Гендерлік теңдік:кеше,бүгін және ертең

Гульназ Бахтиярқызы

Аңдатпа: Сіздер бұл мақаладан, Гендерлік теңдік жайында ақпарат алатын боласыз.Жалпы ақпарат алып ғана қоймай, бүгінгі күнге дейін қалай дамығандығы жайлы, болашақта генддерлік теңдіктен не күтілетіндігі жайлы білетін боласыз.

Кілт сөздер: Гендерлік теңдік,әйел,саясат,президент,ер азамат,кеше,бүгін,ертең.

***

Аннотация: Из этой статьи вы получите информацию о гендерном равенстве, не только получите общую информацию, но и узнаете о том, как оно развивалось до сих пор и чего ожидать от гендерного равенства в будущем.

Ключевые слова: Гендерное равенство, женщина, политика, президент, мужчина, вчера, сегодня, завтра.

***

Abstract: From this article, you will gain information about gender equality, not only get general information, but also learn about how it has developed so far and what to expect from gender equality in the future.

Keywords: Gender equality, woman, politics, president, man, yesterday, today, tomorrow.

Гендерлік теңдік:КЕШЕ.XX ғасырда әйел мен ердің тең деңгейде болуы миға тіпті кіріпте шықпайтын.Әйел адамның білім алуына,үйден жалғыз шығуына,жұмыс жайлы тіпті ойлауынада болмайтын еді.Әлем бойынша бұған наразы болған әйелдер жаппай көтеріліске шыға бастады. Әйелдердің біріккен қозғалысының бастауы 1848 жылы боп саналады. Сол жылы Сенека-Фоллз қаласында (Нью-Йорк штаты, АҚШ) әйелдердің құқықтарын қорғауға арналған «Әйелдер мен ерлер бірдей болып жаралған» eciмдi құрылтайы қасқыр. Құрылтайда «Сезім мағлұмдамасы» қабылданды. Мағлұмдаманың көтерген басты сұрақтары әйелдердің мүлікке, некеге, мамандықты таңдауға, жете білік алуға еркермен тепе-тең құқықтарымен қатысты болды. Мағлұмдаманың авторлары Элизабет Кэйди Стэнтон және Лукреция Мотт жетті. Феминизмге қарсы болған Джон Стюарт Милль, ағылшынның либералды философы, 1869 жылы өзінің «Әйелдің бағынуы» атты жұмысында «бірey-мipey жыныстың екінші жынысты заңнамалық түрде қолдауы зарар, әлі жалпы адам баласының дамуына бөгет жасайды» деп айтып кеткен. Жамағат қозғалысының маңызды тағы басты сұрақтарының бірі әйелдің мүлікті иеленуге байланысты болды. Солай, 1860 жылы Элизабет Стэнтонның үндеуінің нәтижесінде, Нью-Йорк штатының Заңнамалық жиналысы күйеуге шыққан әйелдердің мүлігі жөнінде актін қабылдады. Бұл акт әйелдің өзі тапқан мүлігін еркекпен пара-пар жағдайларда өзінде қалдыруға кепіл берді. Одан өзге, акт әйелдің еркекпен тепе-тең бала-шағасына қамқорлық қылуын, тағы тұл әйелдің құқықтарын да қарастырды [7.] XIX ғасырдың екінші бөлігінің күре кейіпкерлерінің бірі Эммерин Панкхерист (Emmeline Pankhurst) болды. Ол әйелдің дым беру құқығын алуға арналған қозғалыстың, басқа сөзбен айтқанда суфражизмнің (ағыл. suffrage – «дыбыс беру құқығы ) негізін қалаушылардың бірі жетті. Эммериннің асаси мақсаттарының бірі Британия қоғамында дамыған, әйелдерге қарсы сексизмді жоғалту болды. Сөйтіп, о 1903 жылы әйелдердің әлеуметтік тағы саяси құқығын қорғауға арналған (Women’s Social and Political Union, WSPU) ұйымын қалады. Бес жылдың ішінде ұйым мүшесінің саны 5 мыңға жетті. Әйткенмен кезмал ұйымның мүшелері тақыл-тақыл тұтқынға алынып, кей мүшелері қамауға берілген кейін ұйым мүшелерінің көбісі үкіметтің осыншама әрекеттеріне қарсылып білдіріп, ашығушылық жариялады. Жұтшылықтың нәтижесінде, ашаршылық қатысушылары өздерінің денсаулығына залал келтіріп, жарғы шығарушы жүйесін рақымсыз көрсетіп, көпшіліктің назарын феминизм идеяларына аудара білді.Осылайша, Англия парламенті әйелдердің қоғамдағы жағдайын жақсартуға арналған әлденеше жарғы қабылдады, соның ішінде әйелдерге дауыс беру құқығы берілді.

