ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ ПӘНДЕРІН ОҚЫТУДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ҚҰРАЛДАРЫН ҚОЛДАНУ ЖОЛДАРЫ

ЖУМАДИЛОВА АНАР КАЛИБАЕВНА

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ, ЖЕТІСУ ОБЛЫСЫ,

ТАЛДЫҚОРҒАН ҚАЛАСЫ, ЕРКІН АУЫЛДЫҚ ОКРУГІНДЕГІ МДШО №26 ОРТА МЕКТЕП

Аннотация

Мақалада қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында жасанды интеллектті (ЖИ) қолданудың мүмкіндіктері мен артықшылықтары қарастырылады. Жасанды интеллектті қолдану тіл үйренушілердің білім деңгейін арттыруға, сабақтардың тиімділігін күшейтуге, сонымен қатар оқытушының жүктемесін азайтуға мүмкіндік береді. Мақалада ЖИ-дің қазақ тілін оқытудағы негізгі қолданыс салалары мен мысалдары қарастырылған. Бұл әдістер қазіргі заманғы білім беру жүйесінің талаптарына сай келеді және оқушылардың тілдік дағдыларын жетілдіруге бағытталған.

Қазіргі уақытта жасанды интеллект білім беру саласында кеңінен қолданылып келеді. Жасанды интеллект құралдары оқушылардың білімін бағалауға, оқу материалдарын бейімдеуге және оқытушыларға қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Қазақ тілі сабақтарында ЖИ-дің қолданылуы қазақ тілін үйренудің тиімді әдістерінің бірі болып табылады.

Жасанды интеллект құралдары қазақ тілі сабағында әртүрлі тәсілдермен қолданылуы мүмкін. Мысалы, дыбысты тану және сөйлеуді синтездеу технологиялары оқушылардың айтылымын түзетуге мүмкіндік береді. Бұл құралдар оқушылардың сөйлеу барысында жіберген қателіктерін автоматты түрде анықтап, оларды түзету бойынша ұсыныстар береді. Сонымен қатар, ЖИ мәтіндерді талдау және түсіну қабілетіне ие, бұл оқушыларға жазба жұмыстарын жақсартуға көмектеседі. Мысалы, грамматика мен пунктуация қателерін автоматты түрде анықтайтын және түзететін платформалар қазақ тілін үйренушілердің жазбаша дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік береді. ЖИ негізіндегі осындай құралдар оқушыларға тілді қолдану барысында жиі жіберілетін қателіктерді түсіндіреді және оларды болдырмау жолдарын ұсынады.

Жасанды интеллект оқушылардың жеке қажеттіліктерін ескере отырып, оқу процесін дараландыруға үлкен үлес қосады. Оқу платформалары оқушылардың білім деңгейін, қызығушылықтарын және оқыту жылдамдығын ескеріп, жеке оқу жоспарларын құра алады. Бұл жоспарлар оқушылардың әлсіз тұстарын анықтап, сол бағытта тереңдетілген тапсырмалар ұсынады. Мысалы, егер оқушы белгілі бір тақырып бойынша қиындықтарға тап болса, ЖИ оған қосымша түсіндірме материалдар мен жаттығулар ұсына алады. Бұл әдіс оқушылардың өздеріне сенімділігін арттырып, тілді тиімдірек меңгеруге ықпал етеді. Сонымен қатар, ЖИ оқушының оқу нәтижелерін талдап, оның білім деңгейін үздіксіз бақылауға мүмкіндік береді, бұл оқытушыларға уақытылы қолдау көрсетуге көмектеседі.

Интерактивті оқыту ЖИ технологияларының қазақ тілі сабақтарында қолданылуы арқылы жаңа деңгейге көтеріледі. Виртуалды сұхбаттасу жүйелері (чат-боттар) оқушыларға қазақ тілінде диалог жүргізу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Мұндай жүйелер оқушылардың жауаптарын талдай отырып, оларға сөйлеу қабілеттерін жақсарту бойынша ұсыныстар береді. Мысалы, оқушылар ЖИ-мен қазақ тілінде әңгімелесу барысында күнделікті өмірде қолданылатын сөз тіркестерін, сөйлем құрылымдарын және фразеологизмдерді меңгереді. Сонымен қатар, бұл жүйелер оқушылардың сөйлеу мәдениетін жетілдіріп, дұрыс интонация мен екпін қоюды үйретеді. Интерактивті оқыту әдістері оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, тіл үйренуге деген ынтасын оятады.

