Орта мектептегі ағылшын тілі сабақтарында жекелендірілген оқу материалдарын жасау құралы ретінде жасанды интеллекті пайдалану

Орта мектептегі ағылшын тілі сабақтарында жекелендірілген оқу
материалдарын жасау құралы ретінде жасанды интеллекті пайдалану

Автордың толық аты-жөні:
Казбекова Айгерим Бигалиевна
«Академик Е. А. Бөкетов атындағы
зерттеу университеті» шетел тілдер
факультетінің студенті.
Электронды пошта: aiger.0538@gmail.com

Аңдатпа: Бұл мақалада орта мектепте ағылшын тілін үйрену процесінде
оқушылардың жеке қажеттіліктеріне бейімделген оқу материалдарын жасау
үшін жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын қолдану әлеуеті
қарастырылады. Орта мектеп оқушыларының психикалық және жас
ерекшеліктері, сондай-ақ ЖИ ұсынатын білім беру артықшылықтары
талқыланады. ЖИ-ті білім беру процесіне енгізудің теориялық негіздеріне
және оның оқушылардың оқу жетістіктері мен мотивациясына әсері туралы
гипотезаға баса назар аударылады.

Кілт сөздер: жасанды интеллект, жеке оқыту, ағылшын тілі,
интеллектуалды мұғалім, орта мектеп, білім беру материалдары.

Кіріспе
Жекелендірілген оқыту - бұл әр оқушының оқу тәжірибесін бейімдеумен
айналысатын білім берудегі тәсіл. Барлығына бірдей оқыту әдістері мен
материалдарын қолданудың орнына, ол әр оқушының жеке қажеттіліктерін,
қызығушылықтарын және оқу қарқынын ескереді.[1]
Қазіргі әлемде білім беру практикасы қарқынды дамып келе жатқан
технологиялар мен оқушылардың қажеттіліктерінің өзгеруінен айтарлықтай
қысымға ұшырайды. Жасанды интеллект (ЖИ) бейімделген оқу

материалдарын жасауға жаңа мүмкіндіктер ашатын білім беру саласындағы
маңызды құралға айналуда. Бұл әсіресе шет тілдерін оқыту контекстінде
байқалады, мұнда оқытудың сәттілігі көбінесе оқушылардың жеке
ерекшеліктеріне, олардың дайындық деңгейіне және мотивациясына
байланысты. Ағылшын тілінің жаһандық контексте маңыздылығын ескере
отырып, оны оқытудың инновациялық тәсілдерін енгізу барған сайын қажет
болып келеді.
Қазіргі уақытта бес-он жыл бұрынғыға қарағанда ағылшын тілін оқытуда
жасанды интеллектті қолдану бойынша көбірек зерттеулер жүргізілуде, бұл
қол жетімді жасанды интеллект құралдарының жақында өсуін және
халықтың жасанды интеллектке деген қызығушылығын көрсетеді.[2]
Негізгі бөлім
Жасанды интеллект: машиналық оқыту, табиғи тілді өңдеу және
нұсқаулық жүйелер сияқты бірқатар технологияларды қамтиды. Бұл
құралдар оқушылардың бірегей қажеттіліктері мен қалауларына сәйкес
келетін жекелендірілген білім беру материалдарын жасауға мүмкіндік
беретін деректердің үлкен көлемін талдауға қабілетті. Мысалы, машиналық
оқыту жүйелері оқушылардың оқу материалдарымен қалай әрекеттесетіні,
қандай тапсырмалар оларға қиындық тудыратыны және қандай тақырыптар
үлкен қызығушылық тудыратыны туралы ақпаратты өңдей алады. Бұл
мұғалімдерге сабақтар мен тапсырмаларды дәлірек бейімдеуге мүмкіндік
береді.
ЖИ қолдайтын жекелендірілген оқытудың бірнеше маңызды
артықшылықтары бар:
Біріншіден, бұл әр оқушының дайындық деңгейі мен ассимиляция
қарқынын ескеруге мүмкіндік береді. Дәстүрлі оқытуда бір оқушы
материалды басқаларға қарағанда тезірек игеретін жағдай жиі кездеседі, бұл
оқуға деген қызығушылық пен мотивацияның төмендеуіне әкеледі. ЖИ бұл
мәселені оқушының қазіргі білімі мен дағдыларына сәйкес келетін
бейімделген тапсырмаларды ұсыну арқылы шешуге көмектеседі. Мысалы,

Khan Academy студенттердің оқу процестерін жекелендіру үшін жасанды
интеллектті бағдарламаларына біріктіреді, алгоритмдерді жеке оқу
үлгеріміне байланысты тапсырмалар мен сабақтарды бейімдеу үшін
қолданады.[3]
Екіншіден, білім беру процесінде ЖИ қолдану оқушылардың
мотивациясын арттыруға ықпал етеді. Бейімделген материалдар ойын
элементтерін, интерактивті тапсырмаларды және кері байланыс жүйелерін
қамтуы мүмкін, бұл оқу процесін қызықты әрі интерактивті етеді. Зерттеулер
көрсеткендей, заманауи технологиялар арқылы оқу процесіне қатысатын
студенттер пәнді үйренуге көбірек қызығушылық танытады және жақсы
нәтиже көрсетеді. Осылайша, ЖИ оқу сапасын жақсартып қана қоймайды,
сонымен қатар студенттердің оқу процесіне қанағаттануын арттырады.
Орта мектеп оқушыларының психикалық және жас ерекшеліктерін
ескеру де маңызды. Бұл жаста студенттер өзін-өзі тани бастайды және
өздерінің білім беру қажеттіліктерін түсіне бастайды. Олар тәуелсіздікке
ұмтылады және оқу үдерісінен үлкен өзектілік пен шынайы өмірмен
байланысты күтеді. Психологиялық зерттеулер көрсеткендей, оқытуға жеке
көзқарас нәтижелерді айтарлықтай жақсартады және пәнге деген
қызығушылықты арттырады. Оқушылар білім беру процесіне сыни
көзқараспен қарайды және оның практикалық құндылығын көргісі келеді.
Жасанды интеллект жүйелері оқушылар, олардың қабілеттері мен жұмыс
стилі туралы тиісті деректерді жинауға мүмкіндік береді. Содан кейін оны
болашақ оқу үлгерімін болжау үшін ғана емес, сонымен қатар тиімді
дараланған (оқушыға бағытталған) білім беруді шынымен мүмкін ету үшін де
пайдалануға болады.[4]

ЖИ көмегімен орта мектеп оқушыларына ағылшын тілін үйренуге
көмектесетін жекелендірілген оқу материалдарының көптеген түрлерін
жасауға болады. Мұнда бірнеше мысалдар келтірілген:

1. Бейімделу жаттығулары мен тапсырмалары
ЖИ негізіндегі платформалар әр оқушының білім деңгейі мен үлгеріміне
сәйкес келетін тапсырмаларды жасай алады. Мысалы, грамматикалық
жаттығулар немесе сөздік тапсырмалар автоматты түрде бейімделеді, сәтті
орындалған кезде күрделене түседі және қателер болған кезде жеңілдетіледі.
Бұл тәсіл студенттерге тілдегі әлсіз жақтарымен жұмыс істеуге көмектеседі.
Мысалы: IXL (ixl.com), Smart Sparrow (smartsparrow.com).

2. Жеке мәтіндер мен аудио
ЖИ оқушылардың қызығушылықтары негізінде оқу материалдарын жасай
алады. Мысалы, жүйе студентті қызықтыратын тақырыптар бойынша
мақалалар, әңгімелер, және ағылшын тіліндегі аудио құра алады немесе
таңдай алады, мейлі ол спорт, технология, өнер және т.б. бұл тілді үйренуге
деген ынта мен қызығушылықты арттырады. Мысалы: Newsela
(newsela.com), Lingua.ly (lingua.ly).

3. Чатботтармен интерактивті диалогтар
Duolingo сияқты табиғи тілді өңдеу жүйелері диалогтарда тәжірибе
жасауға мүмкіндік береді. Жасанды интеллектке негізделген чатботтар
оқушы ағылшын тілінде сөйлеу дағдыларын дамыта алатын, кері байланыс
пен жақсарту бойынша ұсыныстар ала алатын тірі қарым-қатынасты
модельдейді. Мұндай боттар сөйлесу тақырыптарын тілді меңгеру деңгейіне
және оқушының қызығушылығына қарай реттей алады. Мысалы: Duolingo
(duolingo.com), Replika (replika.ai).

