БАЯНДАМА: ҚОСЫМША САБАҚТАРДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДАҒЫ ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ РЕСУРСТАРЫНЫҢ РӨЛІ

БАЯНДАМА: ҚОСЫМША САБАҚТАРДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДАҒЫ ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ РЕСУРСТАРЫНЫҢ РӨЛІ

Дюсенова Молдир Жанбырбаевна

152 мектеп-гимназияның бастауыш сынып мұғалімі

Алматы. Қазақстан

Заманауи қоғамдағы цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы оқыту процесінің барлық деңгейлеріне өз ықпалын тигізуде. Цифрлық білім беру ресурстары (ЦБР) оқыту процесін интерактивті, қолжетімді және тиімді ете отырып, оқушылардың білім сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Қосымша білім беру жүйесінде ЦБР қолдану – заманауи оқытудың басты бағыттарының бірі. Бұл технологиялар оқушылардың қызығушылығын арттырып қана қоймай, олардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Осы зерттеу жұмысы цифрлық ресурстардың қосымша білім беру сапасына тигізетін ықпалын талдауға бағытталған.

Цифрлық ресурстардың артықшылықтарының бірі – олардың әртүрлі оқу материалдарын ұсыну мүмкіндігі. Электронды платформалар арқылы оқушылар түрлі форматтағы ақпаратты – мәтіндер, бейнежазбалар, аудиоматериалдар және интерактивті тапсырмалар түрінде – қабылдай алады. Бұл оқыту процесін жандандырып, оқушылардың оқу материалын тереңірек түсінуіне көмектеседі. Бұдан бөлек, сандық ресурстар оқушылардың жеке оқу траекторияларын құруға мүмкіндік береді. Әрбір оқушының қажеттіліктері мен қызығушылықтарына қарай бейімделген материалдар ұсынылуы білім беру процесінің икемділігін арттырады.

Мұғалімдер үшін цифрлық құралдар оқыту әдістемелерін байытып, олардың жұмысын жеңілдетеді. Оқытушылар сандық платформалар арқылы тапсырмаларды бақылап, олардың орындалу нәтижелерін талдай алады. Бұл, өз кезегінде, оқушылардың әлсіз тұстарын анықтап, олардың білімдерін толықтыру үшін тиімді шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, электронды күнделіктер мен бағалау жүйелері мұғалімдердің уақытын үнемдей отырып, оқушылардың үлгерімін дәл қадағалауға септігін тигізеді. Бұл процестер оқыту сапасын арттыруға бағытталған нақты қадамдар болып табылады.

Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін қолданылатын интерактивті элементтер, мысалы, геймификация немесе виртуалды шындық құралдары, оқыту процесін тартымды және қызықты етеді. Геймификация – бұл оқушыларды ойын элементтері арқылы ынталандырудың тиімді әдісі. Ол тапсырмаларды орындау барысында оқушыларға ойын сценарийін ұсыну арқылы оларды белсенді әрекетке итермелейді. Бұл тәсіл білім алуға деген ынтаны күшейтіп, оқушылардың эмоционалды байланысын арттырады. Ал виртуалды шындық технологиялары оқушыларды өздері зерттейтін әлемнің ішіне тереңірек еніп, оқу материалын жақсырақ меңгеруге көмектеседі.

Цифрлық білім беру ресурстарының маңызды аспектілерінің бірі – олардың қолжетімділігі. Ауылдық және шалғай аймақтарда орналасқан мектептерде сапалы білімге қолжетімділікті қамтамасыз ету – цифрлық технологиялардың негізгі мақсаттарының бірі. Интернет арқылы таралатын электрондық оқулықтар мен онлайн курстар оқушыларға қалаған уақытта білім алуға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе ресурстары шектеулі аймақтар үшін өте маңызды, себебі сандық құралдар арқылы білім беру теңсіздігін төмендетуге болады.

ЦБР оқытудағы жаңа тәсілдерді енгізуге мүмкіндік береді. Мысалы, жобалық оқыту әдістерін қолдану арқылы оқушылар күрделі мәселелерді шешуді үйренеді. Бұл әдіс олардың сыни ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Цифрлық платформаларда топтық жұмыстарды ұйымдастыру мүмкіндігі оқушылар арасында ынтымақтастық орнатып, командалық жұмыс дағдыларын жетілдіреді. Бұл дағдылар қазіргі еңбек нарығында өте құнды болып табылады.

Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруда цифрлық технологиялардың әлеуеті зор. Интерактивті құралдар, мысалы, тесттер, викториналар және логикалық тапсырмалар, оқушылардың оқу материалына деген қызығушылығын арттырып, оларды белсенді оқуға ынталандырады. Мұндай әдістер оқыту процесін бірсарынды болудан құтқарып, оны әртүрлі етеді. Сондай-ақ, бұл әдістер оқушылардың алған білімдерін бекітіп, олардың есте сақтау қабілеттерін жақсартады.

Цифрлық ресурстардың тағы бір артықшылығы – олардың уақыт пен кеңістікке тәуелсіздігі. Оқушылар кез келген уақытта және кез келген жерде білім алуға мүмкіндік алады. Бұл әсіресе пандемия кезеңінде айқын көрінді, себебі қашықтан оқыту білім беру процесінің ажырамас бөлігіне айналды. Онлайн платформалар оқушылар мен мұғалімдер арасындағы байланысты үзбей, оқыту процесін үздіксіз қамтамасыз етті. Бұл тәжірибе сандық технологиялардың маңыздылығын тағы бір мәрте дәлелдеді.

Цифрлық құралдарды тиімді пайдалану үшін мұғалімдердің біліктілігін арттыру маңызды. Педагогтар жаңа технологияларды меңгеру арқылы өз сабақтарын әртараптандырып, оқушылардың қажеттіліктеріне жауап беретін сапалы білім ұсына алады. Сондықтан мұғалімдерге арналған тренингтер мен курстар ұйымдастыру – цифрлық білім беру жүйесін жетілдірудің негізгі қадамдарының бірі. Бұл оқыту процесінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Цифрлық білім беру ресурстарының мүмкіндіктері ЦБР қолдану оқытушылар мен оқушылар арасындағы өзара байланысты нығайтады. Мысалы, интерактивті платформалар, виртуалды зертханалар және электрондық кітапханалар оқытудың жаңа тәсілдерін ұсынады. Цифрлық платформалардың негізгі артықшылықтарының бірі – оқу материалына қолжетімділікті жеңілдету. Бұрын күрделі және көлемді болып көрінетін тақырыптар интерактивті ресурстардың көмегімен қарапайым және түсінікті форматта ұсынылады. Әр түрлі медиамазмұндарды пайдалану (бейне, инфографика, анимация) ақпаратты есте сақтауды жақсартып, оқушылардың материалды терең түсінуіне ықпал етеді.

ЦБР оқытудың әр түрлі әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Жеке немесе топтық зерттеулерге арналған ресурстар оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқу траекторияларын құруға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың өздеріне деген сенімін арттырып, дербес оқуды дамытуға ықпал етеді. Осы орайда, виртуалды зертханалар нақты тәжірибелерді онлайн форматта өткізуге мүмкіндік береді. Бұл әсіресе ресурстары шектеулі оқу орындары үшін маңызды, өйткені виртуалды зертханалар арқылы химия, физика немесе биология пәндері бойынша тәжірибелерді қауіпсіз әрі қолжетімді түрде орындауға болады.

Электронды кітапханалар – білім беру саласындағы цифрлық технологиялардың тағы бір маңызды құралы. Олар оқушылар мен мұғалімдерге әлемнің кез келген жерінен қажетті ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Мұндай кітапханалардағы материалдар үнемі жаңартылып отырады, бұл оқушыларды жаңа ғылыми жетістіктермен таныстырып, білім деңгейін көтереді. Цифрлық кітапханалар арқылы оқушылар әртүрлі авторлардың еңбектерімен танысып, ғылыми мақалаларды талдауға дағдыланады.

Қосымша білім беру жүйесіндегі цифрлық ресурстарды пайдалану әдістері ЦБР арқылы ұйымдастырылған сабақтар жобалық оқыту, геймификация және қашықтан оқыту сияқты әдістерді тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Бұл тәсілдер оқушылардың қызығушылығын арттырып, пәнді тереңірек түсінуге көмектеседі. Жобалық оқыту – оқушыларды нақты проблемаларды шешуге бағыттайтын әдіс. Цифрлық құралдар бұл процесті айтарлықтай жеңілдетеді. Мысалы, онлайн платформалар арқылы оқушыларға нақты мәселелерді шешуге арналған тапсырмалар беріледі, олар зерттеулер жүргізіп, өз идеяларын презентация түрінде ұсынады. Мұндай әдістер оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін дамытып, олардың өз пікірлерін дәлелдеуге үйретеді.

