Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуда тиімді инновациялық әдіс-тәсілдер.

Жиренбаева Гаухар Оналбаевна

Түркістан облысы, Жетісай ауданы

«№44 “Жаңа дала” жалпы білім беретін мектеп» КММ

Математика пәнінің мұғалімі

Е-mail: gaukhargokha@mail.ru

Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуда тиімді инновациялық әдіс-тәсілдер.

А ннотация. Бұл мақалада математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған тиімді инновациялық әдіс-тәсілдер қарастырылады. Функционалдық сауаттылық – білім алушылардың алған білімдерін күнделікті өмірде тиімді қолдана білу қабілеті. Оқытудың заманауи әдістерін пайдалану оқушылардың логикалық ойлауын, есеп шығару дағдыларын және пәнге деген қызығушылығын арттырады. Мақалада белсенді оқыту әдістері, проблемалық оқыту, жобалық жұмыс және цифрлық технологияларды қолдану сияқты тәсілдерге ерекше назар аударылады. Бұл әдістер оқушылардың өз бетінше ойлауын дамытып, практикалық дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді.

Түйінді сөздер: математика, функционалдық сауаттылық, инновациялық әдістер, белсенді оқыту, цифрлық технологиялар.

Кіріспе. Қазіргі заманғы білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту және оларды алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету. Әсіресе, математика пәні оқушылардың логикалық ойлауын, талдау жасау қабілетін және проблемаларды шешу дағдыларын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

Функционалдық сауаттылық – бұл тек теориялық білімді меңгеру ғана емес, сонымен қатар оны шынайы өмірлік жағдайларда қолдану қабілеті. Сондықтан мұғалімдерге дәстүрлі оқыту әдістерін инновациялық тәсілдермен үйлестіре отырып, оқушылардың белсенділігін арттыру және олардың пәнге деген қызығушылығын ояту міндеті қойылады.

Осы зерттеуде математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ететін тиімді инновациялық әдіс-тәсілдер қарастырылады. Интерактивті оқыту, жобалық жұмыс, проблемалық оқыту және цифрлық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың білім сапасын арттырудың жолдары талданады.

Негізгі бөлім

Функционалдық сауаттылықты дамыту және өмірмен байланыстыра білу.

Функционалдық сауаттылықты дамыту заман талабы. Себебі қазіргі таңда оқушыларды таңқалдыру өте қиын. Бұдан шығатын қорытынды сабаққа оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін міндетті түрде әр тақырыпты, есептерді өмірмен байланыстырып отыруы қажет. Жас ұрпақ әр пәннің оның ішіндегі математиканың өмірмен тығыз байланыста екенін және болашақта үлкен істер атқару жолында ауадай қажет болатынын түсінуі шарт. Осы тұрғыда сабағымда топтық, жұптық жұмыста өмірмен байланысатын математикалық сауаттылық есептерін беріп отырамын.

Жазғы демалыс жақындап қалғандықтан оқушыларды қызықтыру және демалыстарын материалдық тұрғыдан тиімді ұйымдастырулары үшін демалыс туралы проблемалық есеп құрастырып ұсындым.

Мысал: Абай жазғы демалыс кезінде әке-шешесімен бірге Бурабайға бармақшы болды. Олар Бурабайға дейін не автобуспен, не жүрдек пойызбен, не өз жеке көліктерімен бара алады. Автобуспен барғанда билет әр адамға 5460 теңге. Жүрдек пойызбен барса билет құны ересек адамға 6442 теңге, ал балаға оның 50%-ін құрайды. Олардың көліктері 100 км-ге 9л жанармай жұмсайды. Бурабайға дейінгі жолдың ұзындығы 900 км құрайды. 1 литр АИ-95 жанармайдың бағасы 155 теңге.

1-тапсырма: Абай Бурабайға аке-шешесімен бірге пойызбен барғанда төлейтін жолақы құнын табыңыз.

Шешуі: Поезбен бару бағасы: (6442*2+3221)=16105 теңге

2-тапсырма: Абайдың отбасы мүшелері үшін Бурабайға жеке көлікпен бару бағасы пойызбен бару бағасымен тең болуы үшін пойыздың билет құны неше процентке арзандауы керек?

Шешуі: Жеке көлікпен бару бағасы: 81л*155теңге=12555 теңге, Поезбен бару бағасы: (6442*2+3221)=16105 теңге, Поезбен бару бағасы 12555 теңге болуы үшін 22% арзандату қажет.

3-тапсырма: Абайдың отбасы мүшелері үшін автобуспен жүру бағасы жеке көлікпен жүру бағасына тең болу үшін автобустың билет құны қанша болуы керек?

Шешуі: Автобуспен бару бағасы 12555 теңгені құраса демек бір билеттің бағасы 4185 теңгені құрайды.

4-тапсырма: Абайдың ата-анасымен Бурабайға бару бағасының ең қымбат және ең арзан нұсқаларының айырмасын табыңыз.

Шешуі: Ең қымбат автобуспен бару бағасы-16380 теңге, ең арзаны жеке көлікпен бару бағасы-12555 теңге. Ал екеуінің айырымы 3825 теңгені құрайды.

Бұл есепті бағалау барысында мына критерийлерді басшылыққа аламыз:

Кесте 1

Қ/с	Бағалау критерийлері
1	Ересектер мен баланы ескеріп жол ақысын есептейді
2	Жеке көлікпен бару бағасын табады
	Поезбен бару бағасын табады
	Неше пайызға арзандату керектігін табу үшін пропорция құрады
3	Автобуспен бару бағасын жеке көлікпен бару бағасына алмастырып бір билет құнын есептейді
4	Ең қымбатынан арзанын алып айырымын табады

Мұндай мәтіндегі есептер сыныптағы барлық оқушының қызығушылығын тудыратынын байқадым. Топтар есеп шығару барысында өздерін Абайдың отбасының орнына қойып ойланып тапқыр жауап бере білді. Оған қоса жазғы демалысқа жолға шығуға қандай көлік тиімді екенін білді.

Сонымен, қорыта айтқанда оқушылардың математикалық сауаттылықтарын қалыптастыру мәселесі бүгінгі таңда мектептеріміздің және мемлекетіміздің білім саласында тұрған басты мәселенің бірі болып табылады. Себебі, оқушы кез-келген сабаққа деген қызығушылығы болмаса, онда оның алған білімі тұрақты болмайды.  Осыған байланысты ғылымдар былай дейді: «Математика оқыту әдісінде алуан-түрлі жетілдірулер болғанымен шәкірттер үшін математика әрдайым қиын пән ретінде тарихта қала береді». Сондықтан да математиканы дамыта оқыту күн тәртібінде ең бірінші тұрған мәселе. Ұстаз қандай әдіс-тәсіл қолданса да мақсаты біреу, ол оқушыларға тиянақты да сапалы білім беру.

Олай болса, А.П.Конфоровичтің «Математиканың қорғанын тек күштілер мен батырлар ғана бұза алады» деген сөзін ұстана отырып, жалықпай, үлкен төзіммен, алдымызға келген шәкірттерге олардың жеке тұлға болып қалыптасуына, жақсы тәрбие, терең білім беру үшін аянбай еңбек ете берейік.

Қорытынды.

Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту – қазіргі білім беру жүйесінің өзекті мәселелерінің бірі. Оқушылардың алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана білуі олардың білім деңгейінің жоғары екенін көрсетеді. Зерттеу барысында белсенді оқыту әдістерінің, жобалық және проблемалық оқыту тәсілдерінің, сондай-ақ цифрлық технологияларды пайдаланудың тиімділігі анықталды.

Инновациялық әдістерді жүйелі түрде қолдану оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытып, олардың өз бетімен шешім қабылдау дағдыларын жетілдіреді. Сонымен қатар, бұл тәсілдер олардың математикаға деген қызығушылығын арттырып, білім сапасын жақсартады. Сондықтан мұғалімдерге дәстүрлі оқыту әдістерін жаңашыл технологиялармен үйлестіре отырып, оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған оқыту тәсілдерін кеңінен енгізу ұсынылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. ҚР Білім және ғылым министрлігі. (2012). Қазақстандағы орта білім мазмұнын жаңарту бағдарламасы. – Астана.

2. Құдайбергенова К.С. (2016). Функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың педагогикалық негіздері. – Алматы: Рауан.

3. Жанғазинова Р.А. (2018). Математиканы оқытуда инновациялық әдістерді қолдану. – Нұр-Сұлтан: Фолиант.

4. OECD. (2013). PISA 2012 Results: What Students Know and Can Do. Paris: OECD Publishing.

5. Смағұлова А.Б. (2020). Цифрлық технологиялар және олардың білім беру үрдісіндегі рөлі. – Алматы: Ғылым.