М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Филология факультеті

Қазақ тілі мен әдебиеті білім беру бағдарламасы

ҚТӘ-11(3) тобының студенті

Мұратханова Жамалай Мерекеқызы

ДАРЫНДЫ ОҚУШЫМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Аңдатпа. Бұл мақалада қазіргі білім беру жүйесінде ерекше қабілетті, дарынды оқушылармен жүргізілетін жұмыстардың маңыздылығы мен тиімді әдіс-тәсілдері қарастырылады. Автор дарынды баланың психологиялық және танымдық ерекшеліктеріне назар аудара отырып, оларды дамытудың нақты жолдарын ұсынады. Сондай-ақ мұғалімнің рөлі мен шығармашылық көзқарасының маңызы да ашылып көрсетіледі.

Түйін сөздер: дарынды оқушы, қабілет, мотивация, шығармашылық, әдіс-тәсіл, мұғалім, қолдау.

Кіріспе

Қоғамның болашағы — білімді, қабілетті, шығармашыл тұлғаның қолында. Осындай тұлғаны қалыптастыруда мектеп пен мұғалімнің рөлі зор. Әсіресе дарынды оқушылармен жұмыс жасау — үлкен жауапкершілік пен кәсіби шеберлікті талап ететін бағыт. Дарынды оқушылар — ерекше ойлау қабілеті, тез меңгеру, логикалық және шығармашылық тұрғыда ойлай білу қасиеттерімен ерекшеленеді. Осындай оқушыларды дер кезінде танып, дұрыс бағыт-бағдар беру — бүгінгі мұғалімдердің басты міндеті.

Негізгі бөлім

Дарынды оқушыны тану жолдары. Дарынды баланы тану — бір сәттік жұмыс емес. Ол – жүйелі бақылау, сабақ барысындағы белсенділігі, сұрақ қою дағдысы, өзгеше ойлау стилі, проблемалық ситуацияларға көзқарасы арқылы көрінеді. Әдетте мұндай балалар өзіндік пікірге ие, жаңа идея ұсынуға бейім, өзін-өзі дамытуға құштар болады. Мұғалім баланың осындай ерекшеліктерін байқап, қолдау көрсетсе — дарындылықтың шынайы ашылуына жол ашады.

Мұғалімнің рөлі. Дарынды оқушы — дайын күйінде берілетін үлгі емес. Оны дамыту үшін мұғалімнің үздіксіз ізденісі, әдістемелік шеберлігі, психологиялық қолдауы қажет. Мұғалім әр оқушының даму ерекшелігін ескере отырып, саралап оқыту, жеке тапсырмалар беру, зерттеуге бағыттау, шығармашылық жұмыстар ұйымдастыру арқылы баланың танымдық әлеуетін арттыра алады. Дарынды оқушымен жұмыс – бұл жай тапсырма беру емес, оның қызығушылығына сай жеке білім беру траекториясын құруды білдіреді.

Тиімді әдістер мен тәсілдер.

1. Жобалық жұмыс — оқушының зерттеушілік қабілетін дамытады.

2. Дебат, пікірталас — ойлау жүйесін қалыптастырады.

3. Шығармашылық жазба жұмыстары — көркем және сын тұрғысынан ойлауға жетелейді.

4. Менторлық және тәлімгерлік — өзара оқыту арқылы дарынды балалардың көшбасшылық қабілеттерін ашады.

5. Онлайн курстар мен олимпиадалар — қабілетін кеңейтудің кең алаңы.

Қиындықтар мен шешу жолдары. Дарынды баламен жұмыс әрдайым оңай бола бермейді. Олар кейде өз ортасынан оқшауланып, ішкі күйзеліс, жалғыздық сезімін сезінуі мүмкін. Сондықтан мұғалім тек білім беру жағынан ғана емес, психологиялық қолдау тұрғысынан да қырағы болуы керек. Қиындықтар туындаған жағдайда ата-анамен тығыз байланыс орнатып, оқушының жағдайын бақылап, оның әлеуметтік бейімделуіне көмектесу маңызды.

Қорытынды

Дарынды оқушымен жұмыс жасау — бұл тек білім беру үдерісі емес, бұл — болашақ ұлт көшбасшыларын тәрбиелеу миссиясы. Мұғалім өз тәжірибесін үнемі жетілдіріп, оқушының мүмкіндігін бағалап, онымен шығармашылық негізде жұмыс жасаса — әрбір бала өз дарындылығын аша алады. Ұстаздың сенімі мен қамқорлығы — оқушының қанат жаюына себеп болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы.

2. Әбенбаев С. «Дарынды балалармен жұмыс». Алматы, 2010.

3. Мұғалімге арналған нұсқаулық. (ІІ деңгей бағдарламасы). НЗМ, 2012.

4. Қоянбаев Ж.Б. «Педагогика». Алматы, 2007.

5. Сухомлинский В. «Балаларға жүрек жылуын». Москва, 1981.