Оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологиялар арқылы білім берудің өзектілігі

ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ

Ғизатқызы Аягөз

Жетекшісі: Бөрібай Ақтолқын Жұбатқанқызы

Ақтөбе гуманитарлық колледжі, БК-410 топ студенті

Ғылыми жұмыстың мақсаты: Білім беру жүйесінде оқушыларды шығармашылық бейімделуге қарай бағдарлы және сатылы білім алуларын дамыту.

Мақсатқа жету үшін алға қойған міндеттер: Оқушылардың жан жақты танымдылық белсенділігін көтеруге мүмкіндік жасай алатын әр оқушыны жеке тұлға ретінде дамыту.Әр мектеп білім беруді жоғары деңгейге көтеру мәселесін қолға алып, білім беру үрдісін басқару мәселесін жүзеге асыруда. Білім беру үрдісін басқару жүйесінің құрылымы жеке тұлғаның қайталанбас даярлығының дамуына шығармашылық бастама алуына бағыт беріп, жағымды орта қалыптастыру.

Тақырыптың өзектілігі: Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігі білім беру жүйесін, білім берудің мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Қазақстан Республикасының Президенті Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» деп аталған халқына жолдауында «Өмір бойы білім алу» әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс. Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды, іскерлікке қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, жылдам қарқынмен өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.

Зерттеу обьектісі: Бастауыш сынып.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізі.

Педагогикалық технологияның  мәні тұлғаның дамуы мен  өзін- өзі  дамытуы  ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны мұғалімдердің, оқу мекемелері  мен бүкіл білім  жүйесі жұмысында маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру оқытушының интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани,  азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін- өзі дамытып, оқу тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына  көмектеседі деп көрсетеді

Зерттеу жұмысының ғылыми гипотезасы: Білім мазмұнын жетілдіру әр түрлі білімді қолдануға керекті іскерліктерді жинақтауды, бағдарламаға енгізуді талап етті. Осы орайда президентіміздің Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа жолдауында «XXI ғасырда білімін дамыта алмаған ел тығырыққа тірелері анық» деп айтты.

Ғылыми зерттеудің негізгі нәтижелері: Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру тұлғаның интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі педагогика жаңалықтарын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу — оқыту мақсатына жетудің бірден — бір жолы. Осы жолда педагогикалық технология оқыту мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын көрсетеді.

Әр мұғалім өз жұмысында сабақты жандандырудың әдіс-тәсілдерін іздестіруі, бұған оқушыларды тарта отырып, олардың белсенді шығармашылық жұмыстарын ұйымдастыра білуі міндет. Жаңа әдіс-тәсілдер дәстүрлі сабақтарды толықтырып, жандандыра түсуі, оқушының білімге қызығушылығын арыттыруы тиіс, сонда ғана оқу үрдісі жетілдірілетүседі.

Бүгінгі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, рухани, тұлғалық, азаматтық және басқа адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытуына көмектеседі, жаңалықтарға жетелейді.

Пайдаланылған әдебиеттер :

1. Ж.Қобдикова. Орта мектепте білім алуды технологияландыру. - Алматы, 2002.
2. Педагогикалық технология ұғымының мәні мен әдіснамалық сипаттамасы. //Бастауыш мектеп. 1999. - №8,9.

3. Педагогика. Педагогические теории, системы, технологии. Под ред. С.А.Смирнова. 3-е изд. - М.: Академия, 1999.

4. Хуторской А.В. Современная дидактика. - Спб: Питер, 2001.

5. Педагогика. - Алматы, 2003.

0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000МАЗМҰНЫ

Кіріспе

I. Оқыту процесінде педагогикалық технологияларды қолданудың теориялық негіздері

1.1.Педагогика ғылымында технология ұғымы

1.2. Оқыту процесіндегі педагогикалық технология түрлері

II. Әдебиеттік оқуда педагогикалық технологияларды қолдану жолдары

2.1 Әдебиеттік оқудағы жаңа педагогикалық технология

2.2 Әдебиеттік оқуда жаңа педагогикалық технологияларды қолданудың тиімділігі

ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

I. Оқыту процесінде педагогикалық технологияларды қолданудың теориялық негіздері

1.1.Педагогика ғылымында технология ұғымы

Оқыту процесінің өзіне тән кызметтері бар. Олар оқытудың білім беру, оқытудың тәрбиелік, оқытудың дамыту қызметтері. Оқытудың білім беру қызметі - бұл адам баласының білім байлығымен қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға, ілкерлік  пен дағдыны игеруге даярлау. Қазіргі кезде білімді толық игеру үіиін оған қойылатын талаптарды ескерген жөн. Олар:
• білімнің толықтығы - оқу материалдарын түсіну үшін танымдық іс-әрекетті

іске асыру;
•  білімнің түсініктілігі - оқушылардың өз бетімен ізденіп ақыл ойын

дамытуы;
•  білімнің әрекеттілігі - жаңа білім алу үшін оқушыға бұрынғы білімін

шеберлікпен пайдалану мүмкіндігін жасау.
Оқытудық тәрбиелік қызметі - оқытудық тәрбилік ықпалы жайындағы идея Я.А.Коменскийдің, И.Ф.Гербарттың, Ф.А.Дистервектің, Н.И.Пироговтың және К.Д.Ушинскийдің еңбектерінде мазмұндалған. И.Ф.Гербарт оқыту - адамгершілік тәрбиесінсіз мақсатсыз құрал деп тұжырымдады. Әлемнің екінші ұстазы атанған әл-Фараби "тәрбиесіз білім адамзаттың қас жауы болады" деп, қатты ескертті. Білім беру мен тәрбиелеу біртұтас әрекет екендігін дәлелдеген ғүламалар соған байланысты. Өз шығармаларында сол екі негізге байланыстырып құра білді. М. Дулатов "Оқытудағы мақсат жалғыз құрғақ білім үйрету емес, біліммен бірге жақсы тәрбиені қоса беру керек" екендігін баса айтып, оқу мен тәрбиенің біртұтас педагогикалық әрекет екендігін дәлелдеді.
Мағжан Жұмабаев көру, есту, сипау, иіскеу, бұлшың ет сезімдері арқылыәдепке, әдемілікке, сымбаттылыққа талғампаздыққа тәрбиелеу керек, сол тәрбиелер арқылы зейін қалыптасады, баланың ақылы ересек адамдарға қарағанда төмен, екеніне байланысты тәрбиелік іс-әрекетте тәлімді тәсіл қолдана білу керек екенін түсіндіреді.
Тәрбиелей отырып оқыту, ғылыми теориялар мен ережелердің оқушылардың дүниетінымы мен сеніміне айналуын сипаттайды, моральдық нормаларды, мінез-құлықты игеруін қамтамасыз етуге әсер етеді. Оқыта отырып тәрбиелеу, оқушыларды өмірге, білім алуға тәрбиелейді, ақыл-ой қабілетін дамытады, адамгершілік қасиетін қалыптастырады.
Мектепте оқушыларға теориялық білім беру тәрбие процесімен тығыз байланыста өткізіледі.
Оқытудық дамыту қызметі. Оқыту процесі, білімді меңгеру оқушыны дамытады. Оқушының тілі, ақыл-ойы, сенсорлық және қозғалыс аймағы, сезімі, ерік-жігері, қажеттіліктері, мотивтері дамиды. Оқыту - жеке тұлғаны дамыту құралы. Л.С.Выготский (1896-1934) тұжырымдаған психологияның маңызды заңдарының бірі - баланың дамуы оқытуға байланысты. Сондықтан білім мазмұнына баланы дамытатын материалдар енгізіледі.

Оқыту процесінде П.А.Гальпериннің ақыл-ой жұмысын кезең бойынша қалыптастыру теориясы, М.Н.Скаткиннің, И.П .Лернердің мәселелік оқыту әдісі баланы дамытуға бағытталған.Қазіргі оқыту тек білім берумен шектелмей, оқушыны әр жақты дамытуға, алдымен ақыл-ойды дамытуға бағытталған.Сонымен оқыту процесінің 3 міндеті болды. Олар бір-бірімен тығыз байланысты және оқытудық барлық бөліктерінде жүзеге асады.

Дидактика тарихында оқыту мақсаты туралы екі көзқарас болды. Біріншісі: мақсат - жеке тұлғаның ақыл-ойын, есін және басқа қабілеттерін дамыту деген тұжырым. Екіншісі: мақсат - ғылым негіздерін меңгерту, өмірге қажет нақты білімдер беру.
Қазіргі оқыту мақсаты білім туралы мемлекеттік құжаттарда белгіленген. Ол мұғалімнің сабақ жоспарларында нақтыланады.Оқу материалын меңгертудің әрбір кезеңінде мұғалім өзінің алдына 4 түрлі дидактикалық мақсат қояды.

