М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Филология факультеті

Қазақ тілі мен әдебиеті білім беру бағдарламасы

ҚТӘ-11(3) тобының студенті

Мұратханова Жамалай Мерекеқызы

ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ КӨШБАСШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Аңдатпа.

Бұл мақалада дарынды оқушылардың бойындағы көшбасшылық қабілеттерді дамыту жолдары қарастырылады. Автор баланың жеке бастамасын қолдау, жауапкершілік жүктеу, ортада белсенді әрекет етуге баулу секілді әдістердің маңыздылығына тоқталады. Сонымен қатар, көшбасшылықты қалыптастыруға ықпал ететін тиімді тәсілдер мен нақты жұмыс түрлері ұсынылады.

Түйін сөздер: дарындылық, көшбасшылық, қабілет, ынталандыру, жауапкершілік, тұлға қалыптастыру, мұғалімнің рөлі.

Кіріспе

Дарынды оқушы — тек зияткерлік қабілеті жоғары тұлға емес, сонымен қатар айналасына әсер ете алатын, бастама көтере алатын, өзгелерге үлгі бола білетін көшбасшы. Мұндай балалардың табиғи әлеуетін танып, оны жүйелі дамыту — мектептегі мұғалімнің басты міндеттерінің бірі. Көшбасшылық қасиет – туа берілетін қабілет емес, арнайы бағытталған жұмыстар арқылы қалыптасатын қасиет.

Негізгі бөлім

Көшбасшылық қабілет дегеніміз не?

Көшбасшылық – бұл жеке тұлғаның өз ортасында жетекшілік етуі, тың идея ұсынуы, жауапкершілікті сезінуі. Дарынды оқушы көбіне өз ойын ашық білдіре алады, топ ішінде белсенді, өзгелерге ықпал ете алады. Алайда бұл қабілетті дамыту үшін арнайы жағдай жасалуы тиіс.

Дарынды оқушы мен көшбасшылық арасындағы байланыс:

Дарындылық пен көшбасшылық бір-бірімен тығыз байланысты. Зерттеу қабілеті жоғары, логикалық ойлайтын бала өз ойын дәлелдеп, өзгелерді соңынан ерте алады. Мұндай оқушыларды дамыту – оларды ертеңгі қоғамның белсенді мүшесіне, жаңашыл тұлғаға айналдырады.

Тиімді тәсілдер мен жұмыс түрлері:

1. Пікірталас пен дебат сабақтары – өз көзқарасын дәлелдеуге үйретеді.

2. Жобалық және ғылыми-зерттеу жұмыстары – бастамашылық пен жауапкершілікті дамытады.

3. Мектептегі өзін-өзі басқару ұйымдарына қатыстыру – әлеуметтік белсенділікті арттырады.

4. Менторлық (тәлімгерлік) – кіші сынып оқушыларын үйрету арқылы көшбасшылық тәжірибе береді.

5. Топтық жұмыста жетекші рөл беру – ұйымдастырушылық қабілетін шыңдайды.

Мұғалімнің рөлі:

Мұғалім дарынды оқушыға тек білім беруші емес, бағыт көрсетуші, қолдаушы тұлға болуы тиіс. Мұғалім баланың жеке бас ерекшеліктерін зерттеп, оған сенім арту арқылы көшбасшылық қабілетін дамытады. Сонымен қатар, көшбасшылықты тану мен қолдау үшін арнайы тренингтер, рөлдік ойындар мен шығармашылық кездесулер ұйымдастыру тиімді.

Қиындықтар мен шешу жолдары:

Кейбір дарынды балалар өз мүмкіндіктерін ашық көрсете алмайды, өйткені ұяңдық, ортадан оқшаулану байқалуы мүмкін. Мұндайда мұғалім психологиялық қолдау көрсетіп, сенімді орта қалыптастыруы қажет. Көшбасшылықты еріксіз міндеттеу емес, қызығушылық арқылы ұсыну маңызды.

Қорытынды

Дарынды оқушыны көшбасшы ретінде тәрбиелеу – бұл бүгінгі білім беру жүйесінің басты талаптарының бірі. Мұғалім әр баланың әлеуетін байқап, оны жетілдіру үшін нақты әрекеттер жасағанда ғана оқушының бойындағы көшбасшылық қасиет ашылады. Бұл – тек оқу жетістігі емес, өмірлік белсенділік пен тұлғалық даму кепілі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. ҚР «Білім туралы» Заңы.

2. Әбенбаев С. «Оқушы тұлғасын қалыптастыру». Алматы, 2012.

3. Сейтбекова С. «Көшбасшылық қабілетті дамыту жолдары». Нұр-Сұлтан, 2020.

4. Мұғалімге арналған нұсқаулық. (ІІ деңгей бағдарламасы). НЗМ, 2012.

5. Хайнц Дж. «Лидер болуға үйрету әдістері». Аударма, 2017.