Тулекова Гүлжан Хажмуратовна

Маман Ақбота Ерболқызы

“Тұран” университетінің 2 курс

Халықаралық қатынастар 231(4) -2 топ студенті

Пандемиядан кейінгі Қазақстандағы денсаулық сақтау мәселелері және дипломатиялық қатынастар рөлі

Синопсис

Аңдатпа: Бұл мақалада COVID-19 пандемиясынан кейінгі кезеңдегі Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінде туындаған негізгі мәселелер мен өзгерістер қарастырылады. Сонымен қатар, халықаралық дипломатиялық қатынастардың, соның ішінде медициналық дипломатия мен халықаралық ұйымдардың рөлінің маңызына ерекше назар аударылады. Мақалада Қазақстанның Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы (БДҰ), ЮНИСЕФ және басқа елдермен ынтымақтастығы мысал ретінде келтіріледі.

Аннотация: В статье рассматриваются основные проблемы и изменения в системе здравоохранения Казахстана в постпандемийный период COVID-19. Особое внимание уделяется роли международных дипломатических отношений, включая медицинскую дипломатию и участие международных организаций. В статье приводятся примеры сотрудничества Казахстана с Всемирной организацией здравоохранения (ВОЗ), ЮНИСЕФ и другими странами.

Abstract: This article discusses the main issues and changes in Kazakhstan's healthcare system in the post-COVID-19 pandemic period. Special attention is given to the role of international diplomatic relations, including medical diplomacy and the involvement of international organizations. The article provides examples of Kazakhstan's cooperation with the World Health Organization (WHO), UNICEF, and other countries.

Кілт сөздер: пандемия, денсаулық сақтау, Қазақстан, дипломатия, медициналық дипломатия, COVID-19, халықаралық қатынастар, вакцинация, халықаралық көмек.

Ключевые слова: пандемия, здравоохранение, Казахстан, дипломатия, медицинская дипломатия, COVID-19, международные отношения, вакцинация, международная помощь.

Keywords: pandemic, healthcare, Kazakhstan, diplomacy, medical diplomacy, COVID-19, international relations, vaccination, international aid.

Пандемиядан кейінгі Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінің негізгі проблемаларын анықтау және оларды шешуде халықаралық серіктестік пен дипломатиялық қатынастардың ықпалын талдау.

Мақаланың мақсаты: Пандемиядан кейінгі Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінің негізгі проблемаларын анықтау.

Мақаланың міндеті:

Пандемияның Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесіне тигізген әсерін сипаттау.

1. Кіріспе

Пандемияның Қазақстанға тигізген әсері тек медицина саласымен шектелген жоқ. Ел экономикасы үлкен шығындарға ұшырады, шағын және орта бизнес тоқырауға түсті, жұмыссыздық деңгейі артты. Білім беру саласы да күрделі өзгерістерге ұшырады – мектептер мен университеттер онлайн оқыту форматына көшіп, бұл білім сапасына да айтарлықтай әсер етті. Сонымен қатар, халықтың әлеуметтік жағдайы нашарлап, денсаулық сақтау жүйесіндегі кемшіліктер қарапайым азаматтарға тікелей әсер етті. 2020-2021 жылдары пандемияның ең ауыр кезеңінде Қазақстанда медициналық көмектің қолжетімділігі мәселесі туындады, көптеген адамдар қажетті ем ала алмай, дәріханаларда дәрі-дәрмек тапшылығы байқалды. Бұл жағдай халықтың мемлекетке деген