Биология пәнінен мұғалімдер мен оқушыларға арналған тапсырмалар

градустар, «Көсек» дегеніміз: Мақтаның
басталатын ашылмай қалған қауашағы
«Күш қуат станциясы» деп
аталады: Митохондрия
... дара жарнақты өсімдік: Күріш
«Кірекей» деп атайды:аюдың
... дəрумені жетіспегенде қан аналығы
аздық ауруына ұшырайды: В12
«Қазақстан
Республикасының
... дəрумені жетіспегенде қан қоршаған
ортаны
қорғаудың
ұюы баяулайды: К
ұллтық жоспары» қабылданды:
...
дəрумені
жетіспеуінен 1996 жыл
қояншық, селкілдеу ауруына себеп «Қоғамдық»
жануарлар:
болады: В6
Құмырсқа
... жапырағы алақаннан жəне «Қоршаған
ортаны
қорғау
қынаптан тұрады: Бидай
туралы» ҚР заңы: 1997ж
... жетіспесе ағаштың жанама «Қосарлы
атауды»
ұсынған
бұтақтары дамымай қалады: Азот ғалым E)К.Линней
... жетіспесе жапырақтары мен «Қызыл кітаптың» ең алғаш
сабақтары нашар дамып, тірек басылымы: 1978ж.
ұлпасы жетілмейді: Калий
«Маймыл адам» деген ұғымды
... ми сауыты мен бет сүйек білдіреді: питекантроп
бөлімдерінен тұрады: Бассүйек «Макроэволюция»
терминін
қаңқасы
енгізді: Ю.А.Филипченко
+10 градуста өне бастайтын «Ми рефлекстері» деген ғылыми
өсімдік:
Күнбағыс
еңбекті
жазған:
И.М.Сеченов
+100С температурада өнетін «Ми рефлекстері» деген кітаптың
өсімдік тұқымы: Жүгері
авторы, ғылыми еңбектің авторы):
+1-5 градуста өне бастайтын И.М.Сеченов
«Микроэволюция»
терминін
өсімдік: Бидай
+15 градуста өне бастайтын 1938 жылы ғылымға енгізген
өсімдік: Қияр
ғалым:Н.В. Тимофеев-Ресовский
+1-5° С температурада өнетін «Мутация»
ұғымын
тұқым:
Асбұршақ
қалыптастырған
голландиялық
+1-50 С температурада өне ғалым: Г. де Фриз
бастайтын
өсімдік:
Бидай
«Мутациялық
теория»
еңбегін
+1-50 С температурада өнеді: жазған ғалым: Г.Де Фриз
Бидай
«Мұнай
туралы»
заң
ҚР
+150-та өнеді: Асқабақ
Президентінің жарлығы: 1995ж
+50°С
температурада «Нəруыз аминқышқылдарынан
тұқымдардың
тыныс тұрады жəне аминдік байланысқа
алуы:тоқтайды
түседі»
деген
болжамның
дұрыстығын дəлелдеді: Э.Фишер
«А» дəрумені: Балық майында, «Невада-Семей»
қозғалысын
уылдырықта,
сары
майда, басқарған (ақын): О.Сулейменов
бүйректе кездеседі
«Ноосфера» ұғымын енгізген
«Адамды адам еткен еңбек» - деп ғалымдар: 1927жылы Э.Леруа мен
жазды: Ф. Энгельс
П.Тейяр де Шарден
«Адымдап» немесе «төңкеріліп» «Омыртқа жотасының қисаюы»
қозғалады: Гидра
ауруын ата: Сколиоз
«Айнала қоршаған табиғи ортаны «Организм тек тірі организмнен
қорғау туралы заң» қабылданды: ғана
пайда
болады»
деп
1997 жыл
тұжырымдаған ғалым: Л.Пастер
«Ақшам соқыр» ауруы...витамині «Өсімдіктану» оқулығын жазған
жетіспесе пайда болады: А
ғылым: Ж.Күдерин
«Алғашқы сорпа» гипотезасының «Панспермия теориясын" 1865
авторы: Д. Холдейн
жылы алғаш неміс ғалымы
«Алып
əйел»
ауруының ұсынған: Г.Рихтер
жыныстық хромасомасы: ХХХ
«Парник эффектісі» атмосферада
«Анализатор» деген ұғымды күйе, т.б. бөлшектердің
көбеюімен
алғаш атаған ғалым: И.П.Павлов байланысты:
t0
көтеріліп,
«Анималикулдар»
болжамын биосферада
қолайсыз
жағдай
жасады: А.Левенгук
туады
«Ас қорыту мүшесі» деп аталады: «Патша балығы» деп (атайды
Лизосомалар
)аталатын балық:бахтах
«Астық» деген сөзді қалай «С» дəрумені қай тағамда көп
түсінесіз: Дəнектің жиынтығы
мөлшерде: Қарақатта. Лимонда
«Əлем жаратылысының табиғи «С» дəрумені: Орамжапырақта,
тарихы» еңбегін жазған ғалым: лимонда, тұздалған қырыққабатта,
Э.Геккель
қызанақта, пиязда болады
«Бастапқы кезде қанша түр «Санитар» қоңыз: Көмбекей
болса, сонша түр сақталады» деген «Саңырауқұлақтардың өздігінен
қате
пікірде
болған дүниеге келу» туралы жазды:
ғалым:К.Линней
Ламарк
«Биосфера» терминін ең алғаш «Селекция»
деген
сөздің
енгізген
австриялық
геолог: мағынасы: Іріктеу, сұрыптау
Э.Зюсс
«Селекция» сөзінің
«Биоценоз» терминін ең алғаш
аудармасы:сұрыптау
ұсынған ғалым: К.Мебиус
«Семей
ядролық
сынақ
«В1 » дəрумені: Сүт, жұмыртка, полигонын
