Талдықорған қаласы№13 орта мектеп (арнаулы сыныптарымен)Бірінші санатты бастауыш сынып мұғалімі Дефектолог мұғалімі: Қыдырманова Алтын Нуретовна Көмекші мектеп оқушыларына математиканы оқытудың ерекшеліктері 8-ші түрдегі коорекциялық мектепте математикаға оқытудың әдістемесі 20 ғасырдың 30 жылдарында қалыптаса бастады. Ресейде 8-ші түрдегі коорекциялық мектептің негізін қалаушылар А.Н. Грабаров, Е.В.Герьев,Н.В.Чехов және т.б. айтуынша математика ақыл-ойы кем балаларға санаудың тек практикалық тәсілдерін беруі тиіс деген. Олардың айтуынша, математикаға оқыту балалардың әртүрлі қабілеттеріне байланысты жекешеленген болуы тиіс және оқушыларға қызықты және таныс яғни нақты материалдарымен берілуі керек деп есептеген. Ол Россияның білім академиясында коррекциялық педагогика институтының қызметкерлері В.В.Воронкованың басшылығымен өңделіп жетілдірілген. Ақыл-ойы кемістігі бар балаларды оқытудағы басты көрсеткіш деп саналуы тиісті. Ойлау қызметін жинақтап, қорыту оның ішіндегі білім мен икемділікті жаңа жағдайға көшіру. -Сезіну – сөздік логикалық жүйе мен практикалық ойлау қызметіне құрамды бөлігімен ара қатынасын анықтау.- Тапсырманы өз бетінше шешу.- Оқушылардың үлкендер жағынан көрсетілген көмекті қабылдауы. Осы көрсеткіш негізінде оқушыларды оқу материалын мүмкіндіктеріне байланысты төрт топқа бөлуге тиісті. І - топ. Фронтальды оқыту үдерісіне бағдарлама материалын жете меңгерген оқушылар. Олар барлық тапсырмаларды орындау барысында қиналмайды. Өйткені олар тәжірибеге сүйене отырып, жаңа жұмысты дұрыс орындайды. Өзгерткен тапсырмаларды алып кете алады, жасаған жұмыстарына қорытынды жасай алады. Күрделі тапсырмаларда ғана үлкендер жағынан аздаған көмекті қажет етеді. 2-топ.Оқушылар бағдарламаның негізгі талаптарын әрен орындайды, оқыту барысында бұл балалар бірінші топтағы балаларға қарағанда едәуір қиыншылықтар көреді. Олар негізінде мұғалімнің айтқанын түсінеді, өткен материалды есіне сақтап алады, қарапайым жинақтап қорытуда және тұжырымдауда көмексіз жұмыс жасай алмайды. Олар барлық түрдегі жұмыстарды орындауда мұғалімнің көмегін қажет етіп отырады. Білім беруде жаңа жағдайға өткізу оларды аса қиналтпайды, бірақ оқушы жұмыс екпінін төмендетеді, қателіктер жібереді, оны мұғалімнің көмегімен түзетеді,бұл топтағы оқушылар өз істері жайлы түсіндіруі анық емес, жинақтап қорыту деңгейі төмен.3-топ. Оқушылар жеңілдетілген бағдарламамен оқытылады, әрі әр түрлі көмектерді қажет етеді.(Сөздік, атап айтсақ, сөздік логикалық, көрнекілік және заттық-практикалық). Сонымен қатар бұл топтағыбалалар қайта түсіндірілген материалды түсінбейді. Оларға оқытылған тақырыптық басты ойын анықтау қиын. 4-топ. Балалар жеке бағдарламамен жұмыс істейді. Олар жұмыстың мазмұнын түсінбейді. Оларға білім беру аз көлемде белгіленеді, аз мөлшерде тапсырма беру керек, өз қатесін көрмейді, олар өз жұмысын қорыта алмайды. Бұлардың басқа топтардан бір ерекшелігі тез қабылдайды және тез ұмытады. Осындай жоғарыда айтылғандай біздің көмекші мектептерде оқушылар 4-топқа