2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Орта мектепте молекулалық физика бөлімін оқыту әдістемесін жетілдіру

Материал туралы қысқаша түсінік

Физиканың жаратылыстану ғылымдары жүйесіндегі жетекші рөлі, жалпы адамзаттық мәдениеттің маңызды құраушысы ретіндегі ауқымды гуманитарлық потенциалының болуы, сондай-ақ оның оқушыларды тәрбиелеу мен дамытудағы мүмкіндіктері физиканы мектепте жалпы білім беретін міндетті пән ретінде оқытылуы тиіс екендігін көрсетеді.

Хусанжанов Қодиржон Алижанович

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

17 Желтоқсан 2017

2225

5 рет жүктелген

Физика Мақала 10 сынып

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы білім беру стандартының, базистік оқу жоспарының қабылдануы пәнді оқыту мазмұнына, құрылымына, әдістемесіне елеулі өзгерістердің енгізілуін талап етеді. Қазіргі кезде физиканы оқытуда оқушылардың болашақта қандай мамандықты таңдап алуына тәуелсіз, олардың пән бойынша міндетті дайындық деңгейін қамтамасыз ету физиканы оқытудың өзекті міндеттерінің бірінен саналады. Ал физикалық білім берудің ерекшелігіне әрбір оқушының, оның ішінде пәнге ерекше ықылас пен қабілеттілік байқатқан оқушылардың қажеттілігін қанағаттандыруға мүмкіндік туғызатын оқытудың деңгейлік және бағдарлы саралауға бағытталуын жатқызуға болады[2].Физиканың жаратылыстану ғылымдары жүйесіндегі жетекші рөлі, жалпы адамзаттық мәдениеттің маңызды құраушысы ретіндегі ауқымды гуманитарлық потенциалының болуы, сондай-ақ оның оқушыларды тәрбиелеу мен дамытудағы мүмкіндіктері физиканы мектепте жалпы білім беретін міндетті пән ретінде оқытылуы тиіс екендігін көрсетеді.Бүгінгі таңда еліміздегі және әлем кеңістігіндегі физикалық білім берудің басым бағыттары ретінде:• оқушыларды іргелі физикалық теориялардың негіздерімен таныстыру, игерілген білімдерін бақыланатын құбылыстар мен процестерді түсіндіруге қолдана алу біліктілігін қалыптастыру;• оқушылардың ғылыми ойлауын және дүниетанымын, әлемнің ғылыми бейнесін қалыптастыру;• оқушыларды болашақ кәсіпті таңдап алуға дайындау, олардың шығармашылық қабілеттіліктерін дамыту, білім алуға ынталандыру, қазіргі заманғы өркениеттегі физиканың рөлін ашу;• оқушылардың ақпаратты сын көзімен ой елегінен өткізе алу, түсіндіре алу, түрлендіре алу, игеру, оның ғылыми сапасын бағалай алу сияқты қабілеттіліктерін дамыту болып табылады.Физиканың білім берудің бұл мақсаттарына жетудегі мүмкіндіктері жеткілікті, ол оның қоршаған ортаны, қоғам өмірінің әлеуметтік-экономикалық және мәдени өмірін танып-білудегі мәнімен анықталады.Қазақстан Республикасы 2015жылға дейінгі білім берудің дамуы тұжырымдамасына, білім беру стандартына сәйкес барлық оқушылар үшін негізгі мектеп міндетті болып табылатындықтан, физика курсының логикалық межеде аяқтағандық сипаты болады, яғни оған физиканың «Механика» бөлімінен бастап, атомдық және атом ядросы физикасына дейінгі бөлімдер, сондай-ақ астрономияның негіздері де кіреді. Сондықтан негізгі мектепте қарастырылатын физикалық теориялар мен ұғымдардың аясы да кеңейе түседі.Физика – жеке тұлғаның ақыл-ой қабілетінің көзін ашу және оның үздіксіз дамуы мен жетілуін қамтамасыз ететін пәннің бірі. Бірақ, қазір техниканың өрлеу кезеңінде физика пәнінің мұғалімдері оқушылардың пәнге деген қызығушылығының төмендегенін айқындайды.Орта мектептегі молекулалық физика бөлімі төмендегідей тарауларды қарастырады:- Ішкі энергия- Заттың агрегаттық күйлерінің өзгеруі.- Жылу машиналары- Молекулалы-кинетикалық теорияның негіздері- Термодинамика негіздері- Жылу құбылыстар және оларды зерттеу әдістері- Сұйықтар мен газдардың қасиеттері- Қатты денелердің механикалық қасиеттеріӘрбір мұғалімнің негізгі мақсаты – сабақ сапасын көтеру, түрін жетілдіру, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру, олардың ізденуін, танымын қалыптастыру. Осыған орай жаңа экономикалық және әлеуметтік-мәдени жағдайларда Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған білім беру сапаларын арттыруға, стратегиялық міндеттерді шешуге бағытталған түбегейлі қайта өзгертулер педагогикалық үрдіске жаңа талаптар жүктейді.

І. ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ ФИЗИКА БӨЛІМІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

1.1. Молекулалық физика тарауының мазмұны

Молекулалық физика" бөлімін оқып-үйренудің үлкен білім аларлық маңызы бар. Оқушылардың негізгі мектептің 7-9 сыныптарда алган бастапқы қарапайым мәліметтері (заттың қүрылысы және қасиеттері, жылулық құбылыстары және т.б.) бағдарлы мектепте бөлімді оқыту кезінде қайталанады және оқушылар үшін жаңа мәліметтермен толықтырылады. Бұл бөлімде қарастырылатын негізгі ұғымдар мен шамалар молекуланың өлшемін, жылдамдығын, массасын өлшеудегі әдістер, заттың мөлшері және мольдік масса, оның олшем бірлігі, бөлшектің концентрациясы, бөлшектің орташа квадраттық жылдамдығы, бөлшектің орташа кинетикалық энергиясы, термодинамикалық жүйе, жылулық тепе-теңдік, күй параметрлері, қысым, кәлем, температура, жүмыс, жылу мөлшері, ішкі энергия. Негізінен жоғарғы сыныптағы молекулалық физика бөлімінде газдардың молекула-кинетикалық теориясының негізгі теңдеуімен, термодииамикамен (жылулық құбылыстарды макроскопиялық деңгейде түсіндіретін) және төменгі сыныптарға қарағанда тереңірек газдардың, сұйықтардың және қатты денелердің қасиетгерімен танысады. Молекулалық физика бөліміндегі қүбылыстар: диффузия, жылу сыйымдылық, тұтқырлық, броундық қозғалыс, жылулықтепе-теңдік, заттың агрегаттық күйлерінің өзгеруі. Механика бөлімінен кейін молекулалық физика бөлімін оқудың өзінде үлкен бір мән жатыр. Ойткені бұл бөлімде оқушылар механикадағы қозғалыстан ерекше қозғалыспен танысады.Молекулалық физика бөлімін оқытуда мұғалімнің негізгі мақсаты жылулық қозғалыстың механикалық қозғалыстан айырмашылығын түсіндіру кезінде динамика заңдарының қолдану шегін айқындау және де оқушыларды жылулық құбылыстар мен процестерді қарастыратын статистикалық және термодинамикалық әдістермен таныстыру. Бүл екі әдіс бір дененің күйін әр түрлі жолмен түсіндіргендіктен бірін-бірі толықтырады. Осыған байланысты мұғалім температура, ішкі энергия, идеал газ т.б. үғымдарды термодинамикалық және статистикалық тұрғьдан олардың мазмүнын аша білуі керек. Физиканың қазіргі бағдарламасына сәйкес "Молекулалық физика" тарауын бағдарлы мектепте оқытуға берілген сағат мөлшері 5-кестеде көрсетілген. Кестеде міндетті түрде өткізілетін зертханалық жұмыстар мен корсетілімдер берілген.

