МАҚАЛА

Қызығушылықты ояту сатысында- бүгінгі қарастырғалы тұрған мәселе туралы оқушы не біледі, не айта алады, бұрыннан білетінін еске түсіру, ой қозғап, әсер етер кезеңі болады.

Оқушылар өз топтарында еске түсіріп, талдап, ортаға салады, осылайша шыңдалған ойлауға қадам басады.

Мағынан ажырату сатысында- нақты тақырыпты мұғалім сұрақ- жауап арқылы, өз беттерімен ойларын айтуға, тапсырмалар орындауға бағыттайды.

Ой тоғаныс сатысында- оқушы не үйренгенін қорытып, саралап, оны түсіндіру арқылы білім жинақтайды. әр топ сыни көзбен қарап, баға береді.

І сатыда: «Топтау», «Суретке қарап болжау», «Түртіп алу» (Insert)

ІІ сатыда: «Insert», «Елестету» т.б.

ІІІ сатыда: «Венн диаграммасы», «Қос шеңбер», «Ұқсастық пен даралық», «Галерея шарлау» т.б.

Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төмендегі шаралар орындалуы шарт:

1. 
   Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек.

2. 
   Оқушыларға ойланып – толғануға; Ойын ашық айтуға рұқсат беру.

3. 
   Әр – түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.

4. 
   Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс- әрекетін қолдау.

5. 
   Кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға аналдырмау.

6. 
   Оқушылардың бір- бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.

7. 
   Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.

Ал оқушылардың осыған байланысты:

• 
  сенімділікпен жұмыс жасау;

• 
  бар ынтасымен оқуға берілу;

• 
  пікірлерді тыңдау, құрметтеу;

• 
  өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет.

Тек сонда ғана олар:

• 
  Мен осы мәселе туралы не ойлаймын?

• 
  Осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы осы мәселе туралы білетініме сәйкес пе?

• 
  Маған бұл жаңа ойлар, идеялар қаншалықты әсер етті?

Деген сауалдар төңірегіндей ойлауға үйренеді.

Жоба 80- ге жуық стратегиялардан тұрады.

Педтехнологияларды зерттеушілер пікірін тұжырымдасақ, педагогикалық технологияларға сипаттама беру және талдау үшін төмендегідей белгілер ескерілуі тиіс:

1. 
   педагогикалық технологияның қабылданған технологиялар классификациясына сәйкестендірілуі немесе теңестірілуі;

2. 
   технология атаулының оқыту жүйесіндегі идеясын, негізгі сапасын, ақырында оқу- тәрбие үрдісін қазіргі заманға сай жетілдіретін негізгі бағытын бейнелейтіндей болып келуі;

3. 
   тұжырымдық бөлімнің болуы, білім беру үрдісіндегі оқушы позициясының есепке алынуы;

4. 
   бағдарламалық- әдістемелік қамтамасыз етілуі.

Ал педагогикалық технологияны сараптау мен бағалаудың ең басты өлшемі болып оның тиімділігі, нәтижелілігі және қазіргі заманға лайықтылығы мен жаңашылдығы есептеледі.

Жаңа технологияларды енгізу барысында бастауыш сынып мұғалімі нені білуі керек?

1. 
   Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселелерді;

2. 
   Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;

3. 
   Жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;

4. 
   Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс- тәсілдерді;

5. 
   Оқушыларды жаңа технологияда үйрету әдісі.

Мұғалім не істей алу керек?

1. 
   Оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыру;

• 
  Дамыта оқыту бағытында;

• 
  Модульдік курс үшін;

• 
  Әлеуметтендіру бағытында;

• 
  Ұжымдық жүйедегі оқыту;

• 
  Басқа да технологиялар үшін.

2. 
   Күнтізбелік- тақырыптық жоспарлау;

3. 
   Әр сабақты жоспарлау;

4. 
   Жаңа технология бойынша жүргізілетін әртүрлі типтегі сабақ жоспарларын жасау;

5. 
   Оқу модулін құрастыру;

6. 
   Модуль бойынша оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалды дайындау;

7. 
   Модульдерге байланысты оқушыларға арналған өзіндік тапсырмалар құрастыру;

8. 
   Оқушылардың топтық жұмысы үшін берілетін тапсырмаларды дайындау;

9. 
   Оқу жобаларының мазмұнын анықтау.

Мұғалім қандай іс- әрекетті дұрыс ұйымдастыруы қажет?

1. 
   Жаңа технологияда пайдаланатын жекелеген әдістер мен тәсілдерді қолдану;

2. 
   Әртүрлі типтегі сабақтарды өткізу;

3. 
   Өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің жасырын себептерін анықтау.