бөлініп оқытылады. Ақыл-ойы кем оқушыларға арналған арнайы коррециялық мекемелерде көмекші мектептерде осы жағдайда және қағидаларды ескере отырып ақылы - ойы кем балаларды оқытуда олардың білімі мен біліктілігін бағалауда ерекше көңіл бөлуді талап етеді. Біздің көмекші мектептің мақсаты ақылы кем балаларға жан-жақты педагогикалық қолдау көрсетіп, әрбір оқуды шама-шарқына қарай білім көлемін меңгеруі қажет. Барлық білім түрін бақылау балаларды ынталандыру іс-әрекеті.Мүмкіндігін дәлелдеу құрал ретінде дәстүрлі 5 балдық шкала бойынша жүзеге асыруды ұсынады. Оқушылардың білімін бағаларда алған білімінің дұрыстығы мен толықтығы, білімді көлемді меңгеруі және қабілетінің қалыптасуы есепке алынады. 8-ші түрдегі арнайы мектептің негізгі міндеті – ақыл-ойы кем балалардың таным процесіндегі және эмоционалды ерік-жігер сферасындағы кешіліктерді максималды жеңу, оларды өндірістік еңбекке қатысуға және қазіргі қоғам жағдайында әлеуметтік дайындау. Көмекші мектепте математикалық материалды оқыту мазмұны мен жүйесі, көлемі біршама өзгеше.Бұл көмекші мектеп оқушыларының білімді меңгеру, есте сақтау және қолдану ерекшеліктеріне байланысты. 1. Ақыл-ойы кем оқушылар жаңа білімді баяу және аса қиын меңгереді. Сондықтан әр сыныптың математикалық оқу материалы салыстырмалы аз көлемде беріледі.2. Материалдың орналасу ерекшелігі алдыға ұмтылып, дайындық жаттығулар негізінде оқушыларда қандай да бір жаңа білімді қалыптастыруға дайындайды.3. Ақыл-ойы кем оқушыларда қалыптасатын ұғымдар арасындағы байланысты аса толық түсінбейтіндігінен өзара ұқсастығы мен айырмашылығын ажырата алмайтындығының негізінде мұғалім оқыту процесінде салыстыру, сәйкестендіру және қарама –қарсылығын көрсету тәсілдеріне сүйенуді талап етеді. Мысалы, қосуды алумен , көбейтуді бөлумен сәйкестендіру. 4. Көмекші мектеп оқушыларының баяу қабылдап, тез ұмытуын ескере отырып, жаңа материалды оқыта отырып аз мөлшерде үнемі өткен тақырыпты бекітуді және қайталауды қарастырады. 5. Ақыл-ойы кем балалардың абстрактілі ойлауының нашар дамуына байланысты оларды жалпылауға, қорытуға, қандай да бір ұғымды қалыптастыру шынайы объектілерді, практикалық операцияларды бақылау негінде қиын қалыптасады.Сондықтан оқыту барысында көрнекіліктерді, дидактикалық материалдарды кеңінен қолдануға итереді. 6. Көмекші мектептің негізгі міндеттерінің бірі оқушыларды өмірге дайындау, еңбекке араласуға қажетті кәсіпті меңгерту.Сондықтан оқушыларды практикалық іскерлік және дағдыларды қалыптастыруға көп көңіл бөлінеді. 7. Практикалық білім дағды және іскерліктерді қалыптастырумен қатар оқушыларды кейбір теориялық біліммен таныстыруды қарастырады. 