Қорытынды есеп

Халық ауыз әдебиеті – ұлттың рухани байлығының, дүниетанымының, тарихының, әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрінің көрінісі. Ауыз әдебиеті – ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа ауызша таралып келген, халық шығармашылығының басты саласы. Ол халықтың сан ғасырлық тұрмыс-тіршілігін, арман-тілегін, дүниеге көзқарасын, адамгершілік ұстанымдарын бейнелейді. Фольклор – рухани тәрбиенің, ұлттық сана мен мәдениеттің негізгі арнасы.

Халық ауыз әдебиеті – халықтың рухани білімінің бастауы ғана емес, сонымен қатар оның ұлттық кодын сақтаушы ерекше құбылыс. Қазақ халқы жазу-сызу пайда болмай тұрған ерте замандардың өзінде-ақ сөз өнерін жоғары бағалап, небір көркем үлгілерді ауызша сақтап, бүгінгі ұрпаққа жеткізді. Мұндай шығармалар қатарында мақал-мәтелдер, жұмбақтар, ертегілер, аңыздар, батырлар жыры, лирикалық жырлар, айтыстар мен шешендік сөздер бар.

*Ауыз әдебиетінің рухани тәрбие беру рөлі*

Халық ауыз әдебиеті – адамды ізгілікке, әділдікке, адамгершілікке баулитын тәрбие құралы. Ертегілер арқылы бала қиялы дамып, жақсылық пен жамандықты айыра білуді үйренеді. Мысалы, «Ер Төстік», «Керқұла атты Кендебай» сияқты ертегілерде басты кейіпкерлердің батылдығы, адалдығы, еңбекқорлығы жастарға үлгі бола алады.

*Мақал-мәтелдер* – халықтың даналық сөздері. Олар қысқа да нұсқа түрде өмірлік қағидаларды, тәлімдік мән-мағынасы терең ойларды білдіреді. Мысалы, «Еңбек етсең емерсің», «Тәрбие – тал бесіктен» деген мақалдарда еңбек пен тәрбие құндылығы айқын көрінеді.

*Тарих пен мәдениеттің көрінісі*

Фольклорда халықтың тарихы мен мәдениеті айқын көрініс табады. Батырлық жырлар – ел мен жерді қорғаған ерлердің ерлігін баяндайтын тарихи дерек көзі ретінде де қарастырылады. Мысалы, «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр», «Ер Тарғын» жырларында ел қорғаған батырлардың тұлғасы сомдалады. Бұл жырлардан қазақ халқының ерлік дәстүрі мен азаттық үшін күресі жайлы терең мағлұмат аламыз.Сонымен қатар, ауыз әдебиетінде халықтың тұрмыс-салты, наным-сенімі, әдет-ғұрыптары көрініс табады. Мысалы, үйлену салттары, қонақ күту дәстүрлері, діни түсініктер ертегі мен аңыздар арқылы көркем жеткізіледі.

*Фольклор – ұлттық сананың негізі*

Фольклор – ұлттың рухани жадын сақтаушы. Ол халықтың ойлау жүйесі мен өмірлік ұстанымдарын қалыптастырып, келесі ұрпаққа жеткізеді. Айтыс өнері арқылы ақындар ел ішіндегі мәселелерді көтеріп, халықтың көзқарасын білдірген. Шешендік сөздерде де ұлттың парасаты, билердің көрегендігі мен әділеттілігі көрінеді. Мысалы, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би сөздері – тек тарих емес, рухани мұра.

*Ауыз әдебиетінің бүгінгі қоғамдағы маңызы*

Бүгінгі таңда фольклорлық мұралар тек тарихи немесе әдеби жәдігер емес, рухани тәрбие беру, ұлттық болмысты сақтауда маңызы зор. Ауыз әдебиеті жастардың ұлттық сана-сезімін оятып, туған тілі мен мәдениетіне деген сүйіспеншілікті арттырады.

Білім беру жүйесінде фольклорды оқыту – болашақ мұғалімдердің кәсіби дайындығында ерекше орын алады. Себебі, фольклор – тілді, әдебиетті, тарихты, мәдениетті қатар танытатын әмбебап пән. Мұғалімдер халық ауыз әдебиеті арқылы оқушыларға тәрбиелік, патриоттық құндылықтарды сіңіре алады.

*Қорытынды*

Фольклор сабағында алған білімім менің дүниетанымымды кеңейтті. Әсіресе, батырлық жырларды, ғашықтық дастандар мен шешендік сөздерді талдау барысында қазақ халқының рухани дүниесі қандай терең, бай екенін түсіндім. Сонымен қатар, әртүрлі жанрлар арқылы қазақ халқының өмірлік философиясы мен көркемдік эстетикасы бойыма сіңді.Мұндай бай ауыз әдебиеті мұрасын оқи отырып, мен өз мамандығымның маңызын терең сезіндім. Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі ретінде болашақта осы мұраны келер ұрпаққа жеткізу – менің парызым екенін түсіндім.Қиындықтар жайлы айта кетсем,көп қиындық болды.Ол қиындық өзімнің еріншектік,кішкене болсын жалқаулығымда болды.Сабақ оқу кезінде сол жаман қасиеттерімнің кері әсері болды.Бірақ та,сол қасиеттерді барынша жеңе отырып,сабаққа назарымды аудара білдім.СОӨЖ тапсырмаларын орындағанда қиындықтар болды.Ақыннан сұхбат алу кезінде кішкене қиыншылықтар болды.Бірақ,топ болып жұмыс істегендіктен ол қиындықтар байқалмады.Мен әрбір тапсырмадан өзіме әсер ала білдім.Ганна Ганмирхановнаның әрбір берген тапсырмасы бізге мұғалім болуға қосымша біліктілік ретінде болды.ҚМЖ тапсырмасын жасап,оқушыларға тест тапсырмасын құрастырып,тағы да басқа тапсырмаларды орындай отырып,көптеген тәжірибе жинай алдық.Әсіресе,ақынмен сұхбат алу қатты ұнады.Себебі,біз алғаш рет сұхбат алдық.Өзімізді тура, сұхбат алушы, жүргізуші ретінде сезіндік.

Қорыта айтқанда, халық ауыз әдебиеті – қазақ халқының рухани өмірінің айнасы. Ол – ғасырлардан жеткен даналық пен парасаттың мұрасы. Ұлттық әдебиеттің іргетасы болып табылатын фольклор жастарды тәрбиелеуде, ұлттық болмыс пен сана қалыптастыруда баға жетпес қазына. Осындай құнды мұраны зерттеп, оқып-үйрену әр қазақ тілі мен әдебиеті маманы үшін аса маңызды. Бұл білім мені тек маман ретінде емес, нағыз ұлтжанды азамат ретінде де тәрбиелеуге ықпал етті.Менде Ганна Ганмирхановна секілді жаңашыл,білікті маман иесі болғым келеді.Әрбір берген сабағына,шәкірттеріне қарап қандай оқытушы екендігін білуге болады.