Сөйтіп, қорыта айтқанда, жекелеген оқу- тәрбие бағытында мектептің ілгері дамуы ескірген, тиімсіз әдістерден арылып, бүгінгі өмірге сай жаңа технологияларды қолдануға тікелей байланысты. Бұл үрдісті ұйымдастыру: біріншіден, педагогикалық технологиялар банкіне, яғни олармен қамтамасыз етілуге, екіншіден педагогикалық технологияларды таңдай білуге, үшіншіден оны іске қосу механизміне негізделеді.

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан- жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің зейін- зерделік, кәсіптік, адамгершілік және басқа да көптеген қасиеттерінің қалыптасыуна игі әсерін тигізеді, өзін- өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі

5-дәріс. Оқу тәрбие процесіне модульдік оқыту технологиясын енгізу тиімділігі.
Білім беру саласында жиі көтеріліп жүрген мәселелердің бірі- оқушылардың өзін- өзі басқаруға үйрету, жеке тұлға ретінде жан- жақты дамыту. Оқушы санасына білімді жүйелі түрде меңгеруіне және оқушының қабілет деңгейлерін дамытуда М.М. Жанпейісова «Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде» еңбегінің маңызы ерекше екені мәлім.

Жаңа технология әдістері оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттырып, өз бетімен жұмыс істеуге, қорытындылар жасауға, жүйелі білім алуға жетелейді. Өйткені, модульдің оқыту технологиясында оқытудың әртүрлі белсенді формаларын (топтық, жеке топтық, диспуттар т.б.) қоладнуға мол мүмкіндіктері бар.

Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі- оның білімді меңгеруге емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық үрдістерді, яғни, жадының алуан түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағыдайлар арқылы дамытуға, сондай- ақ тұлғаның қауіпсіздігін, өзін- өзі бекіту, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға белсенді сөздік қорын (ауызша және жазбаша түрінде) дамытуға бағытталуы.

Бұл технологияның тағы бір ерекшелігі- дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады.

Модуль дегеніміз- қандай да бір жүйенің, ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлімі. (С.И. Ожегов)

Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады.жаңа технология әр түрлі пәннің оқытушыларына жұмыс істеу ерекшелігіне, әдістемелік тәжірибелерісіне шығармашылықпен қарауына, жаңашыл тәжірибелерін және әдістемелерін кең пайдалануға мүмкіндік береді.

Оқу модулі оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен: кіріспеден, сөйлесі бөлімінен және қорытынды бөлімінен тұрады.

Әр оқу модулінде сағат саны әр түрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе бөлінген сағат санына байланысты.

Оқу модулінің ерекшелігі- жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе және қорытынды бөлімдерге 1-2 сағат беріледі. Барлық қалған уақыт сөйлесу бөлімінің меншігінде болады.

Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның мақсат- міндеттерімен таныстырады. Сонан соң мұғалім осы оқу модулінің барлық уақытына есептелген оқу материалдарын қысқаша (10- 20 минут ішінде) сызба, кесте және т.б. белгілік үлгілерге сүйене отырып түсіндіреді.

Сөйлесу бөлімінде танымдық үрдіс сыныпты 2-6 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылған.

Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру әртүрлі белсенді формаларды қолдану- оқытудың міндетті шарты болып табылады.

Оқу модулінің Сөйлесу бөлімінде оқушылар білімін бағалаудың дәстүрлі бес балдық жүйесін емес, тоғыз балдық жүйе қолданылады, бұл оқушыларға бір деңгей тапсырмаларынан екіншісіне жеңіл, көңіліне қояу түсірмей өтуге мүмкіндік береді, өйткені әр деңгей ауқымында «өте жақсы», «жақсы» немесе «қанағаттанарлық» баға алуға болады.

І деңгей тапсырмалары дарындылықтың екі түріне- интеллектуалдық және креативтік дарынды балаларға арналған.

Үшінші «жеңілдетілген» деңгей тапсырмаларын орындау білім деңгейі төмен оқушыларға кейіннен жоғарырақ деңгей тапсырмаларына көшуге мүмкіндік береді. Тапсырмаларын оқу модулінің орта кезінде- ақ орындап болған оқушылар, қалауы бойынша мұғалімге көмекші бола алады. Олар кеңесшілер, жүргізушілер т.б. рөлдерді атқара алады.

