АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ ЕҢБЕКШІҚАЗАҚ АУДАНЫ

ҚЫЗЫЛШЫРАҚ АУЫЛЫ

«М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОРТА МЕКТЕП» КММ

ӘДІЛХАН АҚМАРАЛ ӘДІЛХАНҚЫЗЫ

«ОЙЫН АРҚЫЛЫ ОҚЫТУ-БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ҚҰРАЛЫ»

(әдістемелік көмекші құрал)

2025 жыл

ӘОЖ 378 КБК 74.266.9 М 14

Құрастырушы автор: ӘДІЛХАН АҚМАРАЛ ӘДІЛХАНҚЫЗЫ

Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, Қызылшырақ ауылы, «М.Әуезов атындағы орта мектеп» КММ, бастауыш сынып мұғалімі

Пікір жазған:

С.Жүзеев - Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті Қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасының аға оқытушысы,Халықаралық зерттеулер академиясының (International Insight Academy) ғылыми кеңесшісі

Халықаралық ғылым мен білімді қолдау орталығының оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде талқыланып, 2025 ж. «18» маусым № 1352 хаттамасымен мақұлданған және баспаға ұсынылған.

«ОЙЫН АРҚЫЛЫ ОҚЫТУ-БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ҚҰРАЛЫ» / Құраст.авт; Әділхан А.Ә. - Алматы «EDU print» жедел басу баспаханасы, 2025. – 92 бет.

Әдістемелік құрал жалпы білім беретін мекемелердің мұғалімдеріне арналған.

© құраст. Авт: Әділхан А.Ә © «EDU print» жедел басу баспаханасы, 2025

ТҮСІНІК ХАТ

Ұсынылып отырған әдістемелік құрал бастауыш сынып оқушыларының оқу процесіне деген танымдық қызығушылығын арттыруда ойын технологияларын тиімді қолданудың жолдары мен әдістерін ұсынады. Құралда білім берудің әр түрлі салаларында қолдануға болатын дидактикалық, рөлдік, логикалық және шығармашылық ойын түрлері жан-жақты қарастырылған. Әрбір ойын түрі пәнге бағытталған нақты әдістемелік үлгілермен, оларды ұйымдастыру мен өткізудің қадамдық нұсқауларымен және күтілетін нәтижелерімен толықтырылған.

Ойын – бастауыш мектеп жасындағы оқушылар үшін қоршаған әлемді танудың, білімді игерудің және дағдыларды қалыптастырудың табиғи әрі ең тиімді құралы болып табылады. Ойын процесінде балалар өз еркімен белсенділік танытады, қызығушылықпен әрекет етеді және жаңа білімді оңай әрі қызықты түрде меңгереді. Ойын арқылы оқыту – білімді механикалық түрде жаттаудан гөрі, оны түсінуге, талдауға және практикада қолдануға бағытталған белсенді оқыту әдісі ретінде қарастырылады.

Әдістемелік құралда ұсынылған дидактикалық ойындар оқушылардың нақты пәндер бойынша білімдерін бекітуге, жүйелеуге және тереңдетуге бағытталған. Мысалы, математика сабағында сандарды қосу, азайту, көбейту және бөлу амалдарын меңгеруге арналған қызықты ойындар, қазақ тілі сабағында сөздік қорын байытуға, грамматикалық ережелерді меңгеруге арналған лингвистикалық ойындар, дүниетану сабағында табиғат құбылыстарымен, жануарлар мен өсімдіктер әлемімен танысуға арналған танымдық ойындар ұсынылған.

Рөлдік ойындар оқушылардың әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын дамытуға, өз ойларын еркін жеткізуге, басқалардың пікірімен санасуға және ұжымдық жұмысқа қатысуға үйретеді. Ойын барысында оқушылар әртүрлі рөлдерді сомдай отырып, өмірлік жағдаяттарды модельдейді және оларды шешудің жолдарын іздейді.

Логикалық ойындар оқушылардың ойлау қабілетін, талдау және синтездеу дағдыларын, себеп-салдарлық байланыстарды анықтау қабілетін дамытады. Бұл ойындар арқылы оқушылар есептерді шешуге, заңдылықтарды табуға және қорытынды жасауға үйренеді.

Шығармашылық ойындар оқушылардың қиялын, елестету қабілетін, өзіндік ойлауын және жаңа идеялар тудыру қабілетін дамытуға бағытталған. Бұл ойындар арқылы оқушылар өздерін еркін сезінеді, өз ойларын әртүрлі формада (сурет, жазу, қолөнер және т.б.) білдіруге мүмкіндік алады.

Қорыта келе, бұл әдістемелік құрал бастауыш сынып мұғалімдері үшін оқу процесін қызықты әрі тиімді етуге, оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыруға және олардың жан-жақты дамуына ықпал ететін құнды көмекші құрал бола алады. Ойын арқылы оқыту – бұл тек қана әдіс емес, сонымен қатар оқушылардың білімге деген құштарлығын оятатын және оларды табысқа жетелейтін пәрменді педагогикалық тәсіл.

КІРІСПЕ

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуына, оның интеллектуалдық, эмоционалдық және шығармашылық әлеуетінің дамуына ерекше көңіл бөлінуде. Бұл тұрғыда бастауыш мектеп – баланың білім әлеміне алғашқы қадамдарын басатын, оқуға деген қызығушылығы мен танымдық белсенділігінің негізі қаланатын маңызды кезең болып табылады. Осы кезеңде оқытудың әдіс-тәсілдерін оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай ұйымдастыру, олардың қызығушылығын арттыру – педагогтардың басты міндеттерінің бірі.

Бастауыш сынып оқушылары үшін ойын – жетекші әрекет түрі болып табылады. Ойын процесінде балалар қоршаған ортаны белсенді түрде зерттейді, жаңа білім мен дағдыларды меңгереді, өздерінің қарым-қатынас жасау, проблемаларды шешу және шығармашылық қабілеттерін дамытады. Ойын арқылы оқыту – бұл тек қана сабақты қызықты етудің жолы емес, сонымен қатар оқушылардың ішкі уәжін оятудың, білімді саналы түрде қабылдауына ықпал етудің және оқу процесіне деген позитивті көзқарасын қалыптастырудың тиімді педагогикалық құралы.

Ұсынылып отырған «Ойын арқылы оқыту – бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын арттыру құралы» атты әдістемелік құрал бастауыш сынып мұғалімдеріне, жас мамандарға және педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған практикалық көмекші құрал болып табылады. Бұл құралда ойынның педагогикалық және психологиялық аспектілері, бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сай ойын түрлерінің жіктелуі мен сипаттамалары, сондай-ақ қазақ тілі, математика, дүниетану және басқа да пәндер бойынша қолдануға болатын әртүрлі ойын тапсырмаларының үлгілері ұсынылған.

Әдістемелік құралдың мақсаты – бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын арттыруда ойын технологияларын тиімді қолданудың теориялық-әдістемелік негіздерін ашу және практикалық ұсыныстар әзірлеу.

Бұл мақсатқа жету үшін құралда төмендегідей міндеттер қарастырылады:

• Ойынның білім беру процесіндегі рөлі мен маңызын теориялық тұрғыдан негіздеу.

• Бастауыш сынып оқушыларының танымдық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың қызығушылығын арттыратын ойын түрлерін анықтау.

• Әртүрлі пәндер бойынша оқу мақсаттарына сай келетін ойын тапсырмаларының үлгілерін ұсыну.

• Ойын элементтерін сабақ барысында тиімді ұйымдастыру мен өткізудің әдістемелік жолдарын көрсету.

• Ойын арқылы оқытудың оқушылардың білім сапасына және дамуына әсерін талдау.

• Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда ойын технологияларын қолданудың мүмкіндіктерін қарастыру.

Бұл әдістемелік құрал мұғалімдерге оқу процесін қызықты әрі тартымды етуге, оқушылардың белсенділігін арттыруға, олардың білімге деген құштарлығын оятуға және шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі деп сенеміз.

Әдістемелік құралдың өзектілігі:

Қазіргі білім берудің басты міндеттерінің бірі – оқушылардың белсенділігін арттыру, олардың танымдық қызығушылығын ояту және шығармашылық қабілеттерін дамыту. Әсіресе бастауыш мектеп жасындағы балалардың психологиялық ерекшеліктері оқыту процесінде ойын технологияларын қолданудың маңыздылығын арттырады. Ойын – бұл жастағы балалар үшін негізгі әрекет түрі ғана емес, сонымен қатар әлемді танудың, әлеуметтік қарым-қатынас жасаудың және білім алудың тиімді құралы болып табылады.

Бүгінгі таңда білім берудің гуманистік бағыты оқушының жеке тұлғасын дамытуға, оның қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескеруге басымдық береді. Ойын арқылы оқыту осы талаптарға толық жауап береді, өйткені ол оқушылардың белсенді қатысуын қамтамасыз етеді, олардың өз ойларын еркін білдіруіне жағдай жасайды және оқу процесін қызықты әрі тартымды етеді.

Сонымен қатар, ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы білім беру саласында да жаңа мүмкіндіктер ашуда. Ойын элементтерін электрондық оқыту ресурстарымен үйлестіру оқу процесінің тиімділігін еселей түседі. Алайда, бастауыш сыныптар үшін дәстүрлі және заманауи ойын технологияларын ұштастырған, практикалық қолдануға бағытталған әдістемелік құралдардың жетіспеушілігі байқалады. Осыған байланысты, «Ойын арқылы оқыту – бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын арттыру құралы» атты әдістемелік құралдың әзірленуі өзекті мәселе болып табылады.

Әдістемелік құралдың жаңалығы:

• Жүйелі тәсіл: Құрал ойын технологияларын бастауыш білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне сай жүйелі түрде қолданудың әдістемелік негіздерін ұсынады. Ойын түрлері оқу пәндерінің мазмұнымен тығыз байланыстырылып, білім беру стандарттарына сәйкестендірілген.

• Кешенді қамту: Құралда дидактикалық, рөлдік, логикалық және шығармашылық ойын түрлерінің кең спектрі ұсынылған. Әрбір ойын түрінің педагогикалық мүмкіндіктері ашылып, оларды қолданудың нақты мысалдары келтірілген.

• Пәнаралық байланыс: Құралда ойын элементтерін әртүрлі пәндермен интеграциялаудың мүмкіндіктері көрсетілген, бұл оқушылардың білімдерін жүйелеуге және пәндер арасындағы байланысты түсінуге көмектеседі.

• Бағалаудың инновациялық тәсілдері: Құралда оқушылардың оқу жетістіктерін ойын форматында бағалаудың қалыптастырушы және жиынтық бағалаудың жаңа әдістері ұсынылған. Бұл оқушылардың мотивациясын арттыруға және олардың прогресін нақты бақылауға мүмкіндік береді.

• Практикалық бағыттылық: Құралда ұсынылған барлық ойын түрлері мен тапсырмалары практикалық қолдануға ыңғайлы етіп әзірленген. Мұғалімдер оларды өз сабақтарында оңай қолдана алады және қажеттіліктеріне қарай өзгерістер енгізе алады.

Әдістемелік құралдан күтілетін нәтижелер:

• Оқушылардың танымдық қызығушылығының артуы: Ойын элементтері сабақты қызықты әрі тартымды етеді, оқушылардың белсенділігі мен білімге деген құштарлығын арттырады.

• Білім сапасының жақсаруы: Ойын арқылы оқыту оқу материалын тереңірек және саналы түрде меңгеруге ықпал етеді, есте сақтау қабілетін жақсартады.

• Шығармашылық қабілеттердің дамуы: Ойын процесінде оқушылардың қиялы, елестету қабілеті және өзіндік ойлауы дамиды.

• Әлеуметтік-коммуникативтік дағдылардың қалыптасуы: Рөлдік және ұжымдық ойындар оқушылардың қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық және өзара түсіністік дағдыларын дамытады.

• Пәнге деген позитивті көзқарастың қалыптасуы: Ойын элементтері оқу процесін жеңілдетеді және оқушыларда оқуға деген жағымды эмоциялар тудырады.

• Мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігінің артуы: Құрал мұғалімдерге оқытудың жаңа әдістерін меңгеруге және өз педагогикалық тәжірибелерін байытуға көмектеседі.

Ойынның білім беру процесіндегі рөлі мен маңызын теориялық тұрғыдан негіздеу

Ойын – адамзаттың әрекет етуінің ежелгі және әмбебап түрі. Әсіресе балалық шақта ойын – дамудың, әлемді танудың және әлеуметтенудің негізгі құралы болып табылады. Білім беру процесінде ойын технологияларын қолданудың тиімділігі көптеген педагогикалық және психологиялық теориялармен негізделеді.

Психологиялық тұрғыдан негіздеу:

Л.С. Выготскийдің мәдени-тарихи теориясы бойынша, баланың психикалық дамуы әлеуметтік-мәдени ортамен өзара әрекеттесу арқылы жүзеге асады. Ойын, оның ішінде рөлдік ойындар, балаларға ересектердің әлеуметтік рөлдерін, қарым-қатынас формаларын және мінез-құлық нормаларын модельдеуге мүмкіндік береді. Ойын арқылы бала өзінің жақын даму аймағында әрекет етеді, яғни ересектердің көмегімен орындай алатын тапсырмаларды өз бетінше орындауға тырысады, бұл оның дамуын алға жылжытады.

Ж. Пиаженің когнитивтік даму теориясы бойынша, баланың ойлауы мен интеллекті әлеммен белсенді өзара әрекеттесуі арқылы сатылап дамиды. Ойындар балаларға қоршаған ортаны зерттеуге, жаңа түсініктер мен білімдерді игеруге, гипотезалар құруға және оларды тексеруге мүмкіндік береді. Әсіресе классификациялау, салыстыру, реттеу сияқты когнитивтік операцияларды дамытуға бағытталған дидактикалық ойындардың маңызы зор.

Д.Б. Элькониннің ойын теориясы ойынды баланың жетекші әрекеті ретінде қарастырады. Ойын барысында баланың мотивациялық-қажеттілік саласы, эмоционалдық және еріктік процестері қарқынды дамиды. Рөлдік ойындар арқылы балалар әлеуметтік қатынастардың мәнін түсінеді, эмпатия мен өзара түсіністікке үйренеді.

Педагогикалық тұрғыдан негіздеу:

Көптеген педагог-ғалымдар ойынның білім беру процесіндегі маңыздылығын атап өткен. Атап айтқанда, Я.А. Коменский ойынды оқытудың табиғи және қуанышты әдісі ретінде қарастырған. Ф. Фребель балабақша жүйесінде ойынға үлкен мән беріп, оны баланың өзін-өзі дамытуының және әлеуметтенуінің негізгі құралы ретінде қарастырған.

Қазіргі педагогикалық тәсілдер де ойынның білім берудегі потенциалын жоғары бағалайды. Ойын технологиялары оқытуды оқушылар үшін қызықты әрі тартымды етеді, олардың белсенділігін арттырады, білімді өздігінен іздеуге және табуға ынталандырады. Ойын элементтерін сабаққа енгізу оқушылардың зейінін шоғырландыруға, есте сақтау қабілеттерін жақсартуға және оқу материалын жақсырақ меңгеруге көмектеседі.

Ойын сонымен қатар білім берудің тәрбиелік аспектілерін жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Ойын барысында балалар әділдік, адалдық, ынтымақтастық, өзара көмек сияқты моральдық құндылықтарды меңгереді. Ұжымдық ойындар арқылы олар командада жұмыс істеуге, өз пікірлерін білдіруге және басқалардың пікірімен санасуға үйренеді.

Қорыта келе, ойын білім беру процесінде көп қырлы рөл атқарады. Ол оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың, білімді тиімді меңгертудің, шығармашылық қабілеттерін дамытудың және тәрбиелік міндеттерді жүзеге асырудың қуатты құралы болып табылады. Психологиялық және педагогикалық теориялар ойынның бала дамуы мен оқу процесіндегі маңыздылығын толықтай дәлелдейді.

Бастауыш сынып оқушыларының танымдық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың қызығушылығын арттыратын ойын түрлерін анықтау

Бастауыш сынып жасындағы балалар (6-10 жас) өзіндік танымдық ерекшеліктерімен сипатталады, бұл олардың оқу процесіне деген қарым-қатынасына және ақпаратты қабылдау жолдарына тікелей әсер етеді. Осы жастағы балалардың танымдық қызығушылығын арттыру үшін олардың психологиялық даму деңгейін, қабылдау, зейін, ойлау және есте сақтау ерекшеліктерін ескеретін ойын түрлерін қолдану қажет.

Бастауыш сынып оқушыларының негізгі танымдық ерекшеліктері:

1. Көрнекі-әрекеттік және көрнекі-бейнелік ойлаудың басымдығы: Бұл жастағы балалар нақты заттарды, суреттерді, схемаларды және әрекеттерді көргенде ақпаратты жақсырақ қабылдайды және меңгереді. Сондықтан ойындар көрнекі материалдарды (карточкалар, суреттер, муляждар, кестелер) және белсенді әрекеттерді (қозғалыс, манипуляция) қамтуы тиіс.

2. Эмоционалдыққа бейімділік: Балалардың эмоциялары олардың танымдық процестеріне күшті әсер етеді. Қызықты, қуанышты және позитивті эмоциялар тудыратын ойындар оқуға деген ынтаны арттырады және материалды жақсырақ есте сақтауға көмектеседі.

3. Қысқа мерзімді зейін: Бастауыш сынып оқушыларының зейіні тұрақсыз және тез ауысады. Сондықтан ойындар қысқа мерзімді, динамикалық және нақты мақсатқа бағытталған болуы керек. Ойын барысында зейінді шоғырландыруды талап ететін элементтерді енгізу пайдалы.

4. Қиялдың белсенділігі: Бұл жастағы балалардың қиялы өте жақсы дамыған. Рөлдік ойындар, шығармашылық тапсырмалар және ертегілерге негізделген ойындар олардың қиялын дамытуға және оқу процесін қызықты етуге көмектеседі.

5. Ойынға деген табиғи қажеттілік: Ойын балалар үшін табиғи әрекет түрі болғандықтан, оны оқу процесіне енгізу оқушылардың қарсылығын тудырмайды, керісінше, олардың белсенді қатысуын қамтамасыз етеді.

6. Әлеуметтік өзара әрекеттесуге қызығушылық: Бастауыш сынып оқушылары құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, бірге ойнауға және жұмыс істеуге қызығушылық танытады. Ұжымдық ойындар олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға және оқу процесін ұжымдық әрекетке негіздеуге мүмкіндік береді.