5-кестеЖалпы білім беретін бағдарлы мектептегі «Молекулалық физика» бөліміндегі тақырыптар, зертханалық жүмыстар және көрсетілімдер

Жаратылыстану-математика бағдарлы мектеп

Қоғамдық-гуманитарлық бағдарлы мектеп

Молекула-кинетикалық теория негіздері (20 сағ)1. Молекулалардың массасы мен өлшемі.2. МКТ негізгі қағидалары. МКТ негізінде жатқан теориялар.3. Газдың қасиеттері. Газдардың техникада қолданылуы.4. Идеал газ. Идеал газдың қысымы.

5. Температура және оны өлшеу тәсілдері. Абсолюттік нөл. (Максвелл тараулары).6. Идеал газ күйінің теңдеуі.7. Газдардағы изопроцестер. (Реал газдар. Ван-дер-Ваальс теңдеуі).

8. Бақылау жұмысы.

9. Булану және конденсация.10. Қаныққан және қанықпаған бу.11. Салыстырмалы ылғалдылық.12. Сұйықтың беттік қасиеттері.13. Капиллярлық құбылыстар.14. Кристалл және аморф денелер. (Қатты денелердің механикалық қасиеттері).15. Табиғаттағы кристалдар. Кристалдар және өмір. (Кристалдар және қолдану. Сұйық кристалдар).16. Тесттік бақылау жұмысы.Термодинамика негіздері (6 сағ)1. Идеал газдың ішкі энергиясы.

2. Термодинамиканың бірінші заңы. Изопроцестерге термодинамиканың бірінші заңын қолдану. (Адиабаттық процесс. Пуассон теңдеуі. Бұлттардың пайда болуы. Жауын шашындар).3. Термодинамиканың екінші заңы және оның статикалық мағынасы.

4. Жылу машиналары және табиғатты қорғау.5. Молекулалық физика бөлімін жалпылап қайталау.6. Бақылау жұмысы.Зертханалық жұмыстарИзопроцестерді зерделеу.1. Заттардың меншікті жылу сыйымдылығын өлшеу.2. Газдың қысымын өлшеу.3. Беттік керілу коэффициентін анықтау.Көрсетілімдер1. Денелердің ішкі энергиясының жұмыс істеу және жылу берілу кезіндегі өзгеруі.2. Газ заңдары.3. Сұйықтардың қайнау температурасының тұрақтылығы.4. Судың төменгі қысымда қайнауы.5. Ауаның ылғалдылығын өлшеу.6. Кристалдар.7. Сұйықтардағы беттік керілу. Сабын көпіршіктері.8. Кристалл денелердің балқуы және қатаюы.9. Адиабаттық ұлғаю және сығылу кезіндегі ауаның температурасын өлшеу.10. Карбюраторлық қозғалтқыш моделі.11. Гигрометр.

Молекула-кинетикалық теория негіздері (9 сағ)1. Молекулалардың массасы мен өлшемі.2. МКТ негізгі қағидалары. Броундық қозғалыс.3. Идеал газ.

4. Газдың кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі.5. Газ заңдары. Газдардағы изопроцестер.

6. Идеал газ күйінің теңдеуі.7. Жылу табиғаты. Жылулық тепе-теңдік. Температура жылулық қозғалыстың орташа энергиясының өлшемі ретінде.8. Термометр түрлері. Термометрді жасаудың тарихы.9. Бақылау жұмысы.

Термодинамика негіздері (6 сағ)1. Ішкі энергия. Термодинамикалық процесс.2. Термодинамиканың бірінші заңы.

3. Термодинамиканың екінші заңы. Табиғаттағы процестердің қайтымсыздығы.4. Жылу қозғалтқыштары. Жылу машиналары және экология.5. Тесттік бақылау жұмысы.6. «Молекулалық физика» бөлімін жалпылап қайталау.Зертханалық жұмыстар

1. Металдың жылу сыйымдылығын анықтау.

Көрсетілімдер1. Броундық қозғалыстың механикалық моделі.2. Диффузияны бақылау.3. Судың төменгі қысымда қайнауы.4. Газ заңдары.