Оқу модулінің сөйлесу бөлімі оқушылардың өзін- өзі оқытуына және өзін- өзі бағалауына, бірін- бірі оқытуына және бірін- бірі бағалауына құрылған. Бұл әрбір оқушы үшін тек үш деңгейлік тапсырмалар ғана емес, олардың үлгі жауаптарын да даярлау арқылы іске асырылады.

Бұл технологияның маңызды шарты- оқушылардың кез- келген ғылыми көздерді, оқулықтарды, оқу құралдарын пайдалануына болатындығы, сондай- ақ ұйымдастырушы, көмекші, кеңесші ретінде мұғалімнен жедел кеңес ала алатындығы.

Сөйлеу бөлімі сабақтарының ұйымдастырылу формасы бойынша әр оқушы өзінің қалай және немен шұғылдануы тиіс, сабақ барысында не істеуі керек екенін біледі, өйткені мұғалім балаларды сабақтың ережелерімен (егер ол оқыта үйрету ойыны болса) немесе оның құрылысымен және жүру барысымен алдын ала таныстырады.

Оқу бөлімінің қорытынды бөлімі- бақылау. Егер сөйлеу бөлімінің барлық сабақтарында оқушылардың бір- біріне көмегі, бірін- бірі оқыту, түрлі ғылыми көздерді пайдалануы құпталып келсе, енді қорытынды бөлімде оқушы өзінің сөйлеу бөлімінде алған білімін, білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсетуі тиіс.

Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ, шығарма немесе диктант оқу пәнінің ерекшелігіне орай қолданылып, оқу модулінің осы қорытынды бөлімінде беріледі.

Оқушылардың тақырып немесе тару бойынша білімін, білігін, дағдысын бағалауда оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімінде алған бағалары қойылады.

Егер сөйлеу бөлімінде оқушыларға үш деңгейдегі («жеңілдетілген» стандарт, «стандартты», «стандарттан жоғары») тапсырмалар ұсынылса, қорытынды бөлімде барлық оқушыларға бірдей мемлекеттік білім стандартына сай тапсырмалдар беріледі.

Модульдік оқытудың сөйлесу бөлімінде ойындар кеңінен пайдаланылады. Сөйлесу бөлімінің 1,2,3 сабақтарында «Қарлы кесек» ойынында оқушылар тақырыпты көру, оқу, сөйлесу арқылы меңгеріп, 3,4,5 сабақтарында «Брейн- ринг» ойыны арқылы тақырыпты қай деңгейде меңгергенін анықтаймыз. Ол үшін оқушылар деңгейлі тапсырмалар орындайды.

Модульдік оқыту технологиясының құрылымы:

• 
  Оқытудың жалпы мақсатын қою;

• 
  Жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;

• 
  Оқушылардың алдын- ала білім деңгейін бағалау;

• 
  Оқу әрекетінің жиынтығы;

• 
  Нәтижесін бағалау.

Модульдік оқыту технологиясының тағы бір ерекшелігі оқушылардың танымдық қызметін арттырады. әрбір оқушының әр сабақта үш күрделілік деңгейде берілген оқу материалын ытңдау, жазу, көру, айту мүмкіндігі болатындай етіп құрылады. Тапсырмаларды қарапайымнан күрделіге қарай кезең- кезеңімен орындау міндетті емес. Оқушыны тапсырманы өзінің орындау мүмкіндігіне қарй таңдауға ерікті.

Модульдік оқыту технологиясының негізгі тұжырымдамасы, М.О.Т. жұмыс істеу үшін қажетті алғышарттар, М.О.Т- сын оқу- тәрбие үрдісіне енгізу жолдары көрсетілген кестелер төменде келтірілген.

М. О. Т. Тұжырымдамасы

О. Т. жұмыс істеу үшін қажетті алғышарттар

Мониторингтік басқару жүйесі, мұғалімдердің білімі мен біліктілік сапасы, кәсіби деңгейі және мониторингтік бақылау: сыныптар бойынша, пән бойынша тоқсандық есеп, жылдық өсу деңгейі бойынша