Бастауыш сынып оқушыларының қызығушылығын арттыратын ойын түрлері:

• Дидактикалық ойындар: Нақты оқу мақсаттарына бағытталған, білімді бекітуге, дағдыларды қалыптастыруға және танымдық процестерді дамытуға арналған ойындар (мысалы, "Кім жылдам?", "Лото", "Домино", ребустар, жұмбақтар). Бұл ойындар көрнекі материалдарды, жарыс элементтерін және нақты ережелерді қамтуы тиіс.

• Рөлдік ойындар: Оқушылардың белгілі бір рөлді сомдауына негізделген ойындар (мысалы, "Мектепте", "Дүкенде", "Саяхатта"). Бұл ойындар оқушылардың әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын, сөйлеу мәдениетін және шығармашылық қиялын дамытуға көмектеседі.

• Логикалық ойындар: Ойлауды, талдауды, салыстыруды және қорытынды жасауды талап ететін ойындар (мысалы, бас қатырғыштар, сөзжұмбақтар, лабиринттер, "Не артық?"). Бұл ойындар оқушылардың проблемаларды шешу қабілетін және логикалық ойлауын дамытады.

• Шығармашылық ойындар: Оқушылардың өз идеяларын білдіруге, қиялын дамытуға және өзіндік өнім жасауға мүмкіндік беретін ойындар (мысалы, сурет салу, мүсіндеу, құрастыру, ертегі құрастыру). Бұл ойындар оқушылардың өзін-өзі көрсетуіне және шығармашылық әлеуетін ашуға ықпал етеді.

• Қимылдық ойындар: Белсенді қозғалысты талап ететін ойындар (мысалы, эстафеталар, спорттық ойындар, би ойындары). Бұл ойындар оқушылардың физикалық белсенділігін арттырады, зейінін шоғырландыруға көмектеседі және оқу процесіне сергектік енгізеді.

• Интерактивті ойындар (АКТ-ны қолдану арқылы): Компьютерлік ойындар, онлайн викториналар, интерактивті тапсырмалар оқушылардың қызығушылығын арттырудың және оқу процесін әртүрлі етудің тиімді құралы болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының танымдық ерекшеліктерін ескере отырып, әртүрлі ойын түрлерін оқу процесіне енгізу олардың оқуға деген ынтасын арттырады, білімді тиімді меңгеруіне көмектеседі және жан-жақты дамуына ықпал етеді. Мұғалімдер ойынды оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес таңдап, оларды сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдана білуі қажет.

Қазақ тілі пәні бойынша ойын түрлері және тапсырмалар:

1. «Сөз тапқыш эстафетасы»:

Командалық жарыс, жылдамдық пен дұрыстыққа бағалау, әр кезеңде әртүрлі тапсырмалар – антоним, синоним табу, сөз құрау, буынға бөлу және т.б. Оқушылар екі немесе одан да көп командаға бөлінеді. Әр командаға бірдей тапсырмалар беріледі. Бірінші қатысушы тапсырманы орындап, келесіге эстафетаны тапсырады. Қай команда жылдам әрі дұрыс орындаса, сол жеңіске жетеді.

2. «Сиқырлы қоржын»:

Қоржын ішіне әртүрлі заттар салынады, оқушы сол затқа байланысты сөздер, сөз тіркестері немесе қысқа сөйлемдер құрауы керек. Шығармашылық пен тіл байлығын дамытуға бағытталған. Қоржынға әртүрлі суреттер, ойыншықтар немесе басқа да заттар салынады. Оқушы кез келген затты алып, оған қатысты 2-3 сөйлем айтуы керек.

3. «Дыбыстар доминосы»:

Әрбір домино тасында сөздің басындағы немесе соңындағы дыбыс жазылады. Оқушылар келесі сөзді алдыңғы сөздің соңғы дыбысынан бастап құрауы керек. Тілдік сезімталдықты арттырады. Домино тастарына әріптер немесе буындар жазылады. Оқушылар кезекпен тастарды қойып, сөздер құрайды.

4. «Сөз мергені»:

Тақтаға әріптер жазылады. Оқушылар сол әріптерден мүмкін болатын көп сөзді табуға тырысады. Уақытқа шектеу қойылады, ең көп сөз тапқан оқушы жеңімпаз болады. Тақтаға 5-7 кездейсоқ әріп жазылады. Оқушылар белгілі бір уақыт ішінде осы әріптерден басталатын немесе құрамында кездесетін сөздерді жазуы керек.

5. «Жұмбақ шешушілер»:

Әртүрлі тақырыптағы жұмбақтар беріледі. Жұмбақты шешкен оқушы сол сөзге қатысты басқа сөздер немесе сөз тіркестерін айтуы керек. Ойлау мен сөздік қорын байытуға арналған. Мұғалім немесе оқушылар кезекпен жұмбақтар жасырады. Шешімін тапқан оқушы сол сөзге қатысты қосымша ақпарат береді.

6. «Сөз құрастырушы»:

Ұзын бір сөз беріледі (мысалы, "кітапхана"). Оқушылар осы сөздің әріптерінен жаңа қысқа сөздер құрауы керек. Ең көп сөз құрастырған жеңімпаз болады. Ұзын сөздің әріптерінен мүмкін болатын қысқа сөздерді құрастыру.

7. «Суретті әңгіме»:

Бірнеше ретсіз суреттер көрсетіледі. Оқушылар сол суреттердің арасында логикалық байланыс орнатып, қызықты әңгіме құрауы керек. Шығармашылық пен байланыстырып сөйлеуді дамытады. Ретсіз салынған 3-4 суреттің желісі бойынша әңгіме құрау.

8. «Сөздік диктант-ойын»:

Диктант жазу кезінде мұғалім сөздің мағынасын түсіндіретін қысқаша сипаттама береді. Оқушылар сипаттамаға қарап сөзді дұрыс жазуы керек. Сөздік қорын және тыңдалым дағдысын дамытады. Мұғалім сөзді айтпас бұрын оның мағынасын сипаттайды.

9. «Сөз ойыны - "Кім білгір?"»:

Әртүрлі грамматикалық ережелер бойынша сұрақтар қойылады. Дұрыс жауап берген оқушы ұпай алады. Ойын соңында ең көп ұпай жинаған жеңімпаз болады. Грамматикалық сұрақтарға жарыса жауап беру.

10. «Сөздер театры»:

Оқушылар берілген сөздерді немесе сөз тіркестерін қолданып, шағын көріністер қояды. Артистизм мен тілдік икемділікті дамытады. Берілген сөздерді пайдаланып шағын сахналық қойылым көрсету.

11. «Сиқырлы әріптер»:

Сөздің кейбір әріптері түсіп қалған болады. Оқушылар түсіп қалған әріптерді тауып, сөзді толықтыруы керек. Әріптік талдау және сөздік қорды тексеруге арналған. Түсіп қалған әріптерді орнына қою арқылы сөзді қалпына келтіру.

12. «Сөз тапқыш эстафетасы»:

Берілген сөзге (мысалы, "үлкен") антоним және синоним табыңыз.

13. «Сиқырлы қоржын»:

Қоржыннан "кітап" затын алыңыз. Оған қатысты екі сөз және бір қысқа сөйлем айтыңыз. Қоржыннан "қызыл алма" суретін алыңыз. Оны сипаттайтын екі сын есім және бір сөз тіркесін құрастырыңыз.

14. «Дыбыстар доминосы»:

Доминоның "бала" сөзі жазылған тасын қойыңыз. Келесі тасқа соңғы "а" дыбысынан басталатын сөз жазыңыз.

Доминоның "мектеп" сөзінің "ек" буыны жазылған тасын қойыңыз. Келесі тасқа "ек" буынынан басталатын сөз жазыңыз.

15. «Сөз мергені»:

Тақтадағы "м", "а", "р", "т" әріптерінен басталатын үш сөз жазыңыз.

Тақтадағы "б", "і", "л", "і", "м" әріптерінен құралған екі сөз жазыңыз.

16. «Жұмбақ шешушілер»:

"Қанаты бар, ұшады, гүлден гүлге қонады" жұмбағының шешімін табыңыз және оған қатысты бір сөз тіркесін айтыңыз.

"Екі аяғы бар, бірақ жүрмейді, екі қолы бар, бірақ ұрмайды" жұмбағының шешімін табыңыз және оның не үшін қажет екенін айтыңыз.

17. «Сөз құрастырушы»:

"Мұғалімдер" сөзінің әріптерінен үш әртүрлі қысқа сөз құрастырыңыз.

"Қазақстан" сөзінің әріптерінен екі зат есім және бір етістік құрастырыңыз.

18. «Суретті әңгіме»:

Берілген үш суретті (мысалы, бала, доп, ағаш) пайдаланып қысқа әңгіме құрастырыңыз.

Берілген төрт суретті (мысалы, күн, бұлт, жаңбыр, кемпірқосақ) пайдаланып табиғат құбылысы туралы әңгіме құрастырыңыз.

19. «Сөздік диктант-ойын»:

"Жерді суғаруға арналған құрылғы" сипаттамасына сәйкес келетін сөзді жазыңыз.

"Қыста жауатын ақ түсті жауын-шашын" сипаттамасына сәйкес келетін сөзді жазыңыз.

20. «Сөз ойыны - "Кім білгір?"»:

"Заттың атын білдіретін сөз табы қалай аталады?" сұрағына жауап беріңіз.

"Сөйлемдегі іс-әрекетті білдіретін сөзді табыңыз: Бала кітап оқыды."

21. «Сөздер театры»:

"Достық", "көмектесу", "қуану" сөздерін қолданып шағын көрініс көрсетіңіз.

"Мектеп", "оқушы", "қоңырау" сөз тіркестерін қолданып мектеп өмірінен көрініс көрсетіңіз.

22. «Сиқырлы әріптер»:

"К _ з _ қ" сөзіндегі түсіп қалған әріптерді табыңыз.

"_ л _ м", "т _ б _ ғ _ т" сөздеріндегі түсіп қалған әріптерді табыңыз.

23. "Кім не істейді?"

Суреттер көрсетіледі (мысалы, бала, мұғалім, дәрігер). Оқушылар суреттегі адамның не істеп жатқанын бір сөзбен айтуы керек (мысалы, ойнайды, жазады, емдейді).

24. "Сөз құра".

Берілген әріптерден (мысалы, "а", "л", "м", "а") мағыналы сөз құрастырыңыз. Құрастырған сөзіңізді буынға бөліңіз.

25. "Жұмбақты тап".

"Қызыл, тәтті, домалақ, тістей қалсаң шырылдақ" жұмбағының шешімін табыңыз. Бұл сөзге қатысты бір сын есім айтыңыз.

26. "Кім не істейді?" ойыны:

1. Бала (не істейді?) ... (ойнайды)

2. Мұғалім (не істейді?) ... (жазады)

3. Дәрігер (не істейді?) ... (емдейді)

4. Әнші (не істейді?) ... (айтады)

5. Суретші (не істейді?) ... (салады)

6. Аспаз (не істейді?) ... (пісіреді)

7. Жүргізуші (не істейді?) ... (айдайды)

8. Құрылысшы (не істейді?) ... (салады)

9. Шаштараз (не істейді?) ... (қияды)

10. Оқушы (не істейді?) ... (оқиды)

11. Жазушы (не істейді?) ... (жазады)

12. Биші (не істейді?) ... (билейді)

13. Сатушы (не істейді?) ... (сатады)

14. Фермер (не істейді?) ... (егеді)

15. Ғалым (не істейді?) ... (зерттейді)

16. Спортшы (не істейді?) ... (жаттығады)

17. Тігінші (не істейді?) ... (тігеді)

18. Актер (не істейді?) ... (ойнайды)

19. Бағбан (не істейді?) ... (өсіреді)

20. Компьютерші (не істейді?) ... (жөндейді)

27. "Сөз құра" ойыны:

1. "а", "н", "а" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (ана)

2. "к", "і", "т", "а", "п" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (кітап)

3. "м", "е", "к", "т", "е", "п" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (мектеп)

4. "л", "а", "б", "а" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (бала)

5. "г", "ү", "л" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (гүл)

6. "с", "у", "р", "е", "т" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (сурет)

7. "д", "а", "р", "и", "а" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (дария)

8. "ж", "а", "ң", "б", "ы", "р" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (жаңбыр)

9. "қ", "а", "р", "а", "ғ", "а", "ш" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (қарағаш)

10. "т", "е", "ң", "і", "з" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (теңіз)

11. "ж", "е", "р" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (жер)

12. "к", "ү", "н" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (күн)

13. "а", "й", "у" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (аю)

14. "т", "ү", "й", "е" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (түйе)

15. "қ", "о", "й" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (қой)

16. "с", "и", "ыр" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (сиыр)

17. "ж", "ыл", "қы" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (жылқы)

18. "б", "ө", "р", "і" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (бөрі)

19. "т", "үл", "кі" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (түлкі)

20. "п", "і", "л" әріптерінен қандай сөз құрауға болады? ... (піл)

28. "Жұмбақты тап" ойыны:

1. Қанатсыз ұшады, аяқсыз жүгіреді. (не?) ... (бұлт)

2. Көкте көзі бар, әлемге нұрын шашады. (не?) ... (күн)

3. Қыста аппақ, жазда қара. (не?) ... (жер)

4. Тілі жоқ, бірақ сөйлейді, аузы жоқ, бірақ күледі. (не?) ... (кітап)

5. Үстінде үйлер, астында жолдар. (не?) ... (қала)

6. Қызыл, тәтті, домалақ, тістей қалсаң шырылдақ. (не?) ... (алма)

7. Сары, ұзынша, маймылдың сүйіктісі. (не?) ... (банан)

8. Ақ түсті, сүтті, балалардың сүйіктісі. (не?) ... (сүт)

9. Жазда жасыл, күзде сары, қыста ақ. (не?) ... (ағаш)

10. Кішкентай ғана үйшік, ішінде толып адамшық. (не?) ... (оқушылар)

11. Екі аяғы бар, бірақ жүрмейді, екі қолы бар, бірақ ұрмайды. (не?) ... (киім)

12. Басы бар, миы жоқ. (не?) ... (жуа)

13. Көзі бар, бірақ көрмейді. (не?) ... (ине)

14. Құйрығы бар, бірақ емес ит. (не?) ... (қалам)

15. Тісі бар, бірақ аузы жоқ. (не?) ... (ара)

16. Қабығы бар, бірақ ағаш емес. (не?) ... (қауын)

17. Іші қызыл, сырты жасыл, дәмі балдай тәтті. (не?) ... (қарбыз)

18. Жер астында алтын қазық. (не?) ... (сәбіз)

19. Қабат-қабат киімі, шешіндірсең жылатады. (не?) ... (пияз)

20. Доп емес, бірақ домалақ, құйрығы бар, бірақ балық емес. (не?) ... (шолпан жұлдызы)

29. "Сурет бойынша әңгіме" ойыны:

(Мұнда әрбір тапсырмаға әртүрлі үш ретсіз суреттер беріледі. Оқушылар оларды байланыстырып әңгіме құрауы керек. Мен тек мысалдар келтіремін.)

1. Мысық ағашта + жаңбыр жауып тұр + бала қолшатырмен.

2. Күн шығып тұр + бала велосипедпен кетіп барады + гүлдер өсіп тұр.

3. Аю ұйықтап жатыр + қыс келді + ақ қар жауып тұр.

4. Құстар ұшып барады + көл бар + балықтар жүзіп жүр.

5. Бала кітап оқып отыр + шам жанып тұр + түн болды.

6. Алма ағашында алмалар пісті + бала себет алып келді + алмаларды жинап жатыр.

7. Қоян сәбіз жеп отыр + қасқыр келе жатыр + қоян қашып кетті.

8. Қыз қуыршақпен ойнап отыр + досы келді + екеуі бірге ойнады.

9. Ұшақ ұшып барады + әуежай бар + адамдар қол бұлғап тұр.

10. Кеме жүзіп барады + теңіз бар + шағалалар ұшып жүр.

11. Ит сүйек грызет + бала доп лақтырды + ит допты әкелді.

12. Піл банан жеп тұр + маймыл ағашта секіріп жүр + джунгли.

13. Асан үй салып жатыр + кірпіштер жатыр + құралдар тұр.

14. Айжан гүл суғарып жатыр + құмырада гүл тұр + күн жарқырап тұр.

15. Марат кітапханаға келді + кітаптар көп + ол бір кітапты таңдады.

16. Әже немересіне ертегі айтып отыр + олар төсекте жатыр + түн қараңғы.

17. Аспанда кемпірқосақ пайда болды + жаңбыр тоқтады + күн қайта шықты.

18. Бала балық аулап отыр + көлде қамыстар өсіп тұр + ол бір балықты ұстады.

19. Қызыл өрт жанып тұр + өрт сөндірушілер келді + олар өртті сөндірді.

20. Мұғалім тақтаға жазып тұр + оқушылар тыңдап отыр + сабақ басталды.

30. "Сөздер театры" ойыны:

(Әрбір тапсырмаға берілген сөздерді немесе сөз тіркестерін қолданып шағын диалог немесе көрініс құрастыру керек. Мен тек мысалдар келтіремін.)