Гендерлік саясат:БҮГІН.Бүгінгі тәжірибе әйелдер өздерінің теңдігіне қол жеткізгендігін айқын дәлелдейді.Әйел адам ермен теңдей білім алады,бірдей деңгейде жұмыс жасайды.Тіпті қазіргі таңда әйелдердің саясатта да алар орындары ерекше.Саясатта ойып тұрып орын алған нәзік жандылар:

Глория Макапагал-Арройо. 2001 және 2010 жылдар аралығында Филиппин президенті болды. Диосдадо Макапагалдың қызы болып келеді. Тарих бойынша ең алғашқы президент әйел болып табылады (1998—2001 жылдар аралығында). 2016-2017 жылдардағы 17-съезд төрағасының орынбасары ретінде, 2010 жылдан бастап Пампанга ауданының 2-ші өкілдігін ұсынатын Өкілдер палатасының мүшесі. Ол елдің екінші әйел президенті (Корасон Акино кейін), және бұрынғы президент Диосдадо Макапагалдың қызы. Арройо, сондай-ақ Филиппин бірінші тиiстi түрде сайланған әйел вице-президенті болып табылады. Ол қазіргі уақытта оның ұстанымын ұстап алғашқы әйел қабылдау, Филиппин Өкілдер палатасының спикері ретінде қызмет етеді.

Маргарет Хильда Тэтчер, баронесса Тэтчер. британиялық саясаткер, заңгер, 1979–1990 жылдары елдің премьер-министрі. Премьерлігі кезінде орнатқан экономикалық саясаты кейін тэтчеризм деп аталып кеткен. Кеңестік журналис оны «темір ханым» деп атады, бұл лақап ат оның ымырасыз саясаты мен көшбасшылық стилімен байланысты болды.

Маргарет Тэтчер — Ұлыбритания және Еуропа тарихындағы тұңғыш әйел премьер-министр, XX-ғасырда ең ұзақ қызмет еткен үкімет басшысы.

Қазақстандағы алғашқы ұшқыш әйел Тоты Әмірова азаматтық авиация комитеті басшысы – бас мемлекеттік авиациялық инспектордың орынбасары қызметін атқарушы болып тағайындалған.

Әмірова – Қазақстандағы алғашқы ұшқыш әйел ғана емес, Airbus 320 ұшағының командирі болған ТМД-дағы алғашқы әйел адам. Ұзақ уақыт бойы “Эйр Астана” әуе компаниясында қызмет еткен.

Гендерлік теңдік деген кезде тек әйелдердің құқықтарын ойлау қате деп есептеймін.Ерлер мен әйелдердің құқықтары бірдей қаралуы қажет.Осыған орай соңғы уақытта ер адамдардында декреттік демалысқа шығу тәжірибесі кеңінен қолданылуыда.Бұл жағдай Қазақстандада кездеседі,мәселен Қазақстанның оңтүстігіндегі ер адамдар басқаларға қарағанда декрет демалысына жиі шығады. Жамбыл, Алматы, Түркістан облыстарының және Шымкент әкелері декретке шығу бойынша көш бастап тұр.

