ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

«М. ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ ЖОҒАРЫ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР КОЛЛЕДЖІ» МКҚК

Әдістемелік әзірлеме

Өткізу түрі: Ашық сабақ

Тақырыбы: Деректер қатарларының ретін өзгерту

Орындаған оқытушы

Манатай А.Ж. ________

Т.А.Ә.

____________________________

(қолы)

«Бағдарламалау және есептеу техникасы» кафедра отырысында қаралды және мақұлданды.

№__хаттама«__» _______2024ж.

Кафедра меңгерушісі

Касымбекова Н.С._____

Т.А.Ә.

___________________________ (қолы)

Шымкент, 2025 ж.

«М. ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ ЖОҒАРЫ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР КОЛЛЕДЖІ» МКҚК

ТЕКСЕРІЛДІ

Кафедра меңгерушісі

____________ Касымбекова Н.С.
"____" ___________2025ж.

ОҚУ САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ № 19

(теориялық немесе өндірістік оқыту)

ЖҰМЫС ДӘПТЕРІ№19

Сабақтың тақырыбы: Деректер қатарларының ретін өзгерту

Сабақтың мақсаты: Студенттерге деректер қатарларының ретін өзгерту ұғымын түсіндіру. Деректерді сұрыптау әдістерін үйрету (өсу және кему ретімен). Практикалық тапсырмалар арқылы деректермен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

Excel бағдарламасында деректерді сұрыптау (ретін өзгерту) өте ыңғайлы және кеңінен қолданылатын мүмкіндік. Бұл мүмкіндік деректерді өсу немесе кему ретімен орналастыруға көмектеседі.

1. Автоформатпен сұрыптау

Excel-дің кесте (Table) мүмкіндігін қолдану арқылы сұрыптауды жеңілдетуге болады:

1. Деректерді белгілеп, "Кесте ретінде пішімдеу" (Format as Table) опциясын таңдаңыз.

2. Кестеде әр баған атауының қасында фильтр батырмасы пайда болады.

3. Фильтрді басып, сұрыптау опциясын таңдаңыз.

Excel бағдарламасында деректер қатарларының ретін өзгерту бірнеше жолмен жүзеге асады. Қарапайым сұрыптаудан бастап, түстер мен белгішелер бойынша сұрыптауға дейінгі барлық мүмкіндіктер пайдаланушыларға деректерді өңдеуді жеңілдетеді. Егер деректерді автоматтандыру қажет болса, SORT() функциясы мен кестелер (Table) қолданған дұрыс.

Excel бағдарламасында бас әріптерді кіші әріптерге қалай өзгертуге болады:

LOWER функциясы

Бас әріптерді кіші әріптермен ауыстыру үшін Excel бағдарламасында ТӨМЕН КӨМЕК функциясы бар (толығырақ мәліметтерді сілтемедегі мақаланы қараңыз). Кез келген функция сияқты, ол бөлек ұяшыққа қолмен енгізуді қажет етеді.

Сурет 1. LOWER – формулалардың ең қарапайым мысалдары

Әрі қарай, бастапқы деректер қажет болмаса, осы функция қолданылатын ұяшықтардан барлық формулаларды алып тастау керек, содан кейін ғана бас әріптері бар бағанды ​​алып тастаңыз.

2. 1 рет басу арқылы макрос

Сурет 2. Регистрді өзгерту – бас әріптерді кіші әріптерге ауыстыру

1 рет басу арқылы макрос

Деректерді формулаларсыз тез және орнында өзгерту қажет болса, Excel бағдарламасына арналған !SEMTools қондырма процедурасын пайдалануға болады.

Сурет 3. Регистрді өзгерту – кіші әріптерді бас әріптерге ауыстыру

Әрбір сөз бас әріппен жазылады

Excel бағдарламасындағы ұқсас негізгі PROPER функциясынан айырмашылығы, бұл макрос сөз бөлгіш ретінде тек бос орынды қарастырады.

Сурет 4. Ұяшықтың бірінші әрпі бас әріппен жазылады

3. !SEMTools процедурасы

Күрделі формулаларға негізделген жоғарыда аталған шешімдердің барлығы пайдаланушының негізгі міндетін – сөйлемдердің бірінші әріптерін бас әріппен жазуды шешпейді.

Сондықтан қондырмада сәйкес процедура жасалды. Ол ауқымды массив формулаларын және функциялардың басқа күрделі комбинацияларын болдырмауға, қосымша бағандарды жасауға және қажетті нәтижеге қол жеткізгеннен кейін оларды жоюға мүмкіндік береді.

!SEMTools қондырмасы сөздерді құрамындағы таңбалар бойынша, соның ішінде латын тілін де ажырата алады. Бұл макрос қажет болған жағдайда мұндай сөздерді бас әріппен жазуға мүмкіндік береді (мысалы, шетелдік брендтер).