жабу
туралы»
жемістерде
жарлығына қол қойылды: 1991ж.
«В12 » витаминінің жетіспеуінен тамыздың 29-да
болатын ауру: Анемия
«Семей
ядролық
сынақ
«В2 » дəрумені: Бидайда, етте, полигонын жабу туралы» жарлық
сүтте, бауырда болады
шыққан жыл: 1991.29.08.
«Вирус» терминін 1899 жылы «Семей
ядролық
сынақ
ғылымға енгізді: М.В.Бейерник
полигонын
жабу
туралы»
«Вирус»терминін енгізді: 1899 жарлыққа қол қойған тұлға:
жылы Бейерник
Н.Ə.Назарбаев
«Ген» терминін ғылымға енгізген «Табиғат
жүйесі»
жəне
ғалым:В. Иогансен
«Ботаника
философиясы»
«Генетика» терминін ғылымға еңбектерінің авторы: К.Линней
енгізді: :У.Бэтсон
«Табиғи жүйе» жəне «Ботаника
«Генетикалық тіл» тұрады: Үш философиясы»
еңбектерінің
нуклеотидтен (триплеттен)
авторы: К.Линней
«Гирудин» деп аталатын ерекше «Табиғи сұрыпталу теориясы»
зат бөліп шығарады: Сүлік
қалыптастырды: Ч. Дарвин
«Д» дəрумені: Балық майында, «Табиғи сұрыпталу» еңбегін Ч.
бауырда,
жұмыртқаның
сары Дарвин жариялады: 1859 жылы
уызында болады
«Табиғи сұрыпталу» еңбегінің
«Дарвинизм» терминін ғылымға авторы: Ч. Дарвин
енгізген: А.Уоллес
«Табиғи
сұрыпталу»
«Динозаврлар дəуірі» болып теориясының авторы: Ч.Дарвин
есептелетін заман: Мезозой
«Табиғи сұрыпталу», «Түрлердің
«Екінші нан»...Картоп
шығуы», «Адамның шығу тегі»
«Жануарлар
əлемін
қорғау, еңбектерінің авторы: Ч. Р. Дарвин
ұдайы өсіру жəне пайдалану» «Теңіз гүлі» деп аталады:
туралы заң: 1993ж
Актиния
«Жасуша» деген терминді алғаш «Теңіз гүлі» деп аталатын
қолданған ғалым: Р.Гук
ішекқуысты: Актиния
«Жер бетінде тіршілік мəңгілік «Теңіз
жүзімі»
аталған
əрі оны жаратушы күш бар» балдыр:турбинария
«Теңіз жүзімі» деп аталатын
пікірді ұсынды: Креационизм
«Жер бетінде тіршілік тұқымы балдыр: турбинария
ақуыздар
басқа ғаламшардан метеориттер «Трансляция»
жəне ғарыштың шаң-тозаңдар синтезіндегі мағынасы: Көшіріп
арқылы үнемі таралып отырады» аудару
«Тұқым
қуалайтын
көзқарас: Панспермия теориясы
«Жер қойнаулары жəне жер өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар»
қойнауын пайдалану туралы» заңын ашқан Н.И.Вавилов
туралы
ҚР
Президентінің «Тұқым қуалау жəне өзгергіштік»
,
«Тіршілік
үшін
күрес»
жарлығы: 1996ж
«Жоғары
дəрежелі
жүйке еңбектерінің авторы: Ч. Дарвин
қызметі» деген ұғымды ұсынды: «Тұқымқуалаушылықтың
хромосомалық
теориясының»
И.П.Павлов
«Жоғары
жүйке
қызметінің қағидалары:гендер хромосомада
физиологиялық негізін салушы» бір сызық бойымен тізбектеле
деген
ұғымды
ұсынды: орналасқан:
əр
геннің
И.П.Павлов
хромосомада орны болады
«Жұмыртқа
жұмыртқадан «Тұқымқуалаушылықтың
теориясының»
шығады» - деп тұжырымдады: хромосомалық
қағидасы: əp геннің хромосомада
У.Гарвей
«Зоология философиясы» атты орны болады
«Түр»
ұғымын
енгізген
еңбек жазған ғалым: Ж.Б.Ламарк
«Зоология
философиясы» ғалым(ұғымына анықтама берді):
Джон Рей
еңбегінің авторы: Ж.Б.Ламарк
«Инсулин»
гормоны
қан «Тіркесті тұқым қуалау» заңын
құрамындағы артық көмірсудың ашқан ғалым: Т.Морган
жасушаларға,
«глюкагон» «Тіршілік жер бетінде мəңгілік»
гормоны
қорға
жиналған деген теорияны ұсынды:В.Прейер
көмірсулардың
қанға
өтуін «Тіршілік жер бетінде мəңгілік»
ұсынған
ғалым:
қамтамасыз етеді.Тамақтанғаннан теориясын
бір-екі сағат өткен соң бұл В.Прейер
жолашарлары»:
гормондардың
қандағы «Тіршілік
мөлшерінде
қандай
өзгеріс Коацерваттар протобионттар
байқалады: Глюкагон мөлшері «Тіршілік» деген ұғымға алғаш
азаяды, инсулин мөлшері артады рет анықтама берген ғалым:
«Инфросоманы» ашты: М. Ə. Ф.Энгельс
«Тіршілік»
ұғымына
алғаш
Айтхожин
«Көмірсу» деген терминді 1844 анықтама берді: Ф. Энгельс
«Тіршілік» ұғымында негізгі
жылы енгізген: К. Шмид
«Көңіл күй» гормоны деп орын алады: Нəруыздар
«Тірі табиғат ескерткіші» деп
аталатын гормон: Адреналин
«Көңіл-күй»
гормоны: аталатын жорғалаушы: гаттерия
Адреналин
Көп
нүкте,
тырнақшалармен
тапсырмалар