4. Интерактивті грамматикалық және лексикалық платформалар
ЖИ негізіндегі платформалар оқушылардың қателіктерін талдай алады
және нақты қателерді түзету үшін тапсырмаларды ұсына алады. Мысалы,
егер студент етістіктің шақтарын үнемі шатастырса, жүйе осы тақырыпқа
қатысты тапсырмаларға назар аударады, бұл білімді біртіндеп нығайтуға

және грамматиканы меңгеру деңгейін арттыруға көмектеседі. Мысалы:
Grammarly (grammarly.com), Quizlet (quizlet.com).

5. Нақты уақыттағы кері байланыс және түзету
ЖИ жүйелері мұғалімнің бағасын күтпестен тілдік дағдыларды
жақсартуға көмектесетін айтылым, грамматика немесе мәтін құрылымы
сияқты жедел кері байланыс бере алады. Бұл функция жазбаша жұмыстарды
орындау кезінде және ауызша тәжірибе кезінде пайдалы. Мысалы: Elsa
Speak (elsaspeak.com), Google Docs.

Осы тақырыптың төңірегінде Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды зерттеу
университетінің, шетел тілдер факультетінің 4-курс студенттерінен
сауалнама жүргізілді. Сауалнама атауы: “Ағылшын тілі сабақтарында
жекелендірілген оқу материалдарын жасау үшін ЖИ пайдалану”. Жалпы
сауалнама 10 сұрақты қамтыды. Оқытудағы ЖИ маңыздылығы туралы сұрақ
ең танымал болды: 85% респонденттер ЖИ білім беру процесінің сапасын
жақсартуға қабілетті, маңызды құрал екенін атап өтті.
Студенттер негізгі қиындықтарды техникалық және интеграциялық
мәселелерден көреді, бұл мұғалімдер мен оқушылар үшін қол жетімді және
қарапайым ЖИ-тің қажеттілігін көрсетеді. Тұтастай алғанда, нәтижелер
студенттердің оқу процесін жекелендірілген және ынталандыратын етіп
қабылдайтынын және күтетінін көрсетеді, бұл әсіресе жоғары сынып
оқушыларына ағылшын тілін оқытуда маңызды.

Қорытынды
Жасанды интеллект жекелендірілген оқу материалдарын жасауға арналған
қуатты құралдарды ұсынады, бұл орта мектепте ағылшын тілін оқытудың
жаңа перспективаларын ашады. ЖИ-ті білім беру процесіне енгізу
оқушылардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру және білімді тереңірек
игеруге ықпал ету арқылы білім сапасын едәуір арттыра алады. Жасанды

интеллект технологияларын қолдану студенттердің тілді үйренуге және
олардың дағдыларын дамытуға ынталандыратын динамикалық және
қатысатын білім беру ортасын құруға әкелуі мүмкін.
Бұл тақырыпты одан әрі дамытудың маңызды қадамы білім беру
процесінде ЖИ-ті қолдану ерекшелігін және оның оқушылардың үлгеріміне
әсерін зерттеуге бағытталған қосымша зерттеулер жүргізу болады. Бұл оқу
процесін оңтайландыру және жоғары нәтижелерге қол жеткізу үшін
пайдаланылуы мүмкін ең тиімді стратегиялар мен тәсілдерді анықтайды.

Пайдаланған әдебиеттер:
1. Techopedia. Transforming Education: AI-Powered Personalized Learning
Revolution [Электрондық ресурс]. URL:
https://www.techopedia.com/transforming-education-ai-powered-personalized-
learning-revolution
2. British Council. Artificial intelligence and English language teaching: Report
updated July 2024 / British Council. – Лондон, 2024ж. – 16 б.
3. IEEE Spectrum. How AI Can Personalize Education [Электрондық ресурс].
URL: https://spectrum.ieee.org/how-ai-can-personalize-education
4. Danesi, M. AI in Foreign Language Learning and Teaching: Theory and Practice
/ M. Danesi. – Hauppauge: Nova Science Publishers, 2024ж. – 38 б.