Сурет 5. Латын бас әріптері бар сөздер

Қысқартуларды тану

Тағы бір ерекше қосымша мүмкіндік. Макрос кириллица және латын аббревиатураларын анықтайды және оларды бас әріптерге түрлендіреді.

Сурет 6. Латын аббревиатураларын бас әріптерге түрлендіреді

Деректер қатарларының ретін өзгерту (сорттау) — бұл мәліметтерді белгілі бір ереже бойынша өсу немесе кему ретімен реттеу процесі. Бұл процесс үлкен деректер жиынтығымен жұмыс істеуді жеңілдетеді, іздеу және талдау жүргізуді тиімді етеді.

Тапсырма 1:  “Сатылымдарды талдау және диаграммаларды оңтайландыру”

Мақсаты:

• Excel-де деректер қатарларының ретін өзгерту дағдыларын практикалық түрде қолдану.

• Диаграммаларды жасау және оларды мақсатты түрде жетілдіру.

• Деректерді визуализациялау арқылы қорытынды жасау.

Бағалау өлшемшарттары:

1. Деректердің дұрыс енгізілуі.

2. Диаграмманың дұрыс жасалуы және безендірілуі.

3. Деректер қатарларының ретін өзгертудің дұрыс қолданылуы.

4. Алынған мәліметтер негізінде дұрыс қорытындының жасалуы.

Топпен орындауға арналған тапсырма: LearningApps.org платформасы арқылы сөзжұмбақты шешу.

1. Excel-де макрос командаларын өңдеуге арналған терезе (Редактор).

2. Ұяшықтың ішіндегі деректерді өңдеу үшін қолданылатын функционалдық перне( F2).

3. Автоформат арқылы ұяшықтарға қосуға болатын сызықтар (Жиек).

4. Ұяшыққа сан ретінде енгізілген, бірақ мәтін ретінде сақталатын дерек(Код).

5. Excel-де макростарды сақтау форматы (xlsm).

6. Ұяшықтардың сыртқы түрін бірден өзгерту үшін қолданылатын Excel функциясы (Автоформат).

7. VBA кодында пайдаланылатын негізгі құрылым (Процедура).

8. Excel 4.0 нұсқасы қай жылы жарық көрді (1992).

9. Ұяшықтың мазмұнын өзгерткен кезде автоматты түрде қайта есептелетін математикалық операция (Формула).

10. Excel-де жұмыс кітабын сақтау үшін қолданылатын пернелер тіркесімі (Ctrl+S).

Тапсырма: LearningApps.org платформасы арқылы сабаққа қатысты сөздерді табу.

Бақылау сұрақтары:

1. Тізімді кері ретке келтіру үшін қай әдіс қолданылады?

2. Тізім [3, 2, 1] ретін дұрыс реттегенде қандай нәтиже шығады?

3. sorted ([4,1,3,2]) нәтижесі қандай болады?

4. reverse ( ) әдісі тізімді қалай өзгертеді?

5. төмендегі қай әдіс бастапқы тізімді өзгертпей,жаңа сұрыпталған тізім қайтарады?

6. төмендегі тізім [5,3,8,1]sort ( ) әдісін қолданғаннан кейін қалай өзгереді?

7. Excel-де ұяшықтың ішіндегі деректерді толығымен көру үшін қандай әрекет жасау керек?

8. Excel бағдарламасында формулаларды енгізу қандай символдан басталады?

9. Excel де SUM(A1:A5)формуласы не істейді?

10. Excel бағдарламасындағы ұяшықтағы деректерді қалай жоюға болады?

11. Excel бағдарламасында ұяшықтың мазмұнын бірнеше ұяшыққа бөлу үшін қандай функция қолданылады?

12. Excel-де қандай файл пішімі негізгі болып табылады?

13. Excel-де қандай функция ең үлкен мәнді анықтайды?

14. Excel де бірнеше ұяшықты біріктіру үшін қандай пәрмен қолданылады?

15. Excel бағдарламасында диагональ бойынша екі ұяшықтағы мәндердері салыстыру үшін қандай функция қолданылады?

Жеке орындауға арналған тапсырма:

“Аймақтар бойынша сатылымдарды талдау және салыстыру” бойынша мәліметтер базасын құру.

Орындау қажет:

1.Excel-де деректерді енгізу, өңдеу және талдау дағдыларын нығайту.

2.Диаграммалардың түрлерін таңдау және оларды тиімді жасау.

3.Деректер қатарларының ретін өзгерту арқылы ақпараттық хабарламаны күшейту.

4.Деректерге негізделген қорытындылар жасау.