«Ұлулар
анатомиясы»
атты
күрделі еңбекті 1817 жылы
жариялады: Ж. Кювье
«Ұрықтық ұқсастық» жөніндегі
ілімнің негізін қалады: К. Бэр
«Шистозомоз
»
ауруын
тудырады: Айырдене
«Шит» дегеніміз: Мақтаның ұрық
шашатын тұқымы
«Ықтырма»
деп
аталатын
өрмекау
тоқитын
өрмекші:
Шаршылы өрмекші
«Эволюция»
терминін
биологияға алғаш енгізді: М. Хейл
«Экологиялық
білім
беру
бағдарламасы» қабылданды: 1999
жыл
«Экологиялық
сараптама»
туралы ҚР заңы: 1997ж
«Энергия
заты»:Ақуыздардың
жасалуы.
♀Аа х ♂АА дараларынан
алынатын фенотип пен генотип
қатынасыГенотипі:
2:2;
фенотипі: 2:Генотипі:
1:1;
фенотипі: 1:1

Сандармен
тапсырмалар

басталатын

0-5°С
температурада
өнетін
тұқым: Қарабидай
1 айға дейінгі бала:нəресте
1 г көмірсу ыдырағанда бөлінетін
жылу мөлшері: 17,6 кДж
1 г қара топырақта кездесетін
бактерия саны: 5-6млрд
1 гр ақуыз ыдырағанда бөлінетін
жылу мөлшері: 17,6 кДж
1 гр көмірсу мен нəруыз
ыдырағанда түзілетін энергия: 17,2
кДж
1 гр көмірсу тотыққанда энергия
бөлінеді: 17,6кДж
1 гр қара топырақта бактерия
саны: 5-6 млрд
1 гр май тотыққанда энергия
түзіледі: 38,9 кДж
1 гр май ыдыраған кезде
бөлінетін энергия: 39,1 кДж
1
гр
нəруыз
ыдырағанда
бөлінетін энергия: 17,6 кДж
1 гр топырақта балдырлар саны:
50 000 балдыр болады
1 грамм көмірсу ыдырағанда
бөлінетін энергия: 17,6 кДж
1
грамм
май
ыдырағанда
(бөлінеді) бөлінетін энергия: 38,9
кДж
1 жасар сəби ұйықтайды: 12 сағ
1 жастан 3 жасқа дейінгі
балалардың
даму
ерекшелігі:Еркін
жүреді,
Сөйлейді:: қаңқа бұлшық еттері
жетіледі
1 кг май тотығып ыдырағанда
(түзілген3 су) су түзіледі: 1,1кг
1 мм қанда лейкоциттердің
мөлшері: 1 мм3 қанда эритроцит
саны: 5 млн-ға
жақын
1 мм3 қанда лейкоциттердің
мөлшері:
4-9 мың(6-8 мың)
3
1 мм қанда эритроцит саны: бес
миллионға
жақын
1 мм3 қандағы лейкоциттердің
мөлшері:
6-8
мың
1 см3 спермада қаншаға дейін
сперматозоидтар болады: 60-тан
20 млн-ға дейін
1 тəулікте бүйрек 1700 литр қан
өткізеді. Ал жасөспірім дене
салмағының 10%-не тең қан
өткізеді.
Салмағы
50кг
жасөспірімнің бүйрегінен қанша
рет қан өтеді: 340 рет
1 тəулікте кажет май мөлшері:
100грамм
1 тəулікте қажет ақуыз мөлшері:
100-118грамм
1
тəулікте
қажет
көмірсу
мөлшері: 450-500грамм
1
тропикалық
белдеуден
екіншісіне
өткендегі
энергия
алмасуын біле отырып (10%),
кұмайдың
биомассамсын
анықтаңыз өсімдік биомассасы
40т:
Өсімдік-шегіртке-бақажылан-құмай 0,004т
1
хромосомада
орналасқан
гендердің
тіркес
тұқым
куалайтынын
анықтаған
кім:
Т.Морган
1,5 тоннадан артық салмақ
көтеретін сүйек: Ортан жілік
100
грам
май
тотығу
реакциясында су түзіледі: 105гр
12-16 жас аралығында даму
кезеңі: Жасөспірім
14-15 жастағы жасөспірімдердің
қалыпты ұйқысының уақыты: 8
сағат
14-8 млн жыл бұрын тіршілік
етті: Рамапитектер
15 жылдық алма ағашының
сабағына неше камбий сақинасы
болады: 1
150 млн жыл бұрын тіршілік
еткен (құстың) құстардың арғы
тегі:0Көнеқұс
1-5 С температаурада өнетін
тұқым: Асбұршақ
15-14 млн жыл бұрын тіршілік
еткен, ең алғашқы адамдардың
арғы тегі: Дриопитектер
1590-1610
жылдардың
аралығында оптика шеберлері
жарық микроскопты ойлап тапты:
голландиялық
əкелі
балалы
Янсендер
1590-1610 жылы микроскопты
ойлап тапқан ғалым:əкелі-балалы
Янсендер
1609 жылы алғаш рет микроскоп
жасады: Галелео Галелей
1665 жылы алғаш рет жасушаны
көрген ғалым: Р.Гук
1665 жылы алғаш рет өсімдік
қабығының
жұқа
кесіндісін
микроскоппен көрген: Роберт Гук
1665 жылы голландиялық ғалым
ван Левенгук жасаған ұлғайтқыш
құрал: Микроскоп
1668 жылы ең алғаш ұсақ
ағзаларды сипаттап жазған ғалым:
А.Левенгук
17 жасар жасөспірімдер тəулігіне
ұйықтайды: 7-8 сағ
1735 жылы жорғалаушылар мен
қосмекенділерді
бір
класқа
біріктірді: К. Линней

