Білім беру ойындарында жасанды интеллект: оқыту процесін оңтайландыру

Кіріспе

Білім беру саласы технологиялық өзгерістерге ұшырап, оқыту әдістері үнемі жетілдірілуде. Соның ішінде, жасанды интеллект (ЖИ) білім беру ойындарына (Edutainment) ендіріліп, оқыту процесін оңтайландыруға және оқушылардың білімін жетілдіруге жаңа мүмкіндіктер туғызуда. ЖИ арқылы дербестендірілген оқыту, интерактивті оқу материалдары және білім деңгейін бақылау оңайырақ болуда.

Бұл мақалада білім беру ойындарында жасанды интеллекттің рөлі, оның артықшылықтары мен кемшіліктері, сондай-ақ, болашақтағы даму перспективалары қарастырылады.

1. Білім беру ойындары және жасанды интеллект

1.1 Білім беру ойындарының мәні

Білім беру ойындары – оқытуды ойын формасында ұйымдастыруға арналған цифрлық құралдар. Мұндай ойындар білім алушылардың қызығушылығын арттырып, материалды жеңіл қабылдауға көмектеседі. Олар математика, тілдерді үйрену, бағдарламалау, тарих, жаратылыстану сияқты әртүрлі пәндерге бейімделе алады.

1.2 Жасанды интеллекттің рөлі

Жасанды интеллект білім беру ойындарында оқушылардың дағдыларын талдап, оқу процесін бейімдейді. Ол мынандай қызметтерді орындайды:

• Адаптивті оқыту: ЖИ оқушылардың үлгерімін бағалап, күрделілік деңгейін сәйкесінше реттейді.

• Дербестендірілген оқыту: Оқушының қабілеттеріне қарай оқу материалдарын бейімдейді.

• Қате талдау және ұсыныстар: Жасанды интеллект оқушының жиі қателесетін тұстарын анықтап, қосымша түсініктеме береді.

• Дауыстық және мәтіндік көмек: Көптеген білім беру ойындары жасанды интеллектке негізделген көмекшілерді қолданады (мысалы, ChatGPT, Google Assistant).

2. Білім беру ойындарында жасанды интеллекттің артықшылықтары

2.1 Дербестендірілген оқыту

Дәстүрлі оқытуда мұғалім барлық оқушыларға бірдей білім береді. Бірақ әрбір оқушының оқу қарқыны мен түсіну деңгейі әртүрлі. ЖИ білім беру ойындарында әр оқушының қажеттілігіне сәйкес материалдарды ұсынады. Мысалы, Duolingo – тілді үйренуге арналған жасанды интеллект негізінде жұмыс істейтін ойын, ол қолданушының қателеріне қарай жаңа тапсырмалар дайындайды.

2.2 Мотивацияны арттыру

Ойын элементтері оқушылардың мотивациясын күшейтеді. Геймификация (gamification) арқылы оқушылар тапсырмаларды ойын арқылы қызығып орындайды. ЖИ оқушыны марапаттап, ынталандыру үшін әртүрлі стратегияларды қолдана алады.

2.3 Уақыт пен ресурстарды үнемдеу

ЖИ мұғалімдердің жұмысын жеңілдетіп, уақытын үнемдеуге көмектеседі. Бағалауды автоматтандыру, есептерді тексеру және оқушының үлгерімін бақылау сияқты процестер жасанды интеллект арқылы тиімді жүзеге асырылады.

2.4 Қателерді талдау және нақты кері байланыс

ЖИ оқушының қандай тақырыптарда қиналатынын анықтап, оған бейімделген тапсырмалар береді. Бұл оқушының әлсіз тұстарын түзетуге көмектеседі.

3. Жасанды интеллекттің білім беру ойындарында қолдану мысалдары

3.1 Duolingo

Duolingo – тілді үйренуге арналған танымал қосымша. Ол ЖИ негізінде қолданушының оқу барысын бақылайды, қай тақырыптарға көбірек көңіл бөлу керектігін анықтайды.

3.2 Smartick

Бұл математикаға бағытталған онлайн-оқыту платформасы. Ол ЖИ арқылы оқушының дағдыларын бағалап, күрделілікті бейімдейді.

3.3 Squirrel AI

Қытайда кеңінен қолданылатын бұл платформа ЖИ көмегімен оқушылардың білім деңгейін бағалап, олардың жеке ерекшеліктеріне сай материал ұсынады.

3.4 CogniFit

Бұл ойын нейробиологиялық зерттеулерге негізделген және когнитивті дағдыларды (зейін, есте сақтау, логика) дамытуға арналған.

4. Білім беру ойындарында жасанды интеллекттің қиындықтары мен кемшіліктері

4.1 Деректердің құпиялылығы мен қауіпсіздігі

Жасанды интеллект қолданушылардың жеке деректерін талдайды, бұл қауіпсіздік мәселелерін туындатуы мүмкін. Оқушылардың деректері үшін сенімді қорғаныс қажет.

4.2 Адам факторын алмастыра алмау

ЖИ оқыту процесін оңтайландыра алғанымен, мұғалімнің орнын толығымен баса алмайды. Эмоционалды қолдау, сыни ойлау қабілетін дамыту, шығармашылықты жетілдіру – мұғалімнің негізгі міндеттері болып қала береді.

4.3 Бағдарламалық және техникалық шектеулер

Жасанды интеллектке негізделген білім беру ойындары қымбат тұрады және әрдайым сапалы нәтиже бере бермейді. Кейбір жағдайларда алгоритмдер оқушының шынайы қажеттіліктерін толық түсінбеуі мүмкін.

5. Білім беру ойындарында жасанды интеллекттің болашағы

Жасанды интеллект пен білім беру ойындарының болашағы зор. Келешекте төмендегідей бағыттарда даму күтілуде:

• Толықтырылған және виртуалды шындықпен интеграция: VR/AR технологиялары ЖИ-мен бірігіп, иммерсивті (толықтай ену) оқыту ортасын қалыптастырады.

• Оқу процестерін одан әрі автоматтандыру: ЖИ мұғалімдер үшін тиімді құрал ретінде жаңа әдістер ұсынады.

• Тұлғаның эмоциясын тану: Білім беру ойындары оқушының эмоцияларын талдап, мотивациясын реттеуге қабілетті болады.

• Білім беру платформаларының жетілдірілуі: Онлайн-оқыту сервистері ЖИ арқылы толығымен дербестендіріледі.

Қорытынды

Жасанды интеллект білім беру ойындарында оқыту процесін жаңа деңгейге көтеріп, оқушылардың оқу тиімділігін арттырады. Ол дербестендірілген оқыту, нақты кері байланыс, мотивацияны арттыру және мұғалімдердің жұмысын оңтайландыру сияқты артықшылықтарға ие.

Дегенмен, ЖИ-дің толыққанды оқу процесін алмастыра алмауы, деректердің қауіпсіздігі мәселелері және техникалық шектеулер сияқты қиындықтар да бар.

Болашақта жасанды интеллекттің білім беру ойындарында қолданылуы кеңейіп, оқытудың тиімділігі арта түсетіні сөзсіз. Сондықтан білім беру саласының мамандары мен зерттеушілері бұл технологияны белсенді түрде дамытуы қажет.