Олар:
• оқушыны оқу материалымен таныстыру және оны бірінші рет бекіту;
• оқығанды еске түсірту, іс жүзінде репродуктивтік және продуктивтік деңгейде

қолдандыру;
• білім және іскерлікті қолдану арқылы жүйелеу;
• білім, іскерлікті бақылау және есепке алу.
Оқыту мазмұны - оқыту процесінде оқушы меңгеретін ғылыми білімдер, тәжірибелік іскерлік, дағды, іс-әрекет және ойлау тәсілдері, оқыту мазмұны пән бойынша жасалған мемлекеттік оқу жоспарында, мемлекеттік оқу бағдарламаларында, оқулықтарда жазылған.
Оқыту процесінің бастапқы кезеңінде мұғалім оқушыларды оқу материалдарымен және оны қолдану әдістерімен таныстырды. Оқу материалының жаңа бөлігін меңгеру және бекіту қатар жүреді. Оқытудың мақсаты - оқу материалының негізгі ойын және тәжірибелік маңызын оқушыға меңгерту.
Екінші кезенде оқу материалы қайталанады және оқушылар маған білімдерін қолданады. Бұл кезеңнің негізгі мақсаты -алған білімді нақтылау, кеңейту, кең түрде жаңғырту, тәжірибелік қолдану.
Үшінші кезеиде мұғалім оқушылардың тәжірибелік жұмыстарын ұйымдастырады, сол арқылы ұғымдарын жүйеге келтіреді. Оқушы алған білімін мұғалімнің көмегімен де және өз бетімен де қолданады, меңгерген білімдерін бір-бірімен салыстырады. Бұл кезеңдегі оқыту нәтижесінің көрсеткіші:
•  оқушылардың мәселелерді өз бетімен шешуі;
•  білімді түрлі жағдайларда қолдана білуі.
Оқыту процесін кезеңдерге бөлу, талдау оның ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді.
Бірінші ерекшелік. Оқыту мен оқудық бірлігі. Олардың біреуін өзгерту, екіншісінің өзгеруіне де ықпал етеді. Оқыту барысында осы бөліктер арасында үйлесімді дидактикалық өзара әрекет болу керек.Іс-әрекет субъектілерінің жақсы қарым-қатынасы оқытудық нәтижелерін көтерудің негізгі жолдарының бірі.Оқыту процесінің екінші ерекшілігі: оқыту және оқудық өзара байланысы аркылы білім мазмұны оқушының іс-әрекетіне негіз болады.
Бір циклден екіншісіне жоспарлы түрде өту - оқытуды басқаруға қойылатын келесі талаптардың бірі.Үшінші ерекшелік оқу ақпараттарын оқушылардың қалай қабылдасағанын, оны меңгеру нәтижесінде қандай ішкі процестер өтетінін, қандай жағдайлардың оқытуға ықпал ететінін бірден бағалауға болмайтындығында. Оқу процесінде жоспардан ауытқулар болуы мүмкін, оның алдын алу үшін мұғалім ең басты ұғымдарға назар аударады.
Оқытушы іс-әрекеті. Оқыту - оқыту процесінің негізгі бөліктерінің бірі. Оқытушының іс-әрекеті оқушымен тікелей де, жанама да байланыста жүзеге асырылады. Оқыту процесі оқу процесінің белсенділігін талап етеді. Бұл талапты орындау оқушылардың іс-әрекетін мұғалімнің ұйымдастыруына, бақылауына, өздігінен білім алуды жолға қоюына, өз мақсаты мен оқушы мақсатын сәйкестендіруіне байланысты. Оқытушы:

•  оқу ақпараттарын іріктейді, жүйелейді, бөліктерге бөледі және оқушыларға

ұсынады.
•  осы ақпараттарды үйретеді, меңгертеді, олармен істелетін жұмыс әдістерін

белгілейді.
•  әрбір оқушының білімдер жүйесін меңгеруін және оларды оқу- өндірістік

жұмыстарда қолдануын ұйымдастырады.
•  оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетіне басшылық етеді.
•  оқытушы оқушылардың белсенділігін және саналылығын ынталандырады,

білімнің

және оқу іс-әрекетінің сапасын бақылайды, оқыту нәтижелерін талдайды, оқушының

жеке тұлғасын одан әрі дамытуды жоспарлайды.
Оқушының оқу-танымдық іс-әрекеті. Оқу мазмұны және мәнін зерттеген бихевиоризм, гешталыісихология, когнитивизм, іс-әрекет теориясы, гуманистік психология.
Оқу - оқушылардың танымдық іс-әрекеті.
Оқушының оқыту процесіндегі іс-әрекеті бір нәтижеге жетуге бағытталған.
Осы іс-әрекеттің маңызды белгілері: өзін-өзі сынау және өз бетімен жұмыс істей білу, қызығушылық, қажеттілік, танымымдық белсенділік, табандылық, жігерлілік, өзінің алдында тұрған міндеттерді дұрыс түсіну, керекті іс-қимылдарды таңдау.
Оқу іс-әрекетінің өнімдері - білімдерде, іс-әрекетте, рухани өмірде, қоғамдық қатынастарда, бағаларда бейнеленген. Оқу іс-орекетінде тұлғаның барлық сапалары көрінеді және қалыптасады.
Оқу іс-әрекеті мазмұн, жеке іс-қимылдар, мотивтер сияқты бөліктерден тұрады. Оқу іс-әрекеті арқылы оқу міндеттері шешілсе, оның құрамында мынадай бөліктер болады: міндеттерді талдау; міндеттерді орындау туралы шешімге келу; оларды шешуге керекті білімдерді еске түсіру; міндеттерді шешу жоспарын жасау; жүзеге асыру, шешілетін міндетті бақылау және бағалау; оқу міндеттерін шешу процесіндегі іс-әрекет тәсілдерін түсіну.

1.2. Оқыту процесіндегі педагогикалық технология түрлері

Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында   орта   білім   берудің   жүйелі   реформаланцуы қоғамдық   тұрғыдан   үлкен   маңызға   ие.   Білім   берудің реформалауды   жүзеге      асырудың   және   бір   маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттігінен туып отыр. Осыған орай,   соңғы   кезде   оқытудың  әр   түрлі   педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар мыналар:    Лысенкованың алдын ала оқыту, Хазанкиннің   есептер   шығару,   Палтышевтің   физикадан есептер  шығару,   Шаталовтың  интенсивті  оқыту  (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту, оқытудың белсенді әдісі, т.т.

Ал соңғы жылдары  оқытудың модульдік технологиясы  мен В.М.Монаховтың, Дьяченконың  оқытудың ұжымдық тәсілі, сондай-ақ, профессор Ж.Қараевтың оқытуды  дербестендіру мен дифференциалау  және білім беруді демократияландыру  мен ізгілендіру ұстанымдарына  негізделген жаңа педагогикалық  компьютерлік технологиясы еліміздің  көптеген мектептерінде қолданылып  жүр.

Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік-сынақ  жұмыстардың  басты  міндеті  жаңаша  оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады. Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған “Дамыта оқыту жүйесі” бір-бірімен тығыз байланысты әрі мынадай ұстанымдардан құралады:

1. Жоғары деңгейдегі  қиындықта оқыту.

2. Теориялық білімнің  жетекші рөлі.

3. Оқу материалын  жеделдете оқыту.

4. Оқу үрдісін  оқушының сезінуі.

5. Барлық оқушылардың  дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу.

Л.В.Занковтың  оқыту жүйесінде оқушы өзін  емін-еркін сезінеді, оның әлеуметтік  мүмкіндігі мен дербестігінің  дамуына жағдай жасалады. Осы  жүйеде оқушы мен мұғалімнің  арасындағы жаңаша қарым-катынастың  іргетасы қаланады. Мұғалім түсіндіруші,  оқытушы тұрғысында емес, оқушының  оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы  ретінде көрінеді.

Д.Б.Эльконин  мен В.В.Давыдовтың зерттеулері  оқу әрекеті және оның субъектісін  қалыптастыруға бағытталған. Оның  құрылымы мынадай: оқу-танымдық  мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу  амалдары, оқу операциялары.

Педагогика ғылымында  баланы оқыту мен тәрбиелеудің  міндеті жан-жақты дамыған жеке  тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша әдістемелік  жүйенің басты бөлігі оқыту  мақсаты болып қалады. Сондықтан  танымдылық іс-әрекеті белгілі  бір дәрежеде белсендірілуі қажет.  Бұл әдістемелік жүйенің басқа  бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту  түрі мен құралдарының) өзара  байланысы қалпында өзгертілуін  талап етеді. Мұны орындау үшін  төмендегідей ұстанымдар жүзеге  асуы тиіс.

1. Оқушылардың өзіндік  іздену іс-әркетінің әдістерін  меңгеру талап етіледі. Өйткені  бұл әдістердің күнделікті пайдаланып  жүрген оқыту әдістерінен айырмашылығы  бар. Яғни жаңа жағдайдағы "оқыту  әдістемесі" деп отырғанымыз: "оқушы  - мұғалім" ұстанымының өзара  тығыз байланыстылығы. Демек, мұнда  бірінші орында оқушы тұрады  және оның өз бетімен білім  алудағы белсенділігіне баса  назар аударылады.

2. Жаңаша оқытудың  негізгі түрлері: оқытудың дербес  және топтық түрлері болып  табылады. Бұл жерде алға қойылатын  басты мақсат - оқушыға деген сенім,  оның өз ісіне жауап беру  мүмкіндігіне сүйеніп беделі  мен қадір-қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронтальды түрі  көбінесе, бағыт беру, талқылау және  түзету енгізуде ғана пайдаланылады.

3. Жаңа технологияның  мақсаты бойынша "оқытуды ізгілендіру"  қажет. Бұл үшін оқу құралдары  оқушылардың өздігінен танымдық  іс-әрекетін жүргізе алатындай  болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі  оқулықтар мұндай талапты қанағаттандыра  алмайды, сондықтан оқушылардың  өз бетімен білім алуына аса  бейімделген жаңа типтегі оқулықтар  керек-ақ.

Жаңа технологияның  тағы бір психологиялық негізі  болып табылатын теория - Л.С.Выготскийдің "оқыту үрдісінде оқушының  ақыл-ойының дамуы "актуалды  даму" аймағынан жақын арадағы  даму" аймағына ауысуы туралы теориясы. Бұл ауысу тапсырмаларды қайталап орындауға ғана арналған бірінші деңгейден өнімді іс-әрекетті қажет ететін келесі деңгейлерге ауысу негізіндегі іс-әрекет арқылы жүзеге асады. В.П.Беспалько бұл деңгейлерді төртке бөледі: бірінші деңгей - "міндетті, оқушылық", екінші - алгоритмдік, үшінші - эвристикалык, төртінші - шығармашылық.

Ендеше оқушылардың  білім, білік, дағдыларын жетілдіру  үшін оқытудың жаңа технологиясы  негізінде дифференциалдық және  дербес деңгейлік ұстанымдарының  талаптарына сәйкес өткізілетін  әр түрлі сабаққа арналған  жаңа ұрпаттағы оқулықтар мен  оқу құралдары қажет. Бұлар  - әңгімелесуші-оқулықтар мен оларға  қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалар  берілген жұмыс дәптерлері.

Әңгімелесуші-оқулық  бойынша жаңа тақырыпты өз  бетімен меңгеріп, анықтама мен  ережелерін өзі шығарады. Қарапайым  жаттығу-мысалдармен оларды бекіткеннен  кейін жұмыс дәптерлеріндегі  деңгейлік тапсырмаларды орындауға  көшеді.