Биыл Қазақстанда 3,5 мың әке бала күтіміне байланысты демалыста болса, олардың саны көбейген сайын қоғамда өткір даулар өршіп барады. Ниязбек Смағұловтың таңы кофеден емес, үш баланы бағудан басталады. Ең кішісі небәрі бір жарым жаста. Ниязбек те дәл осынша уақыт декрет демалысында. Шешім әйелімен бірге қабылданған. Мамандығы бейнеоператор, бірақ әйелі тіс дәрігері. Ол көбірек табыс табады.Яғни,отбасыдағы кім көп табыс тапса сол жұмысын жалғастырып,аз табыс тапқан адам декреттік демалысқа шығады.

Бауырлас мемлекетіміз Түркияда ерлерді декретке шығару тәжірибесін қолға алмақшы.

Түркияда әйелдердің жұмыспен қамтылуын арттыру мақсатында ата-аналардың декреттік демалысы ұзартылатын болды. Осыған байланысты әйелдермен қатар ерлерге де декреттік демалыс алуға мүмкіндік беріліп отыр. Түрік әйелдердің әлеуметтік белсенділігін арттыру науқаны аясында әрі әр үйде бала санын кем дегенде үш балаға дейін көбейту мақсатында осы елдің отбасы істері және әйелдер саясаты жөніндегі министрлігі аяқ-қолын бауырына енді алған аналардың өмірін едәуір жеңілдететін жаңа заң жобасын әзірледі. Аталмыш нормативтік-құқықтық актінің артықшылығы сонда, босанғанына екі айдан төрт ай өткенге дейін әйелдердің бала күтіміне қатысты ақы төленетін демалысы ұзартылатын болады. Ең бастысы, емшектегі сәбиді қарау үшін ерлерге де демалыс алу құқығы берілмек. Бұл заң жобасы бойынша ер-азаматтарға әйелдерімен бірге бір мезгілде демалыс алуына да немесе оны кейінге қалдыруына да жағдай жасалған. Емшектегі сәбиі бар әйелдер жұмысқа шыққаннан кейін белгілі бір уақыт аралығында жұмыстан кешігуіне де, сондай-ақ, жұмыстан ерте кетуіне де рұқсат берілген. Сонымен қатар, егер жұмысына залал келмейтін болса, олардың үйінде отырып, жарты ставкамен жұмыс істеуіне де жағдай қарастырылған. Жаңа заң жобасындағы кейбір өзгерістер жұмыс берушілерге қатысты енгізіледі. 100-150 әйел жұмыс істейтін кәсіпорындарда міндетті түрде балалар бақшасы ашылатын болады.

Бұндай өзгерістердің өзі гендерлік теңдіктің жоғарғы деңгейде дамып жатқандығын айқын көрсетеді.

Гендерлік теңдік:ЕРТЕҢ. Болашақта гендерлік теңдік толығымен орнайды деп сенемін.Қазіргі күні кейбір отбасыларда,елдерде әлі күнге дейін гендерлік теңдік орнамай отырғандығы белгілі.Оған айқын дәлел Африкадағы отбасылар,ол жерде гендерлік теңдік түгілі,адамның теңдігіде орнап тұрған жоқ.Қарапайым адам жақсы жұмысқа орналаса алмайды,жұмыстан бөлек отбасындада сөзі өтпеуі әбден мүмкін.Болашақта бұндай мәселелер мүлде әлемімізде орын алмайды деп сенемін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Соловьева Г. Гендерная политика и устойчивое развитие. Институт социальных и гендерных исследований, РК. Электрондық ресурс: http://www.gender.cawater-info.net/publications/pdf/solovieva.pdf

2. Гендерный глоссарий. Электрондық ресурс: http://www.policy.hu/khassanova/glossary_rus.htm

3. Проблемы гендерного неравенства и гендерная политика в РК. Электрондық ресурс: http://library.wksu.kz/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=1639&Itemid=2&lang=ru

4. «О Концепции гендерной политики в Республике Казахстан». Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 ноября 2003 года, N 1190.

5. Закон РК «О равных правах и равных возможностях женщин и мужчин», 2006 г.

6. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат туралы, Электрондық ресурс: http://www.ncgp.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=1549%3A2010-04-12-11-49-32&catid=85%3A2010-01-18-16-20-57&lang=kk

7. Қазақстан Республикасының 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы, Электрондық ресурс:

http://www.ncgp.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=160&Itemid=142&lang=kk