1735ж адамды сүтқоректілер
класы
приматтар
тобына
жатқызған ғалым: К.Линней
1785 жылы ең алғаш шөпбақаны
сипаттап жазды: К. Линней
1817 жылы «Ұлулар анатомиясы»
атты еңбегін жариялаған ғалым:
Ж.Кьюве
1820 жылы нəруызды ыдырату
арқылы глицинді алған: А.
Браконно
1820ж француз ғалымы ...
ақуызды ыдырату арқылы амин
қышқылы-глицинді
алды:
А.Бракконо
1825 жылы «Тип» терминін
ұсынды: А.М.Бленвиль
1831 жылы ядроны ашты: Р.
Броун
1831ж.өсімдік
жасушасының
ядросын ашты: Броун
1838 жылы барлық өсімдіктердің
міндетті компоненттеріне ядро
кіретіндігін
анықтаған
ғалым:М.Шлейден
1838-1839 ж Жасуша теориясын
қалыптастырды: Т. Шван жəне М.
Шлейден
1838-1839 жж. жасуша теориясын
негізін қалап, қорытынды берді:
М.Шлейден жəне Т.Шванн
1839 жылы өсімдік пен жануар
жасушасының
ұқсастығын
дəлелдеді, жасушалық теорияны
ашты:Т. Шванн
1839ж.жасушаның
ішіндегі
сұйықтықты протоплазма деп
атаған: Пуркине
1842 жылы риф түзілу теориясын
жариялады: Ч. Дарвин
1844ж.
«көмірсу»
терминін
енгізген: Шмид
1858
жылы
жасушалардың
бастапқы аналық жасушалардан
бөліну
арқылы
түзілетінін
анықтады: Р. Вирхов
1858ж. «əрбір жасуша өзіндей
жасушаның бөлінуі арқылы пайда
болады» деді: Р.Вирхов
1862 жылы И.М.Сеченов қандай
ірі жаңалық ашты: Орталық жүйке
жүйесіндегі қозу мен тежелуді
ашты
1863 жылы «Ми рефлекстері»
еңбегінің авторы: Сеченов
1863 жылы баспадан кітап болып
шыққан «Мидың рефлекстері»
ғылыми
еңбектің
авторы:
И.М.Сеченов
1870
жылы
лейкоциттердің
ядросынан нуклеин қышқылын
тапқан: Мишер
1870-1880 жылы ұсақ ағзалар бар
екенін
тəжірибе
жүзінде
дəлелдеді: Луи Пастер
1875
жылы
қантышқақ
тудыратын
амебаны
ашты:
Ф.А.Леш
1880 жылы витаминдерді ашты:
Лунин
1881 жылы безгек паразитін
сипаттап ашты: Ш.Лаверан
1882 ж адамның өкпесінде
туберкулез ауруын тудыратын
бактерияларды анықтады: Р.Кох
1891 жылы Ява аралынан Ежелгі
адамның
қазба
қалдықтарын
анықтады: Эжен Дюбуа
1892 жылы «темекі теңбілі»
вирусын ашты: Ивановский
1892 жылы вирусты ашқан
ғалым: Д.И.Ивановский
1892 жылы темекі теңбілін
зерттеп,
вирусты
ашты:
Д.И.Ивановский
1898
жылы
«Гольджи
жиынтығын» ашты: К. Гольджи
1898 жылы Қосарлы ұрықтануды
ашты: С.Г.Навашин
1901
жылы
«Мутациялық
теория» еңбегін жариялады: Х. Де
Фриз
1901жылы «Мутация» теориясын
ұсынған: Де Фриз
1906 жылы генетика терминін
енгізген ғалым: Бэтсон
1907 жылы ежелгі адамның қаңқа
қалдығы табылды. Гейдельберг
қаласынан
1909 жылы «Ген», «генотип»
«фенотип»
ұғымдарын
қалыптастырды: И.В. Иогансен
1909
жылы
дат
биологі
В.Иогансен
қалыптастырған
ұғымдар:Генотип, фенотип
1909
жылы
Полимерия
құбылысын ашты: Г.Нильсон-Эле
1914 жылы гетерозис деген
ұғымды енгізген ғалым: Дж.Шелл
1920-1930
жылдары
«Өсімдіктану» оқулығын жазған
ғалым: Ж.Күдерин
1922 жылы тіршіліктің Жер
бетінде шығу тегінің табиғи
теориясын
тұжырымдады:
А.И.Опарин
1922
жылы
шығарылған
«Жануарлар» оқу құралының
авторы: Х. Досмұхамедов
1924
жылғы
«Табиғаттану»
оқулығының
авторы:
Х.
Досмұхаметов
1924 жылы Г. Д. Карпаченко
тұңғыш
рет
тұрып
пен
қырыққабатты
будандастыру
арқылы будан алды: Туысаралық
будан
1926 жылы жарық көрген
«Биосфера» еңбегінің авторы: В.
И. Вернадский
1927 жылы «Ноосфера» ұғымын
ғылымын енгізді:Э.Леруа мен П.
Т. Шарден
1927
жылы
Макроэволюция
терминін енгізі: Филипченко
1931ж.
электрондық
микроскопты ойлап тапты: М.
Кнолль мен Э. Руска
1937 жылы Пекин маңындағы
үңгірден табылды: Синантроп
(қытай адамы)
1938
жылы
В.А.Селевин
Бетпақдала
өңірінен
тапты:
Жалманды
1938 жылы Селевин Қазақстанда
ғана таралған кемірушінің бірі:
Қалқанқұлақты тапты
1938
жылы.
В.А.Селевин
басқарған зоология экспедициясы
Бетпақдала
өңірінен
тышқан
тəрізді кеміруші: Жалманды тапты
1945
жылы
Эндоплазмалық
торды тапқан: К. Портер