Оқытудың жаңа  технологиясы жағдайында оқушылардың  өздігінен жүргізетін танымдық  іс-әрекеті үшін тапсырмалар күрделілігі  төрт деңгей бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар  қызғылықты мазмұндалған болса  оқушыларда ынталану пайда болады. Мұндай жаңа технология бойынша  сабақ беріп жүрген мұғалімдер  үзіліс кезінде де оқушылардың  сабақтан бас алмайтындығын айтады. Өйткені оқушылар өзара бәсекелесе  отырып жұмбақ, сөзжұмбақ, ребус,  математикалық басқатырғыштар сияқты  әр деңгейдегі тапсырмаларды  шешуге ұмтылатыны даусыз. Бұл  жерде “үлгерімі кейіндеп қалып,  өз құрбыларын белгілі бір  себептермен қуып жете алмайтын  оқушылармен қалай істеуіміз  қажет?” деген сұрақ туады.  Бұл мәселенің де оңды шешуі  қарастырылған. Олар мыналар:

• барлық  тапсырмаларды мезгілінде орындаған  оқушылар үлгермеушілерге көмектеседі;

Технология сөзі (techne - өнер, шығармашылық, logos – ілім)
а) өндіріс процесінде шикізат, материал немесе жартылай фабрикаттың формаларын,
ә) өңдірістің сәйкес келетін құралдарымен шикізат, материал немесе жартылай
Екі түбірдің бірлігінен өңдірістік процестерді жүргізу құралдары мен тәсілдері
40-50-ші жылдары оқу процесіне техникалық оқыту құралдарын ендіру басталғанда
Ғылым жетістіктеріне негізделген технологиялар ғасырында білім беруді технологияландыруға көшудің қазіргі уақытта көптеген зерттеуішлер жаңа педагогикалық технологияларға терең қызығушылықпен В.П.Беспалько педагогикалық технологияны қойылған білім беру мақсаттарын тиімді жүзеге асырады.
В.М.Монахов бұл ұғымға басқаша түсініктеме береді. Ол «педагогикалық технология
Технология — бұл іс-әрекетті ұйымдастыру және оны жүзеге асыруда
Педагогикалық технология — педагогикалық процесті ұйымдастыру мен жүзеге асырудың
Педагогикалық технологиялар алуан тұрғыдан берілген анықтамаларды талдау нәтижесі оның педагогикалық технологияны жаңа бағытта зерттеу адамның қайталанбайтындығын қолдаумен, тұлғаның осы тұрғыдан Н.Д.Хмельдің берген анықтамасы тиімді болып табылады: педагогикалық технология педагогикалық процеске қатысушылардың барлық көрінісінде белсенді.
Технологияларды процессуалды, сандық және есептік компоненттер көбірек ұсынылады. Оқыту әдістемесі тәрбиелеу мен оқытудың әртүрлі әдістерін енгізеді, бірақ
Дәстүрлі әдістемелерде оқытудың мақсаттары бағдармалар талаптары бойынша жалпылама көмескі. Басқаша айтқанда, педагогикалық технологиялар білім алушы тұлғасын дамыту құралы
Ғылыми негізделген технология педагог пен оқушының іс-әрекетінде оқыту теориясы
Бұл тұрғыда В.Зайцевтің көзқарасы қызығушылық тудырады: «Педагогикалық технология -
Бүгінде білім беру мекемелері жұмыстарының теориясы мен практикасында педагогикалық
Қазіргі уақыттағы технологиялар екі үлкен түрге жіктеледі: өздерінің мақсаттық
Қазіргі уакытта айқындық үшін макротехнологиялар мен микротехнологияларды бөліп қарастырады.

Технологиялар түрлері (Н.Д.Хмель)
танымдық процестерді қатал басқару технологиясы (модульдік технология, В. Ф.
«еркін тәрбие» идеясын басшылыққа алатын технологиялар (Ш. А. Амоношвилидің
«мектептің жойылуы туралы теориясына» (Батыста «мектепті дескулизациялау идеясы ретінде»
тұлғаның, оның потенциалды танымдық мүмкіндіктерін босату мақсатында невропсихикалық ықпал
Г. К. Селевко педагогикалық технологиялардың өзгеше жіктеуін ұсынады:
а) Педагогикалық қарым-қатынастарды ізгілендіру мен демократияландырута негізделген технологиялар (ынтымақтастық
ә) оқушылардың іс-әрекетін белсендендіру мен күшейтуге негізделген технологиялар (ойын
б) оқыту процесін тиімді ұйымдастыру мен басқару негізіндегі технологиялар
в) оқу материалын әдістемелік жетілдіру және дидактикалық қайта құру
г) баланың табиғи дамуына сүйенетін, халық педагогикасының әдістерін пайдаланатын
д) альтернативтік; Р. Штейнердің вальдорф педагогикасы, С. Френенің еркін
ж. ) кешенді технологиялар: А. М. Тубельскийдің өзін-өзі анықтау
Педагогикалық технологиялардың жоғарыда айтылған түсініктемелері мен алуан түрлі анықтамаларын
оқытудың микромақсаттарының, мақсаттарының айқын, нақтылы анықталуы;
нәтижелердің жетістігіне бағытталуы;
тәрбиелеу мен оқыту субъектілерінің іс-әрекеттерінің әр-бір кезеңдері бойынша қадамдық
мониторинг, аралық және соңғы нәтижелерді бағалау;
тәжірибенің қайталануы мен алмасуы;
Дәстүрлі оқыту технологиясы алдымен XVII ғасырда қалыптасып, қазірге дейін
1.2. Тұтас педагогикалық процесс теориясы - педагогикалық технологияны пайдаланудың
Кез-келген педагогикалық. технология әдіснамалық, философиялық теория негізінде дайындалады.
Н. Н. Хан педагогикалық тұрғыдан дұрыс құрастырылған технологияның маңызына
Н. Д. Хмельдің педагогикалық технологияның мәнін ашып түсіндіруінен педагогикалық
а) түпкі ойдың тұжырымдылығы;
ә) зерттеушілердің айқын әдіснамалық бағыты;
б) нақты педагогикалық құбылыстарға жүйелілік тұрғыдан қарауы;
в) технологияда педагогикалық процестің екі жақты сипатының бейнеленуі;
г) педагогикалық процесте субъектілер және олардың өзара әрекеттестік орнының
д) алынған нәтижелердің диагностикалығы;
е) кез-келген оқу-тәрбие мекемелерінің жұмыс жағдайында технологияның өндірістігі;
Бұл критерийлердің барлығына ғалымның тұтас педагогикалық процесті жүзеге асыру
Қазақстан ғалымы дайындаған педагогикалық процесс теориясы (бұл процестің мәні,
Бұл технологияның шынайы іске асырылған 20-шы жылдар ғалымдарының (Н.
және т. б.) ынтымақтастық педагогикасы болып табылады. Мұғалімдердің
жалпы алғанда, педагогикалық технология түрлерін таңдау білім беру саясатына байланысты.
Педагогикалық технологиялардың қызметтері
Көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектер мен зерттеулер өсіп келе жатқан адамның
Педагогикалық технологиялар туралы толық түсінік алу үшін С.С.Кашлев ұсынған,
педагогтың педагогикалық процестің әрбір бөлігінде нақты немен айналысуын анықтайтын,
баланың педагогикалық процестің әрбір бөлігінде не істеу керектігін нақтылайтын
педагог пен баланың бірлескен іс-әрекетінің өзара ұйымдастырылуын;
баланың өзіндік белсенділігін дамытатын өзінің іс-әрекетін ұйымдастыруын;
2) Педагогикалық технологияның дәйектілік қызметін бейнелейді:
- педагогикалық процестің шынайы жағдайын диагностикалау;
педагогикалық процеске қатысушылардың мүмкін нәтижелерін алдын ала көру;
педагогикалық әрекеттестікті үлгілеу;
педагогикалық технологияны жүзеге асыру процесінде бала мен педагогтың даму
3) Педагогикалық технологияның қатынастық қызметі ұсынады:
мұғалім мен оқушының катынастық мүмкіндіктерін дамытуды;
педагогикалық процеске қатысушылардың, мұғалім мен оқушының арасында ақпарат

алмастыруды;
педагог пен тәрбиеленушінің өзара түсіністік жағдайын жасауды;
балалар арасындағы интерактивті қатынас үшін жағдай жасауды;
педагогтар мен ата-аналардың қатынастық іс-әрекетін;
4) Педагогикалық технологияның рефлексиялық қызметі қамтамасыз етеді:
педагог пен баланың өзінің тұлғалық өсуін жете түсінуін;
педагогикалық әрекеттестік нәтижесін объективті бағалауын;
әрекеттестік тәжірибесін саналы түсінуі мен меңгеруін;
педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекетін өзіндік талдауын, өзіндік