Жасанды интеллект оқытушылардың тапсырмаларды бағалауда уақытын үнемдеуге мүмкіндік береді. Мысалы, тесттер мен жазбаша жұмыстарды автоматты түрде тексеру және бағалау жүйелері оқытушыларға оқушылардың білім деңгейін дәлірек және жылдам бағалауға мүмкіндік береді.

ЖИ негізіндегі жүйелер оқушылардың тапсырмалардағы қателіктерін анықтап қана қоймай, оларды түзету бойынша кеңестер береді. Бұл әдіс оқушыларға өз қателіктерін түсініп, оларды болашақта болдырмау дағдыларын қалыптастырады. Сонымен қатар, ЖИ оқытушыға әрбір оқушының нәтижелерін талдауға және олардың үлгерімін бақылауға көмектеседі. Тапсырмаларды автоматтандыру сонымен қатар оқытушыға оқушылардың жетістіктерін қадағалап, жеке кеңестер беруге мүмкіндік береді. Осының арқасында оқу процесі тиімдірек ұйымдастырылып, әрбір оқушының қажеттіліктері ескеріледі.

Жасанды интеллект қазақ тілін оқыту процесін жаңа деңгейге көтеруге қабілетті. ЖИ-дің қолданылуы оқу процесін дараландыруға, интерактивтілікті арттыруға және оқытушылардың жүктемесін азайтуға ықпал етеді. Болашақта ЖИ құралдарын тиімді қолдану арқылы қазақ тілі сабақтарының сапасын одан әрі арттыруға мүмкіндік бар.

Қазақ тілі сабақтарында жасанды интеллектті қолдануға мүмкіндік беретін бірнеше платформа бар. Бұл платформалар тіл үйренушілердің білімін жетілдіруге және оқытушылардың жұмысын жеңілдетуге бағытталған.

Quizlet — бұл оқушылар мен оқытушыларға арналған интерактивті оқу платформасы. Жасанды интеллекттің элементтері бұл платформада оқыту материалдарын бейімдеу, оқушылардың білім деңгейін бақылау және тестілеу процесін автоматтандыру үшін қолданылады. Quizlet-те тіл үйренушілерге арналған сөздік карточкалары, тесттер, ойындар және басқа да оқу құралдары бар. Оқушылар өздерінің оқу процесін қадағалап, материалды меңгеру деңгейін бағалай алады.

Duolingo — тіл үйренуге арналған танымал платформа, ол ЖИ көмегімен қазақ тілін оқуға мүмкіндік береді. Платформа әрбір оқушының оқу деңгейіне сәйкес оқу бағдарламасын автоматты түрде құрастырады. Duolingo интерактивті тапсырмалар мен жаттығуларды ұсынады, олардың арасында сөздерді үйрену, сөйлемдерді құрастыру, аударма және айтылымды жақсарту сияқты тапсырмалар бар. Жасанды интеллект жүйесі оқушының қателіктерін анықтап, сол қателіктерді түзетуге арналған қосымша тапсырмалар береді.

Google Translate — бұл мәтіндерді әртүрлі тілдерге аударуға арналған платформа. Жасанды интеллект көмегімен ол қазақ тілінен басқа тілдерге аударуды жеңілдетеді және керісінше. Платформа сөйлемдердің мағынасын түсінуге көмектесіп, тіл үйренушілерге жаңа сөздерді меңгеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Google Translate аударылған мәтіндерді оқуға және сөйлеу дағдыларын дамытуға арналған құрал ретінде пайдаланылады.