1

1945 жылы эндоплазмалық торды
электрондық
микроскоптың
көмегімен тапқан ғалым: К.
Портер
1947 жылы Биопоэз териясын
ұсынды: Дж. Бернал
1951
жылы
америкалық
биохимик ДНҚ молекуласының
құрамына 4 нуклеотид кіретінін
тапты:Э.Чаргафф
1953 жылы А. И. Опариннің
тұжырымдамасына
негізделген
тəжірибені жасады: С.Миллер
жəне Г.Фри
1955 жылы лизосоманы ашты: Де
Дюв
1960
жылы
ДНҚ-ның
екі
еселенуінің жолдарын болжады:
М. Месельсон мен Ф. Сталь
1963жылы: Халықаралық Қызыл
кітап шықты
1966-1975жж. V томдық кітап
шықты
1970 жылы БҰҰ деңгейінде
ұйымдастырылған «Адам жəне
биосфера» атты бағдарламаны
қабылдауынан
басталды:
Экологиялық білім беру мен
тəрбие беру
1971
жылы
генетикалық
инженерия əдісін жібек құртын
өсіруде
пайдаланған
ғалым.В.А.Струнников
1978 жылы: Тірі ағзаларға
арналған алғашқы қызыл кітап
шықты
1981 жылы: Өсімдікке арналған
Қызыл кітап шықты
1982 жылы РНҚ молекуласының
катализаторлық
белсенділігін
ашты: Томас Чех
1гр қара топырақта болатын
(кездесетін) бактерия саны: 5-6
млрд
1-жағдайда екеуі де гүлінің түсі
бойынша
гетерезиготалы,
ал
екіншісінде,
біреуі
ғана
гетерозигогалы.
Будандастыру
сызба
нұсқасын
жүргізіп,
гибридтердің:
І-ұрпағының
генотипін анықтаңдар: 1:2:1
1–жағдайда екеуі де гүлінің түсі
бойынша
гетерозиготалы,
ал
екіншісінде,
біреуі
ғана
гетерозиготалы.
Будандастыру
сызба
нұсқасын
жүргізіп,
гибридтердің
1–
ұрпағының
фенотипін анықтаңдарA)3:1
1-ші жəне 2-ші сигналдық жүйені
ашты: Павлов
1-ші, 2-ші сигналдық жүйе
туралы ілімді жасады: И.П.Павлов
2 дара (особь) қатысатын көбею:
Жынысты
2 моль АТФ-тен бөлінетін
энергия мөлшері:80 кДж
2 топқа жататын адамның қанын
құяды: 4 жəне 2
200 млн жыл бұрын екіге
бөлінген
біртұтас
құрлық:
Лавразия, Гондвана
200-ден астам аминқышқылының
нəруыз молекуласының құрамына
кіретіні: 20
2012
жылы
Бүкілəлемдік
биосфералық резерватгың тізіміне
тіркелген қорық: Қорғалжың
20-30 метр тереңдікте өсетін
балдыр: Ламинария
225 млн жыл бұрын тіршілік
еткен құстардың арғы тегі: Ілкіқұс
25 аминқышқылдарынан
тратын нəруыздарды
синтездейтін гендердегі
нуклеотидтер саны:75
25 г үш түрлі гормон бөледі,
негізгі зат алмасудың, өсу, даму
реттелуіне қатысады. Плазмадағы
кальций
концентрациясын
реттейді: Қалқанша безі
25-14 млн жыл бұрын тіршілік
еткен адамтектес маймылдар:
Дриопитектер
25-14 млн жыл бұрын тіршілік
еткен, ең алғашқы адамдардың
арғы тегі: Дриопитектер
3 000 - 4 000 буылтықтары
болатын адам паразиті :жалпақ
қияққұрт
3000
жылдан
бері
мақта
шаруашылығымен шұғылданған
ел: Үндістан
45-50 жастағы адам қандай
қашықтықта жақсы көретіндігін
белгілеңіз: 33см
46 хромосомасы бар диплоидтық
жиынтық қалыптасады: Аталық 23
хромосома
(спермотозойд),
анасынан
23
(жұмыртқа
жасушадан) қосылуы нəтижесінде
4-7 жас аралығында даму кезеңі:
Балалық (естияр)
4-7 жас аралығындағы адамның
даму кезеңі-балалық (ересек);
бөбек кезең-туғаннан бастап 1
жасқа дейін, балабақша кезеңі-1
жастан 3 жасқа дейін, мектепке
дайындақ кезең-3 жастан 6 жасқа
дейін, мектептегі кезең-6 жастан
17-18 жасқа дейін
50 жылда ғана жеміс беретін
өсімдік:зеравшан аршасы
50-30мың жыл бұрын өмір сүрді:
Кроманьон адамдары
600ге
тарта
қылқанжапырақтылардың 100-ге
жуығы тиесілі: Қарағай түріне
6-10см
терендікте
себілетін
тұқым: Жүгері
6-7 жастан бастап сүт тістер
түсіп: Тұрақты тістер шыға
бастайды
8-2 млн жы бұрын тіршілік еткен
адамтектес маймылдардың арғы
тегі: Аустролопитектер

Ағылшын
əріптерімен
басталатын тапсырмалар
A витамині жетіспегенде : Ақшам
соқыр ауруды тудырады
A витамині жетіспесе: Тері
құрғайды, жарылады
A витамині: +Ағзаның өсуіне
əсер
етеді +Жетіспесе
ақшам
соқыр ауруы пайда болады.
A витаминінің тəуліктік қажетті
мөлшері: 2,5-10,5 мг

A дəрумені жетіспегенде: Көз
аурады
жəне
бойдың
өсуі
баяулайды
A дəрумені: Балық майында,
уылдырықта,
сары
майда,
бүйректе кездеседі
AaBb
генотипінен
түзілетін
гаметалар қатары:АВ, Ав, аВ, ав
AaBbCc
генотипі
түзетін
гаметалардың түр саны: 8
AASS х ааss шағылыстырады.
Сонда Ғ1 қандай болады: Тек қана
доминантты белгілер
AaВb генотипі түзетін түрлі
гаметалар саны:4
AAВВ генотипі түзетін гаметалар
саны: 4
AaВВ
генотипінен
түзілетін
гаметалар типінің саны:2 түрлі
ABCD
гендері
бір
түзу
сызықтықтың
бойында
орналасқан, ұзындығы 18 сМ-ға
тең.
ABC
гендерінің
аракашықтығы 16 сМ-га тең
болған жағдайда CD гендерінің
ұзындығы:2 сМ
B витамині мына заттардың
алмасуына
əсер
етеді:
Көмірсулардың
витамині
жетіспегенде
B1
кездесетін ауру: Бери-бери
дəрумені
жетіспегенде
B1
болатын ауру: Бери-бери
B1 дəрумені: Сүт, жұмыртқа,
жемістерде
B1 дəруменінің жетіспеуінен
туатын ауру:Бери-бери
B12 витамині молекуласындағы
орталық атом: Кобальт
B12 витаминінің жетіспеуінен
болатын ауру: Анемия
B12 втимині жетіспесе: Қаназдық
B2 витамині: Баланың өсіп
дамуын тежеиді
D витамині жетіспесе: Мешел
ауруы пайда болады
D витаминінің тəулігіне қажетті
мөлшері: 2,5 мг
D дəрумені жетіспегенде пайда
болатын ауру: Мешел
D дəрумені сақтандыратын ауру:
Мешел
IV топтағы адамның қанын құюға
болатын қан тобы:IV
АаBb генотипі түзетін түрлі
гаметалар саны:4