Геймификация оқушылардың оқу процесіне қызығушылығын арттырудың заманауи тәсілі ретінде танымал. Бұл әдіс ойын элементтерін қолдану арқылы оқыту процесін тартымды етеді. Мысалы, оқушыларға әрбір тапсырманы орындағаннан кейін ұпай жинауға немесе виртуалды марапаттар алуға мүмкіндік беретін бағдарламалар кеңінен қолданылады. Бұл әдіс оқушылардың бәсекелестік рухын оятып, олардың сабаққа деген ынтасын арттырады.

Қашықтан оқыту әдістері соңғы жылдары ерекше өзекті болды. Цифрлық платформалар арқылы оқытушылар мен оқушылар қашықтан байланыс орнатып, сабақтарды онлайн форматта өткізе алады. Бұл әдіс оқушыларға өздеріне ыңғайлы уақытта білім алуға мүмкіндік береді. Одан бөлек, бейне сабақтар, вебинарлар және онлайн тесттер арқылы білім беру процесі интерактивті әрі тиімді бола түседі.

Цифрлық ресурстардың сапаны арттырудағы рөлі ЦБР оқыту сапасын бақылауға, талдауға және оны жақсарту бойынша нақты шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Оқушылардың жетістіктерін цифрлық платформалар арқылы бақылау мұғалімдер үшін тиімді кері байланыс алуға жағдай жасайды. Оқушылардың үлгерімін талдау үшін арнайы бағдарламалар пайдаланылады, бұл мұғалімдерге әр оқушының әлсіз тұстарын анықтауға көмектеседі. Мұндай талдау оқушылардың қажеттіліктеріне негізделген жеке жоспарлар құруға мүмкіндік береді.

Желідегі ресурстардың көмегімен мұғалімдер өз сабақтарын оңтайландыра алады. Мысалы, автоматтандырылған бағалау жүйелері арқылы тест тапсырмаларының нәтижелерін жылдам алуға болады. Бұл мұғалімдердің уақытын үнемдеп қана қоймай, оқушылардың білім деңгейін объективті бағалауға көмектеседі. Талдау нәтижелері бойынша мұғалімдер оқыту әдістемелерін жетілдіріп, сабақтарды тиімдірек жоспарлайды.

Цифрлық технологиялар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға да ықпал етеді. Мысалы, интерактивті презентациялар, мультимедиялық жобалар және басқа да шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылар өз идеяларын еркін жеткізе алады. Бұл олардың креативті ойлау қабілетін дамытып, білім беру процесін жандандырады.

Цифрлық білім беру ресурстары қазіргі заманғы оқыту жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олардың мүмкіндіктері мен артықшылықтарын тиімді пайдалану білім беру сапасын жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік береді. Болашақта цифрлық технологияларды дамыту және енгізу білім беру саласының басты басымдықтарының бірі болмақ.

Қосымша білім беру жүйесінде цифрлық білім беру ресурстарын пайдалану сапалы білімге қол жеткізудің маңызды құралы болып табылады. Зерттеу нәтижесінде ЦБР-дың оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуда оң әсер ететіні анықталды. Болашақта цифрлық технологияларды кеңінен енгізу қосымша білім беру жүйесін жаңғыртуға және оның тиімділігін арттыруға ықпал етеді.

Бұдан бөлек, цифрлық ресурстар мұғалімдерге жаңа әдістерді енгізуге және олардың кәсіби шеберлігін арттыруға жағдай жасайды. Мысалы, мұғалімдер цифрлық технологиялардың көмегімен жеке оқушылардың жетістіктерін тиімді бақылап, оқу бағдарламасын нақты нәтижелерге бағыттай алады. Бұл педагогикалық жұмысты жеңілдетіп, уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Цифрлық ресурстарды қолдану тек оқу сапасын жақсартып қана қоймай, оқушылардың өмір бойы білім алу дағдыларын қалыптастырады. Бүгінде әлем тез өзгеріп, жаңа ақпараттық технологиялар пайда болуда, сондықтан оқушылардың дербес түрде білім алуға деген ұмтылысы олардың болашақ жетістіктерінің кепілі болып табылады. Бұл ретте цифрлық білім беру ресурстары оқушыларды заман талабына сай оқытуға бағытталған ең тиімді құралдардың бірі болып табылады.

