Материалдар / БЖБ мен ТЖБ 9-сынып Т2

БЖБ мен ТЖБ 9-сынып Т2

Материал туралы қысқаша түсінік

Барлық тоқсанға БЖБ МЕН ТЖБ 9-СЫНЫП Т2

Тусупова Жангуль Аманбековна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

19 Қараша 2024

702

0 рет жүктелген

Барлық пәндер Барлық материалдар 9 сынып

700 ₸

Бүгін алсаңыз
+35 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +35 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

КЕЛІСІЛДІ БЕКІТЕМІН

«Қарағанды қаласының білім бөлімі» ММ «Қарағанды қаласының білім бөлімі» ММ

ӘК меңгерушісі басшысы

______________Б.Х. Абдикерова _________ Г.Ш. Кожахметова

«___» _________ 2020ж. «___» _________ 2020ж.

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен

(оқыту қазақ тілінде емес)

9 - сыныптарға арналған

бөлім және тоқсандық жиынтық бағалау бойынша

тапсырмалар жинағы

Қарағанды 2020

Шығармашылық топ жетекшісі:

Қарағанды қ. ББ әдіскері: Қадыр Айгүл Еркінқызы

_____________________

Жинақ құрастырушылар:

Қарағанды қаласы, «№97 гимназия» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі: Абдраева Аяулы Табылгановна

____________________

Қарағанды қаласы, №30 ЖББОМ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің

мұғалімі: Жумабекова Гулбахит Амановна

____________________

Пікір жазушылар:

«Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Қарағанды облысы бойынша ПҚБА институтының Білім беру үрдісін психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу кафедрасының аға оқытушысы: Смағұлова Ғазиза Ғабдоллаевна

_____________________

Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ профессоры, филология ғылымдарының докторы: Смағұлов Жандос Қожахметұлы

____________________

Қарағанды қаласы химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Сулейменова Мейрамгуль Мейрашовна

____________________

Білім беру ұйымының ғылыми - әдістемелік кеңесімен ұсынылады

Хаттама № 4 «08» қаңтар 2020 жыл

Хатшы: ______________ Вьюхина Ирина Владимировна

Қалалық білім бөлімінің ғылыми - әдістемелік кеңесімен ұсынылады

Хаттама № _______ «____»___________ 2020 жыл

Хатшы: ______________

Түсініктеме

Жоғары сынып оқушыларына сабақ беретін мұғалімдерге көмек ретінде «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша 2019-2020 оқу жылында (оқыту қазақ тілінде емес) 9-сыныптарға арналған бөлім және тоқсандық жиынтық бағалау бойынша тапсырмалар жинағы құрастырылды. Жинаққа енген әдістемелік нұсқаулықтар оқу бағдарламасы мен оқу жоспарына сәйкес Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты; Негізгі ереже / Ресми басылым. Астана, 2018;

Жалпы білім беретін мектептердегі білім алушылардың оқу жетістігін бағалауды қазіргі тәжірибеге енгізудің негізін критериалды бағалау жүйесі анықтайды. Бұл бағалау рәсімдерінің сапалылығын, олардың халықаралық стандарттарға сәйкестігін және әр білім алушының оқудағы қажеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қазақстан үшін ұсынылып отырған жаңа критериалды бағалау жүйесі білім алушының дамуын, оның қызығушылығын және оқуға деген ынтасын арттыруға бағытталады. Егер әр білім алушыға және оның ата-анасына түсінікті болатындай нақты әрі өлшемді бағалау критерийлері белгіленетін болса, бұған жетуге әбден болады. Анық құрастырылған бағалау критерийлерінің көмегімен мұғалім де, білім алушы да:

Білім алушы оқытудың қай сатысында?
Олар білім алуда неге талпынады?
Бұған жетуге көмектесу үшін не істеу керек екенін түсінеді.

Критериалды бағалау жүйесінің мақсаты бағалау критерийлерінің негізінде білім алушылардың оқу жетістіктері туралы шынайы ақпарат алу және оқу үдерісін жетілдіре түсу үшін оны барлық қатысушыларға ұсыну.

Критериалды бағалау жүйесінің міндеттері:

Оқу үдерісінде бағалаудың қызметі мен мүмкіндіктері аясын кеңейту;
Жүйелі кері байланыс орнату арқылы білім алушылардың өзін-өзі үнемі жетілдіріп отыруына жағдай жасау;
Бірыңғай стандарттарды, сапалы бағалау құралдарын, механизмдерін қалыптастыруға көмектесу;
Қолжетімді, нақты, үздіксіз:

білім алушыларға олардың оқу сапасы туралы;
мұғалімдерге білім алушылардың ілгерілеуі туралы;
ата-аналарға оқу нәтижелерінің деңгейлері туралы;
басқару органдарына ұсынылған білім беру қызметінің сапасы туралы ақпараттар ұсыну.

Жиынтық бағалау барлық тоқсандарға арнап құрастырылған.

Әр бөлімнің жиынтық бағалау тапсырмалары мұғалімдерге әрбір тоқсанға жоспарланған білім мақсаттарын анықтауға және бағалауға көмектеседі.

Әдістемелік құрал оқушыларға арналған тапсырмалар дескрипторымен берілген және жиынтық бағалаудың балл қою кестесі енген.

Жиынтық бағалаудың спецификациясы тоқсан соңында өткізу үшін ұсынылды. Ол тоқсандық жиынтық бағалауды бақылау үшін стандартқа сай және міндетті болып табылады.

Жинақты құрастыру барысында графикалық бейне, сурет, кестелер, аудио материалдары т.б.интернет ресурастары еркін қолданылады.

Критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері

Жаңартылған білім мазмұнының маңызды ерекшелігі – критериалды бағалау жүйесі. Критериалды бағалау пәндік құзыреттілікті, субъектіні қалыптастыруда жеке тұлғаны және аксиологиялық аспектілерді жасақтауды бағамдайтын пәндік құзыреттілікті қамтиды.

Белгілі критерийлермен білім алушылардың жұмысын бағалау, бағалау критерийлерін оқыту мақсаттарының айқын көрінісімен салыстыру, білім алушының жетістік деңгейін анықтайтын дескрипторлар критериалды бағалаудың негізгі элементтері болып табылады.

Жаңартылған білім мазмұны бойынша критериалды бағалаудың ерекшеліктері 1-сызбада көрсетілген.

Қазіргі таңда мұғалімдер алдында өздігінен бейімделе алатын және өзін-өзі көрсете алатын білім алушыларды тәрбиелеу және оқыту сияқты аса маңызды міндет тұр.

Бұл ретте білім алушылардың дайындық деңгейін, бағдарламаның оқыту мақсаттарын орындауға қабілеттілігін анықтауға, оның жеке даму жетістіктерін қадағалауға, оқу процесіндегі қателіктер мен кемшіліктерді анықтауға, оқу жоспарының тиімділігіне талдау жасауға, бағаның әділ қойылуын қадағалауға, білім алушы, мұғалім және ата-аналармен кері байланыс орнатуға критериалды бағалау көмектеседі.

Критериалды бағалау – білім алушылардың алдын ала белгілі критерийлерге сәйкес, нақты жетістіктердің жоспарланған оқыту мақсаттарымен қаншалықты сәйкес келетінін анықтайтын білім жетістіктерінің бағалануы. Бұл ретте, жоғарыда айтылғандай, білім алушының жеке тұлғасы емес, тек оның жұмысы бағаланады. Нені үйретсе, соны ғана бағалауға болады, сондықтан бағалау критерийі оқыту мақсаттарының нақты көрінісі болып табылады.

Критериалды бағалау жүйесінің принциптері

Критериалды бағалау жүйесі мынадай принциптерге негізделеді:

• Оқыту мен бағалаудың өзара байланысы. Бағалау оқу бағдарламасындағы мақсаттармен және күтілетін нәтижелермен тікелей байланысты оқытудың ажырамас бөлігі болып табылады.

• Объективтілік, нақтылық және валидтілік. Бағалау нақты және сенімді ақпаратты ұсынады. Қолданылатын критерийлер мен құралдардың оқу мақсаттарына және күтілетін нәтижелерге жетуді бағалайтынына сенімділік бар.

• Анықтық және қолжетімділік. Бағалау түсінікті және ашық ақпарат береді, білім беру процесінің барлық қатысушыларының қызығушылығы мен жауапкершілігін арттырады.

• Үздіксіздік. Бағалау білім алушылардың оқу жетістіктерінің прогресін уақытылы және жүйелі түрде қадағалауға мүмкіндік беретін үздіксіз процесс болып табылады.

• Дамуға бағыттылық. Бағалау білім беру жүйесін, мектепті, мұғалімдер мен әр оқушының даму бағытын анықтайды және ынталандырады.

Критериалды бағалау жүйесінің рәсімдері

4.1. Мұғалім тоқсан бойы өткізілетін бағалауды алдын ала жоспарлауы және бағалау үшін оқытудың нақты нәтижелерінің (оқу мақсатының) тізбесін анықтауы тиіс.

4.2. Білім алушының орындалған жұмысының нәтижесі немесе түсініктемесі дәптерге мұғалімнің таңдауына кез келген түсті қаламмен қойылады.

4.3. Мұғалім білім алушылардың жиынтық жұмыстарының нәтижелерін бір оқу жылы ішінде жинайды және сақтайды.

4.4. Бөлімдерді (ортақ тақырыптарды) оқып-үйренгеннен кейін жиынтық бағалау бір пән бойынша тоқсан сайын үш реттен артық жүргізілмейді.

4.5. Бір тоқсанда үш және одан да көп бөлімдер (ортақ тақырыптар) оқылған жағдайда, мұғалім өздігінен оқу мақсаттарының саны мен тақырыптарының ерекшелігін ескере отырып, бөлімдерді (ортақ тақырыптарды) біріктіреді.

4.6. Бір бөлімді (ортақ тақырыптарды) оқыған жағдайда ТБЖ-ның ширегінде тоқсанның екінші жартысында бір рет, тоқсанның соңына дейін кемінде екі апта бұрын өткізіледі. ТБЖ-ны екі бөлікке бөлуге және екі ТБЖ түрінде жүргізуге жол беріледі.

Критериалды бағалау сұрақтары бойынша дереккөздер

Критериалды бағалау сұрақтары бойынша келесі дереккөздерге жүгінуге болады:

1. Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша нұсқаулық: Оқу-әдістемелік құрал. «НЗМ» ДББҰ, 2016

2. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ жүйелік-әдістемелік кешен http://smk.edu.kz

3. Критериалды бағалау бойынша әдістемелік әзірлемелерді Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА сайтының «Білім беруді ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету. Әдістемелік құрал» бөлімінен табуға болады: https://www.nao.kz

4. Онлайн курс «Білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі» https://academia.kz/ru/course/1

Блум таксономиясы бойынша ойлау қызметінің деңгейлері

Дағдылар	Сипаттама
Білу	Нақты дәлелдерді, ақпараттарды және олардың сипаттамаларын білу және еске түсіру;
Түсіну	Дұрыс есінде жаңғырту арқылы түсінуін, болжамы немесе ақпаратты интерпретациялауды көрсету;
Қолдану	Ақпаратты және бұрын алынған білімді жаңа немесе таныс емес жағдаятта немесе контексте қолдану және пайдалану;
Талдау	Ақпараттық материалды құрамдас бөліктерге бөлу қабілетін көрсету, себептерді немесе мотивтерді, ой-тұжырымдарды анықтау жолымен әртүрлі қорытынды алу үшін ақпаратты зерттеу, және/немесе жалпы ереже-қағидаларды негіздеу үшін дәлелдеме табу;
Синтез	Жаңа контексте бұрын алынған білімнің әртүрлі бөліктерін қайта құру қабілетін көрсету;
Бағалау	Белгілі бір критерийлер бойынша идеялар немесе фактілердің маңыздылығы туралы ой-пікір қалыптастыру.

Білім алушылардың дайындық деңгейі әрбір білім беру ерекшелігін ескере отырып жобаланған, күтілетін оқыту нәтижелері арқылы анықталады.

Төменде берілген ойлау дағдыларының барлық деңгейлерін дамыту бойынша күтілетін нәтижелерді анықтау үшін қолданылатын етістіктердің кестесі мұғалімге бағалау критерийлерін құрастыруда көмектеседі.

Блум бойынша ойлау дағдыларының деңгейі таксономиясы

Р/с	Ойлау дағдыларының деңгейі	Ойлау дағдыларының деңгейлеріне сәйкес келетін етістіктер тізбесі
1	Білу	Санап шығу, есте сақтау, айту, көрсету, қайталау, аяқтау, жаңғырту, әңгімелеу, еске түсіру және т. б.
2	Түсіну	Талқылау, айқындау-анықтау, әңгімелеу, түсіндіру, сұрау, тұжырымдау, түрлендіру, көрсету және т. б.
3	Қолдану	Қолдану, есептеу, өзгерту, таңдау, жіктеу, аяқтау, көрсету, табу, сахналау, іске қосу, зерттеу, эксперимент өткізу, иллюстрациялау -безендіру, түсіндіріп беру, әрекет жасау, аздап жаттықтыру, ара қатынасын белгілеу, жоспарлау, көрсету, нобайын жасау, шешу, пайдалану және т.б.
4	Талдау	Талдау, топтастыру, есептеу, категориялау, жіктеу, салыстыру, байланыстыру, қарсы қою, талқылау, ажырату, зерттеу, тәжірибе жасау, түсіндіру, шығару, реттеу, күмәндану, анықтау, таңдау, бөлу, тексеру және т. б.
5	Синтез	Топтастыру, жинау, комбинациялау/ араластыру, құрау, құру, жасау, әзірлеу, тұжырымдау, қорыту, біріктіру, ойлап табу, өзгерту-модификациялау, ұйымдастыру, жоспарлау, дайындау, ұсыну, қайта топтау, көшіріп жазу, орнату, анықтап алу және т.б.
6	Бағалау	Дәлелдеу, таңдау, салыстыру, қорытынды жасау, сендіру, дәйектеу, шешу, негіздеу, түсіндіру, өлшеу, алдын ала болжау, реті бойынша бөлу, ұсыну-ұсыныс жасау, бөліп/атап көрсету, жинақтау, қолдау, тексеру, бағалау, кеңес беру, экспертиза жасау, рецензиялау, зерттеу, алып шығу

Жиынтық бағалауды өткізу ережесі

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе карталарды) жауып қойған дұрыс.

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқау оқылып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығы хабарланады. Білім алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі. Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтылады.

Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар (спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізген дұрыс. Оларға жұмыс уақытында бір-біріне көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі.

Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып қою ұсынылады.

Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге тыйым салынады.

Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі хабарлап отыру қажет.

Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтіну керек.

Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты:

Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына сәйкес, білім алушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға бағытталған.

Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу мақсаттарына жету деңгейін тексереді.

Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар:

«Қазақ тілі» (екінші тіл) пәні бойынша (орта білім беру мазмұнын жаңарту аясындағы) негізгі орта білім беру бағдарламасы (5-9 сыныптар)

Модерация және балл қою. Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою кестесіне сәйкес тексеру қажет.

9-сынып. 1-ТОҚСАН

«Қазақ жазуының даму жолы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №1

Оқу мақсаты 9.1.1.1 Тыңдалатын мәтіндегі фразалар мен дәйексөздерді талқылай отырып, тақырып пен көтерілетін мәселені болжау;

9.2.1.1 Берілген тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрастыру.

Бағалау критерийі Білім алушы

Фразалар мен дәйексөздерге сүйеніп, тақырып пен көтерілетін мәселені болжайды;
Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады.

Сөйлеу әрекетінің түрлері Тыңдалым

Айтылым

Ойлау дағдыларының Білу және түсіну

деңгейі Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

І – нұсқа

Тыңдалым.

Мәтінді мұқият тыңдаңыз, тапсырмаларды орындаңыз.