Рим сандары , ғасырлар
I ші реттік консумент: Өсімдік
қоректі жануарлар
II
реттік
тұтынушылар:қарсақ:сабаншы
II топқа жататын адамға келесі
қан тобын құяды: I жəне II
II топқа жататын адамдардың
қанын береді: II жəне IV
II топқа жататын адамның қанын
құяды: VI жəне II
II-ші қан тобына құюға болатын
қан топтары:ІІ мен I
II-ші реттік консументтер: Ет
қоректі жануарлар
III топтағы адамның қанын құюға
болады: III, IV топтарға
III-ші қан тобына құюға болатын
қан топтары: III,І
II-ші жыныстық белгілердің
реттелуі: Жыныс гормоны арқылы
IV-VІ мойын омыртқаларында
орналасқан: Көмей
PP
витамині
жетіспегенде
кездесетін ауру: Пеллагра
PP витамині жетіспегенде пайда
болатын ауру: Пеллагра
XI ғасырда Республикамызда
мекендейтін жануарлар туралы
жазба
дерек
қалдырған
ғалым:Махмуд Қашғари
XIX
ғасырда
жасуша
теориясының
негізін
қалаған
ғалымдар:Т.Шванн,
МЛ.Шлейден
XVII ғасырдың соңында класс
ұғымын енгізді: Турнефор
XVIIғ.дың 70ж.ж.объектіні 3 есе
үлкейтетін микроскоп жасаған:
Левенгук
XX ғасыр құстар фаунасын
зерттеген ғалымдар: Зарудный,
Сушкин
XІХғ
тірі
табиғат-тың
эволюциялық теориясының негізін қалаған ғалым: Ч. Дарвин

Қазақша алфавит бойынша
басталатын тапсырмалар
А. Опарин «алғаш сорпа» деп
атады:
Тіршіліктің
пайда
болуының бірінші кезеңін
А. Уоллес биогеографиялық
аймақтарды ажыратты: 6 аймаққа
А.А.Н.Северцов: Эволюцияның
негізгі бағыттарын атады
А.А.Ухтомский: Еңбек етуде
адамның жеке басы қасиетінің
психикасының жəне сана-сезімінің
ерекше маңызы бар екенін
дəлелдеген
А.Браконно:
1820ж
француз
ғалымы ақуызды ыдырату арқылы
амин қышқылы-глицинді алды
А.Везалий: Анатомияның негізін
қалаған
А.И.Опарин
тұжырымдамасын
дамытқан
ағылшын
биологі
:Дж.Холдейн
А.И.Опарин, Д.Холдейн: «Жер
бетінде
тіршілік
абиогендік
жолмен түзілуін» дəлелдеді
А.И.Опариннің
тұжырымдамасының
ғылымда
аталуы: коацерват теориясы
А.И.Опариннің
тұжырымына
негізделген
тəжірибелер
жасады:С.Миллер, Г.Юри
А.Клод: 1943ж рибосоманы ашты