бағалауын;
даму себептері мен жағдайын белгілеуін;
5) Педагогикалық технологияның дамытушылық қызметі қорытындыланады:
бала мен педагогтың дамуына қажетті жағдай жасаумен;
оқушы мен мұғалімнің өзін-өзі дамыту құралдарын қамтамасыз етумен;
әрбір баланың потенциалды мүмкіндігінің дамуын;
педагогтың кәсіби шеберлігінің дамуын.
Жалпы алғанда, педагогикалық технологиялардың негізгі қызметі педагогикалық процеске қатысушылардың
Педагогикалық технологияның жүйесі
1 Ш. А. Амонашвили технологиясы немесе тұлғалық гуманистік технология
Баланы бағалаудың үлкен роль атқаруы; баланы өзін-өзі бағалауға үйретуге
2 Дамыта оқыту технологиясы
(Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдов) Балаларды дамыту (жан-жақты,
сабақтың мақсаты тек жаңа материалды игертіп, білік, білім, дағдыны
балалардың өз бетімен ойлауына күш салынады;
балаларға үйретуде әртүрлі ойындар, (дидактикалық, логикалық), пікірталастар, ойлау, сөйлеу,
3 Түсіндіре отырып, оза оқыту технологиясы
(С.Н.Лысенкова) Құр жаттап алмай, тірек әдісі арқылы түсіну, салыстыру,
жаңаны бүтіндеп таныстыру;
жаңа ұғымды нақтылау, тұжырымдап қорытындылау;
оқу әрекеті мен ойлау қисынының жылдамдығын дамыту;
балаларды дамыту “ойлаймын – айтамын - жазамын” іс-әрекетінің бірігуіне
4 Деңгейлік саралап оқыту технологиясы (Ж. А. Қараев) Өз
бағалаудың балдық жүйемен іске асырылуы;
әр баланың мемлекеттік стандарт деңгей алуын қамтамасыз ету.
5 Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы
(В. Ф. Шаталов) Білім, білік, дағдыны қалыптастыру. Жеке
Материалды блокпен топтау.
Оқу материалдарын трек схема, трек конспект түрінде хаттау.
жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал;
ізгілік (барлық бала талантты), зорлықсыз, еркімен оқыту.
әр оқушының табысының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай
Оқыту мен тәрбиелеуді біріктіру,
6 Модульдік оқыту технологиясы
(В.М.Шепель) (Жанпеисова) Оқушының өз бетімен белгілі бір деңгейге қол
Оқушының өзін-өзі басқаруына жағдай туғызуға міндетті.
Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды
Модульдердің көмегімен қажетті деңгейге оқушылар саналы түрде өздері қол
Тақырып мазмұнына (тұтас тақырып немесе тарау бойынша) "өсу'" бағытымен
Оқу модулінің ерекшелігі - жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе
- оның білімді меңгеруде емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін және
7 Сын – тұрғысынан ойлау технологиясы Оқушылардың өз ойлары
Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен жиі келісе бермейді.
Терең ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар,
әркім өз ойлары мен пікірлерін және бағалауларын басқалардан тәуелсіз
Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің жолын өзі іздеп
ІІ. Педагогикалық технологияны пайдалану ерекшеліктері
Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер
Соңғы жылдары елімізде экономиканың өсіп-өркендеуіне орай, білім беру саласында
Кез келген оқыту технологиясы оқытушыдан терең теориялық, психологиялық, әдістемелік
Оқыту технологиясына белгілі ғалым В. П. Беспалько «практикада іске
Ресей ғалымы В. М. Монахов педагогикалық технологияны оқыту үрдісін
Қазақ халқының ХХ ғасыр басындағы зиялылар қауымының көрнекті өкілі,
Шын мәнінде педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын, мақсат-міндеттерін,
Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу
Дамыта оқыту технологиясы балаға өз бетінше ойланып қорытынды жасай
Неміс педагогі А. Дистервег өзінің әйгілі «Неміс мұғалімдерінің білім
Міне, осындай оқытудың жаңа технологияларының біріне-сабақты, дәрісті өткізуді, сыни
Шәкірттердің сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытуға арналған оқытудың әдіс-тәсілдері
Білім беруде қолданыс тапқан жаңа технологиялар:
1. В.Ф.Шаталов технологиясы.
2. Ұжымдық оқыту технологиясы-өзін-өзі оқыту, өзгені оқыту, әр оқушы
3. Ынтымақтастық педагогикасы-балаға ізгілікпен қарау, талап етуден қарым-қатынасқа өту,
4. Білім беруде ізгілендіру (Ш.А.Аманашвили) баланың жеке қасиетін аша
5. Дидактикалық бірлікті ірілендіру-ірі блокты сабақтың жетілген жүйесін құру.
6. Деңгеймен саралап оқыту технологиясы - әр оқушының
7. Саралап оқыту технологиясы-әркімнің мүмкіндігіне сай қызығушылығы, ақыл-ой деңгейі,
8. С.Н.Лысенкованың тірек сигналдары арқылы жеделдете оқыту. Оқушыларды қалыптастыру,
9. Ізгілендіру технологиясы-В. Т. Кабуш технологиясы (Мәшекеев құрастыру бойынша)
10. Іскерлік ойынының жүргізілу технологиясы-топтық жұмыс, пікірталас тудыру тренингі,
11. Проблемалық оқыту технологиясы-проблемалық ситуация туғызу.

2.2. Деңгейлеп оқыту технологиясы.
Деңгейлеп оқытудың ерекшелігі-оқушылардың сабақ барысында бірнеше жұмыс жасай алатындығында,
Жаңа технологияны сабақ үрдісіне қолдану үшін, әр мұғалім өзінің
Мен, жаңа технология бойынша өз сыныбыма Жауынбай Қараевтың "Деңгейлеп
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы оқушының да, мұғалімнің де белсенді
2-деңгейдегі тапсырмалар өзгертілген жағдайда немесе өткен сабаққа арналған тапсырмалар
Осы оқытудың педагогикалық технологиясы талап етіп отырған мақсатты деңгейлер
Деңгейлік тапсырмалар бойынша бағалау "ұпайлық" жүйемен жүзеге асырылады.
Ж. Қараев технологиясының тиімді жақтары:
әр оқушы өздігінен жүмыс істеуге дағдыланады;
оқушының қабілеті айқындалады;
талпынысы, ұмтылысы байқалады;
күрделі тапсырмаға байланысты оқушының ойлау қабілеті артады;
оқушылар деңгейлік тапсырманы орындап болған соң, жинаған ұпайы бойынша
әр сабақты қорытуға, жинақтауға немесе бағалауға арналған кесте көрсетілген,
Соңында оқимын. Шәкәрім ақын айтқандай, "адамның жақсы өмір
Өз алдыма қойған мақсатқа жету үшін сыныбымның деңгейін анықтап,
2.3. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.
“Сыни ойлау” анықтамасына еш келмейтін ойлаудың үшінші түрі -
2.4. Оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытудағы модульдік оқытудың
Алдымен АҚШ-та пайда болған ''педагогикалық технология" термині аз уақыт-ақ
Ал 70-жылдардың соңына қарай педагогикалық технология болмысының жаңа тұжырымдамасы
"Педагогикалық технология" ұғымына басқа да ғалымдар әртүрлі түсініктемелер береді.
Технология - бұл қалыптасқан жағдайды өзгерту мен қайта жасаудағы
Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйенің құрамдас процессуалды бөлігі (М.
Педагогикалық технологиялардың ішінен оқушының тұлғалық қасиеттерін дамытуға әсер етіп,
Модульдік оқыту 60-жылдардың аяғында АҚШ, Англия және т. б.
Оқытудың модульдік технологиясының ерекшелігі - оның білімді меңгеруде емес,
Ал базалық білім бұл технологияның алдына қойған мақсаттарына жетудегі
Оқу процесіндегі жетістіктерге мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынас паритетті
Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды
Оқу модулінің ерекшелігі - жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе
Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның
Тақырып мазмұнына (тұтас тақырып немесе тарау бойынша) "өсу'" бағытымен
Негізгі бөлімдегі танымдық процесс сыныпты 2-6 адамнан шағын топтарға
Оқушының танымдық қызметі әрбір оқушының әр сабақта үш күрделілік
Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (ұжымдық,
3, 4-сабақтардан бастап оқушыларға стандарт талаптарына сай сараланған тапсырмалар
I деңгей тапсырмалары дарындылықтың екі түріне - интсллектуалдық жане
Оқушылар қандай да бір деңгейдегі тапсырмаларды өздері таңдайды.
Тапсырмаларын оқу молулінің орта кезеңінде-ақ орындап болған оқушылар, қалауы
Модульдік оқытудың негізгі бөлімі оқушының өзін-өзі оқытуына және озін-өзі
Бұл технологияның маңызды шарты - оқушылардың кез-келген ғылыми көздерді,
Оқу модулінің қорытынды бөлімі - бақылау. Егер негізгі
Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары
Әрине педагогикалық процесс үлкен жетістіктерге, жоғарыда атап өткеніміздей, оқушының
Модульдік оқытудағы паритеттілік принцип төмендегідей педагогикалық ережелерді сақтауды талап
модульдік бағдарлама оқушының өз бетімен белгілі бір деңгейге қол
мұғалім тек қана ақпарат көзі болу қызметінен арылып, кеңесшілік
модульдер мұғалім мен оқушыға оқытудың оңтайлы жолдарын бірігіп таңдауына
модульдік оқыту барысында мұғалім кейбір басқару қызметін модульдік бағдарламаға
Модульдік оқыту түрін тарих сабақтарында пайдаланса, ол оқушылардың аналитикалық
12 жылдық білім беру тұжырымдамасында орта білім берудің басты мақсаты: Қазақстан Республикасының әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсене қатысуға дайын бәсекеге қабілетті тұлға дайындау деп атап көрсетілген, сондықтан оқу тәрбие үрдісінің алдынды тұрған негізгі міндет табысты және тиімді әрекетке дайын өзінің пікірін білдіруге және өзінің  іс- әрекетін өмір сүріп отырған қоғам үшін жауапкершілігін түсінуге қабілетті отбасындағы, қоғамдағы, ұжымдағы әлеуметтік ролін сезінетін құзырлы тұлғаны қалыптастыру. Бастауыш сынып оқушылардың бойында шығармашылық іс-әрекетті, іздемпаздықты қалыптастыру, жүйелі қортынды жасай білу, дәлелді пікір айту іскерлігін арттыру, оқу материалдарын сараптау, талдап салыстыру іскерліктерін үйрету қажеттілігі туындайды.Педагогика ғылымында қызығушылықпен оқыту проблемасы да бүгінгі күннің жаңалығы деуге болмайды. Бұл проблема да көптеген ғалымдардың ( Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, Н.Ф.Бунаков, т.б.) назарын өзіне аударған.

Қызығушылық, қызығушылықты қалыптастыру проблемасы Қазақстандық ғалым дардың бірқатар зерттеулерінде, мәселен, Н.Д.Хмельдың, Г.К.Байдельдинованың (жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын қалыптастыру), Б.Т.Нәбиеваның ( сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара байланысы арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын қалыптастыру), С.Жолдасбекованың ( Бастауыш сынып оқушыларының сәндік қолданбалы өнерге эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру), еңдектерінде қарастырылады. Авторлардың қарастырылып отырған бастауыш сынып оқушыларының интерактивті әдісті пайдаланып қызығушылығын қалыптастыру проблемасының бұл еңбектерде қарастырылмағанын дәлелдейді.