Grammarly — жазбаша мәтіндерді тексеруге және олардағы грамматикалық қателіктерді түзетуге арналған платформа. Жасанды интеллект бұл платформаның негізін құрайды, ол қазақ тіліндегі мәтіндерді талдап, орфографиялық, грамматикалық және стилистикалық қателіктерді анықтайды. Оқушыларға қателерді түзету бойынша ұсыныстар береді және жазбаша сөйлеу мәдениетін жақсартуға көмектеседі. Grammarly платформасы оқушылардың жазу дағдыларын жетілдіруге және олардың қазақ тілін жазбаша түрде дұрыс қолдануына ықпал етеді.

ChatGPT — OpenAI әзірлеген интерактивті чатбот платформасы, ол табиғи тілде сұрақтарға жауап беруге және мәтіндерді құрастыруға қабілетті. Бұл платформа қазақ тілін үйренушілерге ЖИ арқылы диалог құруға, мәтіндер жазуға, сұрақтарға жауап беруге және түсіндірмелер алуға мүмкіндік береді. ChatGPT платформасын сабақ барысында виртуалды тіл үйретуші ретінде қолдануға болады, ол оқушыларға грамматика, лексика және сөйлеу дағдыларын дамытуда көмектеседі.

Бұл платформалар жасанды интеллектті қолдану арқылы қазақ тілін оқыту процесін жеңілдетуге және тиімдірек етуге мүмкіндік береді. Олар оқушылардың тіл үйренуге деген қызығушылығын арттырып, оқытушылардың жүктемесін азайтады.

Қазақ тілі сабақтарында жасанды интеллекттің қолданылуы қазіргі заманғы білім беру жүйесінің маңызды бөлігіне айналып келеді. ЖИ технологиялары оқыту процесін тиімдірек және ыңғайлырақ етіп ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бұл оқушылардың тілді меңгеру деңгейін арттыруға және оқытушылардың жұмысын жеңілдетуге көмектеседі.

Жасанды интеллект арқылы оқу процесін дараландыру, интерактивті оқыту әдістерін енгізу және тапсырмаларды автоматтандыру мүмкіндігі пайда болды. Бұл технологиялар оқушыларға тілдік дағдыларын жетілдіруге көмектесіп қана қоймай, олардың оқу барысындағы әлсіз тұстарын анықтауға және оларды жеңуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ЖИ қолданатын платформалар тіл үйренушілерге заманауи, қызықты және интерактивті түрде қазақ тілін үйренуге мүмкіндік береді.

Жасанды интеллекттің қазақ тілін оқытудағы рөлі болашақта одан әрі арта түсетіні сөзсіз. Оқыту процесіне осындай технологияларды енгізу арқылы біз оқушыларға сапалы білім беруді қамтамасыз етіп қана қоймай, оларды заманауи технологиялармен жұмыс істеуге үйретеміз. Жасанды интеллект қолдану арқылы білім беру сапасын арттырып, оқушылардың тіл үйренуге деген ынтасын оятуға болады.

Қорытындылай келе, қазақ тілі сабақтарында жасанды интеллектті қолдану тіл үйренушілер үшін жаңа мүмкіндіктер ашатынын және білім беру жүйесін жаңғыртуға үлес қосатынын атап өту қажет. Бұл бағытта жасанды интеллекттің әлеуетін толық пайдалану оқыту процесін жаңа деңгейге көтеріп, оны заман талабына сай етеді.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Алтынбекова А. (2023). Білім беру саласындағы жасанды интеллект: теориялық және практикалық негіздер. Алматы: Білім баспасы.

2. Сәтбаев М. (2022). Қазақ тілі сабақтарында ақпараттық технологияларды қолдану. Нұр-Сұлтан: Ғылым баспасы.

3. Қарабаев Ж. (2023). Жасанды интеллект және тіл үйрену: теория және практика. Тараз: Оқу баспасы.

4. Мұратова Л. (2021). Оқытудың жаңа әдістері: Жасанды интеллекттің рөлі. Шымкент: Мектеп баспасы.

5. Digital Education Journal (2023). Artificial Intelligence in Language Learning: Case Studies and Applications.