Көне Түркі жазуының құпиясын ашқан даниялық ғалым Вильгельм Томсен болатын (1893 жылы бастап). Кейін орыс түркітанушылары аударып, көп зерттеді. Оған 20 ғасырда Түркі елдерінің ғалымдары – татар, өзбек, түрік, қазақ, әзірбайжан зерттеушілері қосылды. Кейде «руна (руникалық) жазулары» деп аталады. Оның себебі жазудың құпиясы ашылмай тұрғанда, бұл жазулар бір қарағанда ежелгі скандинавия халықтарының жазбаларына ұқсайтын еді. Алайда ғылыми зерттеулер Түркі жазулары екенін анықтады. Томсен ең алғаш рет «Түрк» және «Теңрі» сөздерінен бастап оқыған екен. Бұл жазулардың жалпы көлемі ұзақ. Қазіргі өлшеммен алғанда орта көлемдегі кітапты құрайды. Көптеген тарихи, мәдени, жағраппиялық, саяси деректер, сол кездегі халықтың өмірінен, таным-түсінігінен, дүниетанымы мен салт-дәстүрінен хабар береді. Тарихи оқиғалар тізбегі Ұлы қағандардың жорықтары жыраулық үлгідегі әдемі, көркем тілмен баяндалған. Сондықтан көптеген зерттеушілер оларды көркем шығармаларға жатқызады. Жазбаларды Көне Түркілер мен Көк Түркілер дәуіріндегі болған оқиғалар сипатталып, жағрапиялық атаулар, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді. Өкініштісі, Түркі жазба ескерткіштері Ұйғыр қағандығы кезінде аяусыз қиратылған.

1. Берілген сөздер мен сөз тіркестері арқылы тақырыпты, көтерілетін мәселені болжаңыз. Себебін түсіндіріңіз. Өз жауабыңызды бірінші бағанға жазыңыз.

Ұсынылатын сөздер мен дәйексөздер: көне түркі жазуы, түрік ғалымдары, зерттеушілер, таралу аймағы, аударма, руна жазулары

2. Мәтінді тыңдап, тақырыбы мен көтерілген мәселені кестенің екінші бағанына жазыңыз.

Менің болжамым	Мәтін тақырыбы және көтерілген мәселе
Тақырып:	Тақырып:

Мәселе:	Мәселе:

3. Сұраққа жауап беріңіз.

- Сіздің болжамыңыз мәтін мазмұнымен сәйкес келді ме? Неге?

__________________________________________________________________

Айтылым

4. «Күлтегін жыры» ескерткіші жайында ауызекі стильде хабарлама айт. Хабарламада берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданыңыз: дербес, сюжет, қаған, әскери жорықтар, мәңгілік ел, асыл текті

ІІ – нұсқа

Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдаңыз, тапсырмаларды орындаңыз.

Ұсынылатын сөздер мен дәйексөздер: зерттеу,Түркі елдерінің, жазу, оқиғалар тізбегі, географиялық атаулар

2.Мәтінді тыңдап, тақырыбы мен көтерілген мәселені кестенің екінші бағанына жазыңыз.

Менің болжамым	Мәтін тақырыбы және көтерілген мәселе
Тақырып:	Тақырып:

Мәселе:	Мәселе:

3. Сұраққа жауап беріңіз.

- Сіздің болжамыңыз мәтін мазмұнымен сәйкес келді ме? Неге?

__________________________________________________________________

Айтылым

4. «Тасқа қашалған армандар» тақырыбында өз пікіріңізді білдіріңіз, берілген сөздер мен өздік етісті қолданыңыз

Берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданыңыз: көшірме, нұсқа, құлыптас, қашап жазу, көне түркі, жазба ескерткіштері

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
Фразалар мен дәйексөздерге сүйеніп, тақырып пен көтерілетін мәселені болжайды	1-2-3	- кілт сөздер арқылы тақырыпты болжайды; - дәйек сөздер арқылы мәтінде айтылған мәселеге болжам жасайды; - мәтіннің тақырыбын анықтайды; - мәтін мазмұны бойынша көтерілген мәселені нақтылайды; - сұраққа жауап береді.	1 1 1 1 1
Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады	4	- берілген сөздер мен сөз тіркесін қолданады; - өздік етісті тиімді қолданады - ойын жүйелі жеткізеді; - стиль мен жанр ерекшелігін сақтайды; - ауызша мәтін құрайды.	1 1 1 1 1
Барлығы			10

9-сынып. 1-тоқсан.

«Жолың болсын, жолаушы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №2

Оқу мақсаты: 9.3.4.1 Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін салыстырып, талдау жасау;

9.4.3.1 Жазба жұмыстарында афоризмдердітиімді қолданып жазу.

Бағалау критерийі: Білім алушы:

Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады;
Жазба жұмысында афоризмдерді қолданады.

Сөйлеу әрекетінің түрлері: Оқылым, Жазылым

Ойлау дағдыларының

деңгейі: Қолдану, Жоғары деңгей деңгейлері

Орындау уақыты: 20 минут

І – нұсқа

Оқылым.

1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз.

І мәтін

Жолдар, жолдар, қиялды алып қашып,
Қырлардың қырқасынан қалыпты асып.
Келеді тұтқын етіп сырлы ақынын,
Сансыз арман тұс-тұстан торып, қашып.
Жолдар – жолдар, алысқа жетелейді,
Кейде оралып, ал кейде төтелейді.
Кей жолдар таспадай боп тартылғанмен,
Япыр-ау, үмітіңді өтемейді.
Жолдар – жолдар, бесіктей тербетеді,
Қария шындарға да өрлетеді.
Кей жолда басқан аяқ кері кетіп,
Самайдан тарау–тарау тер кетеді.
О, жолдар, соқпағыңдай арыстанның,
Өзінде озған талай жарысқан күн.
Сан тағдырды өзінде тоғыстырып,
Сан арманмен өзінде табысқанмын.

ІІ мәтін

Жол – кеше мен бүгінгінің, бүгін мен ертеңнің арасын жалғап тұрған бейнелі сөз. Жол – ұрпақ көшінің үмітті болашағы. Ендеше, ата-анаңның ақ батасын алып жолға шық, жас досым!

Жолаушы тасымалы көлікпен жолаушылар тасымалдау жұмысы. Жолаушы тасымалы магистральдық және қала көліктерімен жүзеге асырылады. Жолаушы тасымалы қашықтығы мен жылдамдығына және көлік түрлерінің ерекшелігіне қарай ажыратылады. Темір жол көлігінде тасымалдау қашықтығына байланысты ол жергілікті жолаушы тасымалы, қала маңындағы жолаушы тасымалы, алыс қашықтықтық жолаушы тасымалы, болып, жылдамдығына қарай жай жолаушы тасымалы және жүрдек жолаушы тасымалы болып бөлінеді.

2-тапсырма. Берілген кестені толтырыңыз.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі

Жанры

Ұқсастығы

Айырмашылғы

3-тапсырма. «Менің алғашқы сапарым» тақырыбында берілген афоризмді қолдана отырып, эссе жаз.

Афоризмдер:

1. Ай жүр, аман жүр.
2. Жол сұрамай жолға шықпа.

3. Білем десең, көре бер.

4. Көрем десең, жүре бер.

ІІ – нұсқа

Оқылым.

1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз.

І мәтін

Қыран бізді көтеріп биіктеді,
Бұлт ішінде ойнаған киік пе еді.
Бөлендім кең даламда бір рахатқа,
Салқын лепті самалың сүйіп тегі.
Алдымнан қыр көтеріп шықты гүлін,
Шалқиды көңіл ғажап тіпті бүгін.
Үстінен ақ бұлттарды лақтырады,
Көрсетіп күз - алыптар мықтылығын.
Артымызда қап жатыр шаңдақ белең,
Қиял алыс, ақ күспен самғап келем.
Күбір-күбір ішімнен сыр толғаймын.
Шабыт келсе қонысты тандап па өлең.
Балқаш жатыр сырласып даласымен,
Құшағыма сан қысып алатын ем,
Қиқулаған шағала сабап өтті
Жал-жал әппақ толқынның қанатымен.
Көзінен қыраттардың сағым ұшты,
Шертеді бір ғажайып сағынышты.
Сезді ме әдейі аңсап келгенімді,
Кеудемді кең даланың әні құшты.

ІІ мәтін

Ағам- болашақ қаржыгер. Ол «Болшақ» бағдарламасы бойынша шетелде оқиды. Ол жазғы демалыста үйге келді. Бүгін қайтадан оқуына кетеді. Ағам отыратын ұшақ бүгін кешкі алтыда ұшады. Біз отбасымызбен ағамды шығарып салу үшін әуежайға келдік. Әуежайда әрлі-берлі жүрген адам көп екен. Біреулер келіп, біреулер кетіп жатыр.

Әуежайдың екінші қабатына көтерілдік. Ағам жүк тексеретін орынға сөмкелерін тапсырды.

«Сапарың сәтті болсын, құлыным!» - деді анам. Біз ағаммен қимай қоштастық.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі

Жанры

Ұқсастығы

Айырмашылғы

3-тапсырма. Берілген афоризмді қолданып, жолаушының бір күнін сипаттап жаз.

Афоризмдер:

1.Жолға шықсаң, жолдасыңды сайлап шық.

2. Жаяуға таяу жер де алыс.

3. Жолаушыны сусындатпай бұйымтайын сұрама.

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор Білім алушы	Балл
Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады	1	мәтіндердің стилін анықтайды; мәтіндердің жанрын анықтайды; стильдік ерекшеліктерін көрсетеді; жанр ерекшеліктеріне дәлел келтіреді; ұқсастығын салыстырады; айырмашылығын ажыратады.	1 1 1 1 1 1
Жазба жұмысында афоризмдерді қолданады	2	жазу талаптарын сақтайды; саяхат барысындағы қызықты оқиғаны баяндайды; кездескен қиындығы туралы сипаттайды; алған әсерімен бөліседі; ұсынылған афоризмдерді қолданады.	1 1 1 1 1
Барлығы:			11

1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30 балл

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 4 компоненттен тұрады. Бірінші компонент – тыңдалым, екінші компонент – оқылым, үшінші компонент – жазылым және тілдік бағдар, төртінші компонент айтылым дағдыларын тексеруге арналған.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

№	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама	Тапсырма түрлері	Орындау уақыты	Балл
1	9.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 100-150 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында мазмұнды түсінуге бағытталған бірінші, екінші және үшінші тапсырмаларда төрт нұсқаның ішінен бір дұрыс жауапты белгілейді. Төртінші, бесінші тапсырмаларда шын, жалған тұжырымдарды анықтайды. Мұғалім оқушының мәтін мазмұнын түсінгенін бағалайды.	Көп таңдауы бар сұрақтар	2	1
22				2	1
33				2	1
44				2	1
44				2	1
5				2	1
	9.3.2.1 ғылыми Стильде (мақала) Жазылған еңбектердің тілдік және жанрлық ерекшелігін анықтап,талдау жасау; 9.3.6.1 мәтінде көтерілген мәселені ғаламдық мәселелермен байланыстыра отырып сыни тұрғыда баға беру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді оқиды. Бірінші және екінші сұрақта мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, ерекшеліктерін талдайды. Ал үшінші сұрақта мәтіннің негізгі идеясын жазады. Төртінші сұрақта, берілген сөйлемнің қолданылу мақсатын талдайды. Бесінші сұрақта мәтіндегі қай жағдаймен келісетінін және себебін жазады.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	10	5
	9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.3.1 жазба жұмыстарында афоризмдерді тиімді қолданып жазу; 9.5.1.1 өздік, өзгелік етістің қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген екі сұрақтың бірін (эссе немесе шағын мақала) таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысын бағалау барысында афоризмдерді тиімді қолдануын, өздік, өзгелік етістері орынды қолдануын ескереді.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
	9.2.1.1 берілген тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 8-11 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының баллы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріледі, әр білім алушыға 3 мин	10
	Барлығы			40	30

9-сынып. «Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І-нұсқа

Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, тапсырмаларды орында.

Ғалмымдар көне түркі жазбаларын үш топқа бөледі:

1.Енесей ескерткіштеріне Енесей бойынан, Тува, Хақас, Алтай республикаларының аймағынан және Ресейдің Батыс Сібірінде орналасқан Жаңа Сібір облысы мен Ертіс бойынан табылған жазулар жатады. Ескерткіштер Ү-ҮІІ ғасырларда жазылған. Қазірге дейін бұл аймақтан шамамен 150-дей көне түркі жазба ескерткіші табылған.

2.Талас ескерткіштері Оңтүстік Қазақстан, Жетісу; сыр бойы мен Қырғызстан аймақтарынан табылған. Әсіресе Жамбыл облысында көп көздеседі. 20 шақты ескерткіштің бәрі де ҮІІІ ғасырда жазылған.

3.Орхон ескерткіштеріне Монғолиядағы Орхон, Селенг, Тола өзендерінің бойынан,, Рессейдегі Минусинск ойпатынан табылған ескерткіштер жатады. 30 шақты ескерткіш ҮІІ-ҮІІІ ғасырларға тән. Ең көлемді, ұзақ мәтінді жазбалар осы топқа жатады. Тарихи құндылығы жағынан «Құтлығ қаған», «Білге қаған», «Күлтегін», «Төныкөк», «Күлі Чор» ескерткіштері ерекше маңызды.

1.Бұл жазба қандай философиялық бастау алады?

батырлар өмірін көпке жария етуінен
атақты адамдардың өмірін дәріптеуінен
аспан мен жердің, адамзаттың жаралуынан
көне түркі жазбаларын насихаттау [1]

Орхон ескерткіштеріне қай жерден табылды?
1. Оңтүстік Қазақстан, Жетісу; сыр бойы мен Қырғызстан аймақтары
2. Монғолиядағы Орхон, Селенг, Тола өзендерінің бойынан, Рессейдегі Минусинск ойпаты
3. Енесей бойынан, Тува, Хақас, Алтай республикаларының аймағы
4. Оңтүстік Қазақстан, Жетісу, Енесей бойы, Хақас, Алтай республикаларының аймағы [1]

Талас ескерткіштері қай ғасырда жазылған?
1. ҮІІІ
2. ҮІІ
3. Ү
4. ҮІ [1]

4-5. Перифразбен берілген сөйлемдердің ішінен мазмұнға сай 2 ақпараттарды анықтаңыз. Сәйкес тұжырым тұсына «+»/«-» белгісін қойыңыз.

	Тұжырымды сөйлемдер	«+»/«-»
А	ҮІІІ ғасырда жазылған 20 шақты ескерткіш бар.
В	Ғалымдар көне түркі жазбаларын бес топқа бөлді.
С	Бұл топтағы жазбалар өте көлемді.

[2]

Оқылым. Мәтінді оқып, тапсырмаларын орында.

Үш жолаушы бір бұлақтың басында бір-біріне кез болыпты. Бұлақ бір тастақ жерден шыққан, айналасы қалың біткен ағаш жапырақтары бұлақтың үстіне төгіліп, суы мұздай, салқын, шыныдай жылтылдап тұрған сонша әдемі, таза бұлақ екен. Су шыққан жеріне бір қазандай тасты біреу ойып қорғаныш кылып, тастың суағар жеріне жазу жазыпты:

- «Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол», - деп.

Манағы үш жолаушы бұлақтан ішіп қанған соң жазуды оқып, біреуі саудагер екен, ол айтты:

- Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұлақ күн-түн тынбай ағып, алыс жерлерге барады, бара-бара кеңейіп, үлкейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып, сөйте бара үлкен өзен болып кетеді. Мұнан мұрат сол: сен де, адам, тынбай қызмет қыл, ешуақытта жалқауланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырында, сен де зорайып мұратыңа жетесің дегені ме деп білемін,- деді.

Екінші жолаушы мүсәпір молда екен, басын шайқап:

- Жоқ мен олай ойламаймын, бұл жазудың мағынасы сіздің ойлағаннан гөрі жоғарырақ соқса керек, бұл бұлақ: кім-кімге болса да даяр, ыстықтағанды салқындатып, жанын рақаттандырады, сусағанның сусынын қандырады, оның үшін ешкімнен ақы дәметпейді; бұлай болса адамға да әбірет сол: біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек, — деді.

Үшінші жолаушы көркем келген бір әдемі жігіт екен, бұл үндемей тұрды. Жолдастары: «Сен не ойлайсың?» - деп сұрады.

Жігіт айтты:

- Менің ойыма бөтен бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы бір орында тынып тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, бұған адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Олай болса, жазудың мағынасы: көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта, бұлаққа қарасақ күн түссе күннің, шөп түссе шөптің сәулесін көреміз, көңілің сол сияқты сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін, — деді.

1-2. Мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, себебін дәлелдеңіз.

