Қазанғап Тілепбергенұлының атындағы

Шалқар ауданының саз мектебінің

«Дәстүрлі ән» класының

ұстазы- Сансызбаев Нүрбек

Дәстүрлі ән өнері – ұлттық мұрамыз

(мақала)

Дәстүрлі ән өнері – қазақ халқының мәдени мұрасының ажырамас бөлігі. Ол ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа ауызша таралып, ұлттық болмысымызды, салт-дәстүрімізді, тарихымыз бен дүниетанымымызды бейнелеп келеді. Қазақтың дәстүрлі әні тек өнер ғана емес, сонымен қатар халықтың өмір салты мен философиясының көрінісі.

Дәстүрлі әннің ерекшеліктері

Дәстүрлі ән өнері басқа музыкалық жанрлардан өзіндік орындау мәнерімен, әуезділігімен және терең мазмұнымен ерекшеленеді. Оның басты сипаттары:

1. Әуендік құрылымының күрделілігі – қазақтың халық әндері көбіне кең диапазонды, әуендік оралымдары бай болып келеді.

2. Дыбыс тербелісі (вибрация) мен орындау шеберлігі – әншілер арнайы дауыс мәнерін қолданады.

3. Сөз құдіреті – дәстүрлі әндер терең мағыналы, көбіне поэтикалық мазмұны терең шығармаларға негізделеді.

4. Аймақтық ерекшеліктер – әр өңірдің өзіндік орындау стилі бар (мысалы, Арқа, Жетісу, Батыс Қазақстан мектептері).

Дәстүрлі ән мектептері

Қазақтың дәстүрлі ән өнері бірнеше орындаушылық мектептерге бөлінеді:

Арқа мектебі – Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ сияқты өнерпаздар негізін қалаған. Бұл мектеп әндерінің әуені кең тынысты, әуезді, салтанатты болып келеді.

Жетісу мектебі – Сүйінбай, Жамбыл, Кенен Әзірбаев әндерімен белгілі. Бұл аймақтағы әндер төкпе-жыр үлгісінде болып, көбіне домбыра сүйемелдеуімен орындалады.

Батыс Қазақстан мектебі – Мұхит Мералыұлы бастаған дәстүрлі ән бағыты. Бұл мектептің әндері күрделі, шарықтау сәттері жоғары ноталарда орындалады.

Қазақ ән өнерінің көрнекті өкілдері

Қазақ халқының дәстүрлі ән өнерін қалыптастырып, дамытқан дарынды тұлғалар өте көп. Біржан сал, Ақан сері, Жаяу Мұса, Мұхит, Мәди, Үкілі Ыбырай сияқты әншілер халықтың мұң-мұқтажын, сүйіспеншілігін, өмірге деген көзқарасын ән арқылы жеткізген.

Қазіргі заман және дәстүрлі ән

Бүгінде дәстүрлі ән өнері түрлі заманауи форматтарда жаңғыртылып, насихатталып келеді. Қазақтың ұлттық музыкасын дәріптейтін арнайы концерттер, фестивальдер, конкурстар ұйымдастырылады. Сонымен қатар, жаңа орындаушылар ұлттық әндерді заман талабына сай жаңаша өңдеуде.

Қорытынды

Дәстүрлі ән өнері – қазақ халқының баға жетпес рухани мұрасы. Ол халықтың жүрек үнін, арман-мақсатын, өмірге деген көзқарасын жеткізіп, ұрпақтан-ұрпаққа аманат болып келеді. Ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу – әрбір қазақтың міндеті. Дәстүрлі әнді тыңдау, оны үйрену – ата-бабаларымыздың асыл мұрасын сақтаудың бір жолы.