8. Көмекші мектеп оқушыларының құрамының біртекті еместігіне, олардың қабілеттерінің әр деңгейлігіне байланысты математикаға оқытуда оқушыларды әр категорияға бөліп оқыту талаптарын қарастырады.9. Көмекші мектепте математиканы оқыту негізгі түзете-дамытушылық міндетін шешуді қарастырады. Оқушылардың күнделікті өмірге және болашақ мамандығына қажетті тиімді пайдалану – математикаға үйретудің негізгі жалпы білім беретін міндеті. Көмекші мектеп оқушылары барлық оқу жылы барысында математикадан келесі білім және практикалық іскерліктерді меңгерулері тиіс. . Натурал сан, ноль сандардың натуралды қатары қарапайым және ондық бөлшектер туралы елестету. . Негізгі өлшемдер(қиманың ұзындығы, баға, заттың салмағы немесе массасы, фигураның ыдыстың ауданы, дененің ,уақыттың көлемі) көлемді өлшеу бірліктері және олардың сәйкестігі туралы елестетулер. . Өлшем,уақыт өлшемнің метрикалық жүйесін және оның практикалық қолдана білу дағдысы. . Қарапайым өлшеу құралдарды қолдана білу(сызғыш, өлшеу сауыты,таразы, сағатт.б.) іскерліктері. .Көптаңбалы сандар және түбірлермен төрт негізгі арифметикалық әрекеттерді орындау дағдысы. . Қарапайым және құрамды арифметикалық есептерді шешу .Геометрикалық фигуралар оның пішіні және көлемі туралы елестету, оларды сызба құралдар арқылы құрау. Көмекші мектеп оқушыларын математикаға оқыту механикалық болмау керектігін ескеру қажет. Олар білімді саналы меңгерулері тиіс. Заттық, көрнекі негізден тиімді математикалық ұғымдарды қалыптастыруға өтіп, оқушыларды жалпылауға апарып және оның негізінде практикалық жұмыстарды орындау керек. Математикаға оқыту процесінде алған білімді түрлі ауыспалы жағдайларды қолдану міндеті қойылады. Бұл міндет негізінде оқушылардың ойлауы дамиды. Интеллектісі бұзылған баларды оқытудағы маңызды арнайы міндет-олардың таным әрекеттерінің және тұлғалық сапаларының кешіліктерін жеңу. Ақыл-ойы кем балаларда көрнекі және көрнекі әрекеттік негізде сан, көлем, фигура туралы білімді қалыптастырумен қатар осы балалардың көрнекі әрекеттік, көрнекі бейнелік, содан кейін абстрактілі ойлауын дамыту міндеттерін шешеді. Математика сабағында оқушылардың қарапайым математикалық ойлауы дамиды. Салыстыру, синтез сияқты формалары қалыптасады және түзіледі. Жалпылау және нақтылау қабілеттері дамиды. Ес, зейін және психикалық фунцияларды түзеуге жағдайлар құрылады. Математикаға оқыту процесінде оқушылардың сөйлеу тілі дамиды, арнайы математикалық терминдермен сөз қоры толықтырылады. Математикаға оқыту оқушыларды ұйымдастырады және тәрбиелейді.Мынадай тұлғалық сапаларды: ұқыптылық, бірбеткейлік, ерікті қалыптастыруға, еңбекке, еңбек етуге , бастаған істі аяқтауға тәрбиелейді. Математика сабағында практикалық әрекеттерді (мүсіндеу, сызу, штрихтау, бояу, қию, жапсыру, құрау және т.б.) орындау процесінде баланың қол моторикасы дамиды. Сонымен қатар математикаға оқыту тәрбиелік міндеттерді шешеді.Математика өзара басқа пәндермен әсіресе еңбекпен тығыз байланыста болады. Тәжірибе көрсеткендей оқушылар математиканы жақсы меңгерсе, онда ол басқа пәндерде практикалық тапсырмаларды жақсы орындайды.