________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]

3.Мәтіннің негізгі идеясы

_________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

4. «Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол», деген жазуға өз пікіріңді жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

5. Қарамен жазылған сөйлеммен келісесіз бе? Әлде келіспейсіз бе? Себебі……

_______________________________________________________________ [1]

Жазылым. Берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазылым дағдысын орындаңыз. Тиісті шаршыға қанат белгісін (^) қойыңыз.

1 2

І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясын оқығаннан кейін, «Ұлы мұралардың жаңғыруы» тақырыбында мақала жазыңыз. Өздік, өзгелік етісті қолданыңыз.
«Тіл және өркениет» тақырыбында ойыңды эссе түрінде жаз. Онда халықтың даму тарихындағы ауызша және жазбаша тілдің маңызын, артықшылығы мен кемшілігін көрсетіп жазыңыз. Өздік, өзгелік етісті қолданыңыз. [10]

Айтылым. Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11сөйлем). Диалог құрауда сөз әдебі мен сөйлеу этикетін ескеріңіз.

Ұсынылатын тақырыптар:

Адамзат тарихында жазу мәдениеті қай дәуірден басталады?
«Менің алғашқы сапарым»
Ғұн патшасы- Еділдің ерліктері.
Әлемдік жазу мәдениетінің реформаторлары [10]

ІІ-нұсқа

Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, тапсырмаларды орында.

Ғалмымдар көне түркі жазбаларын үш топқа бөледі:

1.Енесей ескерткіштеріне Енесей бойынан, Тува, Хақас, Алтай республикаларының аймағынан және Ресейдің Батыс Сібірінде орналасқан Жаңа Сібір облысы мен Ертіс бойынан табылған жазулар жатады. Ескерткіштер Ү-ҮІІ ғасырларда жазылған. Қазірге дейін бұл аймақтан шамамен 150-дей көне түркі жазба ескерткіші табылған.

2.Талас ескерткіштері Оңтүстік Қазақстан, Жетісу; сыр бойы мен Қырғызстан аймақтарынан табылған. Әсіресе Жамбыл облысында көп көздеседі. 20 шақты ескерткіштің бәрі де ҮІІІ ғасырда жазылған.

3. Орхон ескерткіштеріне Монғолиядағы Орхон, Селенг, Тола өзендерінің бойынан, Рессейдегі Минусинск ойпатынан табылған ескерткіштер жатады. 30 шақты ескерткіш ҮІІ-ҮІІІ ғасырларға тән. Ең көлемді, ұзақ мәтінді жазбалар осы топқа жатады. Тарихи құндылығы жағынан «Құтлығ қаған», «Білге қаған», «Күлтегін», «Төныкөк», «Күлі Чор» ескерткіштері ерекше маңызды.

1.Бұл жазба қандай философиялық бастау алады?

А) батырлар өмірін көпке жария етуінен

В) көне түркі жазбаларын насихаттау

С) атақты адамдардың өмірін дәріптеуінен

D) аспан мен жердің, адамзаттың жаралуынан [1]

2.Талас ескерткіштері қай жерден табылды?

Оңтүстік Қазақстан, Жетісу; сыр бойы мен Қырғызстан аймақтары
Монғолиядағы Орхон, Селенг, Тола өзендерінің бойынан, Рессейдегі Минусинск ойпаты
Енесей бойынан, Тува, Хақас, Алтай республикаларының аймағы
Оңтүстік Қазақстан, Жетісу, Енесей бойы, Хақас, Алтай республикаларының аймағы [1]

3. Енесей ескерткіштері қай ғасырда жазылған?

Ү-ҮІІІ
Ү-ҮІІ
Ү-ҮІ
ҮІ –ҮІІ [1]

	Тұжырымды сөйлемдер	«+»/«-»
А	ҮІІ-ҮІІІ ғасырдың 30 шақты ескерткіші табылған.
В	Осы кезге дейін бұл жерден 130-ға жуық көне ескерткіштер табылған.
С	Ғалымдар көне түркі жазбаларын бес топқа бөлді..

[2]

Оқылым.

Мәтінді оқып, тапсырмаларын орында.

Әкем екеуміз жолсапарға шықты. Ауылда тұратын атам мен әжеме барамыз. Анам екеумізге жолазық дайындап берді. Жолшыбай Түркістан қаласында тұратын ағамның үйіне барамыз. Теміржол бекетіне пойыздың жүруіне жарты сағат қалғанда келдік. Кассаға барып, билет сатып алдық. Билеттің құны екеумізге 11 400 теңге болды. Біз отыратын 64-інші жүрдек пойыз вокзалға келе жатыр. Бұл пойыз «Көкшетау – Қызылорда» бағыты бойынша жүреді.

Оператор қыз: Құрметті жолаушылар! «Көкшетау-Қызылорда» бағытындағы пойыз екінші жолға келіп тоқтайды. Пойыз толық тоқтағанша вагондарға жақындамаңыздар!» - деп қайта-қайта хабарлап жатыр.

Пойыз тоқтағаннан кейін әкем екеуміз вагонға кірдік. Вагонның іші таза екен. Заттарымызды вагонға қалдырып, далаға шықтық. Анықтама бюросындағы қыз: «Құрметті жолаушылар! 64-інші жүрдек пойыз жүргелі тұр, сақ болыңыздар!» - деп хабарлады.

Жолаушыны жол сынайды,- демекші әкем екеуміздің жолымыз болып, діттеген жерге аман – есен барып келсек. Жолға шыққан барлық жолаушыларға «Ақ жол!» тіледім

1-2. Мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, себебін дәлелдеңіз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________[2]

3.Мәтіннің негізгі идеясы

______________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

4. «Жолаушыны жол сынайды» мақалын қалай түсінесің?

______________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

5. Қарамен жазылған сөйлем мәтінде не үшін қолданылған?

____________________________________________________________ [1]

ІІІ. Жазылым. Берілген екі сұрақтың қайсысына жауап жазатыныңызды көрсетіңіз. Тиісті шаршыға қанат белгісін (^) қойыңыз.

1 2

І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясын оқығаннан кейін, мектеп журналына «Ұлы дала-көшпенділер мәдениеті» тақырыбында мақала жазуға шешім қабылдадыңыз. Афоризмдерді орынды қолдана отырып, шағын мақала жазыңыз. Өздік, өзгелік етісті қолданыңыз.
«Жазу ауыстыру қалай жүзеге асады?» деген тақырыбында эссе жазыңыз. Афоризмдерді орынды қолданыңыз. Өздік, өзгелік етісті қолданыңыз. [10]

ІҮ. Айтылым. Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11 сөйлем). Диалог құрауда сөз әдебі мен сөйлеу этикетін ескеріңіз.

Ұсынылатынтақырыптар:

Тоқымқағар қандай салт?
Көне жазулардың сыры
М. Мақатаевтың өмірбаяны
Шыңғысханның өсиеті [10]

Балл қою кестесі

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап 1-2 нұсқа	Балл	Жалпы балл
1	D/В	1	5
2	B/A	1
3	A/B	1
4-5	B,С+ ; А-/B+; А,С-	2

Оқылым

Сұрақ		Жауап 1-2 нұсқа		Балл	Жалпы балл
	1	Стилі – ғылыми-көпшілік, себебі дәлелді, зерттелген сөздері тура мағынада қолданылады		1
	2	Жанры-ғылыми мақала, себебі бір ғана нақты ойды дамыта түсуінде. (оқушы жауабында басқа да ерекшеліктер ескеріледі)		1
	3	Идея - ой, түпкі ой, бір нәрсенің (мысалы, көркем, ғылыми, саяси шығарма) негізгі ойы. Оқушы жауабы ескеріледі.		1	5
	4	Автор мақал-мәтелдерді ойды оқырманға әсерлі жеткізу үшін, ойын аргументтеу үшін қолданған (Оқушы жауабындағы басқа да қолдану ерекшеліктері ескеріледі).		1
	5		Оқушы жауабы ескеріледі.	1
			Оқушы жауабы ескеріледі.

Жазылым

Балл

Мазмұны мен дұрыс жазылуы (5 балл)

Тілі (5 балл)

Өте жақсы

Жауап толық, нақты негізделген және жақсы суреттелген, қарапайым және күрделі идеяларды тиімді ашады.

Жазба жұмысының құрылымы мен жазылуы жоғары деңгейде, негізгі және қортынды бөлімдері нақты жазылған, келтірілген аргументтері байланысқан және мазмұнын ашады.

Өте жақсы

Сабақтас құрмалассөйлемдерді дұрыс және сәйкестендіріп жазған, сөздік қоры мол, стильдік қолданысы өте дұрыс.

Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.

Жақсы

Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және күрделі мәселелерді ашады.

Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументерді қолдануы мен қортынды жасау қабілеті көрінеді.

Жақсы

Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады.

Түрлі лексикалық миниммумды қолдануға тырысады, сөздің қоры жеткілікті, стильдің қолданысы дұрыс.Жалпы нақты, елеусіз қателері ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Қанағаттанарлық

Жауапта бірнеше мысалдар келтірілген, бірақ барлық жағдайда негізді емес, қарапайым идеяларды ашқанымен,суреттеуі аз.

Жазба жұмыс дұрыс жазылған, бірақ кей аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.

Қанағаттанарлық

Қарапайым грамматикалық формалар мен күнделікті лексикалық минимумды қолданады, сөздің қоры жеткілікті, стильдік қолданысы көп жағдайда дұрыс.

Көбіне нақты, қателері бар, бірақ ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Төмен

Негізгі тақырыпты ашуға тырысады, бірақ көптеген қателер мен сәйкессіздіктер бар, тек қарапайым идеяларды ашады.

Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.

Төмен

Сөздік қоры шектеулі, жай сөйлемдерді қолданады, қайталаулар көп, сөздік қорымен стильдік қолданысы жеткіліксіз.

Орфография мен негізгі грамматикалық форрмалар қате қолданған, мағынасы түсініксіз.

Өте төмен

Жауап түсініксіз, тақырыпқа байланысты сілтемелер аз, сұраққа жауап бермейді.

Жазба жқмысының құрылымы сақталмаған және аргументтер қолдануы төмен деңгейде, идеялары жүйесіз.

Өте төмен

Тек қарапайым сөйлемдер мен шектеулі сөздік қорды қолданады, көп құрылымдары аяқталмаған және қате.

Көптеген қателіктер келтірген, түсінуге қиындық келтіреді.

Жауап жоқ

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашу ( 5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлеледермен көрсетеді.Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды жіне бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі.
4	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады жәнетүсіндіреді Өз көзқарасын жақсыдәлеледермен келтіреді.Қажетті ақпаратты талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді.Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы.Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді.Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізігі ойды ашуы шектеулі.Өз көзқарасын бірнеше ділелмен немесе дәлелсіз жеткізеді.Қажеттіақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер келтіреді.Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған.Тек негізгі ақпаратты береді. Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

9 – СЫНЫП. ІІ-ТОҚСАН.

«Заң – қоғамның тірегі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №1

Оқу мақсаты 9.1.4.1 Орта көлемді поэзиялық, прзалық шығармалардан үзінді тыңдау (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, өз пікірін білдіру;

9.2.3.1 Коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу тіліндегі интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп, өз ойын жеткізу.

Бағалау критерийі Білім алушы

Тыңдаған поэзиялық, прозалық үзінділердегі (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, пікір білдіреді;

Жағдаятқа сай интонация, кідіріс, логикалық екпінді қолданып, ойын жеткізу.

Сөйлеу әрекетінің түрлері Тыңдалым

Айтылым

Ойлау дағдыларының Білу және түсіну

деңгейі Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

I –нұсқа

ТЫҢДАЛЫМ.

Жеті жарғы – Тәуке ханның (1678 – 1718) тұсында қабылданған қазақ халқының дәстүрлі әдеп-ғұрып заңдарының жинағы. Қазақ қоғамының дамуы мықты билік пен бірлікті қамтамасыз ете алатын жаңа заңдар жүйесін қажет етті. Осы ретте Тәуке хан бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі әдеп-ғұрып заңдары мен өзінен бұрынғы хандардың тұсында қабылданған “Қасым ханның қасқа жолы” мен “Есім ханның ескі жолын” одан әрі жетілдіру арқылы жаңа заң жүйесін жасауға тырысты. Үш жүздің игі жақсылары мен билерін жинады, оның ішінде атақты Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билер болды.

Күлтөбенің басында “Тәуке ханның Жеті жарғысы” деген атауға ие болған заңдар жиынтығын қабылдады. Жеті жарғыға сүйенген қазақ билері ел ішіндегі дау-жанжалдар мен саяси маңызы бар мәселелерді тиімді шеше алды. Жаңа заң жүйесі қазақ халқының өмірлік мәселелерін барлық жағынан қамтыды. «Жеті жарғыны» қазақ халқы ХІХ ғасырдың ортасына дейін қолданып келді

«Жеті жарғыда» қылмыстық іс - құқық нормаларына үлкен орын бөлінген. Қылмыс ретіне: кісі өлтіру, мертіктіру, әйелді зорлау, соққыға жығу, қорлау, ұрлық істеу және тағы басқалары жатқан.

«Жеті жарғы» ең алдымен орыс ғалымдарының жазбалары негізінде белгілі болды. Алғаш рет орыс ғалымы Г. Спасский «Жеті жарғының» 11 үзіндісін 1820 жылы «Сибирский вестник» баспасөзінің бетінде жариялады

І. Тыңдалым мәтіні негізінде сұрақтарға жауап бер

1.“Жеті жарғы» дегеніміз не?

_________________________________________________________________

2. «Тәуке ханның Жеті жарғысы» қай жерде қабылданды?

_________________________________________________________________

3. «Жаңа заң жүйесі қазақ халңының өмірлік мәселелерін барлық жағынан қамтиды» деген жолдарды өз ойыңызбен (4-5 сөйлеммен) түсіндіріңіз.

__________________________________________________________________

АЙТЫЛЫМ.

ІІ. Берілген сұрақ не тақырыптың бірін таңдап, жұпта диалогке түсіңіз. Сөйлеу кезінде кідіріс, екпін, интонацияны ескеріңіз.

Өз құқымды білем бе?
Заңға бағыну – заман талабы.
Адам құқы бала құқын қорғаудан басталады.

IІ –нұсқа

ТЫҢДАЛЫМ.

І. Тыңдалым мәтіні негізінде сұрақтарға жауап бер

1. «Жеті жарғыға» сүйенген қазақ билері ел ішіндегі қандай мәселелерді шешті?

__________________________________________________________________

2. «Тәуке ханның Жеті жарғысында» қандай қылмыс түрлері қаралды?

__________________________________________________________________

3. «Жеті жарғыға сүйенген қазақ билері ел ішіндегі дау-жанжалдар мен саяси маңызы бар мәселелерді тиімді шеше алды» деген жолдарды өз ойыңызбен (4-5 сөйлеммен) түсіндіріңіз.

__________________________________________________________________

АЙТЫЛЫМ.

ІІ. Берілген сұрақ не тақырыптың бірін таңдап, жұпта диалогке түсіңіз. Сөйлеу кезінде кідіріс,екпін,интонацияны ескеріңіз.

Өз құқымды білем бе?
Заңға бағыну – заман талабы
Адам құқы бала құқын қорғаудан басталады

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
Бағалау критерийі	№ тапсырма	Білім алушы	Балл
Тыңдалған поэзиялық, прозалық үзінділердегі (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, пікір білдіреді	І	1 қоғамдық мәселені анықтайды; 1 тұрмыстық мәселені анықтайды; таңдау жасаған мәселені бүгінгі күнмен байланыстырады; өз пікірін 4-5 сөйлеммен білдіреді.	1 1 1 1
Жағдаятқа сай интонация, кідіріс, логикалық екпінді қолданып, ойын жеткізеді.	ІІ	тақырып бойынша сұрақ қояды; сұраққа қатысты өз ойын білдіреді; тақырыпты ашады; кідіріс,екпін, интонацияны орынды қолданады.	1 1 1 1
Барлығы			8

9 – СЫНЫП. ІІ-ТОҚСАН

«ҚР Тұңғыш Президенті күні – Тәуелсіз Қазақстанның айбынды мейрамы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №2

Сөйлеу әрекетінің түрлері Оқылым

Жазылым

Оқу мақсаты 9.3.5.1 Қосымша ақпарат көздерінен алынған мәліметтерден қорытынды жасау, өз көзқарасын білдіру

9.4.1.1 Мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу

Бағалау критерийі Білім алушы

Қосымша мәліметтер негізінде қорытынды жасайды, көзқарасын білдіреді;

Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сәйкес шолу жазады.

Ойлау дағдыларының

деңгейі Қолдану.Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты 20 минут

I –нұсқа

Оқылым. Тапсырма.

І. Мәтінді түсініп оқып, төмендегі тапсырмаларды орында.

Нұрсұлтан Әбішұлы саясатта көптен, Кеңес дәуірінен келе жатқан тұлға. Мені қатты таңғалдыратыны – оның заман тынысын тап басып танитыны. Бұл қасиет – бүгінгі әлемді дөп басып сезіне алатын қасиет оған қайдан дарыған? Ол адал да әділ. Бір мәселелерді талқылағанда әрдайым «Қатардағы адамдарға бұл қалай тиеді? Бұл – жеке адамға, қарапайым отбасылардың өміріне қалай әсер етеді?» - деп ойлап тұрады (Владимир Путин).

Қазір жаһандық саясатта 5-6 ірі әрі ықпалды саясаткер бар.Солардың бірі – Президент Нұрсұлтан Назарбаев.Мен оған сенемін әрі оның барлық бастамасын қолдаймын (Маргарет Тэтчер).

Назарбаев – кеңестік саясаттағы жарық жұлдыз, түрлі республикалар арасындағы ірі тұлға.Қазақстан лидері – белгілі деңгейде қатал, тәжірибелі, жедел шешім қабылдай алатын адам.Одақтың басқа республикаларының өзі мойындаған жылы шырайлы, талантты әрі табанды басшы.Назарбаев республиканы басқарып тұрғанда Қазақстанның табыстарға жету мүмкіндігі анағұрлым мол болады (Ли Куан Ю).

1. Мәтінге қортынды _____________________________________________

2. Қою қаріппен жазылған сөз тіркестерін мезгіл үстеулермен байланыстырып, сөйлем құра _________________________________________

3. Мына сөздердің синонимдерін

Тұлға - қатал- Президент-

4. Мына сөздердің тура мағынасын жаз

жарық жұлдыз -________________ жылы шырайлы - ________________

5 Мәтіннен сан есімдерді тауып,Тұңғыш Президентке қатысты бір сөйлем құрастыр__________________________________________________________

Жазылым

ІІ. «Елбасының әлемдегі ролі» туралы мәліметті қалай түсінесің? Елбасының еңбегі туралы іс-шараға шолу жасаңыз.

IІ –нұсқа

Оқылым. Тапсырма.

І. Мәтінді түсініп оқып, төмендегі тапсырмаларды орында

Назарбаев – әлемдік саясаттағы ең беделді тұлғалардың бірі.Оның «Ядролық қарусыз әлем» атты жобасы әлем көшбасшыларын таңқалдырған жоба болды.Қазақстан ядролық қарудан өз еркімен бас тарта отырып, әлемдегі ең бейбіт, тұрақты мемлекет құрудың жарқын үлгісі болды.Ядролық қарудан бас тарту арқылы қазақстандықтар әлем елдерінің қауіпсіздік кепіліне ие болды.Бұл – Қазақстанды әлемдегі ең тұрақты мемлекетке айналдырады (Барак Обама).

Назарбаев – әлемдік саясаттағы бітімгер саясаткер.Оның саяси шешімдері әлем басшылары үшін үлгі болуы тиіс (Пан Ги Мун).

Нұрсұлтан Назарбаев – тарихтың ең өткір мәселелері шешілер ең жауапты кезеңіндегі басшы.Ел басқарған 25 жыл ішінде білгір де бітімгерлік қырымен белгілі. Әлемдік процестер шектен аса шытырманданып келе жатқан ең шетін замандағы басшы (Әбіш Кекілбаев)

1. Мәтінге қортынды ____________________________________________

2. Қою қаріппен жазылған сөз тіркестерін мезгіл үстеулермен байланыстырып,сөйлем құра _____________________________________

3. Мына сөздердің антонимдерін жаз

Тұрақты - беделді- жауапты-

4. Мына сөздердің тура мағынасын жаз

Бас тарту -______________ өткір мәселелер - ___________________________

5. Мәтіннен сан есімдерді тауып,Тұңғыш Президентке қатысты бір сөйлем құрастыр__________________________________________________________ Жазылым.

ІІ. «Елі сүйген- Елбасы» туралы мәліметті қалай түсінесің? Елбасының еліне жасаған іс-шараға шолу жасаңыз.

Бағалау критерийі	№ Тапсыр- ма	Дескриптор	Балл
Бағалау критерийі	№ Тапсыр- ма	Білім алушы	Балл
Қосымша мәліметтер негізінде қортынды жасайды, көзқарасын білдіреді.	1	Мәтін бойынша қортынды жасайды; Сөз тіркесін мезгіл үстеумен байланыстырып жазады Сөздердің антоним, синонимдерін табады; Сөздердің тура мағынасын табады; Сан есіммен сөйлем құрастырады	1 1 1 1 1
Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сәйкес шолу жасайды	2	Стильдік ерекшелікті сақтайды; Жанрлық талаптарын сақтайды; Өткізілген ңс-шаралар туралы ақпарат; Тақырыпты ашады.	1 1 1 1
Барлығы			9

Балл қою кестесі

2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі)

Балл саны – 40 балл

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тап	Қамтыла	Тапсырмаларға	Тапсырма	Орын	Балл
сырм	тын мақсаттар	сипаттама	лар түрлері	дау
а				уақыты

1	9.1.5.1 мәтіннің мақсатты аудиториясын, автордың негізгі ойы мен көзқарасын анықтау; 9.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-260 сөзден тұратын поэзиялық шығарманы 2 рет тыңдайды. Оқушы бірінші сұрақта мәтіннің мақсатты аудиториясын, себебін түсіндіреді. Екінші, үшінші тапсырмада мәселелер тізбегін жазады. Төртінші, бесінші тапсырмада берілген сөйлемдерді перифраздап жазады.	Толық	2	1
			жауапты	2	1
			қажет ететін	2	1
			сұрақтар	2	1
2			Көп нұсқалы сұрақ	2	1
3			Көп нұсқалы сұрақ
4

5




6	9.3.5.1 қосымша ақпарат көздерінен алынған мәліметтерден қорытынды жасау, өз көзқарасын білдіру; 9.3.3.1 прозалық және поэзиялық шығармалардағы автордың ойы мен көтерілген мәселені анықтап, оқырманға әсерін бағалау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын прозалық шығармадан үзінді оқиды. Бірінші сұрақта үзіндіде көтерілген мәселені анықтайды. Екінші сұрақта оқушы мәселеге қатысты көзқарасын білдіреді. Үшінші сұрақта оқушы үзіндіден өзіне әсер еткен тұсын жазып, себебін түсіндіреді. Төртінші сұрақта үзінді бойынша қорытынды жазады.	Көп таңдауы	1	1
			бар сұрақтар
7			Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	3	1

8

9				4	2

				1	1










10	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу; 9.5.1.2 мезгіл, мекен үстеулерін ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.5.1 тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазу.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген үш сұрақтың (аргументативті эссе, шолу, аннотация) бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысында стильдік, жанрлық ерекшеліктерді сақтауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Бағалауда оқушының мезгіл, мекен үстеулерін орынды қолдануы; тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазуы ескеріледі.	Жазбаша	20	10
			толық
			жауапты
			қажет ететін
			сұрақтар



















	9.2.3.1 коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу тіліндегі интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп, өз ойын жеткізу; 9.2.1.1 берілген тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрау; 9.2.5.1 сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте пайдалану.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 8-11сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын сұрақтарға лайық жауабын бағалайды.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріледі, әр білім алушыға 3 минут	10




	Барлығы			40	30

9-сынып. «Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

I –нұсқа

І. Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

Тамыры терең тарихымызды парақтар болсақ, қазақ халқы қашаннан-ақ еңселі ел болуды армандап, мақсат тұтқанын байқаймыз.

Н.Ә.Назарбаев тарихи тұрғыдан алғанда аз уақыттың ішінде ҚР-ның егемендігін жариялап, оны дұрыс даму жолына түсіре білді. Нәтижесінде ҚР өзін бүкіл әлемге паш етті, өркениетті мемлекеттер қатарына қосылды. Спорттағы, өнердегі жетістіктерімізді айтпағанның өзінде, ішкі тұрақтылықтың арқасында сыртқы саясатымыз беки түсті. Былайша айтқанда, аса күрделі жағдайда ел тізгінін ұстаған Н.Ә.Назарбаев өзінің керемет саясаткер, елін елдікке бастаған аса дарынды реформатор, халқын шын сүйетін тарихи тұлға екендігін көрсете білді.

Иә, біздің Елбасы қалың қазақтың мақтанышына айналған, ел игілігіне қызмет етіп жүрген біртуар дара тұлға десем артық айытқаным болмас. Бұл пікірмен тек біз секілді қарапайым қазақстандықтар ғана емес, бүкіл халықаралық қауымдастық Қазақстан көшбасшысының саясаттағы сарабдал жолын жоғары бағалап, оның есімін стартегиялық ойлау қабілетін иеленген мемлекет қайраткері деп даңқты тарихи тұлғалармен қатар қоюда.

Бүгінгі таңда әлемнің ірі саясаткерлері Назарбаевқа жоғары баға беріп, оны Ататүрікпен бір қатарға қояды. Шынында да, аз уақыттың ішінде көркейіп, гүлденген жас мемлекетіміздің тарих үшін көзді ашып-жұмғанмен тең кезеңде Н.Назарбаев ірі экономикалық және саяси реформаларды өткізді, ата-баба арманын жүзеге асырды. Қазақстан ядролық қару-жарақтан бас тартты. Ресей, Қытай, Өзбекстан, Қырғыз елдерімен тығыз байланыс жүргізіліп, әлем картасында «қазақ» елі пайда болды. Өз шекарасында, Конституциясымен, Мемлекеттік рәміздері – Әнұраны, Туы және Елтаңбасымен өз тағдырын шешкен қазақ халқы ел басшының жемісті жұмысына шын риза. Бұл – тарихи ақиқат. Ал әлем басшылары Н.Назарбаев туралы не дейді?

АҚШ-тың бұрынғы Президенті Джордж Буш Н.Назарбаевты ТМД елдері басшыларының арасынан ерекше бөліп: «Ол болашақты болжай алады»,– деп айтса,«темір» ханым атанған Маргарет Тэтчер Н.Әбішұлын қазіргі заманның бес аса көрнекті саясаткерінің бірі деп атап: «Назарбаев – қалыпқа сыймайтын тұлға», – деген.

Мәтін кімдерге арналған (мақсатты аудиториясы)? Себебін көрсетіңіз.

__________________________________________________________________

____________________________________________________________ [1]

2-3. Мәселелер тізбегі:

____________________________________________________________ [2]

4-5. Берілген сөйлемдерді перифраздаңыз

Н.Ә.Назарбаев өзінің керемет саясаткер, елін елдікке бастаған аса дарынды реформатор, халқын шын сүйетін тарихи тұлға екендігін көрсете білді.

________________________________________________________________[1]

Бүгінгі таңда әлемнің ірі саясаткерлері Назарбаевқа жоғары баға беріп, оны Ататүрікпен бір қатарға қояды.

________________________________________________________________[1]

ІІ. Оқылым

Бесінші сыныпта «Байлық дегеніміз не?» атты ашық сабақ жүріп жатты. Оқушылар бір-бірімен әңгімелесіп, өз ойларын айту үшін дайындалып жатыр. Мұғалім үстел бетіндегі қағаздарға қарап, іске кірісті.

Балалар, байлық дегеніміз не?

Бірінші партада отырған Сәбит қолын көтерді.

— Байлық дегеніміз – көп ақша, жаңа машина, — деп ойланып қалды.

— Отыр, Сәбит. Тағы кім жауап береді?

Келесі Алмас қол көтерді.

— Байлыққа қора-қора қой, үйір-үйір жылқы және алты бөлмелі әдемі үй жатады.

Мұғалім бұл жауаптарға көңілі толмағанын білдірді.

— Қане, кім қалай жауап береді? Иә, Сайлаубек, сен айта қойшы!

— Байлық дегеніміз-кітап, білім,- деп жауап айтты.

— Жарайды, отыра ғой. Жақсы жауап.

Біраз уақыттан бері қол көтеріп отырған Сәулеге де сөз берілді.

— Біздің үйде түрлі-түсті теледидар, бейнемагнитофон және жаңа үй жиһаздары көп. Байлық дегеніміз осы.

— Жақсы, отыра бер.

Бұдан кейін Серік, Нұрболат, Құралай есімді оқушылар үйдегі байлықтарын ортаға салды. Оқушылардың берген жауаптары мұғалім көңілінен шықпады.

Бір кезде оның көзі артқы партада үндемей, өзімен-өзі отырған Аманжолға түсті.

— Аманжол, сен неге үндемей отырсың? Қане, байлық дегеніміз не? Айта қойшы.

— Апай, мен бай емеспін. Мен үшін ең үлкен байлық – әкем мен анам, — деп жауап берді. Мұғалімге оқушының жауабы қатты ұнады.

— Көрдіңдер ме, балалар, байлық дегеніміз тек ақша емес. Сендердің ең бірінші байлықтарың – Аманжол айтқандай, ата-аналарың мен бауырларың, туысқандарың. Сондықтан әрқашан отбасыларың аман болсын. Міне, байлық деген – осы.

Бұл жауаптан кейін ешкім қол көтермеді. Оқушылар ойланып қалды.

1. Мәтінде көтерілген мәселе қандай?

А) Байлық дегеніміз – көп ақша, жаңа машина

В) Байлыққа қора-қора қой, үйір-үйір жылқы және алты бөлмелі әдемі үй

С) Байлық дегеніміз-кітап, білім

Д) Байлық ата-ана мен бауыр, туысқандар [1]

2. Мәселеге қатысты көзқарасыңыз? Себебі?

__________________________________________________________[1]

3. Кестені толтырыңыз

Үзіндінің қай тұсы әсер етті

Неге?

[2]

4. Үзінді оқығаннан кейін қандай қортынды жасар едіңіз?

[1]

ІІІ. Жазылым.

Берілген үш сұрақтың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.

1. « Заң – елімнің тірегі ме?» деген тақырыпта аргументативті эссе жазу. Эсседе тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазу

2. «Егеменді елдің - Елбасы» атты Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күніне арналған мектепте өткен іс-шараға шолу жасау.Шолуыңызда мекен, мезгіл үстеулерді қолдаңыз.

3. «Мен жазған мақала» атты тақырыпта мектеп сайтына мақала жазыңыз.Мақалада мекен, мезгіл үстеулерді қолдаңыз. [10]

ІҮ. Айтылым.

Бір тақырыпқа таңдау жасап, тақырып бойынша монолог дайындаңыз (9-12 сөйлем).Тақырыпқа сай сөздерді дұрыс қолдана отырып, ауызша мәтін құрап айтыңыз.

1. Заң не үшін қажет?

2. Еліміздегі Конституцияның ролі қалай түсінесіз?

3. Тұңғыш Президенттің өмірі мен еңбек жолынан қандай үлгі аласыз?

4. Бұқаралық ақпарат құралдарының сіздің тәрбиеңізге қандай әсері бар (оң/теріс)?

[10]

IІ–нұсқа

І. Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

АҚШ-тың бұрынғы Президенті Джордж Буш Н.Назарбаевты ТМД елдері басшыларының арасынан ерекше бөліп: «Ол болашақты болжай алады»,– деп айтса,

«темір» ханым атанған Маргарет Тэтчер Н.Әбішұлын қазіргі заманның бес аса көрнекті саясаткерінің бірі деп атап: «Назарбаев – қалыпқа сыймайтын тұлға», – деген.

Мәтін кімдерге арналған (мақсатты аудиториясы)? Себебін көрсетіңіз.

_________________________________________________________ [1]

2-3. Мәселелер тізбегі:

_______________________________________________________________ [2]

4-5. Берілген сөйлемдерді перифраздаңыз

_____________________________________________________________ [1]

Бүгінгі таңда әлемнің ірі саясаткерлері Назарбаевқа жоғары баға беріп, оны Ататүрікпен бір қатарға қояды.