1. "Кел", "бер", "ал", "рахмет". (Екі баланың ойыншық алмасуы)

2. "Сәлем", "қалайсың?", "жақсы", "сау бол". (Екі достың кездесуі мен қоштасуы)

3. "Кітап", "оқу", "білім", "қызықты". (Оқушылардың кітап туралы әңгімесі)

4. "Ауа райы", "жаңбыр", "қолшатыр", "суық". (Адамдардың ауа райы туралы әңгімесі)

5. "Дүкен", "сатушы", "сатып алушы", "ақша". (Дүкендегі сауда көрінісі)

6. "Мектеп", "қоңырау", "үзіліс", "ойнау". (Мектептегі үзіліс кезі)

7. "Отбасы", "ана", "әке", "бала". (Отбасылық жағдаят)

8. "Табиғат", "ағаш", "құс", "әдемі". (Табиғат аясындағы көрініс)

9. "Демалыс", "теңіз", "күн", "қуанышты". (Демалыстағы жағдаят)

10. "Спорт", "доп", "жүгіру", "жеңіс". (Спорттық ойын көрінісі)

11. "Мәдениет", "ән", "би", "қол соғу". (Концерттік көрініс)

12. "Көлік", "автобус", "жол", "алыс". (Сапарға шығу көрінісі)

13. "Аурухана", "дәрігер", "науқас", "емделу". (Ауруханадағы жағдаят)

14. "Құрылыс", "жұмысшы", "кірпіш", "үй". (Үй салу процесі)

15. "Ауыл", "мал", "шөп", "таза ауа". (Ауыл өмірінен көрініс)

16. "Ғарыш", "зымыран", "жұлдыз", "планета". (Ғарышқа саяхат қиялы)

17. "Ертегі", "ханшайым", "батыр", "айдаһар". (Ертегі желісі бойынша көрініс)

18. "Музыка", "домбыра", "күй", "әуен". (Музыкалық аспапта ойнау)

19. "Асхана", "аспаз", "тағам", "дәмді". (Асханадағы жағдаят)

20. "Кітапхана", "кітап", "оқушы", "білім алу". (Кітапханадағы көрініс)

Математика пәні бойынша ойын түрлері:

1. «Математикалық эстафета»:

Командалық жарыс, әр кезеңде әртүрлі математикалық амалдарды қолдануды талап ететін есептер, теңдеулер және геометриялық фигураларға байланысты тапсырмалар. Командалық есеп шығару жарысы.

2. «Сандар лабиринті»

Лабиринт жолында сандар орналасқан. Оқушылар берілген шарт бойынша (мысалы, тек жұп сандармен жүру, қосындысы белгілі бір санға тең болатын сандармен жүру) лабиринттен шығуы керек. Белгілі бір математикалық шарттар бойынша лабиринттен өту.

3. «Математикалық домино»:

Домино тастарына математикалық өрнектер мен олардың жауаптары жазылады. Оқушылар дұрыс сәйкестікті табу арқылы ойынды жалғастырады. Өрнек пен оның мәнін сәйкестендіру.

4. «Кім жылдам есептейді?»:

Ауызша есептеуге арналған сұрақтар қойылады. Жауапты жылдам әрі дұрыс айтқан оқушы ұпай алады. Ауызша есептеу жарысы.

5. «Геометриялық мозаика»:

Әртүрлі геометриялық фигуралар беріледі. Оқушылар осы фигуралардан белгілі бір пішінді немесе суретті құрастыруы керек. Шығармашылық және кеңістіктік ойлауды дамытады. Геометриялық фигуралардан сурет құрастыру.

6. «Математикалық карталар»:

Карталарға әртүрлі математикалық есептер мен тапсырмалар жазылады. Оқушылар кездейсоқ картаны алып, тапсырманы орындайды. Қызығушылықты арттыруға бағытталған. Кездейсоқ таңдалған есепті шығару.

7. «Сандар құпиясы»:

Мұғалім бір санды жасырады. Оқушылар қоюға болатын математикалық амалдар мен нәтижелер арқылы жасырын санды табуға тырысады.) Жасырын санды табуға арналған ойын.

8. «Өлшем бірліктері ойыны»:

Әртүрлі өлшем бірліктері (см, м, кг, г, мин, сағ) жазылған карточкалар беріледі. Оқушылар берілген заттарды дұрыс өлшем бірлігімен сәйкестендіруі керек. Заттарды өлшем бірліктерімен сәйкестендіру.

9. «Логикалық тізбектер»:

Сандардан, фигуралардан немесе басқа да элементтерден құралған логикалық тізбектер беріледі. Оқушылар тізбектің заңдылығын анықтап, келесі элементті табуы керек. Логикалық тізбекті жалғастыру.

10. «Математикалық ойындар тақтасы»:

Тақтаға әртүрлі математикалық тапсырмалар жазылған ұяшықтар сызылады. Оқушылар кезекпен ұяшықты таңдап, тапсырманы орындайды. Дұрыс жауап үшін ұпай беріледі. Ұяшықтардағы тапсырмаларды орындау арқылы ұпай жинау.

11. «Құрастыр және есепте»:

Геометриялық фигуралардың бөліктері беріледі. Оқушылар олардан жаңа фигуралар құрастырып, олардың периметрін немесе ауданын есептеуі керек. Бөліктерден фигура құрастырып, параметрлерін есептеу.

12. "Санамақ".

1-ден 20-ға дейін тура және кері қарай санаңыз.

13. "Есепте".

3 алма мен 4 апельсин бар. Барлығы қанша жеміс бар?

14. "Пішіндерді тап".

Әртүрлі геометриялық пішіндер көрсетіледі (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш). Мұғалім пішіннің сипаттамасын айтады (мысалы, төрт тең қабырғасы бар), оқушылар сол пішінді көрсетуі керек.

15. "Логикалық тізбек".

2, 4, _, 8, 10 тізбегіндегі бос орынды толтырыңыз және тізбектің заңдылығын түсіндіріңіз.

16. "Математикалық дүкен".

Ойыншықтардың бағалары жазылған суреттер көрсетіледі. Сізде 15 теңге бар. Қандай екі ойыншықты сатып ала аласыз?

17. «Математикалық эстафета»:

(45 + 15) - 20 = ? есептеңіз.

Қабырғалары 3 см және 5 см болатын тіктөртбұрыштың периметрін.

18. «Сандар лабиринті»:

Лабиринтте тек жұп сандармен жүріп, 2-ден 20-ға дейін жетуге тырысыңыз.

Лабиринтте қосындысы 10-ға тең болатын екі санды тауып, олармен жүріп шығыңыз.

19. «Математикалық домино»:

"7 х 3 = ?" өрнегі жазылған домино тасын "21" жауабы жазылған таспен сәйкестендіріңіз.

"18 : 2 = ?" өрнегі жазылған домино тасын сәйкес жауабы бар таспен жалғастырыңыз.

20. «Кім жылдам есептейді?»:

50-ден 13-ті алғанда қанша қалады?

4-ті 6-ға көбейткенде неше болады?

21. «Геометриялық мозаика»:

Берілген үшбұрыштар мен төртбұрыштардан үйдің суретін құрастырыңыз. Берілген дөңгелектер мен жарты дөңгелектерден күлшенің суретін құрастырыңыз.

22. «Математикалық карталар»:

"Карточкадағы есепті шығарыңыз: х + 7 = 15"

"Карточкадағы тапсырманы орындаңыз: 12 санынан кейінгі екі тақ санды жазыңыз."

23. «Сандар құпиясы»:

Мен бір санды ойладым, оған 5-ті қостым, 12 шықты. Мен қандай сан ойладым?

Мен бір санды ойладым, оны 3-ке көбейттім, 9 шықты. Мен қандай сан ойладым?

24. «Өлшем бірліктері ойыны»:

Берілген заттарды (кітап, парта) ұзындығын өлшеуге қай өлшем бірлігі қолайлы екенін көрсетіңіз (см, м).

Берілген заттарды (алма, қап ұн) салмағын өлшеуге қай өлшем бірлігі қолайлы екенін көрсетіңіз (г, кг).

25. «Логикалық тізбектер»:

2, 4, 6, 8, ... тізбегін жалғастырыңыз.

1, 3, 5, ..., 9 тізбегіндегі бос орынды толтырыңыз.

26. «Математикалық ойындар тақтасы»:

Тақтадағы "3 х 8 = ?" ұяшығын таңдап, жауабын айтыңыз.

Тақтадағы "20 : 5 = ?" ұяшығын таңдап, есептеу жолын түсіндіріңіз.

27. «Құрастыр және есепте»:

Берілген үш үшбұрыштан бір үлкен үшбұрыш құрастырыңыз және оның периметрін есептеңіз (қабырғалары беріледі).

Берілген екі тіктөртбұрыштан бір үлкен тіктөртбұрыш құрастырыңыз және оның ауданын есептеңіз (қабырғалары беріледі).

Дүниетану пәні бойынша ойын түрлері:

1. «Не? Қайда? Қашан?»:

Дүниетануға қатысты сұрақтар қойылады. Оқушылар сұраққа жауап беріп, дұрыс жауаптың негіздемесін айтуы керек. Сұрақтарға жауап беру және негіздеу.

2. «Табиғат құбылыстары доминосы»:

Домино тастарына табиғат құбылыстарының суреттері мен олардың сипаттамалары жазылады. Сәйкестігін табу арқылы ойын жалғасады. Сурет пен сипаттаманы сәйкестендіру.

3. «Жануарлар мен өсімдіктер әлемі викторинасы»:

Әртүрлі жануарлар мен өсімдіктер туралы қызықты сұрақтар қойылады. Дұрыс жауап берген оқушы ұпай алады. Жануарлар мен өсімдіктер туралы сұрақтарға жауап беру.

4. «Экологиялық эстафета»:

Экологиялық мәселелерге қатысты тапсырмалар беріледі (қоқысты сұрыптау, суды үнемдеу жолдары және т.б.). Командалар тапсырмаларды жылдам әрі дұрыс орындауға тырысады. Экологиялық тапсырмаларды командалық орындау.

5. «Саяхатшылар клубы»:

Оқушылар әртүрлі елдер мен қалалар туралы қысқаша презентация жасайды немесе рөлдік ойын ойнайды, сол жердің ерекшеліктерін көрсетеді.) Әртүрлі елдер мен қалалар туралы рөлдік ойын.

6. «Уақыт машинасы»:

Тарихи оқиғалардың суреттері немесе сипаттамалары беріледі. Оқушылар оларды хронологиялық ретпен орналастыруы керек. Тарихи оқиғаларды хронологиялық ретпен орналастыру.

7. «Адам ағзасы - жұмбақтар»:

Адам ағзасының мүшелері туралы жұмбақтар жасырылады. Шешімін тапқан оқушы сол мүшенің қызметін түсіндіруі керек.) Адам ағзасы мүшелері туралы жұмбақтар шешу және қызметін түсіндіру.

8. «Жер шары - біздің үйіміз»:

Жердің құрылысы, материктер мен мұхиттар туралы сұрақтар қойылады. Картамен жұмыс істеу элементтері қосылады.) Жер шары туралы сұрақтарға жауап беру және картадан көрсету.

9. «Кәсіптер әлемі»:

Әртүрлі кәсіп иелерінің құралдары немесе әрекеттері көрсетіледі. Оқушылар кәсіпті анықтап, оның маңызы туралы айтуы керек.) Кәсіптерді анықтау және маңызын түсіндіру.

10. «Дені сау ұрпақ ойыны»:

Салауатты өмір салты, дұрыс тамақтану, спорт туралы сұрақтар мен тапсырмалар беріледі. Практикалық кеңестер беру элементтері қосылады.) Салауатты өмір салты туралы сұрақтар мен практикалық кеңестер.

11. «Жыл мезгілдері - төрт сиқыршы»:

Әр жыл мезгіліне қатысты суреттер, дыбыстар немесе сипаттамалар беріледі. Оқушылар мезгілді анықтап, оған тән ерекшеліктерді айтуы керек.) Жыл мезгілдерін анықтау және ерекшеліктерін сипаттау.

12. «Не? Қайда? Қашан?»:

Жапырақтардың сарғаюы неліктен болады? (Не?) Бұл қай мезгілде болады? (Қашан?)

Піл қай материкте мекендейді? (Қайда?) Оның негізгі ерекшелігі қандай? (Не?)

13. «Табиғат құбылыстары доминосы»:

"Жаңбыр жауып тұр" суретін "Аспаннан су тамшыларының түсуі" сипаттамасымен сәйкестендіріңіз.

"Қыста жерді жабатын ақ жапалақ" суретін сәйкес сипаттамасы бар таспен жалғастырыңыз.

14. «Жануарлар мен өсімдіктер әлемі викторинасы»:

Ең ұзын мойны бар жануар қалай аталады?

Қазақстанның даласында өсетін, қызыл кітапқа енген өсімдікті атаңыз.

15. «Экологиялық эстафета»:

Берілген қоқыстарды (қағаз, пластик, шыны) сұрыптауға арналған жәшіктерге бөліңіз.

Үйде суды үнемдеудің екі жолын ұсыныңыз.

16. «Саяхатшылар клубы»:

Қазақстанның бір қаласы туралы қысқаша айтып беріңіз (орналасқан жері, ерекшеліктері).

Өзіңіз барғыңыз келетін бір елді атаңыз және оның несімен қызықтыратынын айтыңыз.

17. «Уақыт машинасы»:

Берілген суреттерді (ежелгі адам, орта ғасыр рыцары, қазіргі заман адамы) хронологиялық ретпен орналастырыңыз.

Берілген оқиғаларды (ғарышқа алғашқы ұшу, Ұлы Отан соғысының басталуы, Қазақстанның тәуелсіздік алуы) хронологиялық ретпен орналастырыңыз.

18. «Адам ағзасы - жұмбақтар»:

"Біз олармен көреміз, түстерді ажыратамыз" жұмбағының шешімін табыңыз және олардың қызметін айтыңыз.

"Біз онымен тыныс аламыз, ауаны ішке тартамыз" жұмбағының шешімін табыңыз және оның орналасқан жерін айтыңыз.

19. «Жер шары - біздің үйіміз»:

Жердің пішіні қандай?

Қазақстан қай материкте орналасқан? Оны картадан көрсетіңіз.

20. «Кәсіптер әлемі»:

Қолында қайшысы бар адам қандай кәсіп иесі? Ол не істейді?

Дәрі-дәрмектерді кім жасайды және олардың жұмысының маңызы неде?

21. «Дені сау ұрпақ ойыны»:

Дені сау болу үшін не істеу керек? Екі мысал келтіріңіз.

Қандай пайдалы тағамдарды білесіз? Екі мысал келтіріңіз.

22. «Жыл мезгілдері - төрт сиқыршы»:

Жапырақтар сарғайып, жаңбыр жиі жауатын жыл мезгілін атаңыз және оған тән екі белгіні айтыңыз.

Күннің ұзарып, қардың ери бастайтын жыл мезгілін атаңыз және оған тән бір дыбысты еске түсіріңіз.

23. "Тірі және өлі табиғат".

Берілген суреттерді (мысалы, гүл, тас, күн, бұлт) тірі және өлі табиғатқа бөліңіз.

24. "Жыл мезгілдері".

Төрт жыл мезгілінің суреттерін көрсетіп, әрқайсысына тән бір белгіні айтыңыз.

25. "Жануарларды таны".

Жануарлардың дыбыстары қойылады (мысалы, мысық, ит, сиыр). Оқушылар дыбыстың қай жануарға тиесілі екенін айтуы керек.

26. "Экологиялық мәселе".

Қоқыстың қоршаған ортаға қандай зияны бар? Екі мысал келтіріңіз және оны қалай азайтуға болатынын ұсыныңыз.

27. "Саяхатқа шығу".

Сіз Қазақстанның бір қаласына саяхатқа шықпақсыз. Ол қандай қала? Онда не қызықты көруге болады? Саяхатқа не ала кетесіз?

Бұл ұсынылған ойын түрлері бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын арттыруға, оқу процесін қызықты әрі тиімді етуге бағытталған. Әрбір мұғалім өз оқушыларының ерекшеліктеріне қарай бұл ойындарды түрлендіріп, байыта алады.

Ойын арқылы оқыту – бастауыш сынып оқушыларының білім сапасын арттыруға және олардың жан-жақты дамуына айтарлықтай әсер ететін қуатты педагогикалық құрал болып табылады. Ойынның табиғаты оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын және қатысуын ынталандыруға негізделгендіктен, ол дәстүрлі оқыту әдістерімен салыстырғанда бірқатар артықшылықтарға ие. Ойынның білім сапасы мен оқушылардың дамуына әсерін төмендегі аспектілер бойынша талдауға болады.

1. Білім сапасына әсері:

Материалды терең және саналы меңгеру: Ойын элементтері оқу материалын қызықты контексте ұсынуға мүмкіндік береді. Оқушылар абстрактілі ұғымдарды нақты ойын әрекеттері арқылы түсінеді, бұл олардың білімді тереңірек және ұзақ мерзімді есте сақтауына ықпал етеді.

• Қызығушылықтың артуы: Ойын оқушылардың назарын аударып, олардың тақырыпқа деген қызығушылығын оятады. Қызығушылық болған жерде, оқу процесі әлдеқайда жеңіл әрі тиімді өтеді.

• Белсенді қатысу: Ойын оқушыларды пассивті тыңдаушыдан белсенді әрекет етушіге айналдырады. Олар өздері шешім қабылдайды, ізденеді, талқылайды, бұл олардың материалды тереңірек түсінуіне көмектеседі.

• Абстрактілі ұғымдарды нақтылау: Көптеген оқу пәндерінде абстрактілі ұғымдар кездеседі. Ойын элементтері осы ұғымдарды нақты ойын әрекеттері арқылы көрсетуге мүмкіндік береді. Мысалы, математикадағы сандарды ойыншықтармен санау, тілдегі грамматикалық ережелерді рөлдік ойындар арқылы көрсету. Бұл оқушылардың түсінуін жеңілдетеді.

• Эмоционалды байланыс: Ойын оқушыларда жағымды эмоциялар тудырады. Эмоциялық тұрғыдан қабылданған ақпарат жақсы есте сақталады. Ойын барысындағы қуаныш, қызығу, жеңіске жету сезімдері оқу материалын ұзақ мерзімді жадыға бекітеді.

• Қайталау мен қолдану: Ойын барысында оқушылар меңгерген білімдерін қайталайды және практикада қолданады. Бұл білімнің тереңдеуіне және әртүрлі жағдайларда қолдана білу дағдысының қалыптасуына ықпал етеді.

Демек, ойын элементтерін сабақта тиімді қолдану арқылы біз оқушылардың тек қана есте сақтау қабілетін емес, сонымен қатар түсіну, талдау және қолдану дағдыларын дамыта аламыз. Бұл, өз кезегінде, олардың білім сапасының айтарлықтай артуына әкеледі.

2.Белсенді оқу мен өздігінен білім алу: Ойын оқушыларды пассивті тыңдаушыдан белсенді қатысушыға айналдырады. Олар өз бетінше шешім қабылдайды, ізденеді, талдайды және қорытынды жасайды, бұл өздігінен білім алу дағдыларын дамытады.

• Проблемалық жағдаяттар: Көптеген ойындар оқушылардың алдына шешуді қажет ететін проблемалық жағдаяттар қояды. Бұл оларды өз бетінше ізденуге, ақпарат жинауға және әртүрлі шешімдерді қарастыруға итермелейді.

• Шешім қабылдау: Ойын барысында оқушылар үнемі шешім қабылдауға мәжбүр болады. Бұл олардың сыни ойлауын, себеп-салдар байланыстарын түсінуін және өз таңдаулары үшін жауапкершілікті сезінуін дамытады.