Модульдік технологиясын оқу- тәрбие үрдісіне енгізу жолдары

Осы технологиямен жұмыс істеген әрбір бастауыш сынып оқушысы кез- келген материалды дидактикалық тұрғыдан талдай білуге, матеиралды топтай отырып, қорытындылау, ең негізгісі мен маңыздысын ажырата алуға қалыптастыратындығын байқадық. Яғни, оқушылар осы технология барысында сөздік, энциклопедия, анықтамалық алғы сөздермен жұмыс жүргізе білуді үйренеді, баспа және жалпыға бірдей ақпаратық- техникалық құралдарды (үнтаспа, теледидар, компьютер т.б.) пайдалана білуге және картотека, жоспар, реферат құра білуге дағдыланады. Оқушылардың білім- білік дағдылары: өз ойын әдеби тілмен жеткізе отырып, ғылыми сөздерді пайдалана алу, аудитория алдына шығып сөйлеу, өз сөзінің жоспарын жаза білу, сұрақ қою арқылы нақты дәлелдермен тыңдаушының көзін жеткізе білулері жақсы қалыптасады. Осы тұрғыдан келгенде бұл технологияның мектеп оқушылары үшін үлкен маңызы бар.
6-дәріс. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
"Сыни ойлау" анықтамасына еш келмейтін ойлаудың үшінші түрі - ол шығармашылық немесе кекейкесті ойлау. Сонымен сыни тұрғыдан ойлау үш бөліктен түрады:

Біріншіден, сыни тұрғыдан ойлау өзіндік және жеке ойлау болып табылады. Ал сабақ сыни тұрғыдан ойлау принциптеріне негізделетін болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін және бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Біз үшін басқа біреу сыни ойлай алмайды, біз барлығын өзіміз үшін жасаймыз. Сонымен қатар ойлау өзіндік сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық болып есептеледі. Өз бастарымен жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек. Мысалы оқушылар мұғалімнің айтқанын жаттанды түрде қайтып айтып беруі мүмкін.

Сыни тұрғыдан ойлауда идеяның ерекше болуы міндетті емес:біздің басқа біреудің идеясы мен нанымын өзіміздікі етіп қабылдауға толық құқымыз бар. Біз тіптен, басқаның пікірімен келісуіміз керек болады да, бұл біздің құқымызды дәлелдейді. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен жиі келісе бермейді.

Екіншіден, ақпарат сыни тұрғыдан ойлаудың соңғы емес, бастапқы пункті болып табылады. Білім адамның сыни ойлауы онсыз мүмкін болмайтын дәлелдемелерді тудырады. Кейде "басында түк жоқ болса ойлау қиын болады" деп айтып жатады ғой. Терең ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар, мәліметтер секілді көптеген "шикізаттарды" өңдеу керек болады. Кейбір оқушылар өздерінің үйренгендерін көп есіне сақтай алмайды. Сондықтан оларға ескіден жаңаға жол салу керек. Дегенмен де мұғалімнің жұмысы тек сыни тұрғыдан ойлауға шектеліп қалмайды оқушылар ең қиын деген түсініктерді қабылдап, әр түрлі мәліметті естерінде сақтауға дағдыланады. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету - мұғалімнің көп жақты жұмысының бір бөлігі ғана. Кез келген жаста сыни тұрғыдан ойлауға болады: бұл үшін тек студенттердің ғана емес, бірінші сынып оқушыларының да тәжірибелері мен білімдері жеткілікті.

Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тумысынан білуге құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ, оның не екенін білуге құмартамыз. Дегенмен нағыз таным үрдісі өзінің кез келген кезеңінде мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.

Төртіншіден, сыни тұрғыдан ойлау көңілге қонымды дәлелге ұмтылады. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің жолын өзі іздеп табады да, сол шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі. Ойымызды қорыта келсек: инновация жаңалық енгізумен байланысты. Бірақта зерттеушілердің айтуы бойынша кез-келген жаңалық әрқашанда да жоғары нәтиже көрсете бермейді.

Бүгінгі таңда әрбір жаңашыл ұстаз үшін оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының кез келген стратегиялары құнды, әрі бағалы. Бұл стратегиялар оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, ұстаздың тығырыққа тірелетін сәттерінен арылтады. Сабақтарда екі түрлі түсініктеме күнделігі, жұппен жұмыс жасалу керек. Сұрақ қою, ой шақыру, білім көпірі, бес жолды өлең, еркін жазу, білемін, үйренгім келеді, білгім келеді, Венн диаграммасы, пікірталас, ортаға салыңыз, Болжау, Автор орындығы, т.б.стратегияларын оқушылардың мотивациясын оятып, ынталандыра түсері сөзсіз. Сонымен қатар бұл стратегиялар оқушының көзқарасын, түсінігін дамыта түседі, жалықтырмайды. Әсіресе мінезі тұйық, өз ойын еркін жеткізе алмайтын оқушыларға аты аталған стратегиялар үлкен әсер етіп, өзгеріс әкеледі. Оны күнделікті сабақтардан аңғаруға болады. Оқушыға сеніммен қарап, ой еркіндігі мен пікір айту еркіндігін берсең өз тұжырымын қорғай білу, өз ойын, көзқара