Ахметзаки Ж.Қ.

Педагог-психолог

КМҚК «Дәншік» бөбекжай-балабақшасы

Баланың әлеуметтенуі қашан қайда басталады? Әрине бірінші отбасында және балабақшаға келгенде. Балабақшада таныс емес үлкен адамдармен, балалар- мен танысады, мінез-құлық ережелері мен нормала- рын меңгереді. Жаңа жағдайға бала қалай үйренеді? Өкінішке орай балабақшаға бейімделу көбінесе қиын және ауыр өтеді. Бала тамақ ішпейді, ұйқтамайды, балалармен және үлкен адамдармен араласудан бас тартады да, қоршаған ортаға деген қызығушылығы төмендейді, ойыншықтарды ойынға қатыстырмайды. Баланың балабақшаға қиын бейімделу себептері:

• Басқа адамдармен бұрын қалып көрмегендіктен;

• Дәретке өзі отырып үйренбегендіктен;

• Кейбір тамақтарды жеу дағдысы жоқ, мыса- лы қызылша, орамжапырақ, қатты тамақты шәйнап үйренбеген (картоп, нан);

• Балабақшаға жаңадан келген балалар алғашқы аптада 3-4 сағат болады. Көбінесе ата-аналар жұмыс тәртібін айтып, баланы күні бойы балабақшада қалдырады. Осының нәтижесінде күрделі және созыл- малы мәселелер пайда болады.

Балаңызбен үйде сөйлесесіз бе, оны жақсы көретініңіз туралы айттыңыз ба?

Ата-аналардың балаға эмоцияналдық әсері көбінесе жағдайды қиындатады. Әр отбасында бейімделудің үш түрі бар.

• Жеңіл түрі – баланың мінез-құлығы 10-15 күнде қалпына келеді;

• Орташа ауырлық бейімделу 1 айдың ішінде;

• Ауыр бейімделу – 2 айдан 6 айға дейін өтеді.

Қобалжулары қатты ата-аналардың балалары да балабақшаға қиын бейімделеді, өйткені ата-анасының қобалжуын көріп, баланың қорқынышы ұлғая бастай- ды. Осы кезде ата-аналар балаға көмек беруі керек.

Ертеңгілік қоштасуды жеңілдету тәсілдері:

• Баламен тез қоштасып үйреніңіз. Қоштасуды созбаңыз. Бала сіздің қобалжығаныңызды көріп, ты- ныштануы ұзаққа созылады.

• Балыңыз сізге сенсін десеңіз, балабақшаға әкеліп, көрінбей қашып кетпеңіз.

• Балаңызға ұнайтын қоштасу рәсімін ойлап табыңыз және соны қатал ұстаныңыз.

• Балаға анық түсінік беру керек.

Ата-аналар үшін баланың балабақшаға бейімделу туралы кеңес. 2-3 жастағы балалар үшін балабақшаға

бейімделу күрделі құбылыс. Бейімделу уақытында баланың эмоциялық жағдайы көп өзгеріске түседі.

Сондықтан кеңес береміз:

• Үйдегі жағдайды балаңыз келетін топтың күн режимін бірдей етіп ұйымдастыруға жұмыстаныңыз;

• Балабақшаның тамақтану ас мәзірімен танысып баланың үйдегі тамақтануына балабақшада ішетін тамақтар түрін қосыңыз;

• Үйдегі жағдай баланың өзіне-өзі қызмет етудің алғы шарттарына үйрете беріңіз: жуыну, қолын сүрту, шешіну, өз бетімен тамақтану, тамақ ішкенде қасықты пайдалану, горшокқа сұрану;

• Баланың «социялдық көкжиегін» кеңейтіңіз, ауладағы өзімен құрдас балалармен көбірек ойнатыңыз, жолдастарыны қонаққа барсын, әжесіне қонуға қалсын т.с.с.

Осындай тәжірибе жинақтаған бала өз құрдастары мен үлкендер арасында тез үйренісіп, тіл табысатын болады.

• Баламен жағымды эмоционалдық жағдайлар жа- сау қажет, ол көбіне ата-ана жағынан болуы қажет, балабақша туралы, оның өзіне керектігін түсіндіріп балаңызды сүйіп, жиі оған өз мейіріміңізді көрсетіңіз. Есіңізде болсын Сіз осындай жылылық білдірсеңіз Сіздің балаңыз балабақшаға тез бейімделеді. Балаңыздың көзінше балабақша туралы өзіңізді толғандыратын мәселені айтудан аулақ болыңыз.

• Бірінші күні балабақшаға серуенге келген дұрыс, тәрбиешімен танысып, балаңызға жаңа достар табуға, сондай-ақ балаңыздың сүйікті ойыншығын балабақшаға беріп жібергеніңіз абзал.

• Жоспарлаңыз, балабақшаға бірінші кел- ген мезгілде балаңызды бірінші күні – ақ ұзағына қалдырмауды. Балабақшаға жаңадан келген балалар алғашқы аптада 3-4 сағат, одан әрі түске дейін, айдың аяғына таман егер тәрбиеші кеңес берсе күні бойына қалдырылады.

• Кейбір балалар үшін аптаның ортасында жүйкесін тоздырмау үшін «демалыс» алуға болады.

• Бейімделу мерзімінде үйде демалыс кезінде бала- мен көп шұғылдануды қажет етеді, серуен жасау, күн режимін сақтау, эмоциялық жүктемесін түсіру қажет.

• Балабақшаға ауырмай келуі қажет. Ауырудан сақтану үшін түрлі витаминдер пайдалану қажет.

Егер сіздің балаңыз көпшіл, өз жақындарыңыз бен бірге бөтен адамдарды жатырқамаса, ойын кезінде өздігімен ойнай білсе, мінезі ашық, өз құрдастарымен мейірімді болса балабақшаға келген күннен бастап – ақ үйреніп кететін болады.

«МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

* балалық шақтың әртүрлілігін қолдау;

*адамның жалпы дамуындағы маңызды кезең ре- тінде балалық шақтың бірегейлігі мен өзіндік құнды- лығын сақтау.

Мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларын жүзеге

асыру мектеп жасына дейінгі балаларға тән формада

- ойын, танымдық және зерттеу, шығармашылық белсенділікте жүреді. Квест форматындағы білім беру қызметі ҚР ЖМОС ұсынған тұжырымдамаға өте жақсы сәйкес келеді. Бұл педагог пен балалар үшін балабақшадағы өмірді қызықты және ерекше ұйымдастыруға тамаша мүмкіндік болады.

Квест (ағылшын тілінен енген Quest - «іздеу, іздеу

тақырыбы, шытырман оқиғаларды іздеу, рыцарь антын орындау»; бастапқыда - сюжетті құрудың бір тәсілі- қиындықтарды жеңу арқылы кейіпкерлердің белгілі бір мақсатқа саяхаты).

Квест тарихынан. «Нақты» квестің шығу тегі

• бұл компьютерлік ойындар, ойыншылар олардың компьютерлік кейіпкерлері ойынның соңына жетуі үшін басқатырғыштарды, жұмбақтарды шешу арқылы кедергілерді жеңуге мәжбүр болды. Тек осы тапсырмалардың барлығы виртуалды әлемде орындалды. Балаларды оқыту мен тәрбиелеудегі квест-технологиялардың өзі 1995 жылдан бастап кеңінен қолданыла бастады, сол кезде Сан-Диего университетінің білім беру технологияларының профессоры Берни Додж оқу процесінде белгілі бір іздеу жүйесін қолдануды ұсынды, онда аралық кезеңдерден өту арқылы мәселенің шешімін табу керек болды, олардың әрқайсысында қандай да бір әрекетті орындау немесе келесі деңгейге шығудың кілтін табу қажет болды. Ресейде бұл технологиялар 2013 жылы кеңінен қолданыла бастады. Егер біз квест туралы балалар іс-шараларын ұйымдастырудың бір түрі ретінде айтатын болсақ, онда бұл көбінесе командалық ойын, оның ішінде бәсекелестік сипаттағы белгілі бір сюжеті бар әртүрлі тапсырмалар болады. Балалар квесттері білім мен дағдылардың алуан түрлі салаларына қатысты тапсырмалардың болуымен ерекшеленеді. Квест - бұл белгілі бір сюжетті жүзеге асыру арқылы балама нұсқаларды құзыретті таңдау негізінде белгілі бір мәселелерді шешу дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін мұғалім мен балалардың өзара әрекеттесу формасы.

Тапсырмалар мазмұны мен мәні жағынан әр түрлі болуы мүмкін: Шығармашылық, белсенді, зияткерлік және т.б. Квесттер жабық кеңістікте де (топ, балабақша бөлмесі), көшеде де, табиғатта да жүргізілуі мүмкін.

Квест барысында балалардың барлық білім беру салалары бойынша дамуы жүреді және әр түрлі іс- шаралар жүзеге асырылады:

• ойын;

• коммуникативті;

• танымдық-зерттеу;

• қозғалтқыш;

• бейнелеу;

• музыкалық;

• дамытушылық (ойын барысында білім беру мотивациясы артады, шығармашылық қабілеттер мен жеке жағымды психологиялық қасиеттерді дамытады, зерттеу дағдыларын қалыптастырады, балалардың өзін-өзі тануы жүзеге асады);

• тәрбиелік (құрдастарымен өзара әрекеттесу, төзім- ділік, өзара көмек дағдылары қалыптасады, ұйым- шылдық пен достық атмосферасы артады, дербестікті, белсенділікті және бастамашылдықты дамытады).

Квест - нақты дидактикалық тапсырмасы, ойын жоспары бар, міндетті түрде көшбасшысы (тәлімгер), нақты ережелері бар, балалардың білімі мен дағдыларын арттыру мақсатында жүзеге асырылатын технология.

Квест-ойындардың түрлері Қатысушылар саны бойынша:

• жеке;

• топтық.

Мазмұны бойынша:

• сюжеттік;

• сюжеттік емес.

Сюжеттер құрылымы бойынша: Сызықтық, квесттің негізгі мазмұны тізбек бойынша құрылған. Бір тапсырманы дұрыс шешсеңіз-келесісіне өтесіз, және осылай мәреге жеткенше алға жылжисыз;

Шабуылдау, қатысушылар тапсырма, оны шешуге тұспалдар алған кезде, көбінесе шығармашылық ойлауға және стандартты емес шешімдерді іздеуге ынталандыру ретінде қызмет ететін тапсырманы шешу жолын өздері таңдап алдады;

Сақиналы, бұл да сызықты квест тәрізді, бірақ шеңберге қоршалған. Бұл жағдайда қатысушылар командалары ойынды әр түрлі нүктелерден бастайды және әрқайсысы мәреге жетуде өз жолымен жүреді.

Өткізу түрі бойынша:

-жарыстар;

• жобалар;

• зерттеулер;

• эксперименттер.

Квест құрылымы келесі тізбектен тұрады:

Тапсырма Процесс Аяқталу

немесе немесе Эпилог пролог. Экспозиция.

• көркем әдебиет пен фольклорды қабылдау.

Осылайша, балалар тапсырмалары келесі міндеттерді орындауға көмектеседі:

• білім беру (қатысушылар жаңа білім алады және бар білімдерін бекітеді);

Мұнда сюжетпен танысу және рөлдерді бөлу жүзеге асады

Бұл кезеңдерден өту, әрекеттерді орындау, туындаған мәселелерді шешу.

Қорытынды жасалып, жеңімпаздарды марапаттау рәсімі өткізіледі.

Маршрутты құру үшін әртүрлі нұсқаларды қолда- нуға болады:

• Бағыт парағы (станциялар және олар ораналас- қан дерлер кезекпен жазылуы мүмкін; немесе жұм- бақтар, ребустар, шифрланған сөз болуы мүмкін, бару керек болған жер – жауабы болады);

• «Сиқырлы жіп доп» (оратылған жіпке бару ке- рек жердің атауы жазылып, дәйекті түрде тізбектеліп бекітілген. Оралған жіп допты біртіндеп босатып, балалар станциядан станцияға ауысады);

• Карта (маршруттың схемалық бейнесі);

• «Сиқырлы экран» (планшет, экран немесе ноут- бук, онда қатысушылар жүретін жерлердің фотосурет- тері дәйекті түрде орналастырылған);

• Қатысушылар станцияда тапсырманы орында- ғаннан кейін қайда бару керектігі туралы біле алады (ұйымдастырушыдан; тапсырмаға жауап келесі стан- цияның атауы; белгілі бір аумақта жасырын кеңесті табу керек) және т. б.

Балалардың тапсырмаларын тиімді ұйымдастыру үшін белгілі бір принциптер мен шарттарды сақтау керек:

• барлық ойындар мен тапсырмалар қауіпсіз болуы керек;

• балалар алдына қойылған міндеттер қатысушы- лардың жасына және олардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес келуі керек;

тапсырманың орындалуы олар дәйекті, логикалық өзара байланысты болатындай етіп ойластырылуы ке- рек;

• ойын эмоционалды түрде декорация, музыкалық сүйемелдеу, костюмдер, жабдықтар арқылы боялуы керек;

• балалар тапсырманы орындай алатын, бірақ оған қызығушылық жоғалтпайтын уақыт аралықтары ту- ралы ойлану керек;

• балалар өздері ұмтылатын ойынның мақсатын нақты білуі керек;

• ойындағы мұғалімнің рөлі - балаларды бағыттау, дұрыс шешім қабылдауға «итермелеу», бірақ балалар түпкілікті тұжырымдарды өздері жасауы керек.

«МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

ҚАЗАҚ ЭСТРАДАСЫ

Бижанова М.С.

«МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

ГККП на ПОУ «Я/с №24»

г. Актау

Творческое развитие детей - важный аспект педагогическойработывдетскомсаду.Однимизспособов стимулирования воображения и креативности является использование нетрадиционных техник рисования. Эти методы помогают детям научиться выражать свои эмоции, развивают мелкую моторику, внимание, а также дают возможность экспериментировать с разными материалами и инструментами. В этой статье мы рассмотрим несколько нетрадиционных техник рисования, которые можно использовать на уроках изобразительного искусства в детском саду.

1. Рисование пальцами. Одна из самых простых и увлекательных техник - рисование пальцами. В отличие от традиционного использования кисточек, рисование пальцами даёт ребенку уникальное ощущение контакта с материалом. Это помогает развивать тактильные ощущения и моторные навыки. Ребенок может экспериментировать с цветами, текстурами, а также учиться создавать разнообразные формы и линии.

2. Рисование с использованием природных материалов. Использование природных материалов для рисования - отличная возможность познакомить детей с окружающим миром. Листья, веточки, цветы, камешки и даже песок могут стать необычными инструментами для творчества. Например, листья можно использовать для создания отпечатков или рисования их контурами. Песок можно насыпать на бумагу, а затем рисовать по нему пальцем или палочкой, создавая текстуры и орнаменты. Такая техника помогает развивать у детей внимание к природе и стимулирует их экологическое сознание.

3. Рисование с солью. Интересная техника, в которой используется соль. Ребенок рисует на плотной бумаге или картоне кистью с водой, затем посыпает рисунок солью. Соль начинает впитывать воду, и на рисунке появляются интересные текстуры и орнаменты.

Это простое, но весьма увлекательное занятие помогает детям наблюдать за процессами, происходящими в природе, и развивает их наблюдательность.

4. Губка и краски. Губка, как инструмент для рисования, открывает широкие возможности для создания необычных текстур. Дети могут рисовать с помощью губки, погружая её в краску и нанося на бумагу различные отпечатки. Это особенно интересно для детей младшего возраста, так как позволяет им создавать необычные абстрактные картины и развивать чувство ритма и формы.

5. Рисованиесватными палочками. Использование ватных палочек вместо кисточек помогает развивать мелкую моторику и точность движений. Дети могут рисовать точки или линии, создавая рисунки в стиле "пунктир". Это помогает детям понять, как из отдельных элементов можно собрать целое изображение, а также учит их внимательности и аккуратности.

6. Рисование с закрытыми глазами. Техника рисования с закрытыми глазами - это отличное упражнение для развития воображения. Ребенок, не видя, что рисует, ориентируется только на свои ощущения и на процесс. Такой подход помогает развивать творческое мышление и учит ребенка воспринимать мир через другие каналы восприятия, кроме зрения.

7. Использование ниток для рисования. Дети могут нанести краску на нитки и использовать их для создания рисунков. Отпечатки нитей на бумаге могут образовывать абстрактные узоры, которые дети могут использовать для создания различных композиций. Эта техника помогает детям работать с нестандартными инструментами и развивает их фантазию.

8. Фольга и краска. Работа с фольгой и красками дает возможность детям создавать необычные текстуры. Фольга может быть наклеена на бумагу, после чего на неё наносят краску. В некоторых случаях, фольга может быть слегка помята или порвана, что добавляет дополнительный интересный элемент в процессе создания картины. Эта техника развивает у детей чувство формы и восприятие разных текстур.

9. Мел и вода. Рисование меловыми красками на черной или темной бумаге, а затем обработка

рисунка водой с помощью губки или кисти, создаёт удивительные эффекты. Мел, взаимодействуя с водой, растекается, и это создает плавные переходы и оттенки, которые невозможно достичь обычными красками.

Заключение. Нетрадиционные техники рисования не только развивают творческие способности детей, но и помогают им освоить различные способы выражения своих идей. Каждый новый метод рисования даёт возможность ребенку экспериментировать с цветом,

текстурой, формой и материалом, а также учит внимательности, терпению и развитию моторных навыков. Важно помнить, что творчество - это процесс, и именно через него дети учат себя, окружающий мир и учат выражать свои чувства. Используя нетрадиционные методы рисования, педагоги могут открыть для детей множество новых горизонтов и дать им возможность свободно и креативно выражать себя в искусстве.

ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ЛОГОПЕДИИ

Жумагалиева Роза Гусмановна

Учитель – логопед, педагог – исследователь

Находясь на границе соприкосновения педагогики, психологии и медицины, логопедия использует в своей практике, адаптируя к своим потребностям, наиболее эффективные, не традиционные для неё методы и приёмы смежных наук, помогающие оптимизировать работу учителя - логопеда. Эти методы нельзя рассматривать в логопедии как самостоятельные, они становятся частью общепринятых проверенных временем технологий, и привносят в них дух времени, новые способы взаимодействия педагога и ребёнка, новые стимулы, служат для создания благоприятного эмоционального фона, способствуют включению в работу сохранных и активизации нарушенных психических функций.

І. Организация логопедической работы - алгоритм:

• работа с документацией учащихся

• обследование учащихся

• комплектация групп, подгрупп. Определение учащихся для индивидуальных занятий

• составление графика работы; расписания; инди- видуально - развивающих программ, перспективных планов

• заполнение речевых карт; составление первичного мониторинга

ІІ. Технологии логопедического воздействия:

Современная логопедическая практика имеет в своём арсенале технологии, направленные на свое- временную диагностику и максимально возможную коррекцию речевых нарушений.

К ним относятся хорошо известные специалистам:

• Технология логопедического обследования

• Технологии коррекции звукопроизношения

• Технологии формирования речевого дыхания при различных нарушениях произносительной стороны речи

• Технологии развития лексико-грамматической стороны речи

• Технологии развития связной речи

• Технологии коррекции нарушений письма

• Компьютерные технологии в коррекции наруше- ний речи

• Здоровьесберегающие технологии

• Коррекционно - развивающие технологии

• Игровые технологии

• Нетрадиционные технологии

1. Технология логопедического обследования школьников: Обследование процесса письма: обсле- дование психических процессов, оптико - прос- транственных представлений и графо-моторных навыков; Обследование процесса чтения: обследование устной речи - Строение и функции артикуляционного аппарата - Звукопроизношение - Словарный запас - Грамматический строй - Фонематическое восприятие и звуко - буквенный анализ - Слоговая структура слова

• Текстовая компетенция

Авторы технологий и методик логопедического обследования:

• Технология организации логопедического обсле- дования О. Е. Грибовой

• Тестовая методика диагностики Т.В. Ахутиной, Т.А. Фотековой

• Методика психолого-логопедического обследова- ния Г.А.Волковой

• Методика Акименко В.М.

• Иллюстрированные альбомы Иншаковой О. Б; Воробьёвой В.К.

2. Компьютерная методика логопедического обсле- дования автор В. М. Акименко (диагностика речевого развития детей 4-8 лет):

   • Обследование по 15 разделам

   • Ведения индивидуальных карточек, содержащих анамнестические данные, результаты обследований, а также динамику коррекционного процесса

   • Автоматического формирования базы данных, сортировки и поиска карточек по заданным параметрам

   • Проведения поэтапной логопедической диаг- ностики

   • Фиксации, сохранения анализа полученных данных

   • Формирования речевых карт

   • Формирования графиков индивидуальной дина- мики речевого развития

   • Создания групповых протоколов по результатам обследования

   • Печати речевых карт, графиков индивидуальной динамики речевого развития, протоколов с данными по группе.

3. Технологии коррекции звукопроизношения:

   • Методики по развитию артикуляционных навыков

   • Методики по развитию речевого дыхания

• 

  «МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

  Методики формирования и развития фонемати- ческих процессов

• Пальчиковая гимнастика

• Логопедический массаж

1. Современные инновационные средства коррек- ции нарушений речи: Логопедическое «говорящее» зеркало; Макет артикуляционной навигации языка. Логопедическое зеркало с отверстием. Информационная технология обучения – это педагогическая технология, использующая специальные способы, программные и технические средства (кино, аудио и видеосредства, компьютеры, телекоммуникационные сети) для работы с информацией Возможности использования ИТ в логопедии: повышение мотивации к логопедическим занятиям; организация объективного контроля раз- вития и деятельности детей; расширение сюжет- ного наполнения традиционной игровой деятель- ности; возможность быстрого создания собственного дидактического материала; визуализация акустических компонентов речи; расширение спектра невербальных заданий; обеспечивают незаметный для ребёнка переход от игровой деятельности к учебной; значительные возможности в развитии ВПФ: схематизация, симво- лизация мышления; формирование планирующей функ- ции мышления иречи; за счёт повышенного эмоцио- нального тонуса осуществляется более быстрый перевод изучаемого материала в долговременную память.

ІІІ. Современные логопедические технологии: В современной логопедической практике при наличии условий активно используются нетрадиционные для логопедии технологии:

• арт-терапия,

• кинезитерапия,

• различные виды логопедического и пальцевого массажа,

• су-джок-терапия,

• фитотерапия,

• ароматерапия,

• хромотерапия,

• мультимедийные средства коррекции и развития, телесно - ориетированные техники, логоритмика, пси- хогимнастика, смехотерапия, современные технологии сенсорного воспитания, информационные технологии, различные модели и символы.

Арт - терапия - средство свободного самовыражения. В особой символической форме: через рисунок, игру, сказку, музыку - мы можем помочь человеку дать выход своим сильным эмоциям, переживаниям, получить новый опыт разрешения конфликтных ситуаций. Основная задача арт-терапии состоит в развитии самовыражения и самопознания человека через творчество и в повышении его адаптационных способностей.

Виды арт - терапии: музыкотерапия (вокалотерапия, игра на музыкальных инструментах);

- изо-терапия (нетрадиционные техники рисования); сказкотерапия; куклотерапия; танцетерапия; игроте- рапия: креативная игротерапия (песочная терапия).

Музыкотерапия – метод психотерапии, основанный на эмоциональном восприятии музыки. В зависимости от мелодии, её ритмической основы и исполнения му- зыка может оказывать самые разнообразные эффекты.

Коррекционные задачи музыкотерапии: стимуляция

слухового восприятия (активизация правополушарных функций);

• улучшение общего состояния детей;

• улучшение исполнения качества движений (разви- ваются выразительность, ритмичность, плавность);

• нормализация нейродинамических процессов коры головного мозга, нормализация биоритма;

• коррекция и развитие ощущений, восприятий, представлений;

• стимуляции речевой функции;

• нормализация просодической стороны речи (тембр, темп, ритм, выразительность интонации);

• формирование навыков словообразования;

• формирование слоговой структуры слова;

• тонизирующие музыкальные произведения воз- можно использовать во время проведения дина- мических пауз и артикуляционной гимнастики.

Логоритмика - это система музыкально - двига- тельных, речедвигательных и музыкально - речевых игр и упражнений, осуществляемых в целях лого- педической коррекции.

• Техники изо-терапии, используемые для развития речи: пальцевая живопись; рисование мягкой бумагой; рисование тычком жёсткой полусухой кистью; рисование на стекле; ниткография; техника «кляксо- графия»; техника рисования листьями, палочками, камушками и т.п.; техника отпечатывания ватой;

• Техника «оттиск пробками»; рисование ладонями; рисование на манке.

Креативная игротерапия (песочная терапия) - метод терапии, способствующий более качественной коррекции речи и развитию эмоционально - волевой сферы. Песочная терапия способствует: совершенствованию умений и навыков практического общения, используя вербальные и невербальные средства; обогащению словарного запаса; развитию связной речи; побуждению детей к активным действиям и концентрации внимания; развитию фантазии и образного мышления.

Сказкотерапия – метод, использующий сказочную форму для речевого развития личности, расширения сознания и совершенствования взаимодействия через речь с окружающим миром.

Коррекционные задачи сказкотерапии:

• создание коммуникативной направленности каж- дого слова и высказывания ребёнка;

• совершенствование лексико-грамматических сред- ств языка;

• совершенствование звуковой стороны речи;

• развитие диалогической и монологической речи;

• эффективность игровой мотивации детской речи;

• взаимосвязь зрительного, слухового и моторного анализаторов.

Куклотерапия – это раздел арт-терапии, исполь- зующий в качестве основного приёма психокоррек- ционного воздействия куклу, как промежуточный объект взаимодействия ребенка и взрослого. Цель куклотерапии – помочь сгладить переживания, укре- пить психическое здоровье, улучшить социальную адаптацию, повысить самосознание, разрешить конфликтный ситуацию в коллективной деятельности

Кинезиологические упражнения – это ком- плекс движений, позволяющих активизировать меж-

полушарное взаимодействие: развивают мозолистое тело, повышают стрессоустойчивость, улучшают мыс- лительную деятельность, способствуют улучшению памяти и внимания.

Упражнения типа «Кулак – ребро – ладонь», «Зайчик – колечко – цепочка», «Зайчик – коза – вилка» и др.

Криотерапия- одна из современных нетрадиционных методик коррекционной педагогики, заключающаяся в использовании игр со льдом. Дозированное воз- действие холода на нервные окончания пальцев обладает благотворительными свойствами.

Ароматерапия – это применение эфирных масел и масляных суспензий с целью укрепления здоровья человека. Запахи управляют настроением, успокаивают перевозбуждённую нервную систему, повышают работоспособность. Виды ароматерапии: ванны; рас- пыление; ингаляциия; массаж.

Смехотерапия – это вид психотерапии, помогающий снять блоки, расслабиться, избавиться от стеснительности.

• Юмор и смех поднимают настроение, помогают наладить коммуникативные связи, позволяют эффек- тивно противостоять стрессовым ситуациям.

Цветотерапия (Хромотерапия) – восстановление индивидуального биологоческого ритма с помощью специально подобранного цвета.

• Цвет влияет на состояние человека, его чувства, повышает тонус либо успокаивает.

Пальцевый массаж: массаж орехами, каштанами; массаж шестигранными карандашами; массаж чётками; прищепочный массаж;

• массаж ладонных поверхностей каменными, металлическими или стеклянными разноцветными шариками; массаж травяными мешочками;

• массаж камнями; массаж зондами, зондо- заменителями; Су - Джок терапия

Телесноориентированные техники:

• биоэнергопластика – соединение движений арти- куляционного аппарата с движениями кисти руки;

• растяжки – чередование напряжения и рас- слабления в различных частях тела, нормализуют гипертонус и гипотонус мышц;

• упражнения для релаксации – способствуют рас- слаблению, самонаблюдению, воспоминаниям событий и ощущений и являются единым процессом;

дыхательные упражнения – улучшают ритмику организма, развивают самоконтроль и произвольность. Современные логопедические технологии игровые: круги Луллия. Лего технология; мнемотехника;

нейропсихологические упражнения; синквейн.

Инклюзивный потенциал кружковых занятий в дополнительном образовании

Зайкина Ирина Игоревна

Педагог дополнительного образования КГКП «Областной детский биологический центр» отдела образования города Семей управления образования области Абай

В системе дополнительного образования детей дея- тельность обучающихся с особыми образовательными потребностями, в первую очередь ориентирована на создание успеха для такого воспитанника. Ведь такой ребенок с малых лет воспринимает окружающий мир, в силу своего состояния здоровья, в большей степени как агрессивную, враждебную среду, что порождает его стремление "закрыться", уйти в сторону. Преодо- леть такую "защиту" даже опытному педагогу бывает крайне непросто.

Постановка инклюзивного образования для детей с особыми образовательными потребностями в детском биологическом центре организуется на протяжении 10 лет. Ежегодно в учебном году, в кружках биоцентра, по специализированным образовательным программам занимаются около 60 детей из специальных образова- тельных учреждений. Занятия проводятся совместно с педагогами специализированных учебных заведений, которые с помощью знаков, помогают объяснить тему занятия, вовлечь детей в совместное сотворчество пе- дагога дополнительного образования и ребенка.

За годы работы накоплен определённый опыт, системно прорабатываются приемлемые методы

и формы индивидуальной работы. Весь материал программ даётся в упрощённой и доступной форме. Для каждой категории детей подбираются свои методики, формы работы, технологии. Конечно не все задуманные темы образовательной программы имеют успех. Наблюдения за развитием детей, его интересами и потребностями, позволяют нам делать выводы, и в итоге корректировать программу на следующий год. Следует отметить, что чаще всего приходится "шлифовать" не тематику учебного плана, а методики преподавания, формы работы, подбирать соответствующие технологии, материалы, оборудование для занятий. Подбираются методические материалы, литература, видео-, аудио и фотоматериалы, технические и наглядные средства обучения.

Для детей с особыми образовательными потребностями важно обучение без принуждения, основанное на интересе, создании ситуации успеха, доверии, рефлексии изученного. При организации учебного процесса, мы исходим из возможностей ребёнка – любое задание дается в зоне умеренной трудности, но доступное, так как на первых этапах работы необходимо обеспечить ребенку субъективные переживания успеха на фоне определённой затраты усилий. В дальнейшем трудность заданий увеличиваем пропорционально возрастающим возможностям. На занятиях в кружках приобретают практические навыки общения с обитателями живого уголка и контактными животными: кроликами, хомячками, морским свинками и черепашками, в результате которых для детей создана

«МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

«лечение с помощью лошади». Известно, что такая методика помогает детям с заболеваниями опорно- двигательного аппарата, реабилитации больных ДЦП, профилактики сколиоза, для работы с детьми с задержками в развитии, аутизмом и др. Этот метод играет большую роль при работе с детьми в условиях центра. Где дети учатся уходу за пони, как правильно седлать лошадей и сидеть верхом в седле. Верховая езда обеспечивает работу практически всех групп мышц ребёнка, причём происходит это рефлекторно. Дело в том, что двигаясь вместе с лошадью, юный наездник вынужден стараться сохранять равновесие, чтобы оставаться в седле. Благодаря чему активизируются и здоровые, и поражённые мышцы. Занимаясь в кружках воспитанники имеют возможность наблюдать за аквариумными рыбками. Наблюдение за плавающими в аквариуме рыбками снимает стресс. Поэтому эти животные больше всего подходят тем, кто постоянно испытывает депрессию и страдает неврозами.

После проведения занятий по зоотерапии, мы отмечаем, что такие встречи детей с животными нашего центра благоприятно воздействуют на их эмоциональное состояние - вызывают положительные эмоции, которыми в обычной жизни воспитанники не очень избалованы, воодушевляют их, заряжают оптимизмом и жизненной энергией. Воспитатели рассказывают, что общение с животными доставляет детям удовольствие, а прикосновение к шерсти, к коже «гостей» из природного мира становится для некоторых детей целым событием. После занятия дети чувствуют себя гораздо более комфортно, чем обычно. На некоторое время отступает характерное для них напряженное состояние.

Наш опыт показывает, что общение с животными зачастую является самым ярким и запоминающимся эпизодом для детей, и многие из ребят по собственной инициативе посещают полюбившемуся питомцу стихи, песни, рисунки и с нетерпением ждут новых встреч.

Для активизации деятельности учащихся педагоги центра используют наглядные пособия - коллекции семян, плодов, картинки животных, ребусы, загадки и другое. Наглядный материал вызывает у детей большой интерес и речевую активность. Они охотнее идут на контакт в подобных условиях. А создание коллекций с детьми – возможность познания предмета с сенсорной стороны, разнообразных свойств и качеств, реализация творческого потенциала. Именно с коллекционирования часто начинается приобщение ребенка к миру маленьких тайн, их открытий. Особой формой работы следует отметить творческие мастерские, где дети изготавливают флористические композиции - бабочек,

цветов, животных, поделки из природного материала

- цветочные композиции, самолетики, поделки из шишек. Такие занятия помогают развивать мелкую моторику рук – это основа развития всех психических процессов, включая внимание, память, восприятие, мышление, речь.

В ходе различных направлений занятий, педагог для ребенка становится не только наставником, но и другом, которому он может рассказать о своих проблемах и успехах. В комфортной среде общения раскрываются ценные человеческие качества, проявляется талант, творческие способности. Важно отметить, что каждый педагог, работающий с данной категорией детей, учитывает особенности его развития, интересы, возможности, проявляет свои артистизм, фантазию, творческие способности. Невозможно дать определенный совет и рекомендации, как именно действовать педагогу на занятии. Все зависит от определенных обстоятельств, здоровья его воспитанников, их настроения, расположения. Иногда приходится по ходу импровизировать, чтобы мотивировать ребенка к решению поставленной цели, задачи, внести изменения в структуру занятия, внести какие - то игровые, сюрпризные моменты, оздоровительные и релаксационные упражнения. Умение педагога чувствовать психологическое состояние детей, предугадать их поведение, заранее предложить им альтернативное занятие, то есть действовать по обстоятельствам- это профессиональный талант, требующий подпитки новым опытом общения с детьми данной категории. Эмоциональная окрашенность преподавания помогает достичь желаемого позитивного результата.

Положительным моментом в работе с детьми

с особыми образовательными потребностями является вовлечение учащихся в массовые мероприятия различного направления - акции по подкормке зимующих птиц, праздник "Золотая осень", традиционное мероприятие "День медведя", предметные недели, патриотические мероприятия ко дню города, государственным праздникам. В ходе мероприятий они учатся изобретать, понимать и осваивать новое, учатся выражать свои собственные мысли, принимать решения, помогают друг другу.

Одной из форм работы с детьми с особыми образовательными потребностями является экскурсионная деятельность, ведь дети обучаются в условиях школы-интерната, и следовательно рамки их социального общения ограничены, поэтому специально организованная работа по изучению окружающей действительности в форме экскурсий востребована и необходима как фактор становления личности ребенка. Более того, для детей особенно с нарушением слуха наглядно-чувственное восприятие растений и животных играет преобладающую роль, а непосредственное общие с природой положительно влияет на усвоение знаний, активизацию речевого развития.

Практика инклюзии в Центре при использовании индивидуального подхода и учебных планов с при- менением практической учебно-материальной базы, приносят пользу каждому учащемуся, помогают устра- нить ощущение состояния неполноценности, являю- щееся сдерживающим фактором социализации данной

Қалмағанбетова Лена Құрметханқызы

Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

«№1 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ Ақмола облысы Атбасар ауданы Мариновка ауылы

Қазіргі уақытта жасанды интеллект күн сайын кең таралуда, және әртүрлі білім салаларында өте өзекті. ЖИ көмегімен бүгінгі күнге дейін оқытудың мазмұны мен әдістері ХХІ ғасырдың қажеттіліктеріне сәйкес келетін жаңа форматқа айналды. Жасанды интеллект- бұл компьютерлік жүйелер мен алгоритмдерді дамытып қана қоймай, адамның ақыл-ойы мен мінез- құлқына еліктеуге қабілетті, ғылым мен технологиямен айналысатын саласына айналды. Әдетте бұл қазіргі таңда интеллектуалды қызметті қажет ететін тапсырмаларды орындауға арналған компьютерлік жүйелердің бірі. Жасанды интеллект дәуірінде педагогикалық рөл қайта қарастырылады, біріншіден оқу процесінде қолдау көрсетіп, екіншіден практикада қолдану қажет. Мұғалімдерге сыни тұрғыдан ойлау, шығармашылық мәселелерді шешу сияқты белсенді көмек көрсетіп, педагог әлеуметтік дағдыларды және т. б. негізгі дағдыларды дамытып, өзін-өзі дамыту қажет. Жасанды интеллекттің негізгі мақсаттары өте ашық:

• оқушылардың оқу дағдыларын дамыту және талқылау;

• мұғалім оқушыларды шығармашылық ойлауға ынталандырады;

• инновациялық идеяларды дамытып және жаңа жағдайларға бейімделуіне ынталандырады.

Сонымен қатар, тәжірибелік білім беру процесінде мұғалім өзінің жеке үлесін қосады, бұл оқушыларға өз қабілеттерін дамытуға және оларды қолдануға көмектеседі. Маңыздысы, жасанды интеллект интеллектуалды процестерге еліктейді, ол тапсырмаларды орындауға және қол жеткізуге бағытталған. Білім беру процесіне жасанды интеллектті енгізу оқытушылар үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Олар оқу үлгерімін талдап, білімдегі олқылықтарды анықтап және жекелендірілген оқу жоспарларын әзірлеу үшін интеллектуалды жүйелерді пайдалана алады. Бұл әр оқушыға жеке көзқарасқа назар аудара отырып, уақыт пен ресурстарды оңтайландыруға мүмкіндік береді. ChatGPT немесе басқа ұқсас нейрондық желілер сабақтың мақсатын, уақытын, жоспарланған нәтижелері мен іс-әрекеттерін көрсете отырып, нақты сұраныс болған жағдайда сабақтың технологиялық картасын жасауға көмектеседі. Оқытуға негізделген интерактивті тапсырмалар айтылымды, грамматиканы және лексиканы пысықтауға, қызықты және динамикалық жаттығуларда, сондай-ақ интерактивті тапсырмалар мен диалогтар арқылы оқу, жазу, сөйлеу және тыңдау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың тілдік дағдыларын жетілдіріп

қана қоймай, сыни ойлау мен шығармашылықты қалыптастыруға ықпал етеді.

Егер оқушы бірдеңе түсінбесе немесе сабақты жіберіп алса, онда қайтып оралып, теорияны қайталау мүмкіндігі бар. Тақырып бойынша тиісті білім деңгейімен материал қиындық деңгейіне байланысты өзгереді. Әр оқушы оқу қарқынын өзі таңдайды. Бағдарлама үнемі деректерді жинайды (оқытушылар сабаққа тез түзетулер енгізе алады) және олардан үйренеді (қосымша материал) іздейді. Бұл платформаны білім беруде қолдану және формативті жұмыстарын сәтті тапсырып, оқуы жүйесін жақсартуға мүмкіндік берді. Бұл технология жалпы процесс емес, процестің бөлігі (мұғалімнің көмекшісі) ретінде қарастырылады. Оқу процесін бейімдеу идеясы АҚШ-та кең таралған. Білім беру жүйесінің әртүрлі буындарында қолданылатын бірнеше платформалар, онлайн-қызметтер бар.

Технология creative Reality Studio деп аталды. Платформада әр жеке жағдайға сәйкес алынған "аватарды" жекелендіру арқылы шексіз кескіндер жасауға болады. Технология оның жеке басын, оның ішінде этникалық ерекшелігін, жынысын, жасын, тіпті тілін, екпіні мен интонациясын таңдауға мүмкіндік береді. Бұл технология контент жасалатын барлық салаларда, соның ішінде білім беруде де қолданыла алады. Оқушылар үшін Duolingo сияқты тілдерді үйренуге арналған қосымшаларда көптеген мүмкіндіктер бар, жасанды интеллект оқушының сөйлеуін тануға мүмкіндік береді. Алгоритм грамматикалық құрылымдарды, лексикалық бірліктерді, айтылымды қолданудың дұрыстығын талдайды және егер дәлсіздіктер болса, дұрыс нұсқаны көрсетеді [7]. Сонымен қатар, жасанды интеллект материалды сабақта қайталау қажет болған кезде қолдануға болады. Memrise қосымшасында технология нақты әлем объектісінің зерттелетін тілде қалай аталатынын білуге мүмкіндік береді. Айталық, егер сіз "табиғи" сөзінің қазақ тілінде синонимін білгіңіз келсе, смартфон камерасын терезеге бағыттай аласыз, бағдарлама жауап береді. Ол сондай-ақ ақпаратты құрылымдауға, сөйлемдерді перефраздауға және сәйкес тақырыптарды ұсынады. Осы тапсырмалар үшін yandexgpt - "Яндекс" нейрожелісін пайдалануға болады, ол берілген тақырыптарға мәтіндер жасайды, пайдаланушылармен байланысады, интернеттен ақпарат іздейді, сонымен қатар мәтіндерді аудара алады. Мәтіндерді аудара алатын тағы бір нейрондық желі, тіпті айтарлықтай үлкен – DeepL - қарапайым аудармашылармен салыстырғанда, ол контекстті әлдеқайда жақсы қарастырады. Жаңа лексиканы үйрену кезінде сіз боттан оны түпнұсқа сөйлемдерде немесе мәтіндерде қолдануды сұрай аламыз. Сөйлем контекстінің көмегімен балалар оның мағынасын жақсы есте сақтайды. Егер сізге белгілі бір грамматикалық

«МЕКТЕП ҰСТАЗДАРЫНЫҢ ӘЛЕМІ»

Сөйлеу дағдыларын дамыту үшін Deep English ai Chatbot қолдануға болады. Онымен сөйлесуге немесе хат алмасуға, ал боттың өзі сөйлесу тақырыбын береді. Ал мультимедиялық презентацияда осы Қызмет түрінің тікелей бөлігі болып табылатын, Tome-ді қолдана аласыз: сабақтарға презентация жасау үшін де, әдістемелік мақсаттар үшін де, конференцияларда сөйлеу, өзінің педагогикалық тәжірибесін ұсыну үшін де пайдалануға болады. Сонымен қатар, қосымша әртүрлі курстарды, жасанды интеллект көмегімен лексиканы үйренуді, сондай-ақ сөйлеуді талдауды ұсынады. Жасанды интеллект біртіндеп адам қызметінің барлық салаларына еніп, қарапайым бағдарламалық жасақтама кешендерін интеллектуалды етеді.

ЖИ интеллектуалды оқыту жүйелерінде де қолдануға тиімді. Оқу процесі білім алушыға "бейімделіп", оның білім көлемін анықтап, оқытудың жеке траекториясын құруы керек. Әдебиеттерді талдау көрсеткендей, мұндай оқыту моделі шетелдік білім беру жүйесінде мемлекеттік қолдаумен және заңнамалық базада бекітумен таңдалды. Жауап беретін платформаларға мыналар жатады: 2U, Wiley, Canvas, LoudCloud, Blackboard, Knewton, RealizeIT, Adaptcourseware, Anewspring, Geekie, SmartSparrow. Knewton білім беру қызметі (платформасы) 2008 жылдан бастап оқытуды жекелендірумен айналысады. Knewton-бұл бейімделу функциясы бар бағдарламалар мен қосымшалар әзірленетін платформа. Мұндай жұмыстың мысалы MyLab&Masteringseries жобасы болды[4]. Бүгінгі таңда бұл білім беру платформасы адаптивті ұсыныстары бар ақысыз ашық онлайн курстар мен сабақтардың дизайнері ретінде бар, ол кері байланыс пен автоматты тексерумен интерактивті оқыту сабақтарын құруға мүмкіндік береді.

Қолданыстағы платформаларды қарастыра отырып, менің ойымша, сипатталған шетелдік адаптивті плат- формалардың келесі артықшылықтары мен кемші- ліктерін атап өтуге болады.

Кемшіліктері:

• қарастырылған платформалардың көпшілігінде бастапқы іске қосу және тестілеу кезінде оқушының психологиялық типі ескерілмейді және бұл теориялық және практикалық материалды ұсыну тәсілін дәлірек бейімдеуге мүмкіндік береді;

• жалпы талаптарды ескере отырып, адаптивті оқыту платформасын құрудың бірыңғай моделі жоқ (барлық жерде оқу іс-әрекетінің сәттілігін болжау мүмкіндігі жоқ және т.б.).

Артықшылықтары:

• оқыту моделін одан әрі бейімдеу үшін әрекеттер туралы ақпарат жинау;

• тақырыпты, тәжірибені зерттеуге жұмсалған уақытты есепке алу;

• қызметтің сәттілігін болжау мүмкіндігі.

С.В. Тархов ұсынған адаптивті оқытудың формальды моделі оқуды тоқтатқан сәттен бастап оқуды жалғастыру мүмкіндігімен кеңейтілуі керек. Бұл

тәсілдің бірқатар артықшылықтары бар: біріншіден, білім алушы материалды тақырыптың немесе бөлімнің басынан бастап зерттей бастайды, бұл уақытты үнемдейді; екіншіден, білім алушының моделінің дерекқорында оның алдыңғы әрекеттері сақталады, бұл оларды әрі қарай талдау үшін пайдалануға мүмкіндік береді. ЖИ камералары оқушылардың мінез-құлқын талдауға көмектеседі. Бұл жүйелер оқушылардың әртүрлі тақырыптар мен тапсырмаларға қалай жауап беретінін тануға және бағалауға қабілетті. Бұл жүйе мұғалімдерге оқушылардың күшті және әлсіз жақтарын анықтауға көмектесуі керек. Барлық мақсаттарға қол жеткізіліп, міндеттер орындалды. Жұмыс барысында жасанды интеллектті қолданудың, тұтастай алғанда, осы жүйелерді білім беру процесінде қолданудың негізгі аспектілері, қарастырылды[5].

Оқу сауаттылығын дамытудағы білім мазмұнының жаңғыруы- сындарлы оқыту теориясына негізделгендігі. Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.

Осы жоғарыда берілген ЖИ жүйелер арқылы жасауға болатын тиімді жұмыстар:

Сабақ жоспарлары: Оқытатын тақырыптар немесе мақсаттар бойынша дайын сабақ жоспарын жасап, оны өз сабағыңызға бейімдеп, құрылымдалған түрде өткізуге көмектеседі.

Мәтінді қайта жазу: Оқушыларға арналған мәтіндерді өзгертіп, олардың түсінігіне сәйкес ыңғайлы етуге мүмкіндік береді. Бұл әсіресе деңгейлері әртүрлі оқушыларға бір мәтінді әр түрлі деңгейде түсіндіруде көмектеседі.

Көп таңдаулы викторина/бағалау: Тақырып бойынша викториналар немесе бағалау тапсырмаларын жасауға ыңғайлы. Бұл оқушылардың меңгеру деңгейін бағалауға өте ыңғайлы.

Ақпараттық мәтіндер: Сынып оқушыларына түсінікті әрі қызықты болатын тақырыптық мәтіндерді жасауға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың жаңа тақырыпты игеруіне қолайлы.

Мәтінге байланысты сұрақтар: Белгілі бір мәтінге байланысты бағыттаушы сұрақтарды құрастырып, оқу- шылардың түсіну дағдыларын дамытуға көмектеседі.

Мәтінді қорыту: Ұзын мәтіндерді қысқартылған нұсқада беріп, оқушылардың негізгі идеяны ұғуына көмектеседі. Бұл қазақ әдебиетінің көлемді шығармаларын талдағанда өте тиімді.

Жұмыс парағының генераторы: Әр сабаққа бай- ланысты жұмыс парақтарын тез әрі тиімді құрастыруға мүмкіндік береді, оқушылардың қызығушылығын арттыруға қолайлы. Оқушылардың тақырыпты сыни тұрғыда меңгеруі ұтымды таңдалған жұмыс түрін талап етеді. Сабақтарда жиі қолданылатын шығармашылық жұмыстар мен тапсырмалар:

• Бейнелі 3 д форматтағы суреттер жасау

• Атақты тұлғаларды, бейнелерді сөйлету

• Кез келген тақырыпқа ҚМЖ жасау

• Эссе жазу

• Тест тапсырмаларн құрастыру

• Топтық, функционалдық тапсырмалар құрау

• Деңгейлік тапсырмалар жасау

Мұндай оқытудан күтілетін нәтиже:

1. Оқушы пән бойынша Мемлекеттік білім беру стандарт талаптарын орындайды.

2. Бастауыш сынып оқушысының оқу сауаттылығы артады.

3. Оқушының негізгі орта мектепке даярлығы жоғарылайды, 5-сыныпқа үлкен дайындықпен келеді.

4. Оқушының сөйлеу мәдениеті қалыптасады, дәлелді сөйлеуге үйренеді.

5. Мемлекеттік тілге құрмет күшейеді.

6. Баланың көптеген психикалық үрдістері жақсарады (ойлау, еске сақтау, еске түсіру, елестету, салыстыру, өзін бағалау т.т.)

7. Білім алуда оқушының жауапкершілігі артады.

ЖИ пайдалану – заманауи педагогтен талап етілетін құзыреттердің бірі болып табылады. «Қазақ тілі» пәнін оқытуда электронды білім беру ресурстарының, ЖИ тиімді пайдаланудың маңызы айтарлықтай зор. Өйткені, тіл, әдебиет пәндері арқылы тиімді білім беру – оқушының жалпы дүниетанымының дұрыс дамуына, құзырлы ойлауы мен функционалдық сауаттылығының артуына зор ықпал ететін фактор. Жасанды интеллект жүйелерін енгізу өзін-өзі оқыту немесе аралас типтегі оқыту шеңберінде де перспективалы болып табылады, өйткені ол оқу кестесін неғұрлым икемді қалыптастыруға және дарынды балалармен жұмыс істеуде және қашықтықтан жұмыс істеуде өзекті болып табылатын оқу нәтижелерін лезде бағалауға мүмкіндік береді[6].

Қорытындылай келе, қазақ тілі сабақтарында жасанды интеллектті қолдану жай ғана үрдіс емес, бұл оқушылардың толық әлеуетін ашуға, оқу тиімділігін арттыруға, оларды тез өзгеретін әлемде табысқа дайындауға мүмкіндік беретін стратегия, сондай-ақ мұғалімнің оқу материалдарын таңдауға, уақытын шектеуге, бұл жаңа материалды, шығармашылық жұмыстарды әзірлеуге көбірек уақыт бөлуге мүмкіндік береді. Бірақ нейрондық желінің нәтижесі мінсіз емес екенін және талдау мен түзетулерді қажет ететінін есте ұстаған жөн. Заманауи технологиялар мен оқытушылық шеберлікті біріктіру - қызықты және нәтижелі қазақ тілі сабақтарын құрудың кілті. Сауалнаманы талдау көрсеткендей, қазір мектеп оқушылары өздерінің білім

беру процесінде ЖИ жүйелерін қолдануға дайын және оларға берілген ЖИ мүмкіндіктері туралы алынған ақпаратты пайдалы деп санайды. Кейбір оқушылар қандай да бір жолмен ЖИ жүйелерімен бетпе-бет келді, олар туралы естіді, тіпті нәтижелерге риза болып, қолданды. Жалпы жасанды интеллектті пайдалану білім берудің жүйесінде айтарлықтай перспективалары бар. Мұғалімдер автоматтандыру арасындағы тепе- теңдікті қамтамасыз ете отырып, ЖИ енгізу процесіне белсенді қатысуы керек. Бұл оңтайлы нәтижелерге қол жеткізуге және барынша пайдалануға мүмкіндік береді. Болашақта оқушыларды осындай жүйелер туралы хабардар ету, сондай-ақ оларды білім беру процесіне, қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында енгізу пайдалы

болады деп санаймын.

Пайдаланылған дереккөздердің тізімі:

1. Полысалов Г.Ю. Искусственный интеллект в образовании. [Электронный ресурс].-URL: https:// scienceforum.ru/2020/article/2018019876 (Режим доступа: 10.03.22)

2. Искусственный интеллект. [Электронный ресурс].- URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/ Искусственный_интеллект (Режим доступа: 10.03.22)

3. Что такое искусственный интеллект и как он работает. [Электронный ресурс].- URL: https://www. calltouch.ru/glossary/iskusstvennyy-intellekt/ (Режим доступа: 10.03.22)

4. 5 технологий искусственного интеллекта, которые изменят бизнес в ближайшем будущем. [Электронный ресурс].- URL: https://www.cnews.ru/ articles/2019-11-12_chto_ozhidat_ot_razvitiya_tehnologij (Режим доступа: 10.03.22)

5. Что такое искусственный интеллект (ИИ): определение понятия простыми словами.

[Электронный ресурс].- URL: https://theoryandpractice. ru/posts/17550-chto-takoe-iskusstvennyy-intellekt-

ii-opredelenie-ponyatiya-prostymi-slovami (Режим доступа: 10.03.22)

6. Искусственный интеллект в образовании: семь вариантов применения. [Электронный ресурс].- URL:https://the-accel.ru/iskusstvennyiy-intellekt-

5. obrazovanii-sem-variantov-primeneniya/ (Режим доступа: 10.03.22)

ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР. ЖАЙ ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ ЗАТТАР

Қаратаева Мерует Муратовна Химия – Биология пәні мұғалімі Т.Шанов атындағы ЖОББМ

Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Жылтыр ауылы