Қазіргі заманының оқу-ағарту жүйесінде цифрлық ресурстарды қолдану білім ортасын жаңғыртып, оны заманауи талаптарға сәйкес келтіреді. Виртуалды зертханалар, интерактивті платформалар және онлайн-курстар білім беру процесін қызықты әрі тиімді етумен қатар, оқушыларды шығармашылық тұрғыдан дамытуға ықпал етеді. Олардың көмегімен оқушылар әртүрлі пәндер бойынша тәжірибелер жүргізіп, ғылыми жобаларды іске асыра алады, бұл олардың танымдық белсенділігін арттырады.

Цифрлық технологияларды енгізу барысында туындайтын қиындықтарға да назар аудару қажет. Жаңа құралдарды тиімді пайдалану үшін мұғалімдер мен оқушыларға арнайы дайындық қажет. Бұл дайындық тек техникалық біліммен шектелмей, педагогикалық тәсілдерді меңгеруді де қамтиды. Сондықтан мұғалімдерді цифрлық технологияларды пайдалану бойынша жүйелі оқыту және олардың біліктілігін арттыру маңызды міндет болып табылады.

Болашақта қосымша білім беру жүйесінде цифрлық ресурстарды одан әрі дамыту үшін бірқатар шаралар қабылдау қажет. Біріншіден, жаңа цифрлық платформаларды құру және бар ресурстарды жетілдіру маңызды. Екіншіден, оқу мазмұнын әртүрлі оқыту әдістерімен байыту үшін интерактивті құралдарды белсенді түрде қолдану қажет. Үшіншіден, оқушылардың цифрлық сауаттылығын арттыру мақсатында арнайы бағдарламалар мен курстар ұйымдастыру қажет.

Мемлекет деңгейінде цифрлық білім беру ресурстарын енгізуге қолдау көрсету де маңызды. Инфрақұрылымды жақсарту, цифрлық құралдармен жабдықтау және осы салаға инвестициялар тарту білім беру сапасын арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, халықаралық тәжірибені зерттеп, оны отандық білім беру жүйесіне бейімдеу де маңызды қадам болып табылады. Бұл оқыту процесін барынша тиімді әрі заманауи етуге мүмкіндік береді.

Қорыта келе, цифрлық ресурстарды қосымша білім беру жүйесіне енгізу – қазіргі заманғы білім беру жүйесін жетілдірудің маңызды бағыты. Бұл технологиялар оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етіп қана қоймай, олардың болашақта табысты тұлға болуына негіз қалайды. Сондықтан цифрлық технологияларды дамыту мен енгізу білім беру саласының басты басымдықтарының бірі болуы тиіс. Осы бағыттағы кешенді жұмыстар оқу процесін жаңа деңгейге көтеріп, еліміздің білім беру жүйесін халықаралық стандарттарға сай дамытуға мүмкіндік береді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Мұхамедов, С. А. (2020). Қосымша білім беру жүйесіндегі цифрлық технологиялар. Алматы: Қайнар. [1, б. 42]

2. Әбділдаева, Ә. С. (2022). Интерактивті оқыту әдістері мен цифрлық құралдардың қолданылуы. Астана: Мектеп. [2, б. 58]

3. Бекенова, Г. А. (2019). Цифрлық білім беру ресурстары мен олардың тиімділігі. Қарағанды: Университет. [3, б. 73]

4. Құсайынов, Н. Қ. (2023). Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда цифрлық платформалар. Алматы: ЖШС. [4, б. 88]

5. Сарсенова, Д. М. (2020). Цифрлық білім беру құралдарын тиімді қолдану. Шымкент: Алатау. [5, б. 101]

6. Тлеубекова, Л. О. (2022). Цифрлық оқыту құралдары арқылы оқу үдерісін тиімді ұйымдастыру. Қостанай: Оқулық. [6, б. 54]

7. Ибраева, С. А. (2021). Онлайн оқыту және қашықтан білім беру тәжірибесі. Павлодар: Академия. [7, б. 34]

8. Ермеков, Ә. С. (2023). Цифрлық технологиялар мен білім беру: қазіргі мәселелер. Алматы: Ғылым. [8, б. 65]