Ақыл-ойы кем балалар өз бетімен басқа пәндерден алған білімдерін байланыстыра алмайды. Қандай да бір пән мұғалімінің міндеті-бір пәннен алған білім екінші басқа пәнде толықтырылатынын көрсету, сонда оқушылар кеңінен қолданылатын жүйелі білім алады. Қол еңбегі сабағында математика сабағындағыдай кеңістікті бағдарлауы дамиды. Оқышылар жоғары төмен, оң және сол жақтарын, қағаздың ортасын көрсетуді, аппликация элеметтерін қағазға дұрыс орналастыруды үйренеді. Математика сабағында оқушылар геометриялық фигуралармен танысады. Нүкте, түзу сызық қима, дөңгелек, төртбұрыш, тікбұрыш, шаршы, үшбұрыш. Осылайша математика пәнінің мұғалімі оқушыларды теориялық білімді есептеу және өлшеу дағдыларын әртүрлі жағдайларда қолдана білуге үйретеді. Көмекші мектепте математика сабағында дидактикалық ойындарды кеңінен қолданады. Дидактикалық ойындарды кез-келген тақырыпты бекітуде қолдануға болдаы. Кең тараған ойындар «Қызықты санамақ», «Тірі сандар», «Дүкен» т.б. Сонымен қатар жұмбақ, жаңылтпаш әдістемесін қолдануға болады.Жаңылтпашты мысалдар жүйесі ретінде: -сан ұғымын қалыптастыру үшін.Мысалы, «Ондық» оқыту барысында 1,2,3,4 сандарын үйретуде келесі жаңылтпашты алуға болады. «Бір ақ шымшық, екі ақ шымшық, үш ақ шымшық, төрт ақ шымшық» Шымшықтардың суретін тақтаға іліп, жаңылтпашты айтқыза отырып, оларды оқушыларға санатқызу керек. Балалар әрқашан жұмбақты бар ынтасымен шешеді. Жұмбақтар- логикалық жаттығулар, балалардың дұрыс ойлауын қалыптастыруға көмектесетін құралдардың бірі болып есептеледі. Логикалық ойлау туралы айтқанда , біз мазмұны жағынан объективті шындыққа сәйкес келетін ойлау туралы айтамыз. Біздің жағдайымызда жұмбақты пайдаланғанда мынаны ескеруіміз керек: жұмбақтың мазмұнында математика элементтері болуы тиіс. Көбінесе мұндай элементтер сан болады және ол жұмбақтың шешуін іздестірудің белгілерінің бірі болып келеді. Кейбір жұмбақтарда математикалық қатынастар немесе жауабы математикамен байланысты термин болуы мүмкін. Мысалы, Бір қара дөңгелек Арлы-берлі дөңгелеп Әр нәрсені тексеріп Санағанда тым зерек. (Есепшот) Математикалық мазмұнды жұмбақтарда зат сандық, кеңістік, уақыттық тұрғыдан талданады, қарапайым математикалық қатынастар белгіленеді. Жұмбақтарды танымдық оқыту құралы ретінде математика сабақтарында мұғалім мынадай мақсаттармен пайдаланады. - сан ұғымын қалыптастыру; - уақыт, мезгіл ұғымдарын қалыптастыру; - кеңістік туралы түсініктерін қалыптастыру; -мөлшерлік қатынастарды түсіндіру үшін. Жұмбақтар сабақтың мақсаттарына және оқушылардың даму деңгейіне сәйкес таңдалып алынады.Әдістемелік жағынан дұрыс және орынды пайдаланылған материал оқушылардың логикалық ойын, байқағыштығын, тапқырлығын, қағылездігін дамытуға ықпал етеді, математикалық білімге қызығушылығын арттырады, кез-келген есепті шығарудың жолдарын іздестіру білігін қалыптастырады. Талдықорған қаласы №13 орта мектебінің педагог-дефектологы Пайдаланылған әдебиеттер:. Қазақстан Республикасындағы Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Астана. 2010ж.2.. Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмысты ұйымдастыру// Әлеуметтік педагог. - 2010, -№1.-15-17б..А.А. Байтұрсынова « Арнайы педагогика: проблемалары мен даму болашағы». Алматы, 2008ж 3.
23 Қараша 2018
2145
9 рет жүктелген
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған