Халық ауыз әдебиеті – рухани тәрбие бастауы

Халық ауыз әдебиеті – рухани тәрбие бастауы

Халық ауыз әдебиеті – ұлттың ұрпағына қалдырған асыл мұрасы, ғасырлар бойы жинақталған рухани құндылықтарының көркем бейнесі. Ол – ата-бабамыздың дүниетанымынан, өмір сүру салтынан, арман-мұраттарынан хабар беретін шежіре. Халық әдебиеті арқылы келер ұрпаққа өнеге, тәлім, рухани тәрбие беріліп отырған. Сондықтан да халық ауыз әдебиеті – тәрбие бастауы, ұлттық болмыстың іргетасы болып табылады.

Ауыз әдебиеті үлгілері – ертегілер, аңыз-әңгімелер, мақал-мәтелдер, батырлар жыры, шешендік сөздер – барлығы да адамның адами қасиетін тәрбиелеуге бағытталған. Мысалы, ертегілерде жақсылық пен жамандықтың, әділет пен зұлымдықтың күресі арқылы жас ұрпаққа өмірлік ұстанымдар сіңіріледі. Ертегілерде адалдық, батырлық, мейірімділік, еңбекқорлық секілді қасиеттер дәріптеліп, теріс қылықтар айыпталады.

Мақал-мәтелдер – халықтың даналық сөздері. Олар аз сөзбен көп мағына беріп, адамға бағыт-бағдар сілтейді. «Тәрбиелі – тәрбие көреді, тәрбиесіз – күйреу көреді», «Асыл тастан, ақыл жастан» деген секілді мақалдар әрбір сөздің тәрбиелік мәні зор екенін көрсетеді.

Шешендік сөздер мен нақылдар да жас ұрпақты ойлануға, сөздің мағынасын түсінуге баулиды. Би-шешендердің тапқырлықпен, даналықпен айтқан сөздері әлі күнге дейін тәрбиелік мәнін жойған жоқ. Мәселен, Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің шешендік мұралары жастарды адал болуға, әділ сөйлеуге, ел мүддесін ойлауға шақырады.

Батырлар жыры арқылы ерлік пен отансүйгіштік рухы қалыптасады. Елім, жерім деп жанын пида еткен батырлардың бейнесі – өскелең ұрпаққа үлгі. «Алпамыс», «Қобыланды», «Ер Тарғын» жырларында ел үшін жанын қиған ерлердің бейнесі жасалып, батырлық пен әділдік идеялары кеңінен жырланады.

Халық ауыз әдебиеті арқылы біз ата-бабаларымыздың өмір сүру философиясын, дүниетанымын, адамгершілік қағидаларын танып білеміз. Сол себепті оны мектеп қабырғасынан бастап оқыту – жас ұрпақтың рухани дүниесін байытып, елжанды, парасатты азамат ретінде қалыптасуына ықпал етеді.

Қорытынды

Қорыта айтқанда, халық ауыз әдебиеті – тек көркем сөз үлгісі ғана емес, ұлттық тәрбиенің қайнар көзі. Ол – ата-бабаларымыздың рухани өсиеті. Ұлттық рухты сақтау, оны келер ұрпаққа жеткізу – әр азаматтың борышы. Ендеше, халық ауыз әдебиетін жаңғыртып, оның тәрбиелік мәнін насихаттау – бүгінгі күннің басты міндеттерінің бірі.