Балалардың толеранттылық тәлімін тәрбиелеу

Балалардың толеранттылық тәлімін тәрбиелеу

Толеранттылыққа тәрбиелеу бірінші отбасынан басталады. Отбасы - жас ұрпақтың тұлға ретінде қалыптасуының қайнар көзі. Бала үшін отбасы - бұл білім беру ортасы, бір жағынан өмірдің қоршауы, екінші жағынан, білім беру ортасы.

Отбасы балаға адамдармен қарым-қатынас жасаудың маңызды тәжірибесін береді, мұнда ол сөйлесуді, басқаларды тыңдауды және олардың көзқарасын құрметтеуді, туыстарына шыдамдылықпен қарауды үйренеді. Сізге ата-ана - толеранттылықтың үлгісі болу керек. Толеранттық мінез-құлық тәжірибесін игеруде ата-аналары мен туыстары келтірген мысалдардың маңызы зор. Ең бастысы, балада толеранттылықты қалыптастыру - бұл отбасындағы өзара әрекеттесу стилі, ата-аналар мен туыстардың өзара әрекеті.

Мұғалім ата-ананы қайта тәрбиелей алмайды, бірақ ата-ана мен баланың арасындағы қарым-қатынасқа әсер ете алады, ал арнайы жұмыс негізінде баланың басқа адамдармен қарым-қатынасын түзетуге болады.

Балада толеранттылықты қалыптастыру бойынша мұғалімдердің ата-аналармен жұмысы отбасылық қатынастар мен отбасылық ерекшеліктер негізінде жүзеге асырылады.

Балаларды толеранттылыққа тәрбиелеу педагогикалық процестегі қарым-қатынастардың өзіндік ерекшелігін қамтамасыз ететін маңызды шарт - оның барлық қатысушылары: мұғалімдер, балалар, әкімшілік, ата-аналар арасында қалыптасатын қатынастардың сипаты. Бұл қатынастар алуан түрлі, олардың кез-келгенінде мотивациялық-құндылық, когнитивті және қоздырғыш компоненттері бар. Қарым-қатынастың көптігі арасында ерекше кеңістікті толерантты қатынас алады. Халықтық педагогикадағы шыдамдылық пен төзімділікті тұлғаның жетекші қасиеттерінің бірі дәрежесіне көтеру кездейсоқ емес: «шыдамдылық пен еңбек бәрін майдалайды», «Шыдаған ойына жетер», «Шыдамдылық — өмiр бойына берiлетiн қазына» және т.с.с. , ең маңызды міндет - жас ұрпақтың қарым-қатынас орнату дағдыларын дамыту. Оқушылардың мектеп қабырғасынан тек белгілі бір білім, білік және дағдылармен ғана емес, сонымен қатар өзінің өмірлік ұстанымының негізі ретінде толеранттылыққа ие тәуелсіз адамдардан кетуі маңызды...

20 ғасырдың соңғы онжылдығындағы әлеуметтік тұрақсыздық іс жүзінде қоғамдық қатынастардың барлық салаларында жағымсыз құбылыстардың дамуына әкелді. Ата-аналар мен мұғалімдер жас ұрпақтың интеллектуалды мүмкіндіктерін жетілдіріп қана қоймайды, біздің міндетіміз - оның жоғары адамгершілік-этикалық дамуына қамқорлық жасау, өйткені жан-дүниесі мен рухы жетілген адам ғана жалпыадамзаттық мұраттарды жүзеге асыра алады. Абсолютті және өзгермейтін жалпыадамзаттық құндылықтар туралы нақты түсініктің болмауы, адамзат тез өзімшілдік тілектері мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға тырысатын жеке адамдар мен шағын топтардан тұратын қауымдастыққа айналуда.

Егер ХХ ғасыр ғылыми-техникалық және экономикалық жетістіктер дәуірі болса, онда ХХІ ғасыр жаһандық жаңғыру дәуірі болуы керек. Біз енді бұл өзгерістер тек ғылыми және техникалық жетістіктерге байланысты болады деп күтпейміз. ХХ ғасырдың тәжірибесінен біз ғылым, техника және экономика таза күйінде бейбітшілік, келісім және шынайы бақыт үшін тиісті жағдай жасай алмайтынын білеміз. Ол үшін ғаламдық құндылықтарды ескере отырып, өмірге жаңа әмбебап көзқарас қажет.

Толеранттылықты тәрбиелеу тұлғаның маңызды қасиеттерінің бірі ретінде соңғы уақытта әлемдік деңгейдегі өзекті мәселеге айналды. Өйткені шыдамдылық жұмыста да, қарым-қатынаста да қажет. Шыдамдылық саналы түрде қабылданған мақсат үшін кез-келген нәрседен аулақ болу және оған жету үшін барлық күштерді жұмылдыру қабілетін білдіреді. Толеранттылықсыз адамдардың, демек елдер мен мемлекеттердің жанжалсыз өзара әрекеті мүмкін емес, жер бетінде бейбітшілік пен бүкіл адамзаттың өмір сүру жағдайларын жақсарту мүмкін емес. Балаларға шыдамдылықты тәрбиелеу - олардың еркі мен мінезін қалыптастырудың таптырмас шарты

Қазіргі уақытта жастардың бойында толеранттық қарым-қатынасты қалыптастыруда төмендегідей құндылықтардың болуына басты назар аудару қажеттігін негіздейді:

- белсенді қарым-қатынас: білім алушы мен оқытушының түрлі мәселеде өз көзқарастарын еркін білдіруі;

- индивидтік: оқытушының әр бір білім алушының ерекшелігін дамытуы, қоғам алдындағы жауапкершілігін қалыптастыруы;

- өзіндік тәртіп: өзіндік бақылау мен бағалауды, шешім қабылдауды үйрену және оны одан әрі дамыту;

- шыдамдылық: әр түрлі пікірлерді қабылдай алу, бір-бірінің пікірлері мен ерекшеліктерін құрметтеу, түсіну, қабылдау,т.б.

Елімізде кемелдіктің тұтқасын ұстайтын білімді де білікті, іскер, қоғам ісіне белсене қатысатын, оның болашағына жауапты, елжанды, толерантты ұрпақ тәрбиелеу маңызды.

Қазіргі уақытта білім беру үрдісінің жаңаруы жүзеге асуда, ол болашақ мамандарды дайындауға, жастардың жауапкершілігін арттыруға, өзге адамдармен, әлеммен үйлесімді қатынас құруға үйретеді.

Қазақстан – көп ұлтты, этникалық тұрғыдан сан алуан ел, олай болса жеткіншек ұрпақтың бойында қоршаған ортаның, олардың ұлттық және жалпы адамзаттық рухани, мәдени, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру қажеттілігі алға қойылады.

Жас өскелең ұрпақ бойында елжандылық және ұлтаралық келісім сезімдерді сіңіруде, өз ұлтының құндылықтарын меңгертуде, жоғары мәдениеттілікке тәрбиелеудің маңызы зор.