А.Лаверан
безгек
ауруын
қоздыратын
паразитті
ашқан
жылы: 1880ж
А.Левенгук: 1674ж бактериялар,
қарапайымдылар,
эритроциттер
мен
сүтқоректілердің
сперматозоидын
жан-жақты
зерттеді, 1676ж пластидтер мен
хроматофорларды сипаттады
А.Левенгук: Ұсақ ағзаларды
алғаш зерттеді
А.Н.Радищев: Табиғат біртұтас,
ондағы
даму
қарапайымнан
күрделіге қарай жүреді деген пікір
айтқан
А.Н.Северцев:
Эволюцияның
негізгі бағыттарын анықтады,
биологиялық алға басу туралы
ілімді анықтап зерттеуде үлес
қосқан ғалым
А.О.Ковалевский:
Қандауыршаның
көбеюі
мен
дамуын зерттеген
А.С.Фаминцын, О.В.Баранецкий:
Қынаның саңырауқұлақ жіпшелері
мен
біржасушалы
жасыл
балдырлардың бірігіп тіршілік
етуінен түзілген ағза екенін
анықтады
А.Трамбле: Гидраны ашты
А.Шимпер: 1885ж хлоропласты
ашты
А.Ы.Жандеркин,
Есенжолов:
Қазақтың арқар-меринос, түбітті
ешкісін алған
Абиогенез
теориясын
ұсынды:А.И.Опарин:
Дж.Холдейн
Абиогенездік теорияны
қолдаған
ғалым:С.Миллер:Дж.Холдейн:
А.И.Опарин
Абиоздық фактор бұл: Сыртқы
ортадағы судың, ауаның құрамы
Абиоздық факторға жататын
факторлар: Рельеф (Жер бедері)
Абиоздық факторлар: Жарық,
температура:
Өлі
табиғатты
құрайтындар
Абиоздық факторларды атаңыз:
Жарық, температура
Абиотикалық
фактор
бұл:
Сыртқы ортадағы судың, ауаның
құрамы
Абиотикалық
фактор(лар):
Жарық,
температура,
Ылғал,
қысым, жел
Абиотикалық
фактор:жауыншашын
Абиотикалық
фактор:температура
Абиотикалық
фактор:ультракүлгін сəуле
Абиотикалық
экологиялық
факторлар(ды атаңыз): Жарық,
температура
Абиссиния орталығы: Қатты
бидай, сұлы, кофе, банан, сорго,
май өсірілетін ноқат
Абиссиния орталығынан
шыққан мəдени
өсімдіктер:құмай, банан
Абитикалық
факторларға
жатады: Ылғал
Авитаминоз
болу
себебі:
Дəруменнің
жетіспегендігінен
жəне жоқтығынан
Австралия фермерлерін үлкен
шығыннан алып қалған көбелек:
Кактус огневкасы
Австралиялық түйеқұстар: Эму,
казуар
Австралопитектердің
қаңқа
қалдықтары
табылған
аймақ:
Оңтүстік Африка
Австралопитектің пайда болуы:
Кайнозой
Автоматтандырылған еңбек түрі
мысалына
жататын:
Тоқыма
станогында істеушінің еңбегі
Автономды
жүйке
жүйесі
бөлінеді: Симпатикалық жəне
парасимпатикалық
Автотомия дегеніміз: Өздігінен
құйрығын үзу
Автотрофтарға
жатады:
Өсімдіктер
мен
көк-жасыл
балдырлар
Автотрофты
ағзалар
тізбегі:
Мақта, күріш, алма ағашы
Автотрофты
жасушалардың
гетеротрофты
жасушадан
айырмашылығы: Жасушасында
пластидтер бар: Пластидтерінде
Автотрофты
қоректенетін
организм (ағзалар): Өсімдіктер
Автотрофты организм: Балдыр
Автотрофты
организмдер
:Фототрофтар: Хемотрофтар
Автотрофтыларға
жататындар:
Өсімдіктер
Автотрофтылардың
гетеретрофтылардан
айырмашылығы:
Жасушасында
пластидтер бар
Агар агар алатын шикізат болып
саналатын балдыр: Филлофора
Агрономды əдіске (жатады): Мол
түсімді іріктеме талдау (жатады)
Агрономиялық əдіске жатпайды:
Канал салу
Агроценоз нəтижесі: Фауна мен
флорасы түбегейлі өзгереді
Агроценоз(дар)ға
жататындар:
Бақша, жасанды егістік, егістік
жерлер
Агроценоз: Бау-бақша, Мəдени
өсімдіктерді өсіру
Агроценоз-бұл:
(Жасанды
биогеоценоздар) Егістік жерлер
Агроценозға жатады: Бау-бақша,
парк, саябақ
Агроценоздар:
Жасанды
биогеоценоздар
Агроценоздарда
қоректік
тізбектің міндетті бөлігі: Адам
Агроценоздарда:
Тыңайтқыш
қолдан беріледі
Агроценоздардың қалыптасуы:
Жасанды бірлестіктер
Агроценоздың
биогеоценоздан
айырмашылығы:
Қосымша
энергия жұмсауы
Агроценоздың негізгі сипаты мен
белгілері:нақты таңдап алынған
түрлер ғана өсіріледі:организнің
қарымқатынасы
жоспарланған
Агроценоздың
табиғи
биоценоздан
айырмашылығы:
Қоректену тізбегі қысқа
Ағаш
діңін
өрттен,
температураның күрт ауысуынан

күн
сəулесінің
күйдіруінен
қорғайтын жабын ұлпа: Қыртыс
Ағаш
діңінде
дамитын
саңырауқұлақ: Діңқұлақ
Ағаш діңіне, тасқа жабысып
өсетін қына: Қабық (қаспақ)
тəрізді қына
Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігі:
Сүрек
Ағаш діңінің су өткізгіштік
қабығы: Сүрек
Ағаш діңінің ішіне жіпшумағы
өтіп, оның ағзалық заттарымен
қоректенеді: Діңқұлақ
Ағаш
жасын
анықтайтын
жылдық шеңбер түзеді: Камбий
қабаты
Ағаш қабығына, тасқа жабысып
өсетін
қынаның
түрі:
Қабыршақты(қаспақты)
Ағаш қабығының қабаттары: Тоз,
тін, өң
Ағаш пен бұталарды отырғызу
үшін шұңқырды көктемде қазады:
5 күн бұрын
Ағаш пен бұталарды отырғызу
үшін шұңқырды күзде қазады: 15
күн бұрын
Ағаш сабағы аталады: Дің деп
Ағаш сабағы жуандап өсетін
қабат: Сүрек
Ағаш сабағында өсетін паразит
саңырауқұлақ: Діңқұлақ
Ағаш
сүрегін
бүлдіретін
ағашқұлақ (трутовик ): Орман
шаруашылығына,
бақтар
мен
парктерге үлкен зиян келтіреді
Ағаш
сүрегін
закымдайтын
паразит
саңырауқұлақтар:
Ағашқұлақ
Ағаш
сүрегінің
сапасын
төмендететін
саңырауқұлақ:діңқұлақ
Ағаш тəрізді ерінгүлділердің ең
биік түрі: Жарғақты хитис
Ағашқұлақ
(трутовик)
саңырауқұлағының
ағаштарды
зақымдауы: Спораларымен
Ағашқұлақ ағаштарға қандай
зиян келтіреді: Діңінде қуыстар
пайда болып, сүрегін ыдыратып
тез опырылғыш етеді
Ағашқұлақ
санырауқұлағының
жемісті денесі ағаш діңінде қанша
уакыттан кейін дамып жетіледі:
Бірнеше жыл өткенде дамиды
Ағашқұлақ
саңырауқұлағы
зақымданған ағаштың сүрегі:
Сүрегі
үгілгіш,
опырылғыш
болады
Ағашқұлақ
саңырауқұлағының
ағаштарды
зақымдауы:
Спораларымен
Ағашқұлақ
саңырауқұлағының
жемісті
денесінің
басқа
саңырауқұлақтардан ерекшелігі:
Жемісті денесі тұяққа ұқсайды, əрі
өте қатты
Ағашқұлақ
саңырауқұлағының
жемісті
денесінің
басқа
саңырауқұлақтардан
қандай
ерекшелігі бар: Жемісті денесі
тұяққа ұксайды, əрі өте қатты
болып келеді
Ағашқұлақ
саңырауқұлағының
спорасы ағаш сүрегіне қалай
түседі:
Ағаш
қабығының
зақымдалған жерінен
Ағашқұлақ
саңырауқұлақтары
ағаштарға қандай зиян келтіреді:
Діңінде куыстар пайда болып
сүрегін ыдыратып тез опырылғыш
етеді
Ағашта (сабақта) камбийден
кейінгі қабат: Сүрек
Ағаштар мен бұталарды сабақ
қалемшелері арқылы көбейту үшін
алынатын қалемшенің ұзындығы:
25-30 см
Ағаштардың зақымдануы, басқа
бүршіктердің өсуі баяулаған кезде
дереу белсенді өсетін бүршік:
Бұйыққан бүршік
Ағаштардың сабағында өсетін
аттың
тұяғына
ұқсас
саңырауқұлақ: Діңқұлақ
Ағаштардың сабағында өсетін
паразит саңырауқұлақ: Діңқұлақ
Ағаштардың
тамырларымен
симбиоздық
тіршілік
ететін
саңырауқұлақтар: Қайыңқұлақ
Ағаштың діңіне, тасқа жабысып
өсетін қына: Қабық (қаспақ)
тəрізді
Ағаштың
жасын
анықтауға
болады:
Жылдық
шеңберлер
бойынша
Ағаштың
қабығына,
тасқа
жабысып өсетін қынаның түрі:
Қабыршақты
Ағаштың қабығының қабаттары:
Тоз, тін, өң
Ағаштың су өткізгіш бөлігі:
Сүрек
Ағза біртұтастығын қамтамасыз
етеді:
Мүше
мен
мүшелер
жүйелерінің үйлесімді жұмысы
Ағза
гендерінің
жиынтығы:
Генотип
Ағза
денесінде
паразиттік
жолмен тіршілік ететін жəндіктер:
Эктопаразиттер
Ағза
денесінің
сыртында
паразиттік
(жолмен)
тіршілік
ететін
жəндіктер(паразиттер):
Эктопаразиттер
Ағза енді қайтіп пайдаланбайтын
зат алмасудың соңғы өнімдері:
Ыдырау өнімдері
Ағза
жасушасында
жыныс
жолмен өсіп-өнетін ген болады ма:
Иə
Ағза зертханасы деп аталады:
Бауыр
Ағза
қызметінің
реттелу
жолдары: Жүйке, гуморальдық
Ағза мен мүшелердің пішінін,
құрылысын зерттей(ді)тін ғылым:
Анатомия
Ағза мен сыртқы орта арасында
жүретін
барлық
химиялық
рекциялардың жиынтығы: Зат
алмасу
Ағза
мен
сыртқы
орта
арасындағы газ бен зат алмасуды
қамтамасыз
етеді:
Қанның
қозғалуы
Ағза
мен
сыртқы
орта
байланысын, қорғану əрекеттерін
жүзеге асырады: Жүйке жүйесі
Ағза
мүшелерінің
қызметін
зерттейтін ғылым: Физиология