Бастауыш сыныпта оқытуда интерактивті әдісті жасау және қолдану ісімен байланысты болғандықтан, біз .М.,Абилдина Д.,Рахманберген А., Сенгалиева А.,Шаяхметова Б. және т.б. зерттеу жұмыстарын қарастырылды. Бұл жұмыстарда бастауыш сыныптарда ана тілін оқып-үйренуде белгілі бір дағдылар мен біліктіліктерді қалыптастыру үшін ақпараттық-қатынастық технологияларды пайдалану тиімділігі көрсетілген.

Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық” ашуы шығармашылық тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс.

Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта оқушылардың қызығушылығын арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер   интер - активтi  деп аталып жүр. Нәтижесінде оқушының дүниетанымы кеңейіп, өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы керек, осыған орай көп қырлы құрымды білім тәрбие мазмұнын анықтап құрұға көмектесетін қазіргі заманда ең басты мақсат - оқушылардың өз бетімен дамуын, сабаққа деген қызығушылығын арттыру, интерактивті әдісті қоланып оқушылардың қызығушылығын қалыптастыру қажеттілігі және оның теориялық тұрғыдан негізделмеуі мен ғылыми-әдістемемен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі, оқушылардың түрлі іс-әрекеттерінде интерактивті әдісті қолдануға сұраныстарының артуы мен бұл қажеттілігін өтеуде білім, білік, дағдыларының жеткіліксіздігі арасындағы қарама-қайшылықтардың дұрыс шешімін іздестіру зерттеу мәселесін әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың қызығушылығын арттырудың теориялық негіздерін және әдістемесін айқындау деп белгілеп және тақырыбын: «Әдебиеттік оқу сабағында интерактивті әдісті қолданып оқушылардың қызығушылығын арттыру» деп таңдауымызға себеп бол

Бүгінгі таңда басты мәселе болып отырған – жас ұрпақтың сапалы білім алуы. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Білімді, сауатты адамдар – бұл ХХІ ғасырды адамзат дамуының негізгі қозғаушы күші» дегенінің өзі – үлкен көрегендіктің белгісі. Білім саласының дамуы көшінен қалмай ілгерілеу басты мақсатымыз. Сол көшке ілесе алмасақ- бізге сын. Еліміздің ертеңі жас ұрпақтың қолында.
Қазіргі заман талабына сай болашақ ұрпақтың оқып білім алуын еліміз бірінші орынға қойып отыр. Білім беру мен білім алудағы атқарылатын қарқынды жұмыс ұстаздарың еншісінде екені айтпаса да белгілі. Осы орайда ұлы педагог Ушинскийдің «Бала – балқытылған алтын» деген қанатты сөз бірден ойға түседі. Балаға қалай бағыт берсең, солай өседі. Сондықтан баланың бойында жақсы қасиеттердің болуына, олардың жан- жақты дамуын, рухани бай тұлға қалыптастыра білуіміз керек. Оқытудағы жаңа тәсілдерді пайдалана отырып, оқушы бойында өзіне деген сенімділік пен жауапкершіліктерді дамыту болып табылады. орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал оқыту әдістемелері арасында сындарлы теориялық оқуға негізделген тәсіл кең таралған.
Осыған орай педагогтердің біліктілігін арттыру курсының үшінші (негізгі) деңгейлі бағдарламасы негізіне сүйене отырып, өз тәжірибемде жеті модульді сабақтар топтамамда қамтыдым.Осы біліктілікті арттыру курсының негізгі бағдарламасы – мұғалімнің білім беру мен оқытудағы әдіс-тәсілдері жаңа бастама болып отыр. Сол бағдарлама сындарлы оқытуға негізделіп отыр. Бұл теория оқушының тапсырманы орындауда алған білімдерін бұрынғы білетіндерімен ұштастыру болып табылады. Оқушы сабақ барысында жан-жақты дамып, сыныптастарынан үйренеді, бір-бірін үйретеді.
Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер жекелеген құбылыс немесе дағды емес. Осы іске тартылатын тетіктер мыналар: оқыту әдісін таңдау: жүйелі ойлауға үйрету; оқушының талантын зерттеу және анықтау; сандық технологиялар саласындағы жоғары құзыреттілікті дамыту болып табылады.Осы жаңа тәсілдерді қолдануда «диалогтік оқытудың маңызы» және «қалай оқу керектігін үйретуді» басшылыққа алдым. Оқыту мен оқудағы оқушы мен мұғалімнің арасындағы байланыс ол диалог арқылы болары сөзсіз. Осы диалогтік оқыту сабақ барысында тиімді қолданылғанда оқушылар өз ойларын, көзқарастарын білдіріп, еркін сөйлеуіне, дамуына көмектеседі.
Ал «қалай оқу керектігін үйретуде» оқушы алған білімін есте сақтап, өз бетімен іздене отырып, жауапкершілікке үйретеміз. Қалай оқу керектігін үйрету бұл оқушының «өзін-өзі реттеу» болып табылатыны анық. Бұл үдерісте оқушылар түсінеді, бақылайды, өздерін қадағалап қабілеттерін шыңдайды. Онда оқушының жас ерекшеліктерін де ескеруге тырыстым. Берілген тапсырмалар арқылы өзін-өзі реттей отырып білімге құштарлығын ояту болып саналады.
Табыс, ұмтылыс және тиімді тәсілдерді қолдау арасындағы негізгі байланысты қалыптастыратын болғандықтан, метатану ұғымын бір оқушының «қалай оқу керектігін