1.1.1. Молекула-кинетикалық теория (МКТ)негіздерін оқыту әдістемесі1. Молекула-кинстикалық теорияның псгізгі қағидалары. Молекулалардың өлшемдері. Броундық қозғалыс.Оқушылардың 7-9 сыныптағы физика және 8-9 сыныптағы химия курсынан алған білімдерін негізге ала отырып МКТ негіздерін оқытуды заттың қүрылысынан бастаған дұрыс. Оқушылар молекула және атомның құрылысы, элементар бөлшектер (протон, нейтрон, электрон және т.б.) жөніндегі алғашқы мағлұматтарына сүйене отырып, зат дегеніміз бөлшектерден тұратынын және ол материяның бір түрі екенін анықтаймыз. Оқушыларға молекула, атом, ион, атом ядросы, элементар бөлшектер (протон, нейтрон, электрон жәнет.б.) заттың әр түрлі құрылымдық формасы екенін түсіндіру керек. Өйткені көптеген оқушылар зат дегеніміз тек молекуладан ғана құралады деп есептейді, бірақ бұл қате.Зат қүрылысының МКТ негізі ретінде әрқайсысы тәжірибе жүзінде дәлелденген үш қағида алынады: 1) зат ұсақ бөлшектерден тұрады; 2) бұл бөлшектер бір-бірімен өзара әсерлеседі; 3) бөлшектер үнемі қозғалыста болады.XIXғасырдың аяғында көптеген ғалымдар молекула мен атомның нақты бар екеніне күмән келтіреді. Мысалы, Людвиг Оствальд былай дейді: «Атом мен молекула тек кітапхана шаңдарында ғана болады».Бөлшектердің екі түрін молекула (корпускула) мен атом (элемент) анықтаған алғащқы ғалым М.В.Ломоносов (1711-1765ж.) екенін оқушылардың есіне түсіріп айта кеткен жөн. Оның болжамы бойынша корпускула біртекті және әртекті болып бөлінеді. Және де М.В-Ломоносов жылуды затты құрап тұрған бөлшектердің айнымалы қозғалысы ретінде қарастырады.МКТ негіздері тақырыбындағы негізгі үғым молекула үғымы оны оқушылардың түсінуінің қиындығы сонда бұл бар нәрсе, бірақ оны қарапайым түрде бақылауға болмайды. Сондықтан да мұғалім оқушыларға бар екенін, оны танып білуге болатынын дәлелдеп шығуы тиіс.Негізінен молекулалардың бар болуының шындығына көз жеткізу үшін олардың өлшемдерін анықтайтын және олардың қозғалыста болатынын дәлелдейтін классикалық тәжірибелерге көбірек көңіл бөліп оқытқан жөн.1) Молекулалардың өлшемін ең алғаш рет Рэллейдің жасағантәжірибесінен көруге болады: Мұнда үлкен ыдысқа құйылған зәйтүн майының жайылуын қарастырып молекуланың диаметрі анықталады.2)Молекулалардың массасын француз ғалымы Ж.Пэрреннің (1870 -1943 ж.) жасаған тәжірибесінен анықтауға болады (суда шайыр тамшысы ауадағы молекулар сияқты қозғалыста болады). Перрен 0, 0001 см эмульсия қабатындағы шайыр тамшыларының санынмикроскоп арқылы санаған биіктікте ыдыс түбімен салыстырғанда тамшылар саны екі есеге азайған. Осы заңдылықты ауадағы оттегі молекулаларына қолданып, оттегі молекуласының массасын анықтады.Мүнда шайырдың бір тамшысының массасы. атмосфераның биіктігі. Шамалардың мәндерінде оттегімолекуласыпың массасы екендігін есептеп тапқан. Қазіргі кездс молекуланың массасы өте дәлдікпен анықталған. Мысалы, оттегі молскуласының массасы , сутегі молскуласының массасы .3) Молекуланың жылдамдығын Штерн 1920 жылы анықтаған. Молекула 1 секундта 500 метр жер жүреді. Штерн тәжірибесінің үлгісін "

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!