• Тәжірибе жасау мүмкіндігі: Ойын қауіпсіз ортада әртүрлі әрекеттерді сынап көруге мүмкіндік береді. Оқушылар қателесуден қорықпай, жаңа стратегиялар мен тәсілдерді қолданып, өз тәжірибелері арқылы білім алады.

• Өздігінен бағалау: Кейбір ойындар оқушыларға өз жетістіктерін өздігінен бағалауға мүмкіндік береді. Бұл олардың өз оқу процесін бақылауын, күшті және әлсіз жақтарын анықтауын және оқу мақсаттарын қоюын дамытады.

• Ішкі мотивация: Ойынның қызықты әрі тартымды болуы оқушылардың ішкі мотивациясын арттырады. Олар сыртқы бағаға емес, ойынның өзіне қызығып, белсенді түрде білім алуға ұмтылады. Бұл өздігінен білім алудың негізгі қозғаушы күші болып табылады.

3. Нәтижесінде, ойын арқылы оқыту оқушыларды тек дайын білімді қабылдаушы емес, белсенді зерттеуші, өздігінен шешім қабылдаушы және өмір бойы білім алуға дайын тұлға ретінде қалыптастыруға зор ықпал етеді.

Дәстүрлі оқыту көбінесе оқушының пассивті түрде ақпаратты қабылдауына негізделсе, ойындық тәсіл оны белсенді әрекетке шақырады. Оқушы тек қана білімді емес, сонымен қатар:

• Зерттеуші ретінде: Жаңа білімді іздеуге, сұрақтар қоюға, болжамдар жасауға және оларды тексеруге үйренеді. Ойынның құрылымы көбінесе белгісіздік пен жаңалыққа толы болғандықтан, оқушыны зерттеуге итермелейді.

• Өздігінен шешім қабылдаушы ретінде: Ойын барысында туындаған әртүрлі жағдаяттарда өз бетінше таңдау жасауға, олардың салдарын бағалауға және жауапкершілік алуға дағдыланады. Бұл өмірдегі қиындықтарға дайын болуға көмектеседі.

• Өмір бойы білім алуға дайын тұлға ретінде: Ойын оқуға деген позитивті көзқарас қалыптастырады. Білім алу қызықты әрі тартымды процесс ретінде қабылданады, бұл оқушының өмір бойы жаңа нәрселерді үйренуге деген құлшынысын арттырады.

Сондықтан да, ойын элементтерін білім беру процесіне енгізу – біздің болашақ ұрпақтың бәсекеге қабілетті, шығармашыл және өздігінен дами алатын тұлғалар болып өсуіне қосылған үлкен үлес болып табылады.

4. Қателерден қорықпау: Ойын жағымды және қауіпсіз орта құрады, мұнда оқушылар қателесуден қорықпай, жаңа нәрселерді сынап көруге ынталанады. Қателер оқу процесінің бір бөлігі ретінде қабылданады және олардан сабақ алуға мүмкіндік береді.

Бұл да өте маңызды аспект! Ойынның қателерге деген көзқарасты өзгертуге қабілеттілігі оның білім берудегі құндылығын арттырады. Неліктен ойын қателерден қорықпауға көмектеседі:

• Қауіпсіз орта: Ойын – нақты өмірдің кішігірім моделі. Ондағы қателердің нақты өмірдегідей ауыр зардаптары болмайды. Бұл оқушыларға қысымсыз, еркін әрекет етуге мүмкіндік береді.

• Тәжірибе алаңы: Ойын – жаңа идеяларды, стратегияларды сынап көруге арналған алаң. Қателіктер осы сынақтардың табиғи бөлігі ретінде қабылданады.

• Кері байланыс көзі: Ойындағы қателіктер – бұл нені дұрыс істемегеніңді көрсететін кері байланыс. Оқушылар өз қателері арқылы не істеу керектігін түсініп, одан әрі дамиды.

• Қайталау мүмкіндігі: Көптеген ойындар қателік жіберген жағдайда қайтадан бастауға немесе басқа жолдарды іздеуге мүмкіндік береді. Бұл оқушыларға талпынысын үзбеуге және мәселені шешуге деген сенімін арттырады.

• Ойынның қызықтылығы: Ойынның тартымдылығы қателіктерге деген негативті эмоцияларды азайтады. Оқушылар ойынға беріліп кеткендіктен, қателіктерді трагедия ретінде емес, оқу процесінің бір бөлшегі ретінде қабылдайды.

Нәтижесінде, ойын арқылы оқыту қателік жасау – үйренудің қажетті және пайдалы кезеңі екендігін түсіндіреді. Қателерден қорықпау арқылы оқушылар өздерінің білім алу жолында белсендірек, шығармашылырақ және табандырақ болады. Бұл олардың оқу жетістіктеріне тікелей әсер етеді.

5. Пәнаралық байланысты нығайту: Ойын әртүрлі пәндердің элементтерін біріктіруге мүмкіндік береді, бұл оқушылардың әлем туралы тұтас түсінігін қалыптастыруға көмектеседі. Мысалы, рөлдік ойындар әдебиетпен, тарихпен және әлеуметтік біліммен байланыстырылуы мүмкін.

• Білімнің тұтастығын қалыптастыру: Өмірдегі мәселелер мен құбылыстар сирек бір ғана пәннің шеңберінде қарастырылады. Ойын әртүрлі пәндердің өзара байланысын көрсету арқылы оқушылардың әлем туралы толыққанды түсінік алуына көмектеседі.

• Білімді практикада қолдану: Ойын оқушыларға әртүрлі пәндерден алған білімдерін нақты жағдаяттарда қолдануға мүмкіндік береді. Мысалы, тарихи рөлдік ойында оқушылар әдебиеттен алған кейіпкерлер туралы білімдерін, тарихтан алған дәуір туралы мәліметтерін және әлеуметтік білімнен алған қарым-қатынас дағдыларын біріктіре алады.

• Қызығушылық пен мотивацияны арттыру: Әртүрлі пәндердің элементтерін біріктірген ойындар оқу процесін қызықты әрі динамикалы етеді. Оқушылар әртүрлі қызығушылықтарын қанағаттандырып, білім алуға деген ынталарын арттырады.

• Жоғары деңгейдегі ойлау дағдыларын дамыту: Пәнаралық ойындар оқушылардан әртүрлі ақпаратты талдауды, синтездеуді, салыстыруды және қорытынды жасауды талап етеді. Бұл олардың сыни ойлау, проблема шешу және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.

Сіздің мысалыңыз бойынша, тарихи рөлдік ойындар шынымен де әдебиет, тарих және әлеуметтік білім пәндерін органикалық түрде біріктіре алады. Оқушылар тарихи тұлғалардың рөлін сомдау арқылы сол дәуірдің әдебиетін, әлеуметтік қатынастарын және тарихи оқиғаларын тереңірек түсінеді.

Қорыта келе, ойын арқылы оқыту әртүрлі пәндердің арасындағы көпір болып, оқушылардың білімдерін жүйелеуге, оларды практикада қолдануға және әлем туралы тұтас көзқарас қалыптастыруға көмектеседі. Бұл білім берудің сапасын арттырудың тиімді жолдарының бірі болып табылады.

6.Оқуға деген мотивацияны арттыру: Қызықты ойын тапсырмалары оқушылардың оқуға деген ішкі мотивациясын күшейтеді. Олар сабаққа қуанышпен қатысады, белсенділік танытады және білім алу процесіне қызығушылықпен енеді.

• Қызықтылық пен тартымдылық: Ойын табиғатынан қызықты және тартымды. Ойын элементтері сабаққа енгізілгенде, ол монотондылықты жойып, оқу процесін әлдеқайда қызықты етеді. Қызығушылық оянған кезде, оқушылар сабаққа қуанышпен қатысады.

• Белсенділік пен қатысу: Ойын оқушыларды пассивті тыңдаушы болудан белсенді қатысушыға айналдырады. Олар өздері әрекет етеді, шешім қабылдайды, жарысады, бұл олардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады.

• Жағымды эмоциялар: Ойын барысында оқушылар түрлі жағымды эмоцияларды бастан кешіреді: жеңіске жету қуанышы, жаңа нәрсе үйрену қызығы, ынтымақтастық сезімі. Бұл эмоциялар оқу процесімен жағымды ассоциациялар қалыптастырып, оқуға деген ішкі мотивацияны күшейтеді.

• Мақсатқа жету сезімі: Көптеген ойындарда нақты мақсаттар болады (мысалы, ұпай жинау, келесі деңгейге өту, тапсырманы орындау). Осы мақсаттарға жетуге ұмтылу оқушылардың белсенділігін арттырып, оқу процесіне тереңірек енуіне ықпал етеді.

• Өзін-өзі бағалаудың артуы: Ойындағы жетістіктер оқушылардың өзіне деген сенімін арттырады. Олар өз қабілеттеріне көз жеткізіп, одан әрі білім алуға деген ынталанады.

Нәтижесінде, ойын арқылы оқыту оқушылардың тек қана білім алуға емес, сонымен қатар оқу процесінен ләззат алуына мүмкіндік береді. Бұл олардың ішкі мотивациясын күшейтіп, оқу жетістіктерінің артуына тікелей әсер етеді.

2. Оқушылардың дамуына әсері:

Когнитивтік даму: Ойындар оқушылардың ойлау, есте сақтау, зейін қою, қабылдау, талдау және синтездеу сияқты когнитивтік қабілеттерін дамытады. Логикалық ойындар проблемаларды шешуге, стратегиялық ойлауға және заңдылықтарды табуға үйретеді.

Ойынның когнитивтік дамуға тигізер әсері өте терең және жан-жақты. Ойын барысында оқушылардың миы белсенді жұмыс істейді, бұл олардың түрлі танымдық қабілеттерінің дамуына ықпал етеді:

• Ойлау: Ойындар оқушыларды әртүрлі ойлау операцияларын қолдануға мәжбүр етеді. Олар мәселенің мәніне үңіледі, себеп-салдар байланыстарын анықтайды, салыстырады, жіктейді және қорытынды жасайды.

• Есте сақтау: Ойын ережелерін, шарттарын, ойын барысындағы оқиғаларды есте сақтау қажеттілігі есте сақтау қабілетін жақсартады. Қызықты контексте берілген ақпарат жақсырақ есте қалады.

• Зейін қою: Ойынға берілу, ойын ережелерін қадағалау, қарсыластың әрекеттерін бақылау зейін қою қабілетін дамытады. Ойынның динамикасы мен интерактивтілігі зейінді ұзақ уақыт бойы шоғырландыруға көмектеседі.

• Қабылдау: Ойындар арқылы оқушылар визуалды, аудиалды және кинестетикалық қабылдау дағдыларын дамытады. Суреттерді, дыбыстарды қабылдау, әртүрлі әрекеттерді орындау арқылы олардың сезім мүшелерінің жұмысы жақсарады.

• Талдау: Ойын барысында оқушылар ақпаратты талдайды, маңызды элементтерді бөліп алады, әртүрлі факторлардың өзара байланысын анықтайды.

• Синтездеу: Ойын оқушылардан бар білімдерін біріктіріп, жаңа шешімдер мен стратегиялар құрастыруды талап етеді. Бұл олардың шығармашылық ойлауын дамытады.

Сіз атап өткен логикалық ойындардың когнитивтік дамуға әсері ерекше. Олар оқушыларды:

• Проблемаларды шешуге: Ойынның мақсатына жету үшін әртүрлі кедергілерді еңсеруге, тиімді шешімдер іздеуге үйретеді.

• Стратегиялық ойлауға: Алдағы қадамдарды жоспарлауға, ресурстарды тиімді пайдалануға, қарсыластың әрекеттерін болжауға дағдыландырады.

• Заңдылықтарды табуға: Ойын ережелеріндегі, сандар мен фигуралардағы заңдылықтарды анықтау арқылы логикалық ойлауын дамытады.

Қорыта келгенде, ойын – оқушылардың когнитивтік қабілеттерін жан-жақты дамытуға арналған қуатты құрал. Ол оқу процесін қызықты әрі тиімді етеді, оқушылардың ойлау белсенділігін арттырады және олардың интеллектуалдық дамуына зор ықпал етеді.

Әлеуметтік және эмоционалдық даму: Ұжымдық ойындар оқушылардың қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық, өзара көмек, эмпатия және конфликттерді шешу дағдыларын қалыптастырады. Рөлдік ойындар эмоцияларды басқаруға және әртүрлі әлеуметтік рөлдерді түсінуге көмектеседі.

Ұжымдық ойындардың әлеуметтік дағдыларды дамытудағы рөлі:

• Қарым-қатынас жасау: Командалық ойындар оқушыларды бір-бірімен тиімді қарым-қатынас жасауға, өз ойларын ашық жеткізуге және басқалардың пікірін тыңдауға үйретеді. Ортақ мақсатқа жету үшін тіл табысу қажеттілігі коммуникативтік дағдыларды шыңдайды.

• Ынтымақтастық: Командалық жұмыс оқушыларды ортақ мақсат үшін бірігуге, өз үлестерін қосуға және басқалардың көмегін қабылдауға дағдыландырады. Бұл ынтымақтастық дағдысы болашақта топтық жұмыста табысты болу үшін өте маңызды.

• Өзара көмек: Ұжымдық ойындарда оқушылар бір-біріне көмектесуге, қиындықтарды бірге еңсеруге үйренеді. Бұл өзара қолдау сезімін күшейтіп, достық қарым-қатынасты нығайтады.

• Эмпатия: Команда мүшелерінің әртүрлі жағдайларын түсінуге, олардың сезімдеріне ортақтасуға үйрену эмпатия дағдысын дамытады. Бұл басқалардың көзқарасымен қарауға және жанашырлық танытуға көмектеседі.

• Конфликттерді шешу: Командалық ойындарда пікірлердің алшақтығы немесе даулы жағдайлар туындауы мүмкін. Оқушылар оларды конструктивті түрде шешуге, келісімге келуге және ортақ шешім табуға үйренеді.

Рөлдік ойындардың эмоционалдық дамуға әсері:

• Эмоцияларды басқару: Рөлдік ойындар оқушыларға әртүрлі эмоцияларды (қуаныш, қайғы, ашу, қорқыныш) қауіпсіз ортада бастан кешіруге және оларды қалай басқару керектігін үйренуге мүмкіндік береді.

• Әртүрлі әлеуметтік рөлдерді түсіну: Рөлді сомдау арқылы оқушылар әртүрлі адамдардың орнына өзін қойып көреді, олардың мотивацияларын, сезімдерін және әрекеттерін түсінеді. Бұл әлеуметтік түсінікті кеңейтеді.

• Өзіне деген сенімділікті арттыру: Рөлді сәтті сомдау, әсіресе күрделі немесе жауапты рөлдерді орындау оқушылардың өзіне деген сенімін арттырады.

• Қарым-қатынас дағдыларын жетілдіру: Рөлдік ойындарда оқушылар өз рөліне сәйкес сөйлеуге, мимиканы және дене тілін қолдануға мәжбүр болады, бұл олардың қарым-қатынас дағдыларын жетілдіреді.

Қорыта келсек, ойын тек білім алу процесін қызықты етумен шектелмейді, сонымен қатар оқушылардың әлеуметтік ортада өзін дұрыс ұстауына, басқалармен тиімді қарым-қатынас жасауына және өз эмоцияларын басқара білуіне көмектесетін маңызды құрал болып табылады. Бұл олардың үйлесімді дамуы үшін өте қажет.

Шығармашылық даму: Шығармашылық ойындар оқушылардың қиялын, елестету қабілетін, өзіндік ойлауын және жаңа идеялар тудыру қабілетін дамытады. Олар өз ойларын еркін білдіруге және стандартты емес шешімдер қабылдауға үйренеді.

• Қиял мен елестетуді ынталандыру: Шығармашылық ойындар оқушыларды жаңа образдарды, жағдаяттарды және әлемдерді елестетуге шақырады. Рөлдік ойындарда олар басқа адамдардың кейпіне еніп, өздері ойлап тапқан оқиғаларды жасайды. Сурет салу, құрастыру, ертегі айту сияқты ойындар қиялды шексіз дамытуға мүмкіндік береді.

• Өзіндік ойлауды дамыту: Шығармашылық ойындарда дұрыс немесе бұрыс жауаптар сирек кездеседі. Оқушылар өз ойларын еркін білдіруге, өз идеяларын ұсынуға және оларды іске асыруға ынталанады. Бұл олардың өзіндік пікірінің қалыптасуына және стандартты емес ойлауға үйренуіне көмектеседі.

• Жаңа идеялар тудыру қабілетін арттыру: Шығармашылық ойындар оқушыларды әртүрлі элементтерді біріктіруге, жаңа байланыстар орнатуға және күтпеген шешімдер табуға итермелейді. Бұл олардың инновациялық ойлау қабілетін дамытады.

• Өз ойларын еркін білдіруге үйрету: Шығармашылық ойындар арқылы оқушылар өз сезімдерін, ойларын және идеяларын әртүрлі формада (сөз, сурет, қозғалыс, дыбыс) білдіруге үйренеді. Бұл олардың коммуникативтік және экспрессивтік дағдыларын дамытады.

• Стандартты емес шешімдер қабылдауға дағдыландыру: Шығармашылық ойындарда жиі күтпеген жағдайлар туындайды, олар оқушылардан стандартты емес жолдармен шығуды талап етеді. Бұл олардың икемділік, тапқырлық және бейімделгіштік қабілеттерін дамытады.

Мысалы, "Суретті әңгіме" ойыны оқушылардың қиялын іске қосып, ретсіз суреттер арасында логикалық байланыс орнатуға және қызықты әңгіме құрастыруға мүмкіндік береді. "Сөздер театры" ойыны берілген сөздерді қолданып шағын көріністер қою арқылы оқушылардың артистизмін және тілдік икемділігін дамытады.

Қорыта келгенде, шығармашылық ойындар білім беру процесінің ажырамас бөлігі болуы тиіс. Олар оқушылардың интеллектуалдық және эмоционалдық дамуына зор ықпал етіп, оларды еркін ойлайтын, жаңашыл және өз әлеуетін толық аша алатын тұлғалар ретінде қалыптастырады.

Тілдік даму: Ойындар, әсіресе рөлдік және сөздік ойындар, оқушылардың сөздік қорын байытады, ауызша және жазбаша тілдің дамуына ықпал етеді, өз ойларын анық және дұрыс жеткізуге үйретеді.

• Сөздік қорды байыту: Ойын барысында оқушылар жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысады. Рөлдік ойындарда әртүрлі жағдаяттарды сомдау үшін жаңа лексиканы қолдану қажет болса, сөздік ойындар тікелей жаңа сөздерді үйренуге және қолдануға бағытталған.

• Ауызша тілдің дамуы: Рөлдік ойындар оқушыларды өз ойларын ауызша еркін және дұрыс жеткізуге ынталандырады. Олар диалогқа түседі, сұрақтар қояды, жауап береді, өз пікірлерін білдіреді. Бұл ауызша сөйлеу дағдыларын жетілдіреді. Сөздік ойындар да ауызша қарым-қатынас жасауды талап етеді, мысалы, сөздерді дұрыс айту, түсіндіру, сипаттау.

• Жазбаша тілдің дамуына ықпал ету: Кейбір ойындар жазбаша тілді де дамытуға көмектеседі. Мысалы, "Суретті әңгіме" ойыны оқушылардан көрген суреттері бойынша әңгіме жазуды талап етеді. Сөздік ойындарда жаңа сөздерді жазу, сөйлемдер құрастыру сияқты тапсырмалар берілуі мүмкін.

• Өз ойларын анық және дұрыс жеткізуге үйрету: Ойын барысында оқушылар өз ойларын түсінікті, логикалық және грамматикалық тұрғыдан дұрыс жеткізуге тырысады. Өйткені ойынның нәтижесі көбінесе тиімді қарым-қатынасқа байланысты болады.

• Тілдік сезімталдықты арттыру: "Дыбыстар доминосы" сияқты ойындар оқушылардың тілдік дыбыстарға деген сезімталдығын арттырады. Сөздердің құрамындағы дыбыстарды ажырату, сөздерді дыбыстық құрамы бойынша талдау тілдік даму үшін маңызды.

Мысалы, "Сөз тапқыш эстафетасы" ойыны оқушылардың сөздік қорын тексеруге және жаңа сөздерді жылдам еске түсіруге көмектеседі. "Сөздер театры" ойыны берілген сөздерді қолданып шағын көріністер қою арқылы олардың сөйлеу мәнерін, интонациясын және тілдік икемділігін дамытады.

Қорыта келсек, ойын тілдік дамудың барлық аспектілеріне оң әсер ететін тиімді құрал болып табылады. Ол оқушылардың тілдік қабілеттерін қызықты әрі тартымды түрде дамытуға мүмкіндік береді.

Физикалық даму: Қимылдық ойындар оқушылардың моторикасын, координациясын, жылдамдығын және төзімділігін дамытады. Ойын арқылы оқыту сабақтарға белсенділік пен динамизм енгізеді.

• Моториканың дамуы: Қимылдық ойындар ірі моториканы (жүгіру, секіру, лақтыру) және ұсақ моториканы (саусақтармен ұсақ заттарды ұстау, құрастыру) дамытуға көмектеседі. Бұл әсіресе жазу, сурет салу сияқты дағдыларды меңгеру үшін маңызды.

• Координацияның жақсаруы: Қимылдық ойындар әртүрлі қозғалыстарды үйлестіруді талап етеді. Мысалы, допты қағып алу, тепе-теңдікті сақтау, кедергілерден өту сияқты әрекеттер көз бен қолдың, аяқ пен дененің үйлесімді жұмысын жақсартады.

• Жылдамдық пен ептіліктің артуы: Эстафеталық ойындар, жарыстар оқушылардың жылдамдық реакциясын, қозғалыс жылдамдығын және ептілігін дамытады. Бұл олардың спортқа деген қызығушылығын арттыруы да мүмкін.

• Төзімділіктің қалыптасуы: Ұзақ уақыт бойы қозғалыста болуды талап ететін ойындар (мысалы, белгілі бір уақыт бойы жүгіру, секіру) жүрек-қан тамырлары жүйесін нығайтып, төзімділікті арттырады.

• Белсенділік пен динамизм: Ойын арқылы оқыту сабақтарға сергектік пен қозғалыс әкеледі. Ұзақ отырудан шаршаған оқушылар қимылдық ойындар арқылы бойларын сергітіп, зейіндерін қайта шоғырландыра алады. Бұл оқу процесінің тиімділігін арттырады.

Мысалы, эстафеталық ойындар математикалық есептерді шығару немесе тілдік тапсырмаларды орындау кезінде қозғалыс элементтерін қосуға мүмкіндік береді. "Кім жылдам?" сияқты ойындар жауап беру жылдамдығын арттырады.

Қорыта келсек, физикалық белсенділікті қамтитын ойындар оқушылардың денсаулығын жақсартуға, физикалық қабілеттерін дамытуға және сабаққа деген қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Ойын арқылы оқытудың жан-жақтылығы оның білім берудегі орнын нығайта түседі.

Ойын арқылы оқыту – бастауыш сынып оқушыларының білім сапасын жоғарылатудың және олардың жан-жақты дамуын қамтамасыз етудің тиімді әдісі. Ойынның көп қырлы әсері оқушылардың танымдық белсенділігін арттырады, оқуға деген мотивациясын күшейтеді, әлеуметтік және эмоционалдық дағдыларын дамытады, шығармашылық әлеуетін ашады және нәтижесінде олардың білім сапасының жақсаруына ықпал етеді. Сондықтан да бастауыш білім беру процесінде ойын технологияларын жүйелі және мақсатты түрде қолдану – заман талабы болып табылады.

Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау – білім беру процесінің маңызды бөлігі. Дәстүрлі бағалау әдістерімен қатар, ойын технологияларын қолдану оқушылардың білімін, білігін және дағдыларын бағалаудың қызықты, тартымды және тиімді тәсілдерін ұсынады. Ойын элементтерін бағалау процесіне енгізу оқушылардың мотивациясын арттырып, бағалауды стресстік емес, керісінше, қызықты әрекетке айналдыруға мүмкіндік береді.

Төменде оқу жетістіктерін бағалауда ойын технологияларын қолданудың мүмкіндіктері қарастырылады:

1. Қалыптастырушы бағалауда ойын элементтерін қолдану:

Дидактикалық ойындар арқылы кері байланыс беру: Сабақ барысында қолданылған дидактикалық ойындар оқушылардың тақырыпты қаншалықты меңгергенін тез арада анықтауға көмектеседі. Мұғалім оқушылардың жауаптарына қарай оларға жедел кері байланыс беріп, қажет болған жағдайда түсіндірулер енгізе алады.

• Жеделдік: Ойын барысында оқушылар өз әрекеттерінің нәтижесін бірден көре алады. Дұрыс жауаптар ұпайлармен, мадақтаулармен белгіленсе, қате жауаптар қайта ойлануға немесе түзетуге итермелейді. Бұл кері байланыстың жеделдігі оқушылардың қателерін тез түсініп, оларды түзетуге мүмкіндік береді.

• Нақтылық: Дидактикалық ойындар көбінесе нақты оқу мақсаттарына бағытталған. Сондықтан ойын барысында берілген кері байланыс оқушының қай тақырыпты жақсы меңгергенін және қай жерде қиындықтар бар екенін нақты көрсетеді.

• Тартымдылық: Ойын форматында берілген кері байланыс дәстүрлі ескертулер мен бағаларға қарағанда оқушылар үшін әлдеқайда тартымды болады. Олар өз нәтижелерін қызығушылықпен қадағалайды және жақсартуға ұмтылады.

• Қауіпсіз орта: Ойын қателік жасаудан қорықпайтын қауіпсіз ортаны қамтамасыз етеді. Оқушылар өз білімдерін сынап көруге, қателесуге және қателерінен сабақ алуға мүмкіндік алады. Ойын барысындағы қателіктер жаза емес, үйренудің бір бөлігі ретінде қабылданады.

• Мұғалім үшін ақпарат көзі: Дидактикалық ойындар мұғалім үшін де құнды ақпарат көзі болып табылады. Ойын нәтижелерін талдау арқылы мұғалім сыныптың немесе жеке оқушылардың қай тақырыпты қаншалықты меңгергенін, қандай қиындықтарға тап болғанын анықтай алады. Бұл ақпаратты оқу процесін одан әрі жоспарлау және түзету үшін пайдалануға болады.

Мысалы, викториналық ойындар оқушылардың фактілерді қаншалықты жақсы білетінін тез тексеруге көмектеседі. Егер оқушылар көп қателессе, мұғалім сол тақырыпты қайта түсіндіруі мүмкін. Ал егер олар жақсы нәтиже көрсетсе, мұғалім келесі күрделірек тақырыпқа өте алады.

Қорыта келсек, дидактикалық ойындар арқылы берілетін кері байланыс оқушылардың оқу жетістіктерін жылдам, нақты және тартымды түрде бағалауға мүмкіндік береді. Бұл оқу процесінің тиімділігін арттырып, оқушылардың білімге деген қызығушылығын күшейтеді.

Ойындық викториналар мен сұрақ-жауап сессиялары: Тақырыпты бекіту немесе қайталау мақсатында ұйымдастырылған ойындық викториналар оқушылардың білім деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Дұрыс жауаптар үшін ұпайлар беру немесе мадақтау оқушылардың белсенділігін арттырады.

• Қызықты формат: Викториналар мен сұрақ-жауап сессиялары ойын түрінде ұйымдастырылғандықтан, оқушылар үшін әдеттегідей сұрауға қарағанда әлдеқайда қызықтырақ болады. Жарыс элементі, ұпай жинау мүмкіндігі олардың қатысуға деген ынтасын арттырады.

• Белсенді қатысу: Ойын барысында оқушылар белсенді түрде ойланады, жауап іздейді, өз білімдерін көрсетеді. Бұл олардың зейінін шоғырландыруға, ақпаратты еске түсіруге және сыни ойлауға көмектеседі.

• Білімді жүйелеу және қайталау: Викториналар мен сұрақ-жауаптар тақырыпты қайталауға, меңгерілген білімді жүйелеуге және оны әртүрлі контекстте қолдануға мүмкіндік береді. Бұл білімнің тереңірек бекітілуіне ықпал етеді.

• Кері байланыс алу: Ойын барысында оқушылар өз жауаптарының дұрыс немесе бұрыс екенін бірден біле алады. Дұрыс жауаптар үшін ұпайлар мен мадақтаулар олардың жетістіктерін мойындап, одан әрі оқуға деген мотивациясын арттырады. Қате жауаптар болған жағдайда, мұғалім сол жерде түсіндірулер беріп, оқушылардың қателерін түзетуге көмектеседі.

• Жарыс рухы: Командалық викториналар оқушылар арасында жарыс рухын тудырады. Олар өз командасы үшін жауапкершілікті сезінеді, бірлесіп жұмыс істейді және жеңіске жетуге ұмтылады. Бұл әлеуметтік дағдыларды дамытуға да ықпал етеді.

Мысалы, сабақтың соңында өткізілген қысқаша викторина оқушылардың бүгінгі тақырыпты қаншалықты түсінгенін тез анықтауға көмектеседі. Дұрыс жауап бергендерге шағын марапаттар (мысалы, қосымша ұпай, мақтау сөз) беру олардың белсенділігін арттырады.

Қорыта келсек, ойындық викториналар мен сұрақ-жауап сессиялары оқу процесін қызықты, динамикалы және тиімді ететін құралдардың бірі болып табылады. Олар оқушылардың білім деңгейін бағалауға, білімді қайталауға және олардың оқуға деген мотивациясын арттыруға көмектеседі.

Жеке және топтық ойын тапсырмалары: Оқушыларға берілген жеке немесе топтық ойын тапсырмалары олардың белгілі бір дағдыларды (мысалы, есеп шығару, мәтінді талдау, эксперимент жүргізу) қалай қолдана алатынын бақылауға мүмкіндік береді.

Жеке ойын тапсырмалары:

• Жеке дағдыларды бағалау: Жеке тапсырмалар әрбір оқушының белгілі бір дағдыны (мысалы, математикалық есепті өз бетінше шығару, мәтінді жеке талдау, экспериментті жоспарлау және орындау) қаншалықты жақсы меңгергенін анықтауға мүмкіндік береді.

• Өздігінен жұмыс істеу дағдысын дамыту: Оқушылар өз бетінше тапсырманы орындау арқылы тәуелсіздікке, жоспарлауға және уақытты басқаруға үйренеді.

• Жеке прогресті бақылау: Мұғалім әрбір оқушының жеке жетістіктерін қадағалап, олардың даму динамикасын көре алады.

Топтық ойын тапсырмалары:

• Топтық жұмыс дағдыларын бағалау: Топтық тапсырмалар оқушылардың ынтымақтастық, қарым-қатынас жасау, міндеттерді бөлу, ортақ шешім қабылдау сияқты топтық жұмыс дағдыларын қалай көрсететінін бақылауға мүмкіндік береді.

• Әлеуметтік дағдыларды дамыту: Топта жұмыс істеу барысында оқушылар бір-бірінің пікірін тыңдауға, өз ойларын дәлелдеуге, келісімге келуге және қақтығыстарды шешуге үйренеді.

• Ортақ мақсатқа жету: Топтық ойындар оқушыларды ортақ мақсатқа жету үшін күш біріктіруге ынталандырады, бұл жауапкершілік сезімін арттырады.

• Әртүрлі перспективаларды көру: Топта жұмыс істеу әрбір оқушыға мәселені әртүрлі көзқараспен көруге және байытылған шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.

Мысалы, математика сабағында жеке ойын тапсырмасы ретінде әр оқушыға белгілі бір деңгейдегі есептерді шығару ұсынылуы мүмкін. Ал топтық ойын тапсырмасы ретінде оларға үлкенірек, күрделірек жобаны бірлесіп шешу тапсырылуы мүмкін. Әдебиет сабағында жеке тапсырма ретінде мәтінді талдау эссесін жазу, ал топтық тапсырма ретінде шығарманың желісі бойынша сахналық көрініс дайындау ұсынылуы мүмкін.

Қорыта келсек, жеке және топтық ойын тапсырмалары оқушылардың әртүрлі дағдыларды қолдану қабілетін бағалаудың және дамытудың құнды әдісі болып табылады. Олар оқу процесін әр түрлі етіп, оқушылардың белсенділігін арттырады және олардың жеке және әлеуметтік өсуіне ықпал етеді.

Өзін-өзі бағалау және өзара бағалау ойындары: Оқушыларға ойын ережелері негізінде өз жұмыстарын немесе басқа оқушылардың жұмыстарын бағалау ұсынылуы мүмкін. Бұл олардың рефлексиялық дағдыларын дамытады және бағалау критерийлерін түсінуге көмектеседі.

Өзін-өзі бағалау ойындарының пайдасы:

• Рефлексиялық дағдыларды дамыту: Оқушылар өз жұмыстарын ойын ережелері негізінде бағалау арқылы олардың күшті және әлсіз жақтарын талдауға үйренеді. Бұл олардың өз оқу процесі туралы ойлануға, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтауға көмектеседі.

• Бағалау критерийлерін түсіну: Ойын ережелерінде нақты бағалау критерийлері көрсетіледі. Оқушылар өз жұмыстарын осы критерийлерге сәйкес бағалау арқылы жақсы жұмыстың қандай талаптарға сай болу керектігін тереңірек түсінеді.

• Өздігінен оқуға жауапкершілікті арттыру: Өз жұмысын бағалау оқушылардың оқу процесіне деген саналы қатысуын және жауапкершілігін арттырады. Олар өз жетістіктері мен қателері үшін жауапты екенін сезінеді.

• Мотивацияны күшейту: Өз жұмысының нәтижесін көру және оны бағалау оқушылардың мотивациясын арттырады. Олар жақсы нәтижеге жету үшін тырысуға ынталанады.

Өзара бағалау ойындарының пайдасы:

• Сыни ойлауды дамыту: Басқа оқушылардың жұмыстарын бағалау оқушылардан сыни ойлауды, талдауды және бағалауды талап етеді. Олар жұмыстың күшті және әлсіз тұстарын анықтауға, дәлелді пікір айтуға үйренеді.

• Әлеуметтік дағдыларды дамыту: Өзара бағалау кезінде оқушылар сыпайылық пен құрмет көрсету, конструктивті кері байланыс беру және басқалардың пікірін қабылдау сияқты әлеуметтік дағдыларды дамытады.

• Бағалау критерийлерін тереңірек түсіну: Басқа оқушылардың жұмыстарын бағалау арқылы оқушылар бағалау критерийлерін әртүрлі мысалдарда көреді және оларды тереңірек түсінеді.

• Әділдік пен объективтілікті үйрену: Басқалардың жұмысын бағалау оқушыларды әділ болуға және өз пікірлерін объективті критерийлерге негіздеуге үйретеді.

Мысалы, шығарма жазу сабағында оқушыларға алдымен өз шығармаларын белгілі бір критерийлер (тақырыптың ашылуы, идеялардың логикалық байланысы, тілдің көркемдігі) бойынша өзін-өзі бағалау ұсынылуы мүмкін. Содан кейін олар жұппен бірігіп, бір-бірінің жұмыстарын осы критерийлер бойынша бағалап, конструктивті пікір алмасуы мүмкін.

Қорыта келсек, өзін-өзі бағалау және өзара бағалау ойындары оқушыларды тек қана білім алушы емес, сонымен қатар өз оқу процесінің белсенді қатысушысына айналдырады. Бұл олардың рефлексиялық, сыни ойлау және әлеуметтік дағдыларын дамытуға, сондай-ақ бағалау критерийлерін тереңірек түсінуге көмектеседі.

2. Жиынтық бағалауда ойын элементтерін қолдану:

Ойындық форматтағы тесттер мен тапсырмалар: Жиынтық бағалау тапсырмаларын қызықты ойын формасында ұсыну оқушылардың стресс деңгейін төмендетуге және олардың өз білімдерін шынайы көрсетуіне ықпал етеді. Мысалы, тест сұрақтарын "кім білгір?" ойыны түрінде ұйымдастыруға болады.

• Стресс деңгейін төмендету: Тесттер мен емтихандар оқушыларда үлкен психологиялық қысым тудыруы мүмкін. Ойындық форматта ұсынылған тапсырмалар бағалау процесін жеңілдетіп, қызықты етеді, бұл оқушылардың қорқынышы мен стрессін азайтады.

• Өз білімдерін шынайы көрсетуге ықпал ету: Қысым азайған кезде оқушылар өздерін еркін сезініп, жақсырақ ойланады және өз білімдерін толыққанды көрсете алады. Қорқыныш пен уайымнан туындаған қателіктердің саны азаюы мүмкін.

• Белсенділікті арттыру: Ойын элементтері (ұпай жинау, жарыс, марапаттау) оқушылардың тестке деген қызығушылығын арттырады және оларды белсенді қатысуға ынталандырады. Ойын оқушыларды жауаптарды іздеуге, ойлануға және өз білімдерін көрсетуге ынталандырады.

• Формалды емес орта: Ойындық формат бағалау процесін формалды емес, жағымды ортаға айналдырады. Бұл оқушылардың өзін еркін сезінуіне және өз ойларын ашық білдіруіне көмектеседі.

• Кері байланысты қызықты ету: Ойын аяқталғаннан кейін берілетін нәтижелер де қызықты форматта ұсынылуы мүмкін (мысалы, рейтингтер, диаграммалар). Бұл оқушылардың өз прогресін көруіне және одан әрі дамуға мотивация алуына ықпал етеді.

Сіздің "Кім білгір?" ойыны түрінде тест сұрақтарын ұйымдастыру мысалы өте жақсы идея. Бұл формат оқушылардың білімдерін тексеруді қызықты жарысқа айналдырады, олардың белсенділігін арттырады және бағалауға деген негативті көзқарасты өзгертеді.

Қорыта келсек, ойындық форматтағы тесттер мен тапсырмалар бағалау процесін оқушылар үшін жағымды, қызықты және стрессіз етеді. Бұл олардың өз білімдерін шынайы көрсетуіне мүмкіндік береді және оқуға деген позитивті көзқарасты қалыптастырады.

Рөлдік ойындар арқылы бағалау: Әсіресе әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды бағалау үшін рөлдік ойындар тиімді. Оқушылар белгілі бір жағдаяттарды модельдей отырып, өздерінің білімдерін, қарым-қатынас жасау және проблемаларды шешу қабілеттерін көрсетеді.

Рөлдік ойындар арқылы бағалаудың бірнеше артықшылығы бар:

• Нақты жағдаяттарды модельдеу: Рөлдік ойындар оқушыларға өмірде кездесуі мүмкін әртүрлі әлеуметтік жағдаяттарды (мысалы, сұхбат алу, топта жұмыс істеу, клиентпен қарым-қатынас жасау, пікірталас жүргізу) модельдеуге мүмкіндік береді. Бұл олардың теориялық білімдерін практикада қалай қолданатынын бағалауға көмектеседі.

• Коммуникативтік дағдыларды бағалау: Рөлдік ойындар оқушылардың ауызша қарым-қатынас жасау дағдыларын (өз ойын анық жеткізу, басқаларды тыңдау, сұрақтар қою, жауап беру, сендіру) бағалауға мүмкіндік береді.

• Әлеуметтік дағдыларды бағалау: Топтық рөлдік ойындар оқушылардың ынтымақтастық, эмпатия, компромиске келу, көшбасшылық және командада жұмыс істеу сияқты әлеуметтік дағдыларын бағалауға мүмкіндік береді.

• Проблемаларды шешу қабілетін бағалау: Рөлдік ойындарда оқушылар күтпеген қиындықтарға тап болуы мүмкін. Олар осы проблемаларды шешу үшін өз білімдерін, шығармашылық ойлауын және қарым-қатынас дағдыларын қолдануға мәжбүр болады.

• Бағалаудың шынайылығы: Рөлдік ойындар оқушылардың нақты өмірдегі әрекеттерін көбірек көрсетеді, бұл бағалауды әділірек және шынайырақ етеді.

Мысалы, әдебиет сабағында оқушылар шығарма кейіпкерлерінің рөлін сомдап, олардың арасындағы диалогтарды ойнауы мүмкін. Бұл олардың шығарманы түсіну деңгейін, кейіпкерлердің мотивациясын және қарым-қатынас ерекшеліктерін бағалауға көмектеседі. Тарих сабағында оқушылар тарихи тұлғалардың рөлін сомдап, маңызды оқиғаларды модельдей алады, бұл олардың тарихи білімдерін және сол дәуірдің әлеуметтік-саяси жағдайын түсінуін көрсетеді.

Қорыта келсек, рөлдік ойындар әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды бағалаудың құнды әдісі болып табылады. Олар оқушыларға өз білімдерін практикада қолдануға, қарым-қатынас жасау икемділіктерін көрсетуге және проблемаларды шешу қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Бұл бағалаудың шынайылығын арттырып, оқушылардың жан-жақты дамуына ықпал етеді.

Шығармашылық ойындар арқылы бағалау: Шығармашылық жобалар мен ойындар оқушылардың өзіндік идеяларын, қиялын және білімдерін практикада қолдану қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Мысалы, белгілі бір тақырып бойынша ойын құрастыру немесе модель жасау ұсынылуы мүмкін.

Шығармашылық ойындар арқылы бағалаудың бірнеше артықшылығы бар:

• Өзіндік идеяларды бағалау: Шығармашылық тапсырмалар оқушыларға өз ойларын, көзқарастарын және шешімдерін еркін білдіруге мүмкіндік береді. Бұл олардың индивидуалдылығын және өзіндік стилін бағалауға көмектеседі.

• Қиялды бағалау: Ойын құрастыру немесе модель жасау сияқты тапсырмалар оқушылардың қиялын, елестету қабілетін және шығармашылық ойлауын бағалауға мүмкіндік береді.

• Білімді практикада қолдану қабілетін бағалау: Оқушылар шығармашылық жобалар мен ойындарды жасау барысында әртүрлі пәндерден алған білімдерін біріктіріп, практикалық дағдыларын көрсетеді. Мысалы, ойын құрастыру математикалық есептеулерді, логикалық ойлауды және тілдік білімді талап етуі мүмкін.

• Проблемаларды шешу қабілетін бағалау: Шығармашылық тапсырмалар көбінесе белгілі бір мақсатқа жетуді немесе мәселені шешуді қамтиды. Оқушылар өз идеяларын жүзеге асыру барысында түрлі қиындықтарға тап болуы мүмкін және оларды шығармашылықпен шешуге тырысады.

• Мотивацияны арттыру: Өз идеяларын іске асыру мүмкіндігі оқушылардың оқуға деген мотивациясын арттырады. Олар өз жобаларына қызығушылықпен қатысады және жақсы нәтижеге жету үшін тырысады.

Мысалы, "Белгілі бір тақырып бойынша ойын құрастыру" тапсырмасы оқушылардың сол тақырыпты қаншалықты түсінгенін, оны қызықты форматта ұсына алатынын және ойын элементтерін тиімді қолдана алатынын бағалауға мүмкіндік береді. "Модель жасау" тапсырмасы (мысалы, Күн жүйесінің моделін жасау) оқушылардың ғылыми білімдерін, құрастыру дағдыларын және шығармашылық көзқарасын бағалауға көмектеседі.

Қорыта келсек, шығармашылық ойындар арқылы бағалау оқушылардың білімдерін стандартты емес контексте қолдану, өзіндік идеяларын жүзеге асыру және шығармашылық қабілеттерін дамыту деңгейін анықтаудың құнды әдісі болып табылады. Бұл бағалаудың жан-жақтылығын арттырып, оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына ықпал етеді.

Компьютерлік ойындар мен онлайн платформаларды пайдалану: Заманауи технологиялар оқушылардың білімін бағалаудың интерактивті және автоматтандырылған тәсілдерін ұсынады. Онлайн викториналар, тесттер және білімді тексеруге арналған ойын элементтері оқушылардың нәтижелерін жылдам әрі объективті түрде анықтауға көмектеседі.

• Интерактивтілік: Компьютерлік ойындар мен онлайн платформалар оқушылардың белсенді қатысуын талап етеді. Олар сұрақтарға жауап береді, тапсырмаларды орындайды, ойын элементтерімен әрекеттеседі, бұл бағалау процесін қызықты әрі тартымды етеді.

• Автоматтандыру: Онлайн викториналар мен тесттердің көпшілігі жауаптарды автоматты түрде тексеріп, нәтижелерді жылдам шығарады. Бұл мұғалімнің уақытын үнемдейді және бағалаудың объективтілігін арттырады.

• Жылдам кері байланыс: Компьютерлік ойындар мен платформалар оқушыларға өз жауаптары туралы лезде кері байланыс бере алады. Дұрыс және бұрыс жауаптар, түсіндірмелер мен ұсыныстар оқушылардың өз қателерін түсініп, олардан сабақ алуына көмектеседі.

• Әртүрлі форматтар: Онлайн платформалар мен ойындар бағалаудың әртүрлі форматтарын ұсынады (мысалы, көп таңдаулы сұрақтар, сәйкестендіру, реттеу, қысқа жауаптар). Бұл әртүрлі дағдыларды бағалауға мүмкіндік береді.

• Деректерді талдау мүмкіндігі: Онлайн платформалар көбінесе оқушылардың нәтижелері туралы деректерді жинау және талдау мүмкіндігін береді. Мұғалім әрбір оқушының және бүкіл сыныптың үлгерімін көре алады, қиындық тудырған тақырыптарды анықтай алады және оқу процесін оңтайландыру үшін ақпаратты пайдалана алады.

• Қашықтықтан бағалау мүмкіндігі: Онлайн платформалар қашықтықтан оқыту жағдайында оқушылардың білімін бағалаудың ыңғайлы және тиімді тәсілін ұсынады.

Мысалы, Kahoot!, Quizizz, LearningApps сияқты онлайн платформалар мұғалімдерге қызықты викториналар мен ойындар құруға және оқушылардың білімдерін интерактивті түрде тексеруге мүмкіндік береді. Бұл платформалар ұпайлар, рейтингтер және басқа да ойын элементтерін қамтиды, бұл оқушылардың белсенділігін арттырады.

Қорыта келсек, компьютерлік ойындар мен онлайн платформаларды пайдалану білімді бағалаудың тиімділігін, жылдамдығын және объективтілігін арттырады. Бұл заманауи технологиялар оқу процесін байытуға және оқушылардың жетістіктерін бақылаудың жаңа мүмкіндіктерін ашуға көмектеседі.

3. Ойындық бағалаудың артықшылықтары:

Мотивацияны арттыру: Ойын элементтері бағалау процесін қызықты әрі тартымды етеді, оқушылардың қатысуға деген ынтасын арттырады.

• Қызықтылық пен тартымдылық: Ойын табиғатынан қызықты және тартымды. Бағалау тапсырмалары ойын элементтерімен (ұпайлар, жарыс, марапаттар, қызықты формат) безендірілгенде, оқушылар оған әдеттегідей формалды бағалауға қарағанда әлдеқайда қызығушылықпен қарайды.

• Белсенді қатысу: Ойын оқушыларды пассивті түрде бағаланушы емес, белсенді ойыншы рөліне қояды. Олар жауап іздейді, тапсырмаларды орындайды, стратегиялар құрады, бұл олардың бағалау процесіне деген қызығушылығын арттырады.

• Жағымды эмоциялар: Ойын барысындағы жеңіске жету қуанышы, жаңа нәрсе үйрену қызығы, командада жұмыс істеу сезімі сияқты жағымды эмоциялар бағалау процесімен позитивті ассоциациялар қалыптастырады.

• Мақсатқа жету сезімі: Ойында ұпай жинау, көшбасшылар қатарында болу, белгілі бір деңгейге жету сияқты мақсаттар оқушылардың белсенділігін арттырады және оларды жақсы нәтиже көрсетуге ынталандырады.

• Қателерден қорықпау: Ойын қателіктерге деген көзқарасты өзгертеді. Қателіктер жаза емес, үйренудің бір бөлігі ретінде қабылданады. Бұл оқушылардың тәуекелге баруға және өз білімдерін көрсетуге деген қорқынышын азайтады.

Мысалы, тест сұрақтарын "Миллионер" ойыны форматында ұсыну оқушылардың қызығушылығын оятады және оларды әрбір сұраққа жауап беруге белсенді түрде қатысуға ынталандырады. Ұпайлар, көмекші құралдар және жеңіске жету мүмкіндігі бағалау процесін қызықты жарысқа айналдырады.

Қорыта келсек, ойын элементтерін бағалау процесіне енгізу оқушылардың оған деген көзқарасын жақсартады, олардың белсенділігін арттырады және өз білімдерін көрсетуге деген ынтасын күшейтеді. Бұл, өз кезегінде, бағалаудың тиімділігін арттырып, оқушылардың оқу жетістіктеріне оң әсер етеді.

Шынайы нәтижелерді көрсету: Стресс деңгейінің төмендеуі оқушылардың өз білімдерін шынайы көрсетуіне мүмкіндік береді.

Мұның бірнеше маңызды аспектісі бар:

• Психологиялық жайлылық: Ойын оқушылар үшін қауіпсіз және жайлы орта құрады. Олар қателесуден қорықпай, өз ойларын еркін білдіре алады. Бұл олардың өзіне деген сенімін арттырады және бағалауға деген негативті көзқарасын азайтады.

• Зейіннің шоғырлануы: Қызықты ойын тапсырмалары оқушылардың зейінін бағалау процесіне толық шоғырландыруға көмектеседі. Олар уайымдауға емес, тапсырманы орындауға назар аударады.

• Шығармашылық пен сыни ойлаудың белсенділігі: Ойын элементтері оқушылардың шығармашылық және сыни ойлау қабілеттерін ынталандырады. Олар стандартты емес шешімдер іздеуге, әртүрлі стратегияларды қолдануға және өз білімдерін жаңа контекстте көрсете алуға мүмкіндік алады.

• Нағыз білімнің көрінісі: Қысымсыз жағдайда оқушылар тек жатталған білімді ғана емес, сонымен қатар түсінген, талдай алған және қолдана алатын білімдерін көрсетеді. Бұл бағалаудың шынайылығын арттырады.

Мысалы, егер математикалық есептерді жарыс түрінде ұйымдастырса, оқушылар есепті шығаруға қызығушылықпен кіріседі және өз білімдерін көрсетуге тырысады. Қатты қорқыныш болмағандықтан, олардың логикалық ойлау қабілеті жақсырақ жұмыс істейді және олар дұрыс жауаптарды табуға көбірек мүмкіндік алады.

Қорыта келсек, ойын элементтерін бағалау процесіне енгізу арқылы біз оқушылардың стресс деңгейін төмендетіп, олардың өз білімдерін шынайы, толыққанды және еркін көрсетуіне жағдай жасай аламыз. Бұл бағалаудың әділдігін арттырып, оқушылардың оқу жетістіктерін дәлірек анықтауға көмектеседі.

Әртүрлі дағдыларды бағалау: Ойындық бағалау тек білімді ғана емес, сонымен қатар оқушылардың әлеуметтік, коммуникативтік, шығармашылық және проблемаларды шешу қабілеттерін бағалауға мүмкіндік береді.

Ойындық бағалау арқылы бағалауға болатын әртүрлі дағдылар:

• Әлеуметтік дағдылар: Ұжымдық ойындар оқушылардың командада жұмыс істеу, ынтымақтастық, өзара көмек, басқалармен қарым-қатынас жасау және конфликттерді шешу қабілеттерін бағалауға мүмкіндік береді.

• Коммуникативтік дағдылар: Рөлдік ойындар мен пікірталас ойындары оқушылардың өз ойларын анық және дұрыс жеткізу, басқаларды тыңдау, сұрақтар қою және әртүрлі аудиториямен тиімді қарым-қатынас жасау қабілеттерін бағалауға көмектеседі.

• Шығармашылық дағдылар: Шығармашылық жобалар мен ойындар (мысалы, ойын құрастыру, модель жасау, әңгіме жазу) оқушылардың қиялын, өзіндік ойлауын, жаңа идеялар тудыру және стандартты емес шешімдер қабылдау қабілеттерін бағалауға мүмкіндік береді.

• Проблемаларды шешу қабілеті: Логикалық ойындар, стратегиялық ойындар және рөлдік ойындар оқушылардың мәселені анықтау, талдау, әртүрлі шешімдер ұсыну және тиімді шешім қабылдау қабілеттерін бағалауға көмектеседі.

• Сыни ойлау дағдылары: Ойын барысында ақпаратты талдау, бағалау, салыстыру және қорытынды жасау қажеттілігі оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін бағалауға мүмкіндік береді.

• Рефлексиялық дағдылар: Өзін-өзі бағалау және өзара бағалау ойындары оқушылардың өз жұмыстарын және басқалардың жұмыстарын талдау, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтау және оқу процесі туралы ойлану қабілеттерін бағалауға көмектеседі.

Қорыта келсек, ойындық бағалау білім берудің мақсаты тек білім беру ғана емес, сонымен қатар жан-жақты дамыған, өмірге бейім тұлғаны қалыптастыру екенін ескере отырып, оқушылардың әртүрлі дағдыларын бағалаудың тиімді және қызықты әдісі болып табылады. Бұл бағалаудың толыққанды болуына және оқушылардың жетістіктерін дәлірек анықтауға ықпал етеді.

Кері байланыстың тиімділігі: Ойын барысында алынған кері байланыс оқушылар үшін түсінікті және есте қаларлық болады.

• Жеделдік: Ойын барысында оқушы өз әрекетінің нәтижесін лезде көреді. Дұрыс жауап үшін ұпай алу, мақтау есту немесе келесі деңгейге өту сияқты жағымды кері байланыс оқушының дұрыс жолда екенін растайды. Қате жауап болған жағдайда, қай жерде қателік кеткенін бірден түсінуге мүмкіндік беретін түсіндірме алу оқу процесін тиімді етеді.

• Нақтылық: Ойын көбінесе нақты ережелер мен мақсаттарға негізделген. Сондықтан берілген кері байланыс та нақты және түсінікті болады. "Сен мына жерде қателестің, өйткені..." деген сияқты нақты түсіндірме оқушыға не істеу керектігін түсінуге көмектеседі.

• Тартымдылық: Ойын форматында берілген кері байланыс әдеттегі ескертулер мен бағаларға қарағанда әлдеқайда тартымды болады. Визуалды элементтер, дыбыстық эффектілер және қызықты сөз тіркестері кері байланысты есте қаларлық етеді.

• Эмоционалдық байланыс: Ойын барысындағы жетістіктер мен сәтсіздіктер оқушыларда түрлі эмоциялар тудырады. Осы эмоционалдық фон кері байланыстың жақсырақ есте сақталуына ықпал етеді. Мысалы, жеңіске жеткеннен кейінгі мақтау сөздер оқушының жадында ұзақ сақталады.

• Қайталау мүмкіндігі: Кейбір ойындар қателік жіберген жағдайда қайтадан әрекет етуге мүмкіндік береді. Бұл оқушыға қателігін түзетуге және дұрыс әрекетті есте сақтауға көмектеседі.

Мысалы, онлайн викторинада дұрыс жауап берген кезде шығатын құттықтау хабарламасы мен ұпайлар оқушы үшін түсінікті әрі жағымды кері байланыс болады. Ал қате жауап берген кезде дұрыс жауаптың көрсетілуі және қысқаша түсіндірме берілуі оның неден қателескенін түсінуге көмектеседі.

Қорыта келсек, ойын барысында алынған кері байланыс өзінің жеделдігі, нақтылығы, тартымдылығы және эмоционалдық әсері арқасында оқушылар үшін әлдеқайда түсінікті әрі есте қаларлық болады. Бұл оқу процесінің тиімділігін арттырып, оқушылардың білім алуға деген мотивациясын күшейтеді.

Оқу процесін қызықты ету: Бағалауды ойын формасына енгізу оқу процесін қызықты және позитивті етеді.

Мұның бірнеше себебі бар:

• Қызығушылықтың артуы: Ойынның тартымдылығы мен қызықтылығы бағалауға деген қызығушылықты оятады. Оқушылар жай ғана білімдерін тексертуге емес, қызықты ойынға қатысуға ынталанады.

• Белсенділік пен қатысу: Ойын оқушыларды пассивті бағаланушыдан белсенді ойыншыға айналдырады. Олар өздері әрекет етеді, шешім қабылдайды, жарысады, бұл олардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырады.

• Жағымды эмоциялар: Ойын барысындағы жеңіске жету қуанышы, жаңа нәрсе үйрену қызығы, командада жұмыс істеу сезімі сияқты жағымды эмоциялар оқу процесімен позитивті ассоциациялар қалыптастырады. Бағалау енді қорқыныш емес, қуаныш көзіне айналады.

• Мақсатқа жету сезімі: Ойында ұпай жинау, көшбасшылар қатарында болу, белгілі бір деңгейге жету сияқты мақсаттар оқушылардың белсенділігін арттырады және оларды жақсы нәтиже көрсетуге ынталандырады. Бұл оқу процесіне деген мақсаттылықты күшейтеді.

• Қателерден қорықпау: Ойын қателіктерге деген көзқарасты өзгертеді. Қателіктер жаза емес, үйренудің бір бөлігі ретінде қабылданады. Бұл оқушылардың тәуекелге баруға және өз білімдерін көрсетуге деген қорқынышын азайтады, оқу процесін еркін әрі шығармашыл етеді.

Мысалы, сабақтың соңында өткізілген қысқаша викторина немесе "Брейн-ринг" форматындағы қайталау оқушылардың білімдерін тексеруді қызықты жарысқа айналдырады. Жеңімпаздарды марапаттау немесе жақсы нәтиже көрсеткендерді мақтау олардың оқуға деген ынтасын одан әрі арттырады.

Қорыта келсек, бағалауды ойын формасына енгізу оқу процесін жағымды, қызықты және мотивациялық ететін қуатты құрал болып табылады. Бұл оқушылардың білім алуға деген көзқарасын түбегейлі өзгертіп, олардың академиялық жетістіктеріне оң әсер етеді.

Дегенмен, ойын технологияларын бағалауда қолдану кезінде бағалаудың мақсаттылығын, әділдігін және объективтілігін қамтамасыз ету маңызды. Ойын ережелері мен бағалау критерийлері алдын ала анықталып, оқушыларға түсіндірілуі керек. Бағалау нәтижелері оқушылардың оқу траекториясын анықтау және оқу процесін жетілдіру үшін пайдаланылуы тиіс.

Қорыта келе, ойын технологияларын оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда қолдану білім беру процесін байытуға, оқушылардың мотивациясын арттыруға және олардың әртүрлі дағдыларын кешенді түрде бағалауға мүмкіндік беретін перспективалы бағыт болып табылады.

Математиканы ойын арқылы үйрету

Ойын –балалар үшін ең тиімді оқу әдісі. Ойын арқылы балалар математикаға қызығып, оны оңай қабылдайды.

Ойын түріндегі әдістер:

• «Көзіңмен сана» – бірнеше затты көрсетіп, оларды санауды сұрау.

• «Жоғалған сан» – қатармен берілген сандар ішінен біреуі түсіп қалса, баладан оны тауып айтуды сұрау.

• «Жасырын фигура» – балаға геометриялық фигураны сипаттап айтып, қандай фигура екенін табуын сұрау.

• «Қозғалыс математикасы» – балаларға белгілі бір санды айтып, сол санға сәйкес қимыл жасауын сұрау (мысалы, «Үш рет алақан соқ»).

Осы ойындар арқылы баланың математикаға деген қызығушылығын оятып, оның есептеу дағдыларын жақсартуға болады.

Көрнекіліктер мен практикалық әдістерді пайдалану

Балалар үшін абстрактілі ұғымдарды түсіну қиын болуы мүмкін. Сондықтан математикалық түсініктерді қалыптастыруда көрнекілік маңызды рөл атқарады.

Ұсынылатын әдістер:

• Заттармен санау: Түймелер, кубиктер, лего бөліктері, түрлі-түсті фишкалар.

• Геометриялық пішіндер: Түрлі түсті қағаздан кесілген пішіндерді салыстыру, орналастыру, топтастыру.

• Құм мен су тәжірибелері: Балалардың көлемді түсінуіне көмектеседі (үлкен-кіші, толық-бос ұғымдары).

• Кестелер мен карточкалар: Балалардың назарын шоғырландырып, оларды салыстыру дағдыларын дамытуға көмектеседі.

Қазақ тілін ойын арқылы үйрету

Ойын – балалардың тілдік дағдыларын дамытуда ең тиімді әдістердің бірі. Ойын арқылы балалар қазақ тіліне қызығушылықпен қарайды және жаңа сөздер мен грамматикалық құрылымдарды оңай меңгереді.

Ойын түріндегі әдістер:

«Сиқырлы қоржын»:

• Қоржынға әртүрлі заттар салынады (мысалы, кітап, қалам, доп, алма).

• Бала кездейсоқ бір затты алып шығып, оның қазақша атауын айтады және ол туралы қысқаша бір-екі сөйлеммен сипаттайды (мысалы, «Бұл – қызыл алма. Ол тәтті»).

«Сөз тізбегі»:

• Мұғалім бір сөз айтады (мысалы, «мектеп»).

• Келесі бала сол сөздің соңғы дыбысынан басталатын жаңа сөз айтады (мысалы, «мектеп» - «пәтер»).

• Ойын тізбек бойынша жалғаса береді.

«Дыбыстық лото»:

• Карточкаларға әртүрлі заттардың суреттері жапсырылады.

• Мұғалім дыбыстарды атайды (мысалы, «А» дыбысы).

• Балалар аталған дыбыстан басталатын суретті тауып белгілейді.

«Жасырын сөзді тап»:

• Мұғалім бір сөзді буынға бөліп айтады (мысалы, «ба-ла»).

• Балалар сол буындардан тұратын толық сөзді тауып айтуы керек.

• Күрделірек нұсқасында сөздің мағынасын сипаттап айтуға болады, ал бала сөзді табуы керек.

Осы ойындар арқылы баланың сөздік қорын байытып, дұрыс сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға және қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыруға болады.

Көрнекіліктер мен практикалық әдістерді пайдалану

Қазақ тіліндегі абстрактілі ұғымдарды (мысалы, сын есімдердің түрлері, етістіктердің шақтары) балаларға түсіндіру қиын болуы мүмкін. Сондықтан тілдік түсініктерді қалыптастыруда көрнекілік маңызды рөл атқарады.

Ұсынылатын әдістер:

Суреттер мен иллюстрациялар:

• Әртүрлі заттардың, адамдардың, оқиғалардың суреттерін көрсетіп, олардың қазақша атауларын айту.

• Суреттерді сипаттау арқылы сөздік қорды кеңейту (мысалы, «Мына суреттегі қыз қандай? – Әдемі, ақылды»).

Заттар мен ойыншықтар:

• Нақты заттарды қолданып септік жалғауларын, тәуелдік жалғауларын түсіндіру (мысалы, «Бұл – кітап. Менің кітабым»).

• Ойыншықтар арқылы етістіктердің мағынасын көрсету (мысалы, қуыршақ секіріп жатыр, аю ұйықтап жатыр).

Карточкалар мен кестелер:

• Сөздер жазылған карточкаларды қолданып сөздік ойындар ойнау, сөздерді топтастыру (мысалы, жемістер, көкөністер, жануарлар).

• Жабайы және үй жануарларының суреттерін кестеге орналастыру арқылы салыстыру дағдыларын дамыту.

Рөлдік ойындар:

• Қарапайым диалогтарды ойнау арқылы сөйлеу дағдыларын дамыту (мысалы, «Сәлем! Қалың қалай?», «Менің атым...»).

• Әртүрлі әлеуметтік жағдаяттарды модельдеу арқылы қарым-қатынас жасау дағдыларын үйрету (мысалы, дүкенде, қонақта).

Осы көрнекіліктер мен практикалық әдістерді қолдану арқылы балалар қазақ тілін қызықты әрі түсінікті түрде меңгеріп, тілдік дағдыларын тиімді дамыта алады.

Дүниетануды ойын арқылы үйрету

Ойын – балалардың қоршаған әлем туралы білімдерін қызықты әрі белсенді түрде меңгеруіне көмектесетін ең тиімді әдістердің бірі. Ойын арқылы балалар табиғат құбылыстарына, жанды және жансыз әлемге деген қызығушылығын арттырады.

Ойын түріндегі әдістер:

«Не қайда өседі?»:

• Әртүрлі өсімдіктердің (ағаш, гүл, шөп, көкөніс, жеміс) суреттері көрсетіледі.

• Балалардан олардың қайда өсетінін (жерде, ағашта, бақта) айту сұралады.

• Ойынды қызықты ету үшін жұмбақтар қолдануға болады.

«Жануарлар немен қоректенеді?»:

• Әртүрлі жануарлардың (қоян, қасқыр, сиыр, арыстан) суреттері көрсетіледі.

• Балалардан олардың немен қоректенетінін (шөп, ет, сүт) айту сұралады.

• Ойынды дыбыстармен толықтыруға болады (жануарлардың дыбыстарын қойып, оларды табуды сұрау).

«Жыл мезгілдеріне саяхат»:

• Төрт жыл мезгілінің (көктем, жаз, күз, қыс) суреттері көрсетіледі.

• Әр мезгілге тән белгілерді (мысалы, жазда күн ыстық, қыста қар жауады) атау сұралады.

• Балалармен бірге әр мезгілге қатысты қысқаша әңгімелер құрастыруға болады.

«Экологтар командасы»:

• Балалар екі командаға бөлінеді.

• Қоршаған ортаны қорғауға байланысты сұрақтар қойылады (мысалы, қоқысты қайда тастау керек, ауаны қалай таза ұстауға болады).

• Дұрыс жауап берген команда ұпай алады.

Осы ойындар арқылы балалардың дүниетанымдық білімдерін кеңейтіп, табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыруға және қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеуге болады.

Көрнекіліктер мен практикалық әдістерді пайдалану

Дүниетану пәнінде көрнекіліктер мен практикалық әдістер абстрактілі ұғымдарды түсінуді жеңілдетіп, балалардың белсенділігін арттырады.

Ұсынылатын әдістер:

Табиғат материалдарымен жұмыс:

• Жапырақтарды, тастарды, қабықтарды жинап, оларды салыстыру, топтастыру.

• Табиғат материалдарынан әртүрлі қолөнер бұйымдарын жасау (мысалы, жапырақтардан аппликация).

Тәжірибелер мен зерттеулер:

• Қарапайым тәжірибелер арқылы табиғат құбылыстарын түсіндіру (мысалы, судың қасиеттері, ауаның бар екендігі).

• Өсімдіктердің өсуін бақылау, жануарлардың мінез-құлқын зерттеу.

Глобус және карталар:

• Глобусты және Қазақстанның картасын қолданып жер бедерін, су нысандарын, елді мекендерді көрсету.

• Қарапайым бағдарлау ойындарын ойнау.

Фотосуреттер мен бейнематериалдар:

• Әртүрлі табиғат көріністерінің, жануарлар мен өсімдіктердің фотосуреттерін көрсету.

• Дүниетануға қатысты қысқаша бейнероликтерді тамашалау.

Осы көрнекіліктер мен практикалық әдістерді қолдану арқылы балалар қоршаған әлемді тікелей бақылау, зерттеу арқылы танып біледі және дүниетанымдық білімдерін тереңдетеді.

Баланың ынтасын арттыру

Балалар жаңа нәрсені қызықпен үйренгенде ғана жақсы қабылдайды. Сондықтан педагог баланың ынтасын арттыру үшін келесі әдістерді қолдануы керек:

• Жетістіктерін мадақтау. «Жарайсың!», «Керемет!», «Дұрыс жауап бердің!» деген жылы сөздер балаларды ынталандырады.

• Сабақты түрлендіру. Бір сабақта бірнеше әдісті біріктіру (ойын, қолмен жасау, сурет салу, қозғалыс тапсырмалары).

• Күнделікті өмірмен байланыстыру. Балаларға өздерінің күнделікті өмірінде сандарды қалай қолданатынын түсіндіру.

• Жетістіктерін атап өту. Балалардың дұрыс жауаптарын белгілеп, оларды стикерлермен немесе шағын марапаттармен көтермелеу.

Сабақ құрылымын дұрыс ұйымдастыру

Сабақтың қызықты және тиімді өтуі үшін оның құрылымы жақсы ойластырылуы керек.

Ұсынылатын сабақ құрылымы:

• Кіріспе: Балалардың назарын аудару үшін жұмбақ немесе қызықты сұрақ қою.

• Негізгі бөлім: Тақырыпты түсіндіру, тәжірибелік тапсырмалар, ойын элементтері.

• Практикалық жұмыс: Балалармен бірге есептерді шешу, логикалық ойындарды орындау.

• Қорытынды: Балаларға сұрақ қою, сабақты қайталау, жетістіктерін атап өту.

Жеке және топтық жұмысты теңестіру

Әр бала әртүрлі қарқынмен дамиды, сондықтан педагог жеке оқыту әдістерін де қолдануы қажет.

• Жеке жұмыс: Егер бала бір тақырыпты түсінбесе, оған қосымша түсіндіріп, жеке тапсырма беру.

• Топтық жұмыс: Балаларды шағын топтарға бөліп, оларға қызықты тапсырмалар беру. Мысалы, бір топ пішіндерді ажыратады, екіншісі сандарды санайды.

• Жұппен жұмыс: Балалар бір-біріне көмектесе отырып, жаңа материалды меңгереді.

П РАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

Әрбір сабақ жоспарында келесі элементтер болуы тиіс:

1. Сабақтың тақырыбы: Нақты оқытылатын тақырып көрсетіледі (мысалы, "Қазақ тілі. Жемістер", "Математика. 10 көлеміндегі қосу", "Дүниетану. Жыл мезгілдері").

2. Сабақтың мақсаты: Оқушылардың сабақ соңында неге қол жеткізуі керектігі нақты көрсетіледі (білімдік, дамытушылық, тәрбиелік мақсаттар).

3. Құралдар мен жабдықтар: Сабақта қолданылатын көрнекіліктер, ойын материалдары, техникалық құралдар тізімі келтіріледі.

4. Сабақтың барысы: Сабақтың кезеңдері (кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды) және әр кезеңде қолданылатын әдіс-тәсілдер мен ойындар толық сипатталады. Әрбір ойынның мақсаты, өткізу жолы және оқушылардың іс-әрекеті нақты көрсетілуі керек.

5. Кері байланыс және бағалау: Сабақ барысында оқушыларға қалай кері байланыс берілетіні және олардың білімдері мен дағдылары қалай бағаланатыны көрсетіледі (ауызша мадақтау, ұпай беру, өзін-өзі бағалау, өзара бағалау элементтері).

6. Рефлексия: Сабақтың соңында мұғалімнің және оқушылардың сабақ туралы ой-пікірлері, не үйренгендері, не қиын болғаны туралы қысқаша жазылады.

7. Үй жұмысы (қажет болса): Тақырыпты бекітуге арналған шығармашылық немесе практикалық тапсырмалар ұсынылады.

Әрбір пән бойынша сабақ жоспарларының үлгілері:

Қазақ тілі:

• Тақырып: "Менің отбасым"

  • Ойын: "Отбасы мүшелерін тап" (суреттер арқылы отбасы мүшелерін атау), "Сипаттама бер" (отбасы мүшелерін сыртқы келбеті мен мінезі бойынша сипаттау).

  • Көрнекілік: Отбасы мүшелерінің суреттері, отбасы ағашының схемасы.

• Тақырып: "Жабайы жануарлар"

  • Ойын: "Жануардың дауысын тап", "Қайда мекендейді?" (жануарлардың мекен ету ортасын суреттер арқылы анықтау).

  • Көрнекілік: Жабайы жануарлардың суреттері, олардың мекен ету ортасының суреттері.

Математика:

• Тақырып: "Пішіндерді ажырату"

  • Ойын: "Пішінді сипатта", "Қоршаған ортадан пішіндерді тап" (заттардың пішінін атау).

  • Көрнекілік: Геометриялық пішіндердің муляждары мен суреттері.

• Тақырып: "10-ға дейін санау"

  • Ойын: "Санамақ эстафетасы", "Заттарды санап көрсет".

  • Көрнекілік: Санауға арналған заттар (таяқшалар, моншақтар, ойыншықтар).

Дүниетану:

• Тақырып: "Көктем мезгілінің ерекшеліктері"

  • Ойын: "Көктемгі белгілерді ата", "Көктемде не өседі?".

  • Көрнекілік: Көктемгі табиғаттың суреттері мен бейнелері.

• Тақырып: "Күн және оның маңызы"

  • Ойын: "Күннің пайдасы туралы әңгімелесу", "Күннің көмегімен сағат жасау" (қарапайым модель).

  • Көрнекілік: Күннің суреті, күн сағатының қарапайым моделі.

Бұл сіздің әдістемелік құралыңыздың практикалық құндылығын арттырады және мұғалімдерге ұсынылған әдістерді нақты сабақтарда қалай қолдануға болатыны туралы түсінік береді.

1. Ойын түрлерінің картотекасы:

• Әрбір пән бойынша (қазақ тілі, математика, дүниетану) қолдануға болатын дидактикалық ойындардың тізімін жасаңыз.

• Әрбір ойынның атауын, мақсатын, қажетті құралдарын және қысқаша өткізу әдісін сипаттаңыз.

• Бұл картотека мұғалімдерге сабақтарына ойын элементтерін жылдам әрі оңай енгізуге көмектеседі.

2. Көрнекіліктерді дайындау бойынша ұсыныстар:

• Сабақтарда қолдануға болатын көрнекіліктердің тізімін беріңіз (суреттер, карточкалар, кестелер, муляждар және т.б.).

• Қарапайым материалдарды қолданып (қағаз, картон, түймелер, табиғи материалдар) осы көрнекіліктерді өз бетімен қалай жасауға болатыны туралы нұсқаулар ұсыныңыз.

• Электрондық ресурстарға (онлайн ойындар, бейнематериалдар) сілтемелер беріңіз.

3. Ойын элементтерін сабаққа енгізу бойынша кеңестер мен ұсыныстар:

• Ойынды сабақтың қай кезеңдерінде (басында, ортасында, соңында) тиімді қолдануға болатыны туралы ұсыныстар беріңіз.

• Ойынды ұйымдастырудың әртүрлі формалары (жеке, жұптық, топтық) туралы айтыңыз.

• Ойын барысында оқушылардың жас ерекшеліктерін және оқу мақсаттарын ескерудің маңыздылығын атап өтіңіз.

• Ойынды бағалаумен қалай үйлестіруге болатыны туралы кеңестер беріңіз.

• Ойын кезінде туындауы мүмкін қиындықтарды (мысалы, тәртіпті сақтау, барлық оқушының қатысуын қамтамасыз ету) және оларды шешу жолдарын ұсыныңыз.

4. Шығармашылық тапсырмалардың үлгілері:

• Әрбір пән бойынша оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға арналған ойындық тапсырмалардың үлгілерін ұсыныңыз (мысалы, ертегі құрастыру, модель жасау, сурет салу, рөлдік ойын қою).

• Бұл тапсырмалар оқушылардың білімдерін практикада қолдануын және өз идеяларын жүзеге асыруын бағалауға мүмкіндік береді.

5. Оқушылардың жұмыстарының мысалдары (егер бар болса):

• Егер сізде осы әдістерді қолданып өткізілген сабақтардан оқушылардың орындаған жұмыстарының мысалдары болса (суреттер, жазбалар, модельдер), оларды құралға қосуға болады. Бұл басқа мұғалімдер үшін нақты үлгі болады.

Осы қосымша элементтер сіздің әдістемелік құралыңыздың практикалық құндылығын айтарлықтай арттырады және оны мұғалімдер үшін пайдалы құралға айналдырады. Ең бастысы, ұсынылған материалдардың нақты, түсінікті және қолдануға оңай болуын қадағалаңыз.

6. Ойын элементтерін интеграциялаудың пәнаралық мысалдары:

• Әртүрлі пәндерді біріктіретін ойындық тапсырмалардың үлгілерін ұсыныңыз. Мысалы:

  • Қазақ тілі + Дүниетану: "Сиқырлы саяхат" ойынында балалар белгілі бір аймақтың жануарлары мен өсімдіктері туралы қазақша сипаттама береді.

  • Математика + Дүниетану: "Экологтар есебі" ойынында балалар қоршаған ортаға байланысты математикалық есептерді ойын түрінде шешеді (мысалы, ағаш отырғызу, қоқыс жинау).

  • Қазақ тілі + Өнер: "Сөзбен сурет салу" ойынында балалар берілген сөздерді қолданып сурет салады немесе сурет бойынша әңгіме құрастырады.

• Пәнаралық ойындар оқушылардың білімдерін әртүрлі контексте қолдануға және әлем туралы тұтас түсінік қалыптастыруға көмектеседі.

7. Ойынды бағалау құралы ретінде қолданудың нақты мысалдары:

• Әрбір пән бойынша ойындық тапсырмаларды бағалау критерийлерін ұсыныңыз. Мысалы:

  • Рөлдік ойынды бағалау: Рөлді ашу деңгейі, тілдік қорының қолданылуы, қарым-қатынас жасау дағдылары, шығармашылық.

  • Ойын құрастыруды бағалау: Ойынның мазмұнының тақырыпқа сәйкестігі, ережелердің түсініктілігі, қызықтылығы, көрнекілігі.

  • Викторинаны бағалау: Дұрыс жауаптар саны, қатысу белсенділігі, командалық жұмыс.

• Бағалау критерийлері оқушыларға өз жұмыстарын түсінуге және мұғалімге әділ бағалау жүргізуге көмектеседі.

8. Ойынды дифференциалды оқытуда қолдану:

• Әртүрлі оқу қабілеттері бар оқушылар үшін ойын тапсырмаларын қалай бейімдеуге болатыны туралы ұсыныстар беріңіз (тапсырманың қиындық деңгейін өзгерту, уақытты реттеу, қосымша көмек көрсету).

• Дифференциалды ойындар барлық оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуын қамтамасыз етеді.

9. Ата-аналармен жұмыста ойын элементтерін пайдалану:

• Ата-аналармен бірлескен ойындардың үлгілерін ұсыныңыз (үй тапсырмасын ойын түрінде орындау, отбасылық викториналар).

• Ата-аналарға балаларының оқуына қызығушылық танытуға және олардың дамуына қолдау көрсетуге көмектесетін ойын әдістері туралы кеңестер беріңіз.

10. Қосымша ресурстарға сілтемелер:

• Ойын арқылы оқыту әдістемесі бойынша пайдалы сайттарға, кітаптарға, мақалаларға сілтемелер беріңіз. Бұл мұғалімдерге өз білімдерін тереңдетуге көмектеседі.

Осы қосымша элементтер сіздің әдістемелік құралыңызды жан-жақты және пайдалы ете түседі. Әрбір бөлімді нақты мысалдармен және практикалық кеңестермен толықтыруды ұмытпаңыз.

Әдістемелік құралдың практикалық бөлімін одан әрі кеңейту үшін төмендегідей қосымша элементтерді қарастыруға болады:

11. Рефлексиялық ойындар мен жаттығулар:

• Сабақ соңында оқушылардың өткен материалды қаншалықты меңгергенін және өз сезімдерін білдіруге арналған ойындар мен жаттығулар ұсыныңыз. Мысалы:

  • "Екі жұлдыз, бір тілек": Оқушылар сабақта ұнаған екі нәрсені және жақсартуды қажет ететін бір нәрсені айтады.

  • "Бүгінгі сабақтан мен...": Оқушылар бүгін не үйренгендерін бір сөйлеммен аяқтайды.

  • "Бағдаршам": Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін бағдаршам түстері арқылы көрсетеді (жасыл - жақсы түсіндім, сары - сұрақтарым бар, қызыл - түсінбедім).

• Бұл жаттығулар мұғалімге кері байланыс алуға және оқушылардың өз оқу процесі туралы ойлануына көмектеседі.

12. Ұзақ мерзімді ойын жобалары:

• Бірнеше сабаққа созылатын ойын жобаларының идеяларын ұсыныңыз. Мысалы:

  • "Өз қалаңды құр" (Дүниетану + Өнер + Математика): Оқушылар өз қалаларының макетін жасайды, онда әртүрлі нысандар (үйлер, жолдар, саябақтар) белгілі бір масштабта орналасады және олардың атаулары қазақ тілінде жазылады.

  • "Детективтік агенттік" (Қазақ тілі + Логика): Оқушылар тілдік және логикалық жұмбақтарды шешіп, "қылмысты" ашады.

  • "Математикалық ойын құрастыру" (Математика + Шығармашылық): Оқушылар белгілі бір математикалық тақырып бойынша өз ойындарын құрастырады.

• Ұзақ мерзімді жобалар оқушылардың білімдерін тереңдетуге, пәнаралық байланысты нығайтуға және зерттеу дағдыларын дамытуға көмектеседі.

13. Ойынды сыныптан тыс жұмыстарда қолдану:

• Үйірмелерде, факультативтерде немесе сыныптан тыс іс-шараларда қолдануға болатын ойын түрлерінің мысалдарын ұсыныңыз (мысалы, тілдік клубтарға арналған ойындар, математикалық олимпиадаға дайындық ойындары, экологиялық акцияларға арналған ойындар).

14. Мұғалімдерге арналған рефлексиялық сұрақтар:

• Әрбір бөлімнен кейін мұғалімдердің өз тәжірибесі туралы ойлануына көмектесетін сұрақтар қосыңыз. Мысалы:

  • Бұл ойынды өткізу барысында қандай жетістіктер мен қиындықтар болды?

  • Оқушылардың реакциясы қандай болды?

  • Келесі жолы бұл ойынды қалай жақсартуға болады?

• Рефлексия мұғалімдерге өз әдістерін талдауға және оларды жетілдіруге көмектеседі.

15. Қосымша материалдар (үлгілер, шаблондар):

• Ойындарды өткізуге қажетті дайын үлгілерді немесе шаблондарды ұсыныңыз (мысалы, ойын алаңдарының суреттері, карточкалардың үлгілері, бағалау парақтары).

16. Ойынды технологиямен үйлестіру:

• Сабақтарда қолдануға болатын цифрлық ойындар мен онлайн платформалардың тізімін ұсыныңыз (мысалы, Kahoot!, Quizizz, LearningApps, Wordwall).

• Бұл платформаларды қалай қолдануға болатыны туралы қысқаша нұсқаулар беріңіз (викториналар құру, тапсырмалар дайындау, нәтижелерді бақылау).

• Технологияны ойын арқылы оқытуды қызықтырақ әрі интерактивті етудің жолдары туралы кеңестер беріңіз.

17. Ойынды сыныптық басқаруда қолдану:

• Ойын элементтерін сыныптағы тәртіпті жақсарту және оқушылардың белсенділігін арттыру үшін қалай қолдануға болатыны туралы мысалдар келтіріңіз (мысалы, ұпай жинау жүйесі, марапаттау, командалық жарыстар).

• "Ойын ережелері - сынып ережелері" принципін қалай енгізуге болатынын түсіндіріңіз.

18. Ойынды инклюзивті білім беруде қолдану:

• Ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушылар үшін ойын тапсырмаларын бейімдеудің жолдары туралы кеңестер беріңіз (тапсырманы жеңілдету, қосымша уақыт беру, көмекші құралдарды пайдалану).

• Инклюзивті ойындар барлық оқушылардың қатысуын және өзін-өзі дамытуын қамтамасыз етуі керек екенін атап өтіңіз.

19. Ойынды бағалаудың балама әдістері:

• Ойындық бағалауды портфолио, жобалық жұмыстар және басқа да балама бағалау әдістерімен қалай үйлестіруге болатыны туралы ұсыныстар беріңіз.

• Бағалаудың әртүрлі әдістерін қолдану оқушылардың жетістіктерін жан-жақты бағалауға мүмкіндік береді.

20. Ойын әдістемесін енгізу бойынша қадамдық нұсқаулық:

• Мұғалімдерге өз сабақтарына ойын элементтерін біртіндеп қалай енгізуге болатыны туралы қадамдық жоспар ұсыныңыз (қарапайым ойындардан бастау, біртіндеп күрделендіру, тәжірибе жасау, рефлексия жасау).

21. Ойынды ата-аналармен ынтымақтастықта қолдану бойынша ұсыныстар:

• Ата-аналармен бірлесіп өткізуге болатын ойындық іс-шаралардың сценарийлерін ұсыныңыз (мысалы, отбасылық викториналар, тақырыптық ойын кештері).

• Ата-аналарға балаларының оқуына қызығушылық танытуға және олардың дамуына қолдау көрсетуге көмектесетін ойын әдістері туралы ақпарат беріңіз (үйде ойнауға болатын қарапайым дидактикалық ойындар).

22. Ойынды мұғалімдердің кәсіби дамуында қолдану:

• Мұғалімдерге арналған ойындық тренингтер мен семинарлардың үлгілерін ұсыныңыз (педагогикалық мәселелерді шешуге арналған рөлдік ойындар, әдістемелік викториналар).

• Ойын элементтерін мұғалімдердің ынтымақтастығын арттыру және тәжірибе алмасу үшін қалай қолдануға болатынын көрсетіңіз.

23. Ойын әдістемесін енгізудің сәтті тәжірибелері (кейстер):

• Егер сізде немесе сіз білетін басқа мұғалімдерде ойын әдістемесін тиімді қолданудың сәтті мысалдары болса, оларды құралға қосыңыз. Нақты мысалдар басқа мұғалімдерді шабыттандырады және оларға идеялар береді.

24. Ойын әдістемесін бағалау және жетілдіру:

• Ойын элементтерін қолданудың тиімділігін қалай бағалауға болатыны туралы ұсыныстар беріңіз (оқушылардың пікірін білу, бақылау жүргізу, нәтижелерді талдау).

• Ойын әдістемесін уақыт өте келе қалай жетілдіруге болатыны туралы кеңестер беріңіз.

ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ

Бүгінгі таңда білім берудің басты мақсаты – тек қана дайын білімді қабылдайтын емес, өздігінен ізденетін, шығармашыл және өмірге бейім тұлға қалыптастыру. Бұл мақсатқа жетудің тиімді жолдарының бірі – оқу процесіне ойын элементтерін енгізу. Ойын тек қана уақыт өткізудің қызықты тәсілі емес, сонымен қатар оқушылардың білімді терең және саналы меңгеруіне, белсенділігін арттыруға және жан-жақты дамуына зор ықпал ететін қуатты педагогикалық құрал болып табылады.

Ойынның оқу процесіндегі маңыздылығын бірнеше аспектіде қарастыруға болады. Біріншіден, ойын оқу материалын қызықты контексте ұсынуға мүмкіндік береді. Абстрактілі ұғымдар нақты ойын әрекеттері арқылы түсінікті болып, оқушылардың білімді тереңірек және ұзақ мерзімді есте сақтауына ықпал етеді. Мысалы, математикалық есептерді ойын түрінде шешу немесе тілдік ережелерді рөлдік ойындар арқылы меңгеру оқушылардың қызығушылығын арттырып, материалды жақсырақ түсінуге көмектеседі.

Екіншіден, ойын белсенді оқу мен өздігінен білім алу дағдыларын дамытады. Ойын барысында оқушылар пассивті тыңдаушыдан белсенді қатысушыға айналады. Олар өз бетінше шешім қабылдайды, ізденеді, талдайды және қорытынды жасайды, бұл өздігінен білім алу дағдыларын қалыптастырады. Қателерден қорықпай, жаңа нәрселерді сынап көруге ынталанады, өйткені ойын жағымды және қауіпсіз орта құрады, мұнда қателер оқу процесінің бір бөлігі ретінде қабылданады.

Үшіншіден, ойын оқушылардың когнитивтік, әлеуметтік, эмоционалдық, шығармашылық және физикалық дамуына жан-жақты әсер етеді. Логикалық ойындар ойлау, есте сақтау, зейін қою, талдау және синтездеу сияқты когнитивтік қабілеттерді дамытса, ұжымдық ойындар қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық және эмпатия дағдыларын қалыптастырады. Шығармашылық ойындар қиял мен өзіндік ойлауды дамытса, қимылдық ойындар моторика мен координацияны жақсартады.

Төртіншіден, ойын бағалау процесін қызықты әрі тиімді етеді. Ойындық викториналар, сұрақ-жауап сессиялары, жеке және топтық ойын тапсырмалары оқушылардың білім деңгейін анықтауға, әртүрлі дағдыларын бағалауға және оларға жедел кері байланыс беруге мүмкіндік береді. Ойын элементтері бағалау процесін қызықты әрі тартымды етеді, оқушылардың қатысуға деген ынтасын арттырады және стресс деңгейін төмендетіп, шынайы нәтижелерді көрсетуге ықпал етеді.

Қорыта келе, ойын арқылы оқыту – оқушыларды тек дайын білімді қабылдаушы емес, белсенді зерттеуші, өздігінен шешім қабылдаушы және өмір бойы білім алуға дайын тұлға ретінде қалыптастыруға зор ықпал ететін инновациялық әдіс. Ойын элементтерін білім беру процесіне енгізу арқылы біз оқушылардың оқуға деген мотивациясын арттырып, білім сапасын жақсартып, олардың жан-жақты дамуына жол аша аламыз. Сондықтан әрбір педагог өз тәжірибесінде ойынның мол мүмкіндіктерін тиімді пайдалануы қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Амонашвили, Ш. А. (1986). Здравствуйте, дети! Пособие для учителя. Просвещение.

2. Брунер, Дж. С. (1977). Психология познания. Прогресс.

3. Выготский, Л. С. (1991). Педагогическая психология. Педагогика.

4. Гальперин, П. Я. (1966). К проблеме формирования умственных действий. Доклады АПН РСФСР, (1), 11-15.

5. Давыдов, В. В. (1986). Проблемы развивающего обучения: Опыт теоретического и экспериментального психологического исследования. Педагогика.

6. Эльконин, Д. Б. (1978). Психология игры. Педагогика.

7. Запорожец, А. В. (1986). Избранные психологические труды: В 2 т. Т. 1. Психическое развитие ребенка. Педагогика.

8. Леонтьев, А. Н. (1981). Проблемы развития психики. Мысль.

9. Макаренко, А. С. (1988). Педагогические сочинения: В 8 т. Т. 1. Педагогика.

10. Сухомлинский, В. А. (1979). Сердце отдаю детям. Радянська школа.

11. Ушинский, К. Д. (1974). Избранные педагогические сочинения: В 2 т. Т. 1. Педагогика.

12. Шаталов, В. Ф. (1990). Куда и как исчезли тройки. Педагогика.

13. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы (2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III ҚРЗ).

14. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (бастауыш білім беру) (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 Қаулысы).

15. Әбиев, Ж., Бабаев, С., Құдиярова, А. (2003). Педагогика теориясы мен тарихы. Алматы: Инсан.

16. Қожахметова, К. Ж. (2005). Бастауыш мектеп педагогикасы. Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ.

17. Байтұрсынов, А. (1991). Ақ жол. Алматы: Жалын.

18. Piaget, J. (1969). The psychology of the child. Basic Books.

19. Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.

20. Huizinga, J. (1955). Homo ludens: A study of the play-element in culture. Beacon Press.

21. Prensky, M. (2001). Digital game-based learning. McGraw-Hill.