Ағза тыныс алудың маңызы:
Органикалық
қосылыстардың
ыдырап, тотығуы үшін
Ағза
үшін
К
витаминінің
тəуліктік қажетті мөлшері: 0,20,3мг
Ағзаға ... дəрумені жетіспегенде
тері ауруы дерматит пайда
болады: Н
Ағзаға
ауру
тудыратын
микробтар енсе: Бүкіл ағзаны
уландырады
Ағзаға əсер ететін қоршаған орта
жағдайы: Экологиялық
Ағзаға əсер ету деңгейлері:
минимум, оптимум, максимум
Ағзаға əсер етуші өлі табиғат
жағдайы:
Бейбиотикалық
(абиоздық)
Ағзаға енген бөгде заттарға
қарсы ерекше нəруызды зат:
Антидене
Ағзаға енген бөгде заттарға
қарсы түзілетін ерекше нəруызды
зат: Антидене
Ағзаға
тамақпен
түскен
микробтарды жоюға қатысады:
Бадамша бездер
Ағзаға
түскен
зиянды
микроптардың бөліп шығарған
улы
заттары:
Қарсыгендер
(антигендер)
Ағзаға
түскен
микробтарды
жояды: Лейкоциттер
Ағзаға улы əсер ететін өсімдік:
Меңдуана
Ағзада ... дəрумені жетіспегенде
тері ауруы дерматит пайда
болады: Н
Ағзада
болатын
қан(ның)
мөлшері: 4,5-5л
Ағзада болатын сүйектер пішіні
мен мөлшері жағынан бөлінеді:
Ұзын, қысқа, жалпақ сүйек болып
Ағзада
бүйректің
атқаратын
қызметі:
Су
мен
улы
қосылыстарды бөліп шығаруға
қатысады
Ағзада витаминдердің шамадан
тыс
көбейіп
кетуі:
Гипервитаминоз
Ағзада диссимиляция процесінің
өнімдерімен артық заттар қай
мүше
арқылы
шығарылады:Бауырдан басқасы
Ағзада
енді
қайта
пайдаланбайтын зат алмасудың
соңғы өнімдері: Ыдырау өнімдері
Ағзада жасушалардың арасын
толтырып
тұратын
қан
сарысуынан
түзілетін
түссіз,
мөлдір
сұйықтық:
Ұлпа
сұйықтығы
Ағзада жетіспегенде «мешел»
ауруы пайда болатын дəрумен: D
Ағзада жетіспегенде тері ауруы
дерматит пайда болады: Н
Ағзада жетіспеушілігінен тері
ауруы «дерматит» пайда болатын
дəрумен: Н
Ағзада жұқпалы аурулардан
кейін түзілетін иммунитет: Жүре
пайда болатын
Ағзада зат алмасудың соңғы
өнімдерінің
бүйрек
арқылы
шығарылады: 75%
Ағзада зəр түзіледі: Бүйректе
Ағзада кальций мен фосфордың
алмасуында
маңызды
рөл
атқарады: Д витамині
Ағзада кездесіп жүретін əртүрлі
химиялық
реакциялардың
жиынтығы: Зат алмасу
Ағзада
кезектесіп
жүретін
əртүрлі химиялық реакциялардың
жиынтығы: зат алмасу
Ағзада
мүшелер
қызметінің