____________________________________________________________ [1]

ІІ. Оқылым

Сырымның үш қасиеті

Бір топ жолаушы Сырымды іздеп келе жатса, алдарынан әйел шығады. Олар жөн сұрасады. Әйел жолаушылардың Сырымға бара жатқанын біледі. Әйел жолаушыларға беріп жіберетін аманаты бар екенін айтып, соны Сырымға жеткізуді өтінеді де, шағын ғана зат береді.Заттың ішінде басының шекесінен, төбесінен, шелкесінен алған үш тал шаш, бір жапырақ шүберек және тезек қаптың бір ұшы болады. Жолаушылар Сырым аулына келіп, болған мән-жайды айтып, аманатын тапсырады.

- Бұл әйел Байбақты баласы көрінеді, елден ерте кеткен екен. Желкеден шаш алғаны - туған жерім, туысқан елім артымда қалды дегені. Төбеден шаш алғаны - содан бері мына бастан бірталай уақыт өтті дегені. Маңдайынан шаш алғаны - әлі жаспын, өмірден үмітім бар дегені. Көйлектің оң жақ қолтығынан шүберек жыртып бергені - қолтықта бауыр бар. Мен сенің бауырыңмын дегені. Байбақтының баласы екенін осыдан білдім. Қаптың бұрышын бергені - үйге тезекпен кіріп, күлмен шығып, күң болып жүрмін дегені, - дейді Сырым.

Біраз күн өткен соң, Сырым әйелдің аулына келеді. Мұндағылар қонақты жақсы қарсы алады , сосын Сырым осы ауылда қарындасының күң болып жүргені туралы айтып, оны босатуын өтінеді.

- Бұрын сен ол қарындасыңды көріп пе едің? - дейді ақсақал.

- Жоқ, көргенім жоқ,- дейді Сырым.

Сонда ақсақал:

- Бір түсті киінген қырық әйел, қырық еркек қарама-қарсы жүреді. Сол уақытта бір-біріңді танысаңдар, ауылдарыңа қайтыңдар. Танымасаңдар, ол осында қалады, - дейді.

Сөйтіп, қырық еркек пен қырық әйел қарама-қарсы жүргенде, көп әйелдің ортасында келе жатқан Байбақтының қызы қасындағы әйелдің құлағына:

- Анау қырық адамды бастап, қырық бірінші болып келе жатқан менің ағам Сырым, - деп сыбырлайды. Сырым да Байбақты қызын тани кетеді. Сонда ақсақал:

- Бір-біріңді қалай таныдыңдар? - деп сұрағанда Сырым:

- Қырық әйелдің отыз тоғызы өтіп бара жатқан еркектің бәрінің бетіне қарап, санап шықты. Ал мына әйел қатарынан асып кеткенше, менен көзін аудармады. Содан таптым, - дейді.

Ақсақал әйелден:

- Сырымды қалай таныдың? - деп сұрағанда ол:

- Сырымда ерекше үш қасиет бар: біріншісі - батырға біткен тұлғасы, екіншісі - өжет мінезі, үшіншісі - асқан даналығы бар деп еститін едім.. Ағамды осыдан таныдым, - деген екен.

1. Мәтінде қарастырылған негізгі мәселені табыңыз?

А) Байбақты қызының жолаушылардан аманат жіберуі

В) Әйелдің басынан үш тал шашын жіберуі

С) Әйелдің Сырым ағасына сәлем жолдауы

D) Күңдікке кеткен әйелдің елін, бауырларын сағыну [1]

2. Мәселеге қатысты көзқарасыңыз? Себебі?

_________________________________________________________ [1]

3. Кестені толтырыңыз

Үзіндінің қай тұсы әсер етті

Неге?

[2]

4. Үзінді оқығаннан кейін қандай қортынды жасар едіңіз?

__________________________________________________________ [1]

ІІІ. Жазылым. Берілген үш сұрақтың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.

1. « Заң – елімнің тірегі ме?» деген тақырыпта аргументативті эссе жазу. Эсседе тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазу

2. «Егеменді елдің - Елбасы» атты Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күніне арналған мектепте өткен іс-шараға шолу жасау.Шолуыңызда мекен, мезгіл үстеулерді қолдаңыз.

3. «Мен жазған мақала» атты тақырыпта мектеп сайтына мақала жазыңыз.Мақалада мекен, мезгіл үстеулерді қолдаңыз [10]

ІҮ. Айтылым.Бір тақырыпқа таңдау жасап, тақырып бойынша монолог дайындаңыз (9-12 сөйлем).Тақырыпқа сай сөздерді дұрыс қолдана отырып, ауызша мәтін құрап айтыңыз.

1. Заң не үшін қажет?

2. Еліміздегі Конституцияның ролі қалай түсінесіз?

3. Тұңғыш Президенттің өмірі мен еңбек жолынан қандай үлгі аласыз?

4. Бұқаралық ақпарат құралдарының сіздің тәрбиеңізге қандай әсері бар (оң/теріс)? [10]

Балл қою кестесі 9-сынып І-нұсқа

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	Аудиториясы – оқушылар, қазақстандықтар, себебі Елбасы туралы мәлімет. (1-2 нұсқа)	1	5
2-3	Мәселелер тізбегін жазады, оқушы жауабы ескеріледі.	1
4-5	Берілген сөйлемдерді перифраздайды	2

Оқылым

Сұрақ

Жауап

Балл

Жалпы

балл

Бала үшін ең үлкен байлық – ата-ана, себебі өмірде балаға жақын және оны тәрбиелейтін бағыт беруші , жауапты адам болып саналады

Оқушының үзіндіден өзіне әсер еткен тұсын жазуы, себебін түсіндіруі бағаланады.

Кез келген адам ата-анасын сыйлап, құрметтеп, қадірлеуі керек.

ІІ-нұсқа

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	Аудиториясы – оқушылар, қазақстандықтар, себебі Елбасы туралы мәлімет. (1-2 нұсқа)	1	5
2-3	Мәселелер тізбегін жазады, оқушы жауабы ескеріледі.	1
4-5	Берілген сөйлемдерді перифраздайды	2

Оқылым

Сұрақ

Жауап

Балл

Жалпы

балл

Туған жеріне, Отанына деген сүйіспеншілдік, себебі Отан әркімнің өз отбасынан басталады

Оқушының үзіндіден өзіне әсер еткен тұсын жазуы, себебін түсіндіруі бағаланады.

Сыйластық және үлкенді сыйлау, кіші қамқор болу сезімдері және екеуінің де тығырықтан жол тауып кететіндері суреттеледі

Жазылым

Балл

Мазмұны мен дұрыс жазылуы

(5 балл)

Тілі (5 балл)

Өте жақсы

Жауап толық, нақты негізделген және жақсы суреттелген, қарапайым және күрделі идеяларды тиімді ашады.

Жазба жқмысының құрылымы мен жазылуы жоғары деңгейде, негізгі және қортынды бөлімдері нақты жазылған, келтірілген аргументтері байланысқан және мазмұнын ашады.

Өте жақсы

Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.

Жақсы

Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және күрделі мәселелерді ашады.

Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументерді қолдануы мен қортынды жасау қабілеті көрінеді.

Жақсы

Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады.

Қанағаттанарлық

Жазба жұмыс дұрыс жазылған, бірақ кей аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.

Қанағаттанарлық

Көбіне нақты, қателері бар, бірақ ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Төмен

Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.

Төмен

Орфография мен негізгі грамматикалық форрмалар қате қолданған, мағынасы түсініксіз.

Өте төмен

Жауап түсініксіз, тақырыпқа байланысты сілтемелер аз, сұраққа жауап бермейді.

Жазба жқмысының құрылымы сақталмаған және аргументтер қолдануы төмен деңгейде, идеялары жүйесіз.

Өте төмен

Тек қарапайым сөйлемдер мен шектеулі сөздік қорды қолданады, көп құрылымдары аяқталмаған және қате.

Көптеген қателіктер келтірген, түсінуге қиындық келтіреді.

Жауап жоқ

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашу ( 5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлеледермен көрсетеді.Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды жіне бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі.
4	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады жәнетүсіндіреді Өз көзқарасын жақсыдәлеледермен келтіреді.Қажетті ақпаратты талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді.Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы.Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді.Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізігі ойды ашуы шектеулі.Өз көзқарасын бірнеше ділелмен немесе дәлелсіз жеткізеді.Қажеттіақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер келтіреді.Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған.Тек негізгі ақпаратты береді.Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

3-ТОҚСАН. 9-сынып.

«ЭКСПО-2017» – Қазақстанның белесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №1

Сөйлеу әрекетінің Тыңдалым

түрлері Айтылым

Оқу мақсаты 9.1.3.1 Әлеуметтік-қоғамдық тақырыптар аясында айтылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну

9.2.5.1 Сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу

Бағалау критерийі Білім алушы:

Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді

Қажетті аргументтерді қолданып, тақырыпқа диалог, полилогке қатысады

Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну

Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

І-НҰСҚА

Тыңдалым.

1-тапсырма. Мәтінді тыңдап, бос орынға қажетті сөздер мен терминдерді қойыңыз

1851 жылы Лондонда алғаш рет Бүкіләлемдік көрме қаланың орталығындағы барлық экспонаттар сиятын ғимаратта өткізілді. Ол үшін сол кезде жаңалық болып табылатын Хрусталь сарайы салынды. 1855 жылдан бастап Бүкіләлемдік көрмені бір ғимаратта өткізу концепциясы ескіріп, көрме кеңістігін ұйымдастырудың жаңа нысаны – көрме алаңдары туындады. Сөйтіп халықаралық көрме қалашықтары пайда болды.

Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған өнерлер арасында сәулетке маңызды орын берілді. Көрмені қабылдаған қалалар заманауи техникалық прогрестің және бүкіл әлемге танымалдықтың белгісі болуға лайықты бірегей ғимараттар салуға тырысты: Брюссельдегі Атомиум, Барселонадағы Монжуич Ұлттық сарайы, Париждегі Эйфель мұнарасы…

«ЭКСПО» көрмесінің өзі бір спектакль, мәдени және шығармашылық оқиғалар ретінде орын алып жатқан «әлемдік деңгейдегі театр сахнасы» іспетті. Келушілерге Бүкіәлемдік көрмелердің мұрасы мен тарихы ұсынылды.

Бүкіләлемдік көрмелердің пайда болуы және қалыптасуы қарқынды ғылыми-техникалық прогресс жылдарына келді. Түрлі ғажайып механизмдер мен лайықтандырылған қарапайым құралдар – лифтер, транспортерлер, тігін машинкалары, сондай-ақ заманауи адамға үйреншікті телеграф, электр жарығы, тоңазытқыш қондырғылар әр жылдары Бүкіләлемдік көрмелерде алғаш рет ұсынылатын еді.

Көрмеге дарынды ақындар, суретшілер, мүсіншілер шығармаларын арнады. Вагнер, Штраус, Верди арнайы музыкалық шығармалар жазды. Көрмелер академиялық мәнердегі суретшілермен қатар батыл авангартар жұмыстарын ұсынатын тамаша көркемсурет галереясына айналды. 1867 жылы Мане Париждегі Бүкіләлемдік көрменің суреттерін салса, 1939 жылы Дали Нью-Йоркте сюрреализм павильонын рәсімдейді, ал 1937 жылы Пикассо Париждегі көрмеде XX ғасырдың символына айналған «Герниканы» ұсынды.

1. Ол үшін сол кезде жаңалық болып табылатын _________________________ салынды.

2.«ЭКСПО» көрмесінің өзі бір спектакль, мәдени және шығармашылық оқиғалар ретінде орын алып жатқан «_________________________________» іспетті.

3.Түрлі ғажайып механизмдер мен лайықтандырылған қарапайым құралдар – лифтер, транспортерлер, тігін машинкалары, сондай-ақ заманауи адамға үйреншікті ________________________________________________________ әр жылдары Бүкіләлемдік көрмелерде алғаш рет ұсынылатын еді.

4. Вагнер, Штраус, Верди___________________________ шығармалар жазды.

Айтылым.

2-тапсырма. Жұбыңызбен «Тәуелсіздік бізге қалай келді?.» тақырыбында диалогке түсіңіз. Ойыңызды дәлелдеу үшін аргументтер келтіріңіз. Жаңа сөздерді, ыңғайлас және қарсылық мәнді жалғаулықты қолданыңыз.

ІІ-НҰСҚА

Тыңдалым.

1-тапсырма. Мәтінді тыңдап, бос орынға қажетті сөздер мен терминдерді қойыңыз.

Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған өнерлер арасында сәулетке маңызды орын берілді. Көрмені қабылдаған қалалар заманауилықтың, техникалық прогрестің және бүкіл әлемге танымалдықтың белгісі болуға лайықты бірегей ғимараттар салуға тырысты: Брюссельдегі Атомиум, Барселонадағы Монжуич Ұлттық сарайы, Париждегі Эйфель мұнарасы…

1.1851 жылы Лондонда алғаш рет ____________________________ қаланың орталығындағы барлық экспонаттар сиятын ғимаратта өткізілді.

2. Көрмені қабылдаған қалалар _______________________________________ прогрестің және бүкіл әлемге танымалдықтың белгісі болуға лайықты бірегей ғимараттар салуға тырысты: Брюссельдегі Атомиум, Барселонадағы Монжуич Ұлттық сарайы, Париждегі Эйфель мұнарасы…

3. Көрмеге дарынды ________________________________________________ шығармаларын арнады. Вагнер, Штраус, Верди арнайы музыкалық шығармалар жазды.

4. Көрмелер академиялық мәнердегі суретшілермен қатар батыл авангартар жұмыстарын ұсынатын тамаша_______________________________ айналды.

Айтылым.

2-тапсырма. Жұбыңызбен «Өмір бойы білім алу-ел дамуының тетігі» тақырыбында диалогке түсіңіз. Ойыңызды дәлелдеу үшін аргументтер келтіріңіз. Жаңа сөздерді, ыңғайлас және қарсылық мәнді жалғаулықты қолданыңыз.

Балл қою кестесі

	Тапсырма №	Дескриптор
Бағалау критерийі		Білім алушы	Балл

Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді	1	- бос орындарға қажетті сөздер мен терминдерді қояды;	4
Қажетті аргументтерді қолданып, тақырыпқа сай диалог, полилогқа қатысады		- тақырыпты ашады; - стильдік талаптарды сақтайды; - тақырыпқа қатысты пікір білдіреді; - өз пікіріне аргументтер келтіреді; - тақырып бойынша сенімді еркін сөйлейді;	1
	2		1 1 1
			1
		-ыңғайлас және қарсылық мәнді жалғаулықты қолданады.	1
Барлық балл:			10

ІІІ-тоқсан.9-сынып.

«Биотехнология жаңалықтары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №2

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Оқылым Жазылым 9.3.4.1 Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшеліктерін салыстырып, талдау жасау 9.4.2.1 Эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдепжаз

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі	Білім алушы:
Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады Ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшіліктерін салыстырып, эссе жазады
Ойлау дағдыларының	Жоғары деңгей дағдылары
деңгейі
Орындау уақыты	20 минут

Оқылым.

1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз. Ерекшеліктерін, ұқсастығы мен айырмашылығын ажыратыңыз.

1-мәтін

Қазақ ғылымының жаңа жетістігі! Ғалымдар медицинада қолдануға болатын жасанды тері ойлап тапты. Бұл әзірге алғашқы сынақтардың нәтижесі ғана. Барлығы ойдағыдай іске асатын болса, денесі күйген немесе басқа да тері жарақаттарын алған науқастар үшін биотерінің көмегі көп болмақ. Жарақаттарды жасанды терімен емдеу әдісі негізінен әлемнің дамыған бірнеше елдерінде қолданыста бар. Еліміздің ғалымдары енді сол жетістіктерге өз күштерімен жетуге талпынып жатыр. Осыған байланысты қазір Ұлттық биотехнология орталығының жұмысы да қарқынды.

Әдетте денесі қатты күйгендердің терісін қалпына келтіру ұзақ уақытқа созылады. Оның үстіне жарақатты таңатын медициналық жабдықтарды жиі ауыстыру қажет. Емдеу процесінің ұзаққа созылатындығы да сондықтан. Ал жасанды тері арқылы осы қиындықтардан арылуға болады. Ғалымдар ең әуелі егеуқұйрықтарға тәжірибе жүргізген.

2-мәтін.

«НӘР» синбиотегі - функционалды тағам өнімі. Ол адам иммунитетін нығайтып, белсенді әрі ұзақ өмір сүруіне септігін тигізеді.