үйренуі» деп қарастыруға болады.Шанк пен Циммерман (1994) балалардың өз оқуын бақылау мен мониторингі үдерісінде дербестігін қалыптастыруға баса назар аударады. Өз бетінше жұмыс істеу және даму ниетін авторлар метатанудың маңызды аспектісі ретінде таниды. Оқудың табысты болуы ынталандыру, әлеуметтік және эмоциялық себептер арасындағы күрделі әрекеттік пен метокогнетивті білімге байланысты.
Оқушылардың өзін-өзі реттеу үшін топтық жұмыстың орны ерекше болды. «Сыныптағы бірлескен жұмыс оқытылатын пәннің мазмұнын берумен шектеліп қана қоймайды, ол сонымен қатар, мұғалімнің ынтымақтастық атмосферасында оқуды қамтамасыз етуіне бағыттайды» (Мектептегі тәжірибе кезеңінде орындауға арналған тапсырмалар, 11бет), деген ойды ескере отырып оқушылармен сабақты бастамас бұрын, өзара ынтымақтастық атмосферасын құрып алу керектігіне көзім жетті.Себебі топ мүшелері бірге жұмыс жасауға тырысты, топта ынтымақтастық атмосферасын құра отырып, жаңа тақырыпты өз бетінше меңгеруге мүмкіндік туды.Әр ұстаз сабағында міндетті түрде сұрақ-жауап әдісін қолданатыны сөзсіз. Сол арқылы оқушының сабақты қаншалықты меңгергенін біліп отырамыз деуге болады. Сұрақ қоюдың төмен және жоғары дәрежелі болып бөлінетін екі түрі бар.Төмен дәрежелі сұрақтар «ашық» немесе «дұрыс емес» деп бөлінеді. Ол жаттап алуға бағытталып бағаланып отырады. Ал жоғары дәрежелі сұрақтарда оқушы жан-жақты ойланып, іздене отырып жауап беруге тырысады. Сонымен бірге оқушыға сұрақтар қойғанда тақырыпқа байланысты түрткі, сынама, бағыттау сұрақтар арқылы білімдерін бекітуге болады.
Ал оқушының берген жауабы қате болған жағдайда, оларды бірден тоқтатып, қате деуге болмайды. Жіберген қатесі арқылы ойланып түзетуге мүмкіндік берілуіміз керек. Сол қатесінен сабақ алуы керек. Немесе оларды тақырыпқа қарай бағыттап сұрақ қоя отырып дұрыс жолға түсуіне көмектесуіміз қажет. Егер қате жауабын бас изеп қабылдай берсек оқушы «мен білемінге» салынып тақырыпты меңгермей қалуы да мүмкін. Білім берудің диалогтік тәсілдерін дамытуда мен сабақтарымда сұрақ қою арқылы оқушының: Сындарлы сөйлеуіне ынталандыруға, білімге құштарлығын оятуға, сыни тұрғыда ойлауға ықпал етемін, бір-бірін үйретіп, үйренуге,пікір бөлісіп, оны құрметтей білуге, өздерін және өзгені бағалай білуге, бірімен бірі диалогтік қатынасқа түсуге, ойын жинақтап, талдауға үйренетіндігін, кез келген жағдайды шешуде мұғалім мен оқушы, оқушы мен оқушы және өзгелер арасында серіктестік құру арқылы ой бөлісетіндігін дамыта алдым.
Білім алуда пікірлесу, сұрақ қою барысында серіктестерінің айтқандары елеулі орын алады деп білемін. Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу, сұраққа жауап беру оқушылардың білім алуының ажырамас бөлігі деп білемін.
Оқушылардың білім алуда сұраққа жауап беруі, ізденуі, тыңдауы мен сөйлеуі арасында байланыс анағұрлым нәтижелі болатынына көзім жетті. Оқушылар шағын топтарда жұмыс жасай отырып, бір- бірімен пікір алмасып, идеяларын ортаға салып, баға бере біледі.Оқушы қойылған сұрақтарға жауап беру арқылы білімдерін шыңдайды. Өзімнің әдебиеттік оқу пәнімде оқушыларға түрлі деңгейдегі сұрақтар қойдым. Қойылған сұраққа оқушылар жауап бере отырып, дәлелдеуге тырысты. Өтілген әр тақырыпқа байланысты оқушыларға түрткі, сынама сұрақтар қоя отырып, білгендерін ортаға салуға бағыттадым.
«Астана бас қала» тақырыбы бойынша «Астанаға барғандарың бар ма?»деген сұраққа Жаннұр деген оқушы бардым, маған ұнады деп жауап берсе, «Қандай көрікті жерлерін білесіңдер?» деген сұраққа Ернұр « Бәйтерек», «Думан» ойын сауық орталақтары бар екендігін айта келе, өзінің барғанына тоқталды. Ал «Еліміздің рәміздері» тақырыбына байланысты «Тәуелсіздік дегенді қалай түсінесіңдер?» деген сұраққа әр топтан бірнеше оқушы «еркіндік» «бостандық» деп жауап берді. «Тәуелсіздігімізді қашан алдық?» деген сұрағыма Айсұлу: «1991 жылы 16 желтоқсанда» деп бірден жауап берді. «Тәуелсіз ел несімен ерекшеленеді?» деген сұраққа Асылан «рәміздерімен» деп нақты жауап айтты. Ал «Үш бақытым», «Туған тілім» тақырыбын өткенде ой қозғау сұрақтарында «бақыт» сөзіне түсінік бергенде Айғаным деген оқушы «атаанамен өмір сүру», «денсаулық» десе, Асылан «Отанды сүю», «достарымен тату тәтті болу» деп өз ойын қосты.Мектептегі тәжірибеде бұрынғы дәстүрлі сабақтарда қойылатын сұрақтарды қоймауға тырысып, олардың сыни тұрғыда ойланып жауап айтуларын талап етіп, дамыттым.
Ал дәстүрлі сабақтарда қойылған сұрақтар бала ойының дамуына кедергі болатынын және ойын тежейтініне көзім жетті. Оқушы жауабын дәлелдей алмай құр айта салғанын түсіндім. Сондықтан оқушының айтылған жауаптарынан кейін «неге?» сұрағын қою арқылы дәлелдеуге үйреттім. Сол кезде оқушы ойын жинақтап, тез шешім қабылдап сұраққа жауап айта алды.
Ғылыми тәжірибенің өзінде диалогтің маңызды рөл атқаратыны анық. Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсетеді. Зерттеулерде ересектермен интерактивті қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және когнетивті дамуына әсер ететіндігі айтылған.Выготскийдің оқыту модулі оқушы диалог құру нәтижесінде білім алады, деп жорамалдайды. Сондықтан, оқушының білім деңгейін дамытуға әлеуметтік қолдау көрсетуге мұғалімнің рөлі ерекше. Оқушылардың көбірек білетін басқа адамдармен, әрине, бұл рөлдерде сыныптастары мен мұғалімдері болу мүмкін, диалог жүргізу мүмкіндігі болған жағдайда, оқыту жеңіл болмақ. Талданатын идеялар оқушы түсінігінің нақты бөлігі болмағанымен, «жақын арадағы даму аймағы» аясында қарастырылғандықтан оқыту табысты болмақ.
Жоғарыда айтылған зерттеушілердің сөзіне толықтай қосыламын. Қай оқуды алсам да әңгімелесу арқылы жүзеге асатыны белгілі. Әңгімелесу оқушының өзін-өзі реттеуге, білімін толықтыруға мүмкіндік туғызады. Сондықтан мұғалім оқудың түрлі тәсілдерін дұрыс, тиімді қолдана білуі керек. Оқушы жан-жақты ойланып жұмыс жасай алатын болады. Олар оқытудың мынадай тәсілдерінмен жүзеге асады: оқушылардың іс әрекетін арттыру үшін мүмкіндік тудырады. Іс-әрекет танымдылығы мектептегі оқу процесіне білім, білік, дағдыларымен қатар нақты оқыту пәнімен қалыптасады.
Себебі мен сабақтарымды диалог құру арқылы жүргіздім. Оқушыда сабаққа деген қызығушылық пайда болды. Талдау барысында тақырып төңірегінен шыға алды. Өз ойын, пікірін айтып атсалысты. Онда оқушының ойын ұштаудағы, тиімді білім берудегі және құзыретті тұлға қалыптастырудағы тиімді тәсіл. Себебі диалог мынадай қарым-қатынасты негіздейді: «мұғалім мен оқушы» және «оқушы мен оқушы». Бұл үрдіс менің бұрынғы сабақтарымда да орын алған. Алайда өткізген дәстүрлі сабақтарымда үстіртін ғана сұра-жауап ретінде жүріп отырғанына көзім жетті. Өйткені оқушылар «иә» немесе «жоқ» деген жауаптар арқылы қысқа жауап беріп отырды. Себебі диалогті бұлай қолдану оқушының терең ойлауына, алған білімін талдап, сараптауына мүмкіндік бермегенін түсіндім. Егер оқушы ортада өз пікірін еркін жеткізе алмаса, ол білімін толықтырып, жетілдіре алмайды. Сондықтан диалогтік қарым-қатынас жоғары деңгейде болу керек.
Осы мақсатта диалогті жаңаша қырынан қарап, алғашқы бетпе- бетте алған білімімді жинақтап, талдай отырып түрлендіре отырып сабақтарымда қолдандым.
Мұғалімдерге арналған нұсқаулықта айтылғандай Александер `(2004) оқытудағы әңгімелесу – қарым- қатынас жасаудың бір сарынды үдерісі емес, керісінше идеялар екі жақты бағытта жүреді және осының негізінде оқушының білім алу үдерісі алға жылжиды деп тұжырымдайды. Диалог барысында оқушылар және мұғалімдер нәтижеге жету үшін күш- жігер жұмсайтын және Мерсер (2000) сипаттағандай, білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысында тең құқылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу оқушылармен диалог құру арқылы іске асады, ол бірлескен зерттеу барысында анықталады.Мерсердің зерттеуіне сәйкес әңгімелесу оқушының оқуының ажырамас бөлігі болып табылады. Сол әңгімелесудің бірнеше түрі бар. Олар: Топтық әңгіме оқушыларға топтық тапсырма беру барысында жүзеге асты. Топтағы оқушылар берілген тапсырманы ақылдаса отырып талқылап, ортақ шешімге келді. Бұл тәсіл сыныптағы баяу, енжер оқушының сабаққа қатысуына жол ашты. Себебі ол достарымен бір топта жұмыс істеп, сұхбаттасты. Тапсырмаларды орындап белсенділік танытты. Топ жұмысына үлес қосып,бір қырынан көрінді.
Зерттеушілік әңгімеде оқушыларға сыни тұрғыда ойлауға тапсырма берілгенде топтық жұмыс арқылы жүзеге асырылды. Сабақ барысында тақырыпқа байланысты пікір айтып, талқылай алды.Ғалымдардың зерттеуі бойынша нәтижелер дәлелдегендей, сабақта диалогтің орны бөлек. Оқушылар осы әдіс арқылы сабаққа қызығушылықпен қатысатын болды. Оқытудың қай технологиясымен жұмыс жүргізсем де диалогтік тапсырмаларды қамтуға тырыстым. Жұптық және топтық жұмыстарды міндетті түрде жүргізіліп отырды. Мысалы: «Астана бас қала» тақырыбы бойынша сабағымда ДЖИКСО әдісін қолдану арқылы оқушылардың арасында диалог өрбіді. Мәтінді түсіну барысында сыни тұрғыда ойлаудың ДЖИКСО әдісін қолдана отырып жүргіздім. Бұл әдістің тиімділігі оқушы өзі оқып, өзгеге де түсіндіре білуінде болды. Бұл әдісте оқушының тілі дамиды, сөздік қоры молаяды және қорытынды тұжырымды ой айта алатындығында болды. ДЖИКСО әдісін қолданғанда оқушыда қызығушылық пайда болды. Сол әдістегі бөлінген қызмет түрлеріне қызығып, мәтінді өздері оқып түсінгендерін білмей де қалды. Мәтіннің мазмұнын түсінбей қалды деген оқушы болмады, бірақ сабақ барысында топтағы енжар, баяу оқушылардың өзі соңғы бақылаушының айтқанынан түсінгенін айтып жатты. Нагизбаев Ернұр топтық жұмыс кезінде сабаққа қатыспай отырғанының салдарынан түсінбегенін байқатты. Бірақ соңғы бақылаушының айтқандарынан ұққанын айтып қуанып жатты.
Жалпы алғанда сыни тұрғыда ойлау жаңа әдіс- тәсілдермен тығыз байланыста. Ал сыни ойлау мен диалогтік оқу әдістерін қатар қолданғанда оқушының сабақтағы белсенділігі артады. Себебі диалог барысында сабақтарда сыни ойлауға бағыттайтын сұрақтарды пайдалану арқылы оқушы пікірін білдіріп, сұрақ қойып диалогқа түсуге жетеледім.
Диалогтік оқытудың тиімді жақтары мынада болғанын байқадым:
- Сабақ барысында уақытты тиімді пайдалануға тырыстым. Ал диалогтік әңгіме құру

уақыт үнемдеуге тиімді болды.
- Оқушылар бір- бірін тыңдай білуге үйренді. Сұраққа жауап бере алмаған оқушы

басқаларды мұқият тыңдайды.
- Оқушылар сыни ойлауға көмектеседі, пікір алмасады.
- Оқушы бір- бірін оқытады.
Сабақ барысында мынадай кедергілер кездесті:
- Сөздік қоры аз болғандығы;
- Сұрақтарды бір тақырып төңірегінде ғана қоя алды;
- Сабақтың тақырыбынан аса алмағандығында;
Бұл бағдарламада оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, нәтижесінде ойын еркін жеткізе алатын, сенімді, сыни ойлай алатын, таным белсенділігі жоғары тұлға қалыптастыру менің басты мақсатым болып табылады.
Әрине дәстүрлі сабақтарды да жоққа шығаруға болмайды. Оның да алар орны бар. Бірақ жаңа әдіс-тәсілдер арқылы баланы өмірге бейімдеп дайындаймыз десем артық айтқандық болмас.Мұғалімдік тәжірибемдегі ендігі мақсат – заман талабына сай құзіретті тұлға қалыптастыруда осы жеті модульді жүйелі қолдана отырып, өз тәжірибемді толықтыру, жетілдіру болмақ.Педагогикалық қызметімде теориялық білімді тәжірибеммен байланыстыра отырып, мүмкіндіктерді ашуға, оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдердің теориялық негізін енгізген «біліктілікті арттыру курсының» маңызы зор.

