Шығыс Қазақстан облысы

Семей қаласы Алғабас ауылы

«Быхин атындағы жалпы орта білім беретін мектеп» КММ

биология пәнінің мұғалімі

Ережепова Айғаным Рысқалиқызы

«Эволюциялық ілім» тақырыбын мектеп биологиясында оқыту әдістері

Эволюциялық ілімді оқыту мектеп биологиясында ең бір жауапты да күрделі мәселелердің бірі.

Қазіргідей ашық ақпараттар заманында, әркімге наным-сенімге, діни білім алуға шектеу жоқ кезде оқушылардың дұрыс ғылыми көзқарастарын қалыптастыру аса маңызды. Ғылыми көзқарас қалыптастырудың бір жолы табиғаттың даму заңдылықтарын ғылыми тұрғыда түсінулерін қалыптастыру болып табылады.

Эволюция ілімі табиғаттың тарихи дамуының жалпы заңдылықтары және қозғаушы күштері жайлы ілім. Эволюцияның негізгі дәуірлері. Органикалық  эволюцияның  негізгі еркшеліктері. Эволюция құблысын зерттеу принциптері мен әдістері. Биология ғылымдары жүйесінде ілімінің алатын орны оның философиясымен байланыстылығы. Эволюцияның негізгі прблемалары. Осы аталған жағдайларды оқыту ерекше назарда болуы тиіс.

Эволюция ілімі балалардың диалектикалық материалистік көзқарастарын қалыптастырады, биологиялық ойлау қабілетін арттырады, ой өрісін кеңейтеді, оларға табиғат құблыстардың мәнін ұғыну арқылы зерттеуді үйретеді және табиғи құблыстардың себеп салдары байланыстарын түсіндіреді. Оқушылардың эволюция теориясын игеру, олардың қазіргі заман биологиясындағы күрделі материалдарды өз беттерімен талдау, синтездеу қабілеттерін дамытады.

Эволюция ілімін оқытудың міндеті - әр түрлі ағзалардың  шығу тегінің себептері мен оған әсер ететін жағдайларын табу. Басты  міндеті – азалардың  тарихи даму заңдылықтарын анықтау. Биологияны оқытуда диалектикалық материализмнің жалпы әдіснамалық принциптері негізінен туындайтын тек биологияға тән әдістемелік-биологиялық принциптерді басшылыққа алу қажет.

Дүниетанымды қалыптастыру – адамзаттың бүкіл өмір бойында жүзеге асырылатын күрделі үрдіс, әсіресе ол мектеп кезеңінде, ғылым негіздерін жүйелі игеру кезінде және қоғамдық өмір тәжірибесін меңгеру шағында қарқынды жүреді. Осы кезде дүниетанымды қалыптастырудың қалануы бірінші кезекте мектептегі оқытылатын пәндердің мазмұнымен анықталады.

Табиғат жөнінде негізгі, жетекші пән ретінде дүниетанымды қалыптастыруда биологияның рөлі аса зор, онымен қоса оны оқыту әдістері, түрлері мен құралдары да оқушылардың материалистік дүниетанымын қалыптастыруды жүзеге асыруға бағытталған.

Бүгін білім мазмұнын интеграциялап, оның ғылыми денгейін көтеру мәселесі қойылып отырған жағдайда мектеп оқушыларына табиғат, адам, қоғам жайында берілетін білім негізінде олардың дүниетанымын қалыптастыру, оқытудың ғылыми әдістемелік жүйесін жасау міндеті ғалымдар мен әдістемешілер үшін туып отыр.

Биология пәнінде нағыз дүниетануды дұрыс, ғылыми тұрғыда қалыптастыратын сала – табиғаттың, жаратылыстың пайда болуы мен дамуы жөніндегі биологияның негізгі саласы – эволюциялық ілім.

Зерттеу жұмысының мақсаты мектеп оқушыларының ғылыми дүниетанымын қалыптастыруда органикалық дүниенің эволюциялық үдерісін оқып игерудің маңызын теориялық тұрғыдан негіздеп, әдістемесін жасау және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік жұмыста тексеріп ұсыныстар дайындау болған, ол мақсатқа жеттік. Өйткені зерттеудің міндеттері:

- Оқушылардың ғылыми көзқарасын қалыптастыруда дүниетанымның алатын орынының теориялық негіздерін анықтау орындалды.

- Жүргізілген педагогикалық эксперимент нәтижесінде педагогикалық шеберхана технологиясы негізінде биологиялық шеберхана бойынша өткізілген сабақтардың өте тиімді екендігі дәлелденді. Педагогикалық қызметті ұйымдастыруда сәтті өтетін оқу-тәрбие шараларының қатарына осы технологияны жатқызуға болатыны байқалды.

- Осы технологиямен өткен сабақтар кезінде білімгерлердің зейіндері, қиялдары, ес, талдау біліктіліктері, салыстыру, қорытынды жасаулары белсенеді.

- Эволюциялық даму, организмдердің өзгеруі, күрделенуі сияқты мәселелер мен бейімделгіштің түрлердің таралуына әсері сабақтарда әркімді белсенді еңбекке тартуға мүмкіндік береді, олардың түрлендіруге және қиялдауға, абстарктлық ойлауларының дамуына әсер етіп, пәнге деген қызығушылықтары жүзеге асып, оқушыларға өзбеттерімен дербес білім іздеуге ерекше жағдай туады.

- Биологиялық шеберхана ұстаздың білім игерушілер әрекетін сәтті жоспарлай алу біліктілігін көрсетеді, өзінің жеке педагогикалық тәжірибесін рефлексия арқылы қайта түйсіну негізінде педагогикалық шеберлігінің өсуіне жағдай тудырады, осы педагогикалық технология жан-жақты ойланылған ұстаз бен оқушының біріккен жобалау, оқу үдерісін өткізуді ұйымдастыру, сол кезде жағымды жағдай жасау әрекетін толық қамтамасыз етеді.

Қазіргі таңда білім беру саласында жаңа пегогикалық технологияларды пайдалану мұғалімге оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы пәнаралық байланысты күшейтуге, оқушылылардың дүниетанымдарын кеңейтуге және қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай жасауға мүмкіндік береді. Сондай ақ оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауларын арттыру мен шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа педогогикалық технологияларды пайдалану және оның тиімді әдістемесін жасау өзекті проблемаға айналып отыр.