Сусамыр, артериалды гипертензия, артық салмақ, метоболизм синдромы, кардиоваскулярлық дертке шалдыққандар үшін бұл өнім өте пайдалы. Оның тиімділігі клиникалық тұрғыдан дәлелденген.

«НӘР» онкологиялық аурулардың, оның ішінде колоректальді қатерлі ісіктің алдын алуда таптырмайтын өнім. «НӘР» синбиотегі «Адам микробиомасы және ұзақ өмір сүру» зертханасындажасалды. Бұл –тамақ өнімдерінің отандық нарығына шыққан алғашқы әрі бірегей өнім.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі

Жанры

Ұқсастығы

Айырмашылғы

Жазылым.

2-тапсырма. «Фаст-фудтың пайдасы мен зияны» деген тақырыпта ыңғайластық және қарсылықты шылау түрлерін қолдана отырып, эссе жазыңыз. Мәселенің барлық жағын қарастыра отырып, өз ойыңызды аргументтермен дәлелдеңіз

__________________________________________________________________

ІІ-НҰСҚА

Оқылым.

1-тапсырма Мәтіндерді оқып. стилін, жанрын салыстырыңыз. Ерекшеліктерін, ұқсастығы мен айырмашылығын ажыратыңыз.

1-мәтін.

Қазіргі ХХІ ғасырдың жетістігі – биотехнология. Биотехнология жаңалықтарын ашуға қолдан ұрықтандыру, көбею фунциясын горманаль реттеу, эмбриондар трансплантациялау салаларындағы теориялық жаңалықтар негіз болды. Көбею биотехнологиясын мал шаруашылығында қолданудың болашағы орасан зор. Көптеген елдерде бұл осы күннің өзінде комерциялық жолға қойылған.

Жануарлар эмбриондарын трансплантация бойынша зоотехнияда үлкен прогресс жасалған. Бұл әдіс селеукция-асылдандыру жұмыстарында мықтап орын алды. Біз қазір трансплантация әдісінің жетілдіру өзекті мәселелерден болып қалып отыр. Бәрімізге белгілі, Қазақстанда қайта құру кездерінде мал басы күрт қысқарып кетті. Сондықтанда, Республикада мал басын жылдам қарқында көбейту маңызды мәселелердің бірі. Донорлар дегеніміз – генетикалық бағалы ооциттер мен эмбриондар алынатын аналық мал басы.

2-мәтін.

«Биотехнология» дегеніміз – микроағзаның тіршілік қабілетін, жасуша мен ұлпаны, оның бөлшектерін өндірісте қолдану.

Адамдар тағам дайындауда микробиологиялық үдерістерді бұрыннан қолданып келеді. Соның нәтижесінде нан пісіріп, сыра, квас қайнатты, ірімшік т.б. өнімдер жасап шығарады.

Ата-әжелеріміз қымыз, шұбат, айран ашытуда, құрт, ірімшік жасауда, нан пісіруде, тері илеуде микроағзалады пайдаланып келеді.

Биотехнология өндірісінде таза дақылдар қолданғанда ғана жоғары сапалы өнім алынады. Нан пісіруде таза дақылдар пайдаланылғанда олар тез ашып, мол өнім береді. Биотехнология көмегімен жылы жайда өсірілетін көкөністерді будандастыру арқылы өте пайдалы, жоғары сұрыпты өнім алуға болады.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі

Жанры

Ұқсастығы

Айырмашылғы

ЖАЗЫЛЫМ.

2-тапсырма. «Газдалған сусындардың денсаулыққа әсері» деген тақырыпта ыңғайластық және қарсылықты шылау түрлерін эссе жазыңыз. Мәселенің барлық жағын қарастыра отырып, өз ойыңызды аргументтермен дәлелдеңіз

__________________________________________________________________

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады	1-2-3	- мәтіндердің стильдік ерекшеліктерін көрсетеді; - мәтіндердің жанрлық ерекшелігін айқындайды; - ұқсастықтарын анықтайды; - айырмашылықтарын анықтайды;	2 2 2 2
Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады	4	- эссе құрылымын сақтайды; - тақырыпқа қатысты пікірін білдіреді; - пікіріне аргументтер келтіреді; - мәселенің шешімін ұсынады; - ыңғайластық және қарсылықты шылау түрлерін қолданады	1 1 1 1 1
Барлығы			13

3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

Тапсырма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама	Тапсырмалар түрлері	Орындау уақыты	Балл
1-5	9.1.1.1 тыңдалатын мәтіндегі фразалар мен дәйексөздерді талқылай отырып, тақырып пен көтерілетін мәселені болжау; 9.1.3.1 әлеуметтік-қоғамдық тақырыптар аясында айтылған сөздермен термин сөздердің мағынасын түсіну; 9.1.6.1 тыңдалым материалдарының мазмұны негізінде көтерілген мәселеге сыни көзқарасын білдіру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында 1-сұрақта мәтіндегі мақсат пен жетістікті анықтау; 2-сұрақта тақырыпқа қатысты сөздер мен термин сөздерді (3) мағынасына қарай бос орынға қояды; 3-сұрақта оқушы мәселеге қатысты өз көзқарасын білдіреді	Көп таңдауы бар сұрақтар Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	10	5
6-10	9.3.4.1 мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшеліктерін салыстырып, талдау жасау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 150 сөз шамасындағы екі мәтінді оқиды. Төрт бөлімнен тұратын бір тапсырманы орындайды: оқушы мәтіндердің стилін,жанрын, олардың ерекшеліктерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстыра талдайды.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	10	5
	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу; 9.4.5.1 тақырып бойынша сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерді орынды қолдану; 9.5.1.2 жазба жұмыстарында (шартты, қарсылықты, мезгіл бағыныңқы) сабақтас құрмалас сөйлемдерді құрастыру; 9.5.1.3 ыңғайластық қатынасты білдіретін және қарсылықтық қатынасты білдіретін жалғаулықтардың қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген төрт сұрақтың (мақала, репортаж, эссе, сұхбат) бірін таңдап,жазба Жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмыстарында стильді сақтауын, қосымшаларды дұрыс жалғауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Сондай-ақ бағалауда оқушының ыңғайластық, қарсылықты салалас пен қарсылықты, мезгіл, шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолдануы ескеріледі.	Жазбаша толық жауапты қажет етеді	20	10
	9.2.5.1 сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу; 9.2.4.1 шығарманың идеясы мен мазмұнына байланысты «автордың ойын» бағалау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы Оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр қушы диалогте 8-11 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар		10
	Барлығы			40	30

9-сынып. «Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І-НҰСҚА

Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, тапсырмаларды орындаңыз.

ЭКСПО -2017 тақырыбы – «Болашақ энергиясы». Әлемде қуатты үнемдеудегі ең үздік технологияларды, күн, жел, теңіз, мұхит және жылы су энергиялары секілді баламалы қуат көздерін пайдаланудың жаңа жасақтамалары мен технологияларын тартуға мүмкіндік берді. Астана аталмыш саладағы үздік әлемдік жасақтамалар мен үрдістердің көрінісі үшін тиімді алаңға айналды. Себебі энергия – адам тіршілік әрекетін дамыту мен ынталандыру үшін жағдай туғызатын табиғи негіз. «Болашақ энергиясы» жобасы қуаттың тұрақты көздерін дамытуға бағытталған стратегиялар, бағдарламалар мен технологияларды зерттеу, қуат көзімен қамтудың сенімділігі мен тиімділігін арттыру, энергияның жаңартылған көздерін пайдалануды ынталандыру, қуатты үнемдеу өндірісінің және энергетикалық қорларды тиімді пайдаланудың жоспарын жасақтау мен жүзеге асыруда олардың белсенді қатынасының қажеттілігін көрсету секілді нақты мақсаттарды белгілейді.

ЭКСПО -2017 көрмесі энерготасымалдаушыларға тек қана денсаулық пен қоршаған орта қауіпсіздігін қамтумен ғана емес, сонымен қатар, экономикалық және әлеуметтік дамуды жылдамдату секілді мәселелер мен міндеттерді есепке алу секілді жаһандық тұрғыдан қарауға мүмкіндік берді.

ЭКСПО-2017 көрмесі өте жоғары деңгейде ұйымдастырылған. Түрлі мемлекеттердің баламалы энергия көздеріне қатысты ұстанымдары, көзқарастары ұнады. Әсіресе, Қазақстан павильонынан керемет әсер алдым. Бұл шара Қазақ елінің қонақжайлығын көрсететін үлкен мүмкіндік. Германия да Қазақстан секілді жел, су, күн сияқты баламалы энергия көздеріне басымдық беретін мемлекет.

ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесі шетелдік туристерге Қазақ елін кеңінен танытқан бірегей жоба болды. Дүниенің әр бұрышынан келген қонақтар Сарыарқаның төсіндегі «Этноауыл» ұлттық мәдени кешенінде қазақтың көшпелі тұрмысы мен қол өнерімен танысты. 2500 шаршы метрлік алаңға құрылған осынау «Қазанат» ипподромында ЭКСПО көрмесі аяқталғанға дейін 700-ге тарта іс-шара ұйымдастырылды.

1. Мәтіндегі мәселенің мақсаты неде?

зауыттарға ауа тазартқыш фильтрлер орнату
энергияның жаңартылған көздерін пайдалану
қоқыстарды қайта өңдейтін зауыттар салу
балама энергияны зерттеуге грант жариялау [1]

2. Бос орындарға қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қойыңыз.

A. Астана аталмыш саладағы ____________________________ жасақтамалар мен үрдістердің көрінісі үшін тиімді алаңға айналды. [1]

B. Түрлі мемлекеттердің ______________________________________ қатысты ұстанымдары, көзқарастары ұнады. [1]

C. Дүниенің әр бұрышынан келген қонақтар Сарыарқаның төсіндегі «Этноауыл» ұлттық мәдени кешенінде _____________________________ танысты. [1]

3. Сіздің ойыңызша «ЭКСПО-2017 көрмесі» толық жүзеге асты ма? Неге?

___________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

Оқылым. Мәтінді оқып, төмендегі кестені толтырыңыз.

1 мәтін

2 – мәтін

Мағжанды сүйемін. Еуропалығын, жарқыраған, әшекейін сүйемін. Қазақ ақындарының ауылында туып, Еуропадағы мәдениет пен сұлулық сарайына барып жайлауы жарасқан Арқа қызын көріп, сезгендей боламын. Мағжан – культурасы зор ақын.

«Әдебиет –әдебиет үшін» деген таңба айқын болмай, нәрлі әдебиет болуға жол жоқ. Сондықтан бүгінгі күннің жазушысының ішінен келешекке бой ұрып, артқы күнге анық қалуға жарайтын сөз – Мағжанның сөзі. Одан басқамыздың бәріміздікі күмәнді, өте сенімсіз деп білемін.

Мұхтар Әуезов

Алаш туы астында,
Біз алаштың баласы.
Күніміз туып көгерді,
Сарыарқаның даласы.
Құрт аурудай жайлаған,
Құртпаққа бізді ойлаған,
Қанымызға тоймаған,
Қолымызды байлаған,
Ерімізді айдаған,
Елімізді лайлаған.
Жерімізді шимайлаған,
Өшті залым қарасы.
Жасасын, алаш, жасасын!
Алаш туы астында,
Қолдайтын алаш бабамыз.
"Туысқандық", "теңдік" деп,
Туын қолға ап шабамыз.
Берілгенде тілектер,
Жарылмай ма жүректер?!
Заң жасайтын орынға,
Жұртпен бірге барамыз!
Қатардан орын аламыз!
Жасасын, алаш, жасасын!

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Берілген кестені толтырыңыз.

А мәтіні	Ә мәтіні
Стилі, себебі ...
		2
Жанры, себебі ...
		1
Ұқсастығы
		1
Айырмашылығы

Жазылым

Берілген 2 сұрақтың қайсысын таңдайтыныңызды көрсетіп, тиісті шаршыға қанат белгісін (^) қойыңыз. Жазба жұмыстарында ыңғайлас және қарсылықты салалас құрмалас сөйлемдерді; шартты, мезгіл, қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.

1. Алаш идеясы мен қайраткерлері

Өзің қалаған алаш зиялысының атынан бүгінгі ұрпаққа тіл туралы өсиет хат жаз.

2. Болашақ энергия көздері

«Болашақ энергиясының адамзатқа қандай пайдасы бар?», - деген тақырыпта облыстық байқауға эссе жаз. [10]

Айтылым

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша монолог құрап, мазмұндаңыз.

Ұсынылатын тақырыптар:

Қазақстан -2050 стратегиясы
Биотехнология жаңалықтары
Баламалы энергия көздері
Тұңғыш президент [10]

ІІ-НҰСҚА

Тыңдалым. Мәтінді мұқият тыңдап, тапсырмаларды орындаңыз.

Қазақстан жаһандану кезеңінде үлкен бастамалар көтеріп отыр. Оның негізгі көріністерінің бірі – Астана қаласында өткен Халықаралық «ЭКСПО – 2017» көрмесі.

Бұл көрме Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың ұсынысы бойынша өтті. Оның тақырыбы «Болашақ энергиясы» деп аталды. Көрме энергияның экологиялық таза әрі жаңартылған мақсатында өтті. Көрме әлем ғалымдарының күш-жігерін біріктірді. «ЭКСПО-2017» Қазақстанды тағы да бір қырынан танытты.

Мемлекет басшысы көрменің жабылу салтанатында сөз сөйледі. Ол: «Астанадағы «ЭКСПО-2017» көрмесінің жоғары деңгейде әрі табысты өткенін зор мақтанышпен айтқым келеді. Бұл- Тәуелсіз Қазақстанның абыройын асқақтатқан айрықша жетістіктердің бірі. «ЭКСПО – 2017» көрмесін 4 миллионға жуық адам аралап көрді. Дүниежүзі көз тіккен «ЭКСПО» беделімізді биіктетіп, рухымызды көтерді»- деді.

Қазір заман талабы ғылым мен білімдегі бәсекелестікті тудырып отыр. Көршілес отырған мемлекеттердің арасында достық пен бәсеке қатар жүріп келеді. Өйткені олардың экономикалық дамуы өте тығыз байланысты. Сондықтан әр елдің үкіметі бағыт-бағдары мен даму жолын дұрыс анықтауы керек. Олар баламалы энергия көздерін, өзге де табиғи ресурстарды табуға тырысады. Сол мақсатта ірі инвесторлар мен демеушілерді іздейді.

2017 жылы Астанада өткен «ЭКСПО» көрмесі көршілес елдердің ғылым мен білім деңгейін танытты. Өмір бойы білім алу арқылы әрбір қоғам мүшесі өзінің де, елінің де деңгейін көтереді. «ЭКСПО»- іскерлік пен дамудың көрсеткіші.

1. «ЭКСПО-2017» көрмесінің жетістігі неде?

зауыттарға ауа тазартқыш фильтрлер орнату
Қазақстан басқа елге тәуелді болуы
Қазақстанның абыройын асқақтаты
балама энергияны зерттеуге грант жариялау [1]

2. Бос орындарға қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қойыңыз.

A. Көрме энергияның ______________________________ әрі жаңартылған мақсатында өтті. [1]

B. Көршілес отырған мемлекеттердің арасында _________________________ қатар жүріп келеді. [1]

C. «ЭКСПО» - ________________________________көрсеткіші. [1]

3. Сіздің ойыңызша «ЭКСПО-2017 көрмесі» Қазақстанның дамуына үлес қосты ма? Қалай?

_______________________________________________________________________________________________________________________________[1]

Оқылым. Мәтінді оқып, төмендегі кестені толтырыңыз.

1 мәтін

2 – мәтін

«Алаш» сөзі көне түркі тілінде «бауырлас, қандас, туыс» дегені білдіреді. «Алаш» - көне заманда, түркі халықтары бөліне қоймаған кезде қалыптасқан ұғым. Сондықтан ол ең көне атау болып саналады. «Алаш»-қазақтың өз алдында ел болып хандық құрғанға дейінгі ежелгі тайпаларының ортақ атауы. Моңғол, татар, қазақ шежірелерінде Алаш ханы туралы айтылады. Алтай тауының Сібір жағында Алаш деген өзен, тау сілемдері бар. «Алаш» атауы бүгінде түркімен, қырғыз, қазақ, ноғай т.б. халықтарда сақталған.

Кеген тас жазуындағы «Алты бөріг» тіркесінің «Алты алаш» деген мағынаны беретінін туралы ғылыми болжамдар бар.

Шайқалды сан мәрте
Елімнің тұнығы.
Қазағым, асылым -
Көк түрік сынығы.
Торлап ап тұрғанда
Ұлтымды азап-мұң,
Оятпақ болыпты
Ұлдары қазақтың.

Күн туды күлімдеп
Асылдар аңсаған.
Ұрпағы бүгін кеп,
Ақ таңын қарсы алған.
Қыранды көк байрақ
Биікке көтерді.
Елтаңба - қос пырақ,
Алысқа жет енді!

Ғабиден Қожахмет

Берілген кестені толтырыңыз.

А мәтіні	Ә мәтіні
Стилі, себебі ...
		2
Жанры, себебі ...
		1
Ұқсастығы
		1
Айырмашылығы
		1

Жазылым

Қазіргі білім беру жүйесі

Ұсыныс-пікіріңді білдіріп қазіргі білім беру үдерісі туралы Президентке хат жаз.

Биотехнология жаңалықтары

«Биотехнология- болашақтың ғылымы», - деген тақырыпта облыстық байқауға эссе жаз. [10]

Айтылым

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша монолог құрап, мазмұндаңыз.

Ұсынылатын тақырыптар:

Өмір бойы білім алу – бәсекенің талабы
Отандық медицинадағы биотехнология жаңалықтары
Жасыл экономика
Бес арыс [10]

Балл қоюкестесі 9-сынып

І-нұсқа

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	В	1	5
2	А) үздік әлемдік В) баламалы энергия көздеріне С) қазақтың көшпелі тұрмысы мен қол өнерімен	3
3	Берілген сұраққа оқушы өз жауабын жазады.	1

Оқылым

А мәтіні		Ә мәтіні
Стилі, себебі ...
Публицистикалық стиль, себебі Алаш қайраткері Мағжан Жұмабаев туралы жазылған.		Көркем әдебиет стилі, себебі адамның көңіл күйін, сезімін оятады.	2
Жанры, себебі ...
Баяндама, себебі автор белгілі бір тақырып төңірегінде ізденіп, тексерілген, зерттелген ақпаратты мақсатты аудиторияға жеткізеді.	Өлең, себебі лирикалық кейіпкердің сезімін, ойын өлең шумақтары арқылы жеткізеді және ұйқас шумақтары арқылы құрылады.		1
Ұқсастығы
Тақырыбында, екеуі де Алаш туралы;			1
Айырмашылығы
Қара сөз түрінде берілген;	Өлең түрінде берілген;		1

ІІ-нұсқа

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	С	1	5
2	А) экологиялық таза В) достық пен бәсеке С) іскерлік пен дамудың	3
3	Берілген сұраққа оқушы өз жауабын жазады.	1

Оқылым

А мәтіні		Ә мәтіні
Стилі, себебі ...
Публицистикалық стиль, себебі «Алаш» сөзі туралы түсінік берілген.		Көркем әдебиет стилі, себебі адамның көңіл күйін, сезімін оятады.	2
Жанры, себебі ...
Баяндама, себебі автор белгілі бір тақырып төңірегінде ізденіп, тексерілген, зерттелген ақпаратты мақсатты аудиторияға жеткізеді.	Өлең, себебі лирикалық кейіпкердің сезімін, ойын өлең шумақтары арқылы жеткізеді және ұйқас шумақтары арқылы құрылады.		1
Ұқсастығы
Тақырыбында, екеуі де Алаш қайраткерлері туралы; Екі мәтінде де мақтау, мадақтау, құрметтеу айқын көрініс табады; Екеуінің де авторлары бар			1
Айырмашылығы
Қара сөз түрінде берілген; Тек Мағжан Жұмабаевқа арналған;	Өлең түрінде берілген; Жалпылама Алаш баласына арналған;		1

Жазылым

Балл

Мазмұны мен дұрыс жазылуы (5 балл)

Тілі (5 балл)

Өте жақсы

Жауап толық, нақты негізделген және жақсы суреттелген, қарапайым және күрделі идеяларды тиімді ашады.

Өте жақсы

Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.

Жақсы

Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және күрделі мәселелерді ашады.

Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументерді қолдануы мен қортынды жасау қабілеті көрінеді.

Жақсы

Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады.

Қанағаттанарлық

Жазба жұмыс дұрыс жазылған, бірақ кей аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.

Қанағаттанарлық

Көбіне нақты, қателері бар, бірақ ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Төмен

Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.

Төмен

Орфография мен негізгі грамматикалық форрмалар қате қолданған, мағынасы түсініксіз.

Өте төмен

Жауап түсініксіз, тақырыпқа байланысты сілтемелер аз, сұраққа жауап бермейді.

Жазба жқмысының құрылымы сақталмаған және аргументтер қолдануы төмен деңгейде, идеялары жүйесіз.

Өте төмен

Тек қарапайым сөйлемдер мен шектеулі сөздік қорды қолданады, көп құрылымдары аяқталмаған және қате.

Көптеген қателіктер келтірген, түсінуге қиындық келтіреді.

Жауап жоқ

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашу ( 5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлеледермен көрсетеді.Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды жіне бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі.
4	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады жәнетүсіндіреді Өз көзқарасын жақсыдәлеледермен келтіреді.Қажетті ақпаратты талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді.Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы.Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді.Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізігі ойды ашуы шектеулі.Өз көзқарасын бірнеше ділелмен немесе дәлелсіз жеткізеді.Қажеттіақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер келтіреді.Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған.Тек негізгі ақпаратты береді.Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

9-сынып. ІҮ-тоқсан.

«Жаһандық мәселе: демография» бөлімі бойынша жиынтық бағалау №1

Сөйлеу әрекетінің түрлері: Тыңдалым

Айтылым

9.2.6.1 Кесте, диаграмма, шартты белгілер мен сызбаларда берілген ақпараттарды өзара салыстырып бағалау

Бағалау критерийі Білім алушы:

Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді

Кесте, диаграмма, шартты белгілер мен сызбаларда берілген ақпараттарды салыстырып, пікір білдіреді

Ойлау дағдыларының Қолдану

деңгейі Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты 20 минут

І-НҰСҚА

Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, тапсырмаларды орындаңыз.

Демография – кез келген мемлекет үшін маңызды мәселе. Өйткені қай мемлекеттің де дамуына халық саны ықпал етеді. Сондықтан Мемлекет басшысы да жыл сайынғы Жолдауының бiр тармағын демографиялық ахуалға арнайды. Әсіресе, Елбасы «Қазақстан-2050» стратегиясында демографиялық ахуалға айрықша көңіл бөлді. 2018 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша еліміздегі халық саны 18 миллион 272 мың 400 адамға жетті. Оның ішінде қалалықтар – 10 529,1 мың (57,6 пайыз), ауылдықтар – 7 743,3 мың адам (42,4 пайыз). 2017 жылғы 1 шілдемен салыстырғанда халық саны 238,1 мың адамға немесе 1,3 пайызға өсіп отыр. Қаңтар-маусым айларында Қазақстанда 192,7 мың адам туған. Бұл 2017 жылғы қаңтар-маусымға қарағанда 1,8 пайызға артық. Халықтың санын көбейтудiң екi жолы бар. Бiрi – табиғи өсiм. Бұл үшiн аналарға жасалатын көмек, медициналық жәрдем және әлеуметтiк жәрдемақылар өсуi керек. Қазақстанда табиғи өсім оң бағытқа ие. 2017 жылғы деректер бойынша туудың жиынтық коэффициенті 2,73 болды. Демография ғылымында replacement level (орын басушы көрсеткіш) 2,1-ден төмен болса, «халықтың өсімі болмайды» деп есептеледі. Тұжырымдама жобасында Елбасының «Ұлт жоспары – 100 нақты қадамда» айтылғандай инвестицияға қолайлы жағдай жасау үшін көші-қон саясатын бұдан әрі дамыту стратегиясы қарастырылып отыр. Ұзақ мерзімді немесе аралас көші-қон үлгісіне Экономикалық даму және ынтымақтастық ұйымы елдерінің тәжірибесі арқау болмақ. Егер жүйелі жұмыс жүрсе, білікті мамандарды экономикалық инновациялық секторларына тартып, кәсіпкерлікті өркендете аламыз. Шыны керек, демографиялық ахуалдың түзелуі – елдің экономикалық әлеуеті, әлеуметтік қорғалуы мен медициналық қызмет сапасының артуына тікелей байланысты. Мемлекет басшысының бастамасымен 2030 жылға дейін жүзеге асатын Отбасылық-гендерлік саясат жөніндегі концепция іске қосылды. Әлеуметтік төлемдердің жыл сайын артуы – отбасылық-демографиялық ахуалға да оң әсер етуде. Басты мәселе – медициналық қызмет көрсету сапасының артуы ұлғайтуға экономикалық, мемлекеттік шаралар ықпал ете алады..

Төмендегі сөздердің мағынасын анықтаңыз, оларды қатыстырып сөз тіркесін жасаңыз.

Демографиялық ахуал___________________________________________

Табиғи өсім ___________________________________________________

Тұжырымдама _________________________________________________

Экономикалық инновациялық секторларына ___________________________

Концепция_________________________________________________________

Айтылым.

Тапсырма. Берілген диаграмма бойынша диалог құр. Диалогта Қазақстан аймақтарында жастардың орналасуы туралы ақпараттарды салыстыр.

__________________________________________________________________

ІІ -НҰСҚА

Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, тапсырмаларды орындаңыз

Демография – кез келген мемлекет үшін маңызды мәселе. Өйткені қай мемлекеттің де дамуына халық саны ықпал етеді. Сондықтан Мемлекет басшысы да жыл сайынғы Жолдауының бiр тармағын демографиялық ахуалға арнайды. Әсіресе, Елбасы «Қазақстан-2050» стратегиясында демографиялық ахуалға айрықша көңіл бөлді. 2018 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша еліміздегі халық саны 18 миллион 272 мың 400 адамға жетті. Оның ішінде қалалықтар – 10 529,1 мың (57,6 пайыз), ауылдықтар – 7 743,3 мың адам (42,4 пайыз). 2017 жылғы 1 шілдемен салыстырғанда халық саны 238,1 мың адамға немесе 1,3 пайызға өсіп отыр. Қаңтар-маусым айларында Қазақстанда 192,7 мың адам туған. Бұл 2017 жылғы қаңтар-маусымға қарағанда 1,8 пайызға артық. Халықтың санын көбейтудiң екi жолы бар. Бiрi – табиғи өсiм. Бұл үшiн аналарға жасалатын көмек, медициналық жәрдем және әлеуметтiк жәрдемақылар өсуi керек. Қазақстанда табиғи өсім оң бағытқа ие. 2017 жылғы деректер бойынша туудың жиынтық коэффициенті 2,73 болды. Демография ғылымында replacement level (орын басушы көрсеткіш) 2,1-ден төмен болса, «халықтың өсімі болмайды» деп есептеледі. Тұжырымдама жобасында Елбасының «Ұлт жоспары – 100 нақты қадамда» айтылғандай инвестицияға қолайлы жағдай жасау үшін көші-қон саясатын бұдан әрі дамыту стратегиясы қарастырылып отыр. Ұзақ мерзімді немесе аралас көші-қон үлгісіне Экономикалық даму және ынтымақтастық ұйымы елдерінің тәжірибесі арқау болмақ. Егер жүйелі жұмыс жүрсе, білікті мамандарды экономикалық инновациялық секторларына тартып, кәсіпкерлікті өркендете аламыз. Шыны керек, демографиялық ахуалдың түзелуі – елдің экономикалық әлеуеті, әлеуметтік қорғалуы мен медициналық қызмет сапасының артуына тікелей байланысты. Мемлекет басшысының бастамасымен 2030 жылға дейін жүзеге асатын Отбасылық-гендерлік саясат жөніндегі концепция іске қосылды. Әлеуметтік төлемдердің жыл сайын артуы – отбасылық-демографиялық ахуалға да оң әсер етуде. Басты мәселе – медициналық қызмет көрсету сапасының артуы. ұлғайтуға экономикалық, мемлекеттік шаралар ықпал ете алады.

1-тапсырма. Төмендегі сөздердің мағынасын анықтаңыз, оларды қатыстырып сөз тіркесін жасаңыз.

Әлеуметтiк жәрдемақылар ________________________________________

Демография ғылымында __________________________________________

Гендерлік саясат ________________________________________________

Экономикалық инновациялық секторларына__________________________

Ынтымақтастық ұйымы __________________________________________

Айтылым.

Тапсырма. Берілген кесте бойынша диалог құр. Диалогта Қазақстан аймақтарында жастардың орналасуы туралы ақпараттарды салыстыр.

Қазақстанның аймақтары	Жастардың саны
Оңтүстік Қазақстан облысы	736038
Алматы облысы	510281
Алматы қаласы	420842
Шығыс Қазақстан облысы	348516
Қарағанды облысы	343943
Жамбыл облысы	281970
Ақтөбе облысы	232790
Қостанай облысы	226718

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Ұпай
		Білім алушы
Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді	1	тақырыпқа сай термин сөздердің мағынасын ашады;	1
		термин сөздерді қатыстырып, сөз тіркесін жасайды;	1
		сөз тіркесін жасау барысында сөздердің орын тәртібін сақтайды ;	1
Кесте, диаграмма, шартты белгілер мен сызбаларда берілген ақпараттарды салыстырып, пікір білдіреді	2	берілген кесте / диаграмма бойынша / жұпта диалог құрады;	1
		жұбына нақты сұрақ қоя алады/жауап бере алады;	1
		кестеде / диаграммада/ берілген ақпараттарды орынды пайдаланады;	1
		диаграммадағы аймақтардағы жастардың санын салыстырады.	1
Барлығы			7

ІҮ-тоқсан. 9 сынып.

«Роботтар мен киборгтер әлемі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау. №2

Оқу мақсаты 9.3.1.1. Мәтіндегі ақпараттың өзектілігін анықтау. Қорытынды жасау.

9.4.1.1. Мәтіндердің жанрлық, стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация, нұсқаулық жазу.

Бағалау критерийі Білім алушы:

Мәтіннен маңызды ақпараттарды анықтап, қорытынды жасайды.

Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай аннотация, нұсқаулық жазады.

Сөйлем әрекетінің Оқылым

түрлері Жазылым

Ойлау дағдыларының Жоғары деңгей

деңгейі

Орындау уақыты 20 минут

І- нұсқа

Оқылым.

Тапсырма. Мәтінді оқыңыз.Төмендегі тапсырманы орындаңыз.

«Сіздің ойыңызша, мәтін бойынша көтерілген мәселелердің қайсысы өзекті?» сұрағы бойынша «ПОПС формуласы» негізінде өз жаубыңызды білдіріңіз.

Робот

«Робот» сөзі чех тілінен аударғанда «еріксіз еңбек» дегенді білдіретін «робота» сөзінен шыққан. Роботың көптеген түрі бар. Робот жылжымайтын, жылжымалы, дербес қозғалатын немес жәндік түрінде болуы мүмкін. Роботтың жадында күрделі бағдарламасы болады. Кейбір жанды роботтар айтылған сөзді адамша түсініп, адамның бұйрығын екі етпей, мінсіз орындайды.

Роботар түрлі материалдан, көбінесе металдар мен пластиктерден жасалады. Олар мынандай негізгі үш бөлікен тұрады:

Біріншісі – бақылаушы. Ол компьютер бағдарламасымен жұмыс істейтін «ми» деген атпен бізге жақсы таныс.

Екіншісі – механикалық бөлшектер: мотор, қысқыш, дөңгелек және т.б. Бұл бөлшектер роботардың жұмы істеуіне, қимылдауына көмектеседі. Роботтар ауа, су немесе электр тоғынан, сондай-ақ Күн сәулесінен қуат алады.

Үшінші бөлігі – тетіктер (датчиктер). Олар роботқа айналасы туралы ақпарат беріп тұрады. Роботтар жан-жағына бұрылып, түрлі әрекеттер жасайды. Роботтар адамның атқаратын қызметін жартылай ғана орындай алады.

«ПОПС формуласы»

Менің ойымша,.......

Оны былай түсіндіремін:..................

Оны мына фактілерімен , мысалдармен дәлелдеймін:.................

Ойымды былай қорытындылаймын:.................................

Жазылыи.

Тапсырма. Берілген тақырып бойынша аннотация жазыңыз.

Жағдаят. Сен сыныбыңмен робот жасадыңдар деп есептейік. Оны сатылымға шығару үшін жасаған роботқа аннотация немесе нұсқаулық жаса.

ІІ- нұсқа

Оқылым

Тапсырма. Мәтінді оқыңыз.Төмендегі тапсырманы орындаңыз.

Массачусетс технология институты таныстырған GelSіgһt құрылғысы негізінде жұмыс істейтін құлтемір кез келген ілулі тұрған USB кабельдерді өздігінен қосып-ажырата алады. Сондай-ақ, құрылғы механикалық өлшеммен объектіні анықтаудың жаңа әдісін меңгерген. Назарға іліккен кез келген затты анықтап, соған сәйкес дене қимылын орындайды. Бұл жаңа технологияның сезгіштік қасиеті адам саусағының сезімталдығынан 100 есе күшті көрінеді.

Адам әрқашан өз деңгейінде әңгімелесе алатын, жалғыздықты сезінбеуге мүмкіндік туғызатын досты іздейді. Жапондар мұның жолын тапқан сияқты. Жақында олар адамның көңіл-күйіне қарай сөйлесе алатын құлтемірлер жасап шығарды. Қол, көз, бет-әлпетінің қимыл ишарасы арқылы адамның көңіл күйін тез анықтап, әңгімелесетін көрінеді. Құлтемір адаммен әңгімелесу барысында 5 мыңға жуық сөз тіркесін қолданады екен. Және адамдардың қарапайым сұрақтарына жауап береді. Pepper деп аталған бұл құлтемірдің «Махаббат, адамдар қарым-қатынастары» тақырыптарында әңгімелесуі көрермендерді таңқалдырған. Құны 2 мың доллар тұратын бұл құлтемірдің әзірге 200 тәжірибелік үлгісі шығарылған. 2015 жылдың ақпанында оны жаппай сатылымға шығармақ.

«ПОПС формуласы»

Менің ойымша,.......

Оны былай түсіндіремін:..................

Оны мына фактілерімен , мысалдармен дәлелдеймін:.................

Ойымды былай қорытындылаймын:.................................

Айтылым.

Тапсырма. Берілген тақырып бойынша аннотация жазыңыз.

Жағдаят. Массачусетс технология институты таныстырған GelSіgһt құрылғысы негізінде жұмыс істейтін құлтемірді сатылымға шығару үшін жасаған роботқа анотация немесе нұсқаулық жаса

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Ұпай
Бағалау критерийі	Тапсырма №	Білім алушы	Ұпай
Мәтіннен маңызды ақпараттарды анықтап, қорытынды жасайды	1	мәтіндегі өзекті мәселені анықтайды;	1
		себебін түсіндіреді;	1
		мәселенің өзектілігіне дәлел келтіреді;	1
		мәселе бойынша қорытынды жасайды;	1
Мәтіндердің жанрлық, стильдік ерекшелігін сақтап, анотация , нұсқаулық жазу.	2	стильдік ерекшелігін сақтайды;	1
		аннотация талаптарын сақтайды;	1
		құрылымды сақтайды;	1
		жұмысқа өзінің бағасын береді;	1
		мәтіндегі ақпаратты қолданады	1
			9

4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

4-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тапсырма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырмаға сипаттама	Тапсырматүрлері	уақыт	балл
1 2 3 4 5	9.1.2.1 Тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 150-200 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында мазмұнды түсінуге бағытталған бірінші, екінші тапсырма бойынша 2 дұрыс ақпаратты анықтайды. Үшінші, төртінші тапсырмада оқушы ашық сұрақтарға жауап жазады. Бесінші тапсырмада дұрыс нұсқасын табады.	Көп таңдауы бар сұрақтар Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	1	1
				1	1
				3	1
				3 2	1 1
1 2 3	9.3.6.1 мәтінде көтерілген мәселені ғаламдық мәселелермен байланыстыра отырып сыни тұрғыда баға беру; 9.3.1.1 мәтіндегі ақпараттың өзектілігін анықтау, қорытынды жасау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 100-150 сөзден тұратын мәтінді оқиды. Бірінші сұрақта оқушы өз ойын білдіреді; екінші, үшінші сұрақта берілген сөздер мен сөз тіркестерін сәйкестендіріп, сөйлем құрайды. Төртінші, бесінші сұрақта қорытындыны ассоциограма толықтырады.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	3	1
			Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	4	2
			Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	3	2
			Көп таңдауы бар сұрақтар
9	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация, нұсқаулық жазу; 9.5.2.1 жазба жұмыстарында (себеп бағыныңқы, қимыл-сын бағыныңқы, мақсат бағыныңқы) сабақтас құрмалас сөйлемдерді құрастыру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген үш сұрақтың (шағын мақала, аргументативті эссе, нұсқаулық) бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысында стильді сақтауын, қосымшаларды дұрыс жалғауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Сондай-ақ бағалауда оқушының себеп бағыныңқы, қимыл-сын бағыныңқы, мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді орынды қолдануы ескеріледі	Жазба толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
10	9.2.5.1 сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу; 9.2.4.1 шығарманың идеясы мен мазмұнына байланысты «автордың ойын» бағалау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 811 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріледі, әр білім алушыға 3 минут беріледі.	10
Барлығы				40	30

«Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І-нұсқа.

Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орында.

Қазақстан халқының саны 16 миллиондық межеден екі рет «аттапты»: 1986 және 2010 жылдары. Ал 2010 жылдан бергі уақыт ішінде қазақстандықтардың саны тағы 1,6 миллионнан астам адамға өсті. Тәуелсіздік жылдарында жеткен табыстарымыздың бірі — қазақтың демографиясы.

1986 жылы қазақстандықтардың саны тұңғыш рет 16 миллиондық межеден асты. Бірақ бұл көрсеткіште республиканың байырғы жұрты, алып аумақтың түпкі иесі — қазақтардың үлесі небәрі 40 пайыздың шамасында болды. Қайткенде де, өткенге — салауат. Өз жерімізде азшылыққа айналсақ та, КСРО тарқаған тұста өзгелермен қатар, біз де тәуелсіздігімізді алдық, отарлық қамытынан құтылып, өз алдымызға дербес ел болу бақытына жеттік. Тәуелсіздік жариялаған жылдары шетелдік сарапшылар Қазақстанға демографиялық құлдырау болжады. Бастапқыда бұл расқа шыққандай да болды. Тәуелсіздік жарияланған жылы Қазақстан тұрғындарының саны 16,8 миллион болса, он жылдан кейін 14,8 миллионға түсті. 1991-2011 жылдар аралығында елімізге сырттан 1 миллион қазақ көшіп келді. Өткен ғасырдың 90-жылдарының ортасынан төмендей бастаған туу көрсеткіші 2002 жылдан кейін қайта көтерілді. Осы жылдан бастап халық саны да өсе берді. 2005-2010 жылдар аралығында Қазақстан халқының саны 1 миллионға көбейіп, 16 миллиондық межеден асты. Ал кейінгі бес жылда, жоғарыда айтқанымыздай, тағы да 1,6 миллионнан астам адамға көбейді. Бүгінде, ресми деректерге сай, халықтың саны 17 миллион 631 мың адамға жетті.

Еліміз халық саны жөнінен әлем мемлекеттері арасында 64-орында.

Индира ЖАЙМАҒАМБЕТОВА.

Мәтіннің мазмұны бойынша 2 дұрыс ақпаратты тап

№	Ақпараттар	Дұрыс	Бұрыс
1	Қазақстан халқының саны 18 миллиондық межеден екі рет «аттапты»: 1986 және 2010 жылдары.
2	Бес жылда, жоғарыда айтқанымыздай, тағы да 1,6 миллионнан астам адамға көбейді
3	1991-2011 жылдар аралығында елімізге сырттан 5 миллион қазақ көшіп келд
4	Тәуелсіздік жариялаған жылдары шетелдік сарапшылар Қазақстанға демографиялық құлдырау болжады

[2]

Сұрақтарға толық жауап бер

Қашан Қазақстан тұрғындарының саны 16,8 миллион болса, он жылдан кейін 14,8 миллионға түсті?
Еліміз халық саны жөнінен әлем мемлекеттері арасында нешінші орында?

[2]

5. Жауаптың дұрыс нұсқасын белгіле.

Демография ... .

A. қаланың табиғи ерекшеліктерін зерттейді.

В. тұрғындардың денсаулықтарын қарастырады.

С. урбандалуды, босқындар мәселесін зерттейді.

D. халықтың құрамын, динамикасын зерттейді.

E. халықтың мәдениетін, тұрмысын қарастырады.

[1]

Оқылым

Туризм – адамның бос уақытында өз еркінше көңіл көтеріп, демалуы, басқа жерді көріп, қызықтауы, ерікті түрде саяхаттап, серуендеуі. Қазіргі кезде туризм – табысты әрі тез дамып келе жатқан халықаралық сауда сегменттерінің бірі. Халықаралық туризмнің үлесі экспортқа шығарылатын дүниежүзілік табыстың 8 пайызын, қызмет көрсету секторы экспортының 37 пайызын құрайды.

Туризмнен түскен табыс мұнай, мұнай өнімдері және автомобиль экспортының табысынан кейінгі тұрақты түрде үшінші орын алады.

Туризм туристер баратын жаңа аумақтар есебінен дамып отырады. Қазақстанның табиғи-географиялық жағдайы әлемдік туристік нарықта лайықты орын алуға мүмкіндік береді. Қазіргі туризм жыл сайын ақылы еңбек демалысымен байланысты. Бұл – адамның демалуға, бос уақытын еркімен өткізуге құқықты екенін көрсетеді. Ол жеке адам, адамдар мен халықтар арасындағы өзара түсінікті байқатады.

1. Сұраққа қысқа жауап беріңіз.

Туризм туралы сіздің ойыңыз?

[1]

2-3. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін сәйкестендіріп, сөйлем құра.

1	саяхаттап	серуендеуі	ерікті	Туризм	түрде
2	Туристер	баратын	жаңа аумақтар	дамып отырады	Туризм	есебінен
3	адамдар мен халықтар	байқатады.	Ол	арасындағы	жеке адам	өзара түсінікті

[2]

4-5. Берілген тақырып бойынша ассоциограма құр. Shape1

туризм

[2]

Жазылым.

Төмендегі тақырыптардың бірін таңдап, жазба жұмысын жүргізіңіз. Жазба жұмысында құрмалас сөйлемдерді пайдалан.

«Қазақстандағы демография мәселесі» туралы публицистикалық мақала жаз.
«Робот- ХХІ ғасыр жаңашылдығы» тақырыбына сқхбат құр.
«Мен де туризммен айналысқым келеді» тақырыбына эссе жаз.

Айтылым.

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11 сөйлем).

Демографиялық мәселе қайткенде шешімін табады?
Үй тұрмысына роботтардың қажеттілігі қаншалықты?!
Қазақстандағы туризм мәселелері қаншалықты дұрыс жолға қойылған?

ІІ-нұсқа.

Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орында.

Еліміз халық саны жөнінен әлем мемлекеттері арасында 64-орында.

Индира ЖАЙМАҒАМБЕТОВА.

Мәтіннің мазмұны бойынша 2 дұрыс ақпаратты тап

№	Ақпараттар	Дұрыс	Бұрыс
1	Қазақстан халқының саны 16 миллиондық межеден екі рет «аттапты»: 1986 және 2010 жылдары.
2	Бес жылда, жоғарыда айтқанымыздай, тағы да 1,9 миллионнан астам адамға көбейді
3	1991-2011 жылдар аралығында елімізге сырттан 1 миллион қазақ көшіп келд
4	Тәуелсіздік жариялаған жылдары шетелдік сарапшылар Қазақстанға демографиялық құлдырау болжамады

[2]

Сұрақтарға толық жауап бер

Бірақ бұл көрсеткіште республиканың байырғы жұрты, алып аумақтың түпкі иесі —кімдердің үлесі небәрі 40 пайыздың шамасында болды?
Өткен ғасырдың 90-жылдарының ортасынан төмендей бастаған туу несі 2002 жылдан кейін қайта көтерілді?

[2]

5 . Жауаптың дұрыс нұсқасын белгіле.

Демография ..................................................................... .

A. халықтың құрамын, динамикасын зерттейді.

B. халықтың мәдениетін, тұрмысын қарастырады

C. тұрғындардың денсаулықтарын қарастырады.

D. урбандалуды, босқындар мәселесін зерттейді.

Е. қаланың табиғи ерекшеліктерін зерттейді.

[1]

Оқылым.

Байқоңыр – ғарыш айлағы. Қызылорда облысы Қармақшы ауданының аумағында орналасқан. Іргесі 1955 жылы қаланған. 1957 жылы 4 қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан тұңғыш ғарыш ракетасы сәтті ұшырылды.

Байқоңыр әлемдегі ең ірі жербеті ғылыми ғарыш полигоны саналады.

1961 жылы 12 сәуірде адамза тарихында тұңғыш рет Юрий Гагарин Алексеевич Байқоңырдан «Восток» кемесімен ғарышқа аттанып, ғарышты бағындырды. Байқоңырдан Ай, Марспен Шолпанды зерттеуге арналған ғарыш аппараттары бар РТ да ұшырылады. 1991 жылы 2 қазанда қазақтың тұңғыш ғарышкері – Тоқтар Әубәкіров «Союз Т-13» ғарыш кемесімен Байқоңырдан ғарышқа көтерілді. Қазақ ғарышкері – Талғат Мұсабаев ғарышта 2рет (1994,1998 жылдары) болды. «Байқоңыр» ғарыш алаңы 1991жылы Қазақстан Республикасының иелігіне өтіп, 1993 жылы Ресей Федерациясына 20 жылға жалға берілді. «Байқоңыр» кешенінен Қазақстан Республикасның аумағына жылына 30-35 мың улы зат таралады. Ракетадан түскен қалдықтар Қарағанды, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарының табиғатына көп зақым келтірді.

Сұраққа қысқа жауап беріңіз.

1961 жылы 12 сәуірде адамзат тарихында тұңғыш рет кім Байқоңырдан «Восток» кемесімен ғарышқа аттанып, ғарышты бағындырды?

[1]

2-3. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін сәйкестендіріп, сөйлем құра.

әлемдегі

ғылыми ғарыш

ең ірі

Байқоңыр

жербеті

полигоны саналады.

Талғат Мұсабаев

болды

Қазақ ғарышкері

ғарышта

(1994,1998 жылдары

2рет

түскен қалдықтар

зақым келтірді.

Қарағанды, Павлодар және Шығыс Қазақстан

Ракетадан

табиғатына

облыстарының

[2]

4-5. Берілген тақырып бойынша ассоциограма құр.

Shape6 Shape7 Shape8

Байқоңыр- ғарыш айлағы

Shape9

Shape10

[2]

Жазылым.

«Қазақстандағы демография мәселесі» туралы публицистикалық мақала жаз.
«Робот- ХХІ ғасыр жаңашылдығы» тақырыбына сқхбат құр.
«Мен де туризммен айналысқым келеді» тақырыбына эссе жаз.

Айтылым.

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11 сөйлем).

Демографиялық мәселе қайткенде шешімін табады?
Үй тұрмысына роботтардың қажеттілігі қаншалықты?!
Қазақстандағы туризм мәселелері қаншалықты дұрыс жолға қойылған?

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен (оқыту қазақ тілінде емес) тоқсандық жиынтық бағалаудың спецификациясы, 9-сынып, Нұр-Сұлтан, 2019

2. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен (оқыту қазақ тілінде емес) жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар, 9-сынып, Нұр-Сұлтан, 2019

3. Қазақ тілі мен әдебиеті оқулығы І –ІІ бөлім, 9 сынып, Көкжиек, 2019

4. Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша нұсқаулық: Оқу-әдістемелік құрал. «НЗМ» ДББҰ, Астана, 2016

5. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты; Негізгі ереже / Ресми басылым. Астана, 2018;

6. 2019-2020 оқу жылында Қазақстан Республикасының орта білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері туралы: Әдістемелік нұсқау хат. – Нұр-Сұлтан: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2019.

7. Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде емес); (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрі міндетін атқарушысының 2017 жылғы 25 қазандағы № 545 бұйрығына 6-қосымша, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 196-қосымша), Астана,2017ж

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!