Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту үшін цифрлық технологиялар мен ресурстарды қолдану.

XXI ғасыр — ақпараттық қоғамның қарқынды дамуы кезеңі. Қазіргі заманғы білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі — оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Бұл — алған білімдерін күнделікті өмірде тиімді қолдана алу қабілеті. Заманауи мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытуда цифрлық технологиялар мен ресурстардың рөлі ерекше. Өйткені цифрлық ортада өскен жаңа буын үшін ақпараттық құралдарды дұрыс пайдалану, білімді өз бетімен іздеу және оны талдау қабілеттері маңызды.

Функционалдық сауаттылық дегеніміз не?

Функционалдық сауаттылық — бұл тек оқу, жазу, санау дағдыларымен шектелмейді. Ол — адамның өмірлік жағдаяттарда әртүрлі ақпарат көздерін түсіну, өңдеу, қолдану және сол арқылы тиімді шешім қабылдай алу қабілеті. Бүгінгі жаһандану және цифрландыру заманында бұл ұғым тіпті кеңейіп, жаңа мағынаға ие болды. Оқушылардың сыни ойлау, шығармашылықпен жұмыс жасау, ақпаратты талдау және қолдану, цифрлық ортада өзін-өзі ұстау мәдениеті — осының бәрі функционалдық сауаттылықтың негізгі компоненттері.

Цифрлық технологиялардың білім берудегі орны

Цифрлық технологиялар — білім беру сапасын арттырудың, оқушылардың шығармашылығы мен сыни ойлау қабілетін дамытудың тиімді құралы. Бүгінгі таңда мектептерде интерактивті тақталар, компьютерлер, планшеттер, онлайн платформалар кеңінен қолданылуда. Сонымен қатар, интернет кеңістігіндегі білім беру ресурстары (Google Classroom, Kahoot, Quizlet, BilimLand, LearningApps және т.б.) оқу процесін түрлендіріп, оқушылардың қызығушылығын арттырады.

Цифрлық технологиялардың көмегімен оқушылар тек дайын білімді алумен шектелмейді, олар өз бетімен ақпарат іздеуге, сараптауға, шешім қабылдауға үйренеді. Мысалы, PISA халықаралық зерттеуіне сәйкес, жоғары функционалдық сауаттылық деңгейіне ие оқушылар күрделі мәтіндермен жұмыс істей алады, ақпаратты салыстырады, қорытынды жасайды. Мұндай қабілеттерді дамыту үшін цифрлық құралдар таптырмас мүмкіндік береді.

Цифрлық ресурстар арқылы функционалдық сауаттылықты дамыту жолдары

1. Ақпараттық сауаттылықты дамыту

Цифрлық ресурстарды қолдану арқылы оқушылар ақпаратты іздеу, сұрыптау, талдау, бағалау және оны дұрыс пайдалану дағдыларын меңгереді. Интернеттегі көптеген дереккөздермен жұмыс істеу арқылы оқушылардың ақпараттық сауаттылығы қалыптасады. Бұл оларды жалған ақпараттан қорғануға, шынайы деректерді табуға және сыни тұрғыдан ойлауға үйретеді.

2. Сыни ойлау мен талдау қабілетін жетілдіру

Мысалы, онлайн дебаттар, пікірталас алаңдары арқылы оқушылар бір мәселені жан-жақты қарастырады, өз пікірін дәлелдейді. Цифрлық құралдар, соның ішінде Padlet, Miro, Mentimeter секілді платформаларда ой бөлісу, талқылау мүмкіндіктері бар. Бұл оқушылардың өз ойын нақты, сауатты жеткізуге, түрлі көзқарасты түсінуге ықпал етеді.

3. Шығармашылық қабілеттерін дамыту

Цифрлық технологиялар оқушылардың шығармашылығын дамытуға мүмкіндік береді. Әртүрлі презентациялар, бейнежазбалар, анимациялар жасау барысында олар тек білім алып қана қоймай, сол білімді қолдана білуге машықтанады. Мысалы, Canva, Powtoon, Animaker сияқты құралдар арқылы оқушылар өз идеяларын визуалды түрде жеткізеді.

4. Коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру

Цифрлық ресурстар арқылы оқушылар ұжымдық жұмыстарға қатысады, топпен бірлесіп жоба жасайды. Google Docs, Microsoft Teams секілді ортақ платформаларда бірлескен жұмыс жасау барысында олар өзара пікір алмасады, келіссөз жүргізеді, бірін-бірі тыңдауға үйренеді. Бұл олардың қарым-қатынас мәдениетін, диалогтық қабілетін жетілдіреді.

5. Қолданбалы дағдылар мен технологиялық сауаттылық

Цифрлық құралдармен жұмыс істеу барысында оқушылар әртүрлі бағдарламаларды меңгереді, бұл олардың болашақ мамандық таңдаудағы мүмкіндіктерін кеңейтеді. Мысалы, графикалық редакторлар, кодтау, робототехника, 3D модельдеу құралдарын қолдану арқылы нақты практикалық дағдыларға ие болады.

Мұғалімнің рөлі мен кәсіби шеберлігі

Цифрлық технологиялар мен ресурстарды тиімді пайдалану үшін мұғалімдердің де кәсіби құзыреттілігі жоғары болуы қажет. Мұғалім тек ақпарат беруші емес, бағыттаушы, кеңесші, ұйымдастырушы рөлінде болуы керек. Сонымен қатар, әр оқушының жас ерекшелігіне, қызығушылығына сай тапсырмалар дайындап, цифрлық құралдардың мүмкіндігін дұрыс үйлестіру — басты міндет.

Осы орайда мұғалімдерге арналған цифрлық курстар, семинарлар, вебинарлар өткізу маңызды. Сонымен бірге, әдістемелік нұсқаулықтар, озық тәжірибе алмасу, кәсіби қауымдастықтар құру да мұғалімдердің цифрлық ортада тиімді жұмыс істеуіне көмектеседі.

Цифрлық технологияларды қолданудың артықшылықтары мен қиындықтары

Артықшылықтары:

• Оқушының қызығушылығын арттырады;

• Жеке және сараланған оқытуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді;

• Оқушының өзін-өзі дамытуына, ақпаратты өз бетімен іздеуіне жағдай жасайды;

• Уақыт пен ресурсты үнемдейді;

• Қашықтан оқытуға мүмкіндік береді.

Қиындықтары:

• Интернет желісінің тұрақсыздығы;

• Барлық мектептерде бірдей техникалық база болмауы;

• Мұғалімдердің цифрлық құзыреттілігінің жеткіліксіздігі;

• Оқушылардың компьютерлік тәуелділікке ұшырау қаупі.

Қорытынды

Қорыта келгенде, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуда цифрлық технологиялар мен ресурстардың маңызы зор. Дегенмен, оны тиімді қолдану үшін мұғалімдердің кәсіби шеберлігі, материалдық-техникалық база, оқушылардың цифрлық мәдениеті жоғары деңгейде болуы қажет. Әлем күн сайын өзгеруде, сондықтан білім беру жүйесі де жаңа талаптарға сай болуы тиіс. Цифрлық технологияларды тиімді пайдалану арқылы ғана біз бәсекеге қабілетті, функционалдық сауатты ұрпақ тәрбиелей аламыз

Жамбыл облысы, Байзақ ауданы,

Сарыкемер ауылы, Көркем сурет балалар мектебінің

Бейнелеу пәнінің мұғалімі Айтбеков Айбол Джумабекович..