«Бала дамуының ең шарықтау шегі – бұл тіл мен ойдың шығармашылығы»

(Л.С.Выготский)«Адам ұрпағымен мың жасайды» - дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу. «Надан жұрттың күні – қараң, келешегі тұман»,- деп М. Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет - оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек. Бұл сапалар адамды дүниеге келген күннен бастап тәрбиелейді» деп есептейді. Ұрпақ тәрбиесі - бұл болашақ тірегі, мемлекеттік маңызды іс.

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында[1] «Білім беру жүйесінің басты міндеті –ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу ,білім беруді ақпараттандыру халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу»-деп білім беру жүйесін одан ары дамыту көзделген. Бұл міндеттерді шешуде, әрбір орта мектептің бастауыш сатысында білім беруде оқу-тәрбие үрдісін жаңа технологияларға сай ұйымдастыру әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.

Жеке тұлғаны дамыту шеңберінде білім берудің мақсаты мен мәнінің өзгеруі «білім беру технологиясы» деп аталатын жаңа ұғымның пайда болуына ықпал етеді.Бұл ұғымның мәнін білім беру үдерісін өзгеше дамытатын жүйе деп түсінуге болады, сонда білім алушылардың іс-әрекеті жетекші фактор болып табылып, оқыту мұғалім мен білім алушының субьектаралық өзара әрекетін қарастыратын және олардың мүмкіндіктерін қамтамссыз ететін рефлексиялық басқару ретінде көрінеді.

Бастауыш мектепте қазіргі жаңа педагогикалық технологияларды пайдаланудың тиімділігі оқушылардың білімін арттыруда, іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыра алуымен байланысты.

Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің иновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үдерісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді міндеттейді.

Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін көтеру мен шығармашылық, педагогикалық әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің маңызы зор. Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең алдымен, педагогикалық технология деген ұғымды түсіну керек.

Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі-оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар иновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып, сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.

Педагогикалық технологияның тиімділігі:
1. Оқушы өздігінен жұмыс істеуге мүмкіндік алады, соған дағдыланады;
2. Оқушының жеке қабілеті анықталады;
3. Іштей бір - бірінен қалмауға тырысып, талпынады;
4. Тапсырманың күрделену деңгейіне сәйкес оқушының ойлау, орындау қабілеті артады;
5. өзін - өзі тексеруге дағдыланады;
6. Мұғалім жекелеген оқушыларға көмектесуге мүмкіндік алады;
7. Орындау қабілетіне қарай бағаланады;

Бастауыш білім – үздіксіз білім берудің баспалдағы. Мұғалімнің негізгі ұстанған мақсаты - білімнің жаңа үлгісін жасап, белгілі бір көлемдегі білім мен білік дағдыларын меңгерту, оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі жаңа әдіс - тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды сабаққа тиімді пайдалана білуі, бір сөзбен айтқанда - оқу үрдісін дамыту. Бұған Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылған [2] «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелетіні анық» деген пікірі нақты дәлел. Бүгінгі білім беру ісінің мақсаты – тек білім, білік дағдыларын меңгерту ғана емес, өзін - өзі дамытуға ұмтылатын, ақылды, алғыр, ой - өрісі кең, ақпарат көздерін өз бетімен қолдана алатын, қабілетті де талантты, жастарды тәрбиелеу. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын баланың ішкі болмысы мен табиғатын қалыптастыруда мұғалімнің ықпалы ерекше.
Жаңа технологияны жүзеге асыру, тиімділігіне қарай пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат - мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады.

Бастауыш саты – бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп – оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы. Президент жолдауында: «Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады» – деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз.[3] Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс - тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.

Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдердің бірі - сыни тұрғысынан ойлау. Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз – ой қозғай отырып, оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп тұжырым жасауға бағыттау. Өз бетімен және бірлесіп, шығармашылық жұмыс жасау.Бұл әдістің тиімділігі сабақ барысында оқушылар топтық жұмыс барысында тез шешім қабылдауға, логикалық ойлауға, тақырып аясында өз ойларын дамытуға дағдыланыды. Мысалы мен өзімнің тәжірибемнен айтар болсам, 2 сынып әдебиеттік оқу пәнінен Т.Молдағалиевтің «Он алтыншы желтоқсан» тақырыбында өткен сабақ барысында оқушыларым топтық жұмыс жасағанда, аталған технологияның инсерт , болжау, миға шабуыл әдістерін сәтті пайдалана білді.

Білім беру жүйесіне жаңа инновциялық технологияларды енгізу арқылы оқыту үрдісін жетілдіру арқылы оқушының танымдық қабілетін дамыту, саналы деңгейге көтеру. Білімді жеке тұлғаға бағыттау, оқушының өзін-өзі тануы, өзін-өзі тәрбиелеуі, ақыл-ойын дамытуы, яғни жан-жақты дамыған жеке тұлға тәрбиелеу мұғалімдер алдына тың

II. Әдебиеттік оқуда педагогикалық технологияларды қолдану жолдары

2.1 Әдебиеттік оқудағы жаңа педагогикалық технология

Бастауыш мектепте қазіргі ақпараттық технологиялар төмендегі бағытта қолданыла алады: балалар мен педагогтарды зерттеу пәні, соған сәйкес бастауыш мектептегі информатика және ақпараттық мәдениет негіздері пәнінің мазмұны арнаулы компьютерде өз бетімен жұмыс істеуді жетіп меңгертуге құрылуы тиіс.

мұғалімнің сабақ жоспарын, конспект жазу, көрнекі – әдістемелік құрал дайындау, оқушылардың өткен материалды меңгеруін тексеру.

шығармашылық елестету, жағдайға байланысты тез шешім қабылдау, қоршаған ортаны тану қабілеттерін дамытып, қалыптастыру үшін бастауыш сынып оқушылары үшін интеллектуалды дамыту туралы,

ақпаратты алу және құрбыларымен,әріптестерімен Интернет арқылы қарым-қатынас жасау көзі;

2.Сауатты түрде іріктелген компьютерлік программалардағы ойындық және оқу

тапсырмаларының вориативтілігі оқушының жұмыс істеріне игі әсерін тигізеді;

3.Компьютерлік программада,электронды оқулықта берілген ойындық,оқу тапсырмалары

проблемалық ситуация оқушылардың көңіл-күйіне,ынтасына әсер етумен қатар олардың

шығармашылық және интеллектуалдық белсенділігіне кешенді түрде ықпал етеді

4.Оқушылардың жаңа материалды,жаңа техниканы меңгеру деңгейін және олардың жеке

қабілеттерін,қабылдау темпін,қызығушылықтарын,ынталарын есепке ала отырып,ұйымдастыру барысында оқытудың жеке әдістері мен формаларын қолдануға мүмкіндік береді. Өйткені қазіргі ақпараттық технологиялар ұжымдық іс-әрекетіне құрылған оқу тәрбие үрдісінде жеке оқыту түрін ұйымдастыруға бағытталған.

Компьютер оқушылардың өздік жұмысын тез және қарқынды түрде ұйымдастыруға көмектеседі. Мәселен, Microsoft Word мәтін редакторында оқушыларға әр түрлі жазбаша тақырыптарды өз бетінше орындауға мүмкіндігін пайдаланып, мәтіннен ең негізгілерін тауып алуға үйренеді және осы жинақталған ақпараттарды пайдалану арқылы, қысқа жинақталған дәрістік жазып шыға алады. Бірақ, бұл жазба жұмыстарын толық компьютерде орындату дегенді білдірмейді, тек баланы ынталандырудың бір түрі ретінде пайдалану дегенді меңзейді.

Мысалы, екінші сыныпта Ана тілінен «Бала Абай» сегізінші тақырыбын электронды оқулықтың көмегімен өте қызықты өткізуге болатынына көзім жетті.

1-тапсырма Абай туралы өз ойларын компьютерде топтастыру:

ұлы ақын

композитор

аудармашы

АБАЙ

ағартушы

ғұлама

жазушы

кемеңгер

Сонымен қатар оқушылар өздері білетін Абайдың өлеңдерін жатқа айту.

2-тапсырма «Бала Абай» мәтінін өздігінен зерделей оқу.

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.

3-тапсырма «Абайдың балалық шағы» деген тақырыпта шағын шығарма жазу. Осындай тапсырмалар желісінде берілген сабағым оқушының өздігінен білім алуына, жүйелі және қисынды атауына ықпал етті.

Ақпараттық технологиялар балалардың шығармашылығын арттыруда да ең қуатты ынталандыру құралы болып табылады. Бастауыш сынып оқушыларының әдеби шығармашылықтарын арттыру мақсатында «Менің алғашқы қол жазбам», «Менің жанұям», «Балалық шақ» т.б.жобаларға қатынасуды ұсынуға болады, балалар мектепке дейінгі өмірі, отбасы туралы әңгіме жазады, әр түрлі жұмбақтар құрастырады.

Сонымен бірге оқушыларға шығармашылық ойын түрлерін құруға тапсырма беруге болады. Оған біршама уақыт беру қажет, себебі оқушы алдына қойған жұмысты шешу үшін жан-жақты ізденеді, отбасымен ақылдасады, әртүрлі әдебиеттерді қарастырады, сыныптастарымен, мұғаліммен ақылдасады.

Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытуды қызықты да әсерлі өткізуге ықпалын тигізетін жаңа әдістің бірі-интерактивтік тақтаны қолдану, ол сабақты түрлендіруге көмегін тигізіп, оқытудың барлық кезеңінде  тақта сабақты түрлендіруге көмегін тигізеді.
Оқушыны ойлау мен сөйлеу дағдыларына төселдіруде интерактивті тақта, оқыту әдісінің бір түрі болып саналады. Мәтінді көре отыра тыңдауды қалыптастыру мәдениетін сөз етсек, ең алдымен, жаңа техникалық құрал – жабдықпен, яғни интерактивті тақтамен жұмыс жүргізу технологиясы алға тартылады. Қазақ тілі сабағанда интерактивтік тақтамен жұмыс жүргізу технологиясындағы автономды түрде меңгеріп негіздеуіне мүмкіншілік береді. 
Интерактивтік тақта арқылы дидактикалық материалдармен қоса неше түрлі дыбыстарды оқушаларға естіртуге болады мысалы: құстардың үнін, судың дыбысын т.б.түрлерін жасауға мүмкіндіктер болады.

Ұстаздық – ұлы құрмет. Себебі, ұрпақтарды ұстаз тәрбиелейді. Болашақтың басшысын да, данасын да, ғалымын да, еңбекқор егіншісін де, кеншісін де ұстаз өсіреді… Өмірге ұрпақ берген аналарды қандай ардақтасақ, сол ұрпақты тәрбиелейтін ұстаздарды да сондай ардақтауға міндеттіміз” –деп Б.Момышұлының сөзімен аяқтаймын

Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. XXI ғасыр – ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық қажет. Еліміздегі білім жүйесі ел өміріндегі стратегиялық маңызды сала болып табылатындығы белгілі. Ал, оқу процесіндегі ескі әдістердің озық заман талабына жауап бере алмайтындығы өз-өзінен түсінікті. Бүгінгі уақыт талабына сәйкес білім беруді одан әрі жетілдіру оқу-тәрбие процесіне озық тәжірибені, ғылыми жетістіктерді талап етеді. Білім беруді ақпараттандыру –жаңа технологияны пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асырады. «Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны яғни компьютерді оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру білім беру үшін үлкен перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі ролі мен орнында түбегейлі өзгерістер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру қазіргі заманда әрбір жеке тұлға оқу және жазу қабілеті сияқты сапалармен бірге қатарға және әрбір адам үшін қажетті шартқа айналды.
Оқытудың ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.
Білімді ақпараттандырудың негізгі мақсаты – «оқушыларды ақпараттық қоғам жағдайында тұрмыстық, қоғамдық және кәсіби салалардың іс-әрекетіне толық, тиімді араластыру» болып табылады.
Жас жеткіншектерге бүгінгі күн талабына сай білім мен тәрбие беру ісі педагог мамандарға үлкен жүк артады. Білім беру жүйесінде болып жатқан түбегейлі өзгерістер оқыту үрдісін озық технологиялармен қамтып жетілдіруді талап етеді. Осы тұрғыда оқытудың жаңа технологияларын жете меңгеріп, оны оқушылардың технологиялық жас ерекшеліктеріне орай орынды қолданудың мәні ерекше. Жаңа технологияны жетік меңгеру сонымен қатар мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптек, адамгершілік, рухани,азаматтық және басқа да көптеген адами қабілетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, Интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Ақпараттық –коммуникациялық технологиялардың келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу – ағарту саласының оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістер оның ішінде интерактивті құралдарды кең көлемде қолдануды қажет етеді. Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.
Пән мұғалімдерінің өз пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндауы, оқулықты пайдалануы қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында қызықты да тартымды етіп, бейнелі түрде түсіндіруге арналып жасалған электронды оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Білім берудің кез-келген саласында «Электронды оқулықтарды» пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электронды оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: «Оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту» болып табылады. Әр сабаққа арналған бейне көрініс және электронды оқулық сабақ бергенде өте тиімді, мұғалім көп ізденбей дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға толық мүмкіншілігі бар. Мұғалім жұмысын жаңа ақпараттық технологиялар негізінде ұйымдастыру әлеуметті-белсенді, бәсекелесуге барынша қабілетті, құзыретті түрде жетілген, дербес тұлғаны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде электрондық оқулықтарды, аудио, видео, теледидар, компьютерді пайдалану барысында, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының жоғары екендігін байқауға болады. Сондай-ақ, пән мұғалімдерінің өздеріне керекті тест, әдістемелік, дидактикалық көмекші материалдарды молынан ала алатындығы. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады.
Қашықтықтан оқыту компьютерлiк техника мен телекоммуникациялық желiлердi қолдану барысында ұйымдастырылады. Телекоммуникациялық желiлер мұғалiм мен үйренушi арасында қашықтық проблемасын шешедi және жедел байланысты ұйымдастырады. Қазiргi ақпараттық технология құралдары материалдарды әр түрлi формада (графика, дыбыс, анимация, видео) пайдалануға мүмкiндiк бередi. Компьютерлiк үйрету және бақылау программалары тыңдаушыға, бiр жағынан, оқу материалын жедел меңгеруге көмектессе, ал екiншi жағынан, оқу материалдарын қандай деңгейде жедел меңгергенiн бақылауға көмектеседi.
Мұғалімдердің алдына қойылып отырған басты міндеттерінің бірі – оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияларды меңгеру.
Жаңа технологияларды меңгеру мұғалімнің зияткерлік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін – өзі дамытып, оқу – тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. «Өз еңбегін талдай білген адам ғана тәжірибелі ұстаз бола алады» деген В.Сухомлинскийдің сөзін оқытушының талмай ізденген еңбегінің нәтижесінде ғана көрінетіні белгілі.
Қазіргі кезде білім мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыға сапалы және терең білім беруіне жағдай жасап отыр. «Жүз рет естігеннен, бір рет көрген артық» деген сөздерді ескере отырып, сабақтарымызда мүмкіншілігіне қарай жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып отырсақ оқытушының ұтары мол деп ойлаймын. Тек оларды тиімді, жүйелі түрде қолдану оқытушының шеберлігіне байланысты әр қилы жүзеге асырылуы мүмкін.

Жаңа технологияны пайдаланудың тиімділігі ретінде оқушының пәнге деген жеке қызыушылығының артуын, танымдық қабілеттілігінің қалыптасуын, оқушының шығармашылық жұмыспен айналасуын, оқытушының уақытын үнемдеуін, барлық баланы оқытуын айтуға болады. Жаңа технологияларды сабақта қолданудың тиімділігін қашан да бірінші жолға қоярымыз анық.
Қазіргі кезде оқытушыларға қойылатын негізгі талаптардың бірі – дайын білім беріп қана қоймай, оқушыларды ақпаратпен өздері жұмыс жасай алуларына үйрету. Арнайы білім берудің мақсаты – терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру, яғни ақпаратты технологияны терең меңгерген, жылдам өзгеріп жататын бүгінгі заманға лайықты, жаңашыл тұлғаны қалыптастыру. Осы мақсатқа жету үшін сабақтарда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану өте тиімді.
Елбасы «Қазақстандағы мектеп уақыт өте келе үздік әлемдік стандарттар деңгейіне көтерілу тиіс» - деп, Қазақстандық мұғалімдер қауымына үлкен сенім білдірді. Олай болса, сапалы білімді азаматтар тәрбиелеу ұстаздар үлесінде. Сапалы білім-қоғамды тұрақтандыратын, рухани мұраны пайдаланып, оқытудың жаңа әдістерін тиімді қолдану, жаңа технологияны қазіргі заманға бейімдеу, оқытуды жетілдіре түсу, білім мен тәрбиені қатар өрістету, жеке тұлға қалыптастыру, олардың білім деңгейінің мемлекеттік және халықаралық стандартқа жетулеріне күш салу біздің міндетіміз
Ақпараттық –коммуникациялық технологияны оқу тәрбие үрдісіндегі қолдану оқушының өз мамандығына қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми көзқарасын қалыптастырып, мамандық сапасын арттырып, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті мамандар даярлауда үлесі мол.
ХХІ ғасыр компьютерлік ақпараттар заманы. Жер бетінде болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістер туралы спутник арқылы, интернет арқылы күн сайын, сағат сайын мағлұмат алып отырған жас жеткіншектерді басқа нәрсемен таңдандыру жаңа сабақты айтып, тыңдата білу мұғалімге оңай емес.Кез- келген білім бағдарламасының табысты орындалуы мұғалімге байланысты. Оның кәсіби шеберлігі нысаналы бағдарламаны да, оқу жоспарын да биік деңгейде жүзеге асыруға ықпал ете алады, ал мұғалімнің кәсіби дәрменсіздігі істі құлдыратады. Ақпараттық технологияларды тиімді пайдалана отырып, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын, дүниежүзілік бәсекеге қабілетті еліміздің білімді-білікті, ой-өрісі кең жас ұрпақ тәрбиелейтінімізге әрқашанда сеніміміз мол болмақ.

Пайдаланылған әдебиеттер.
1.Тұрғынбаева Б.А. Дамыта оқыту технологиялары. –Алматы, 2000, 33-44 б.
2.Педагогика. Редакторлар ұжымы: Н.Д.Хмель, Г.Т.Хайруллин, Б.И.Муканов. –Алматы, 2005. 352-369
3.Бастауыш мектеп. №11, 2005. 3-7 б.
4.Педагогикалық кеңес. №3, 2006. 3-9 б.
5.Қазақстан мектебі. №8, 2005. 40-42 б.
6.Қазақ тілі мен әдебиеті. №12, 2005. 17-21 б.
7.Қазақ тілі мен әдебиеті. №3, 2005. 61-665 б.
8.Бастауыш мектеп. №7, 2005. 7-11.
9.Бастауыш мектеп. №3, 2006, 3-4 б.
10.Қазақстан мектебі. №4, 2005. 4-8 б.
11.Қазақстан мектебі. №1, 2005. 27-31 б.
12.Қазақстан мектебі, №5, 2006. 7-11 б.
13.Білім. №2, 2005. 32-35 б.

14. Тәжіғалиева З. Әдебиет сабақтарында оқушыны шығармашылыққа баулудың тиімді технологиясы. //Ғалым-ұстаз С. Шарабасов және қазақ филологиясы мәселелері.  Облыстық ғылыми-практикалық конференция материалдары. Орал, 2007-70 б.

15. Жаманқұл П. Қ., Муфтибекова З., Орынбаева Н. Н. Оқулықтағы көркем шығармаларды оқытудың әдіс-тәсілдері. //Әдебиеттік оқу әдістемесі. 3-сынып. Алматыкітап баспасы, 2010.-13 б.

16. Иманбекова Б. И., Жаманқұл П. Қ., Муфтибекова З. Әдебиеттік оқу. 3-сынып. Алматыкітап баспасы, 2010.-121, 137 б.