыбық,жас кезінде қай түрде иіп тастасаң, есейгенде сол иілген күйінде қатып қалмақ» деп түйін жасағандығы белгілі. Оқушының жан-жақты тәлім-тәрбие алуға,олардың ішкі қасиеттерін анықтап, дарынын шыңдап, сол арқылы өздері көздеген тәрбие бұлағына жағдай жасауымыз қажет. Тәрбиенің мақсаты қоғамның пайдалы мүшесі жеке тұлғаны адамгершілікке тәрбиелеу деп түсінді Ушинский. Адамгершілік тәрбиесіне Ушинскийдің педагогикасында негізгі орын берілген. Ал адамгершілік тәрбиесі ақыл-ой және еңбек тәрбиесімен тығыз байланысты. Адамгершілік тәрбиесінің негізгі құралы Ушинский оқыту деп есептеді. Ол оқытудың тәрбие мен тығыз байланыстылығын айта келіп, оқытудың тәрбиелік сипатының ерекше мәнін дәлелдеді. Ушинский барлық оқу пәндері өте бай тәрбиелік мүмкіншіліктермен ерекшеленетіндігін атап көрсетті. Мектеп қабырғасындағы оқу – сан қырлы рухани омірдің тек бір ғана құрамды бөлігі. Бала оқитын ұжымның, идеялық, азаматтық, интеллектуалдық, еңбектік, эстетикалық қарым-қатынастары мен ауыз біршілігі болған жағдайда ғана оқушының толық мәнді рухани өмір сүре алатындығы белгілі. Еліміздің ертеңі болып табылатын балалардың сана-сезімін, мінез-құлқын, ақыл-ойын дамыту үшін өзін-өзі басқаруды нығайтып, ұжымдық шығармашылық істерге дағдыландырудың да тәлім-тәрбиелік маңызы үлкен. Мектепте оқудан тыс уақытта оқушының таңдауына сәйкес келетін, олардың қабілеті мен ішкі қажеттілігін қамтамасыз ететін іс-әрекеттерді ұйымдастыру көзделеді. Соған сай олардың қабілетін ашуға мүмкіндік туғызатын спорт, дене еңбегі, қол өнер, техникалық шығармашылық, т.б.Іс-әрекетті үйрету үйірмелері мен секциялар ұйымдастырылады. Әр оқушы кез-келген үйірмеге, секцияға, клубқа өз жүрегінің қалауымен қатынасып,өзінің жеке басына тән қасиетін, яғни өзіндік «менің» басқаларға танытуға мүмкіндік алады. Әсіресе, ұстаз бен оқушының өзара түсіністігі, оқушыға сенім көрсету, іс-әрекетке ерік беру, көтермелеу, адамгершілік қасиеттерін тануда, өзін-өзі тануға, өзін-өзі тәрбиелеуге жағдай туғызады. Қазақ халқы – ғажап тәлімгер. Халықтық педагогиканы оқыту үрдісінде пайдалана отырып, ұлттық тәрбие беруде жеткіншектерге тілі мен әдебиетін, тарихы мен өнерін қастерлеп, салт-дәстүрін меңгерту – оқушыға қажет. Халқымыздың рухани мұраларының бірі – салт-дәстүр. Сол арқылы ұрпаққа адалдық, ақыл-ой, еңбек, эстетика, отбасы тәрбиесіне байланысты тәлім-тәрбие беретіні ежелден белгілі. Жасөспірімдерді, нашақорлықтан, ұрлықтан арашалауда, олардың санасына кісілік, адамгершілік қасиеттің рухын ұялатуға берері көп. Ата-бабаларымыздың әдептілігі мен, өнерпаздығы мен отбасы мүшелерінің бір-біріне деген өзара достық қарым-қатынасымен, ерен еңбегімен балаларына үлгі өнеге көрсеткен. Тілі енді шығып келе жатқан нәрестенің дұрыс ана тілінде сөйлеуіне де зор мән берілген, әр түрлі жаңылтпаш, мақал-мәтелдер үйрететін, ертегілер айтып беретін ата-аналарының «Бала біздің болашағымыз» деп қарауы болашақ ел ұрпағының жақсы адамзат болып өсуіне зор ықпалын тигізері анық. «Елдің көркі тіл десек, тілдің көркі сәби ме деп қаласың» , - деп айтқан Қ. Мырзалиев тегін айтпаған. Сондықтан отбасы мүшелері арасында жақсы қарым-қатынас қалыптасқан болса олар өз ана тілінде сөйлесе, ол жанұяда мәдениетті азамат өсіп шығатыны сөзсіз. Бүгінгі ХХI ғасыр талабында жан-жақты ел тарихын жетік білетін, заман талабына сай азаматтарды тәрбиелеу – басты міндет. Имандылық қасиеттің сырына тереңірек үңілетін болсақ, қазақ халқы имандылықтың үш негізін өздеріне тірек еткен.Ол, біріншіден, ана тілі. Имандылықтың бірінші тірегі – ана тілі. Ананың бал әлдиімен бойға дарып, жүрекке сіңген ана тілдің құдіреті байтақ даламызға береке дарытты, ұлттың ұлан – ғайыр жерде бытырап жоғалмай, бір шаңырак астына бірігуіне күшті құрал болды. Екінші тірегі- салт-дәстүр. Қазақ тұрмысында «тал бесіктен жер бесікке» дейін қайталанып жататын далалық өркениеттің жарқын көрінісі. Салтынан, әдет-ғұрыпынан қол үзбеген жұрттың кезінде талай өзге елдің өкілдерін, ғалым-зерттеушілерді тамсандырғанын білеміз. Үшінші-дін. Яғни, ерте ғасырлардың өзінде-ақ ұлан-ғайыр сахарасында кең тарап, жергілікті ұлттардың (оның ішінде түркі тектес тайпалардың) арасына сіңіп, олардың өмір тіршілігі мен қабысып кеткен ақиқат дін – ислам діні. Пайғамбарымыз Мұхаммед жайған діннің ең тазасын қаймағын бұзбай, сол қалпында елдің санасына жеткізген әулие аталарымыз. Халқымыз имандылық нұрының бастауларын жүрек көзі ашылған перзенттерінен алды деп толық сеніммен айта аламыз. Бала санасына: «Дүниеде ең жақының кім?» дегенде: «Тату болса – ағайын жақын Ақылшы болса – апайың жақын Бауырмал болса – інің жақын. Инабатты болса – келінің жақын. Алдыңа тартқан адал асын, Қимас жақын – қарындасың». «Дүниеде не қымбат?» дегенде: «Алтын ұяң – Отан қымбат, Құт-береке – атаң қымбат. Аймалайтын анаң қымбат. Мейірімді – апаң қымбат. Бәрінен де ұят пенен ар қымбат.»Деп үлкендердің әр сөзіне зер салып, әр сөзінің астарына үңіле қарай білуге шақырамыз. Әсіресе үйдегі ата-әжелерінің, ата-аналарының әр сөзін ұғып, кәрі адамдардың ақылын, өсиетін есте сақтауға шақырамыз. Халық мектебінің оқу пәндерінің ішінде ана тілінің орны ерекше бағалы. Ана тілін меңгере отырып, балалар тек ғана білім алып қоймайды, сонымен қатар халқымыздың ұлттық санасымен, оның рухани өмірімен, моральдық ұғымдарымен және түсініктерімен танысады. Бала – болашақ иесі. Жаратқан ием жаратқанда ешкімді жаман болсын деген жоқ. Сол себепті келер ұрпақ алдындағы жауапкершілік әрдайым қатал сын саналған. Баланы өсіру, оны азамат етіп тәрбиелеу – елдік мәселе екендігі ақиқат. Пайдаланылған әдебиеттер 1.Түймебаев М. ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен «Мемлекеттік тіл – ел бірлігінің кепілі» атты ғылыми конференцияда жасалған баяндамасынан. 19 наурыз 2010 жыл. 2.Жұмабаев М. Шығармалар жинағы. Алматы, Резюме В статье поднимается актуальный вопрос не только о роли родного языка в воспитании детей, молодежи, но и о месте родителей, учителей в этом важном воспитательном процессе. Старшие поколения должны научить потомков уважать и любить народные традиции, родной язык и свою Родину. Summary The article raises the topical issue not only about the role of mother tongue in the education of children, young people, but also about the place of parents, teachers in this important educational process. The older generation must learn to respect and love the descendants of folk traditions, native language and their homeland.
19 Қараша 2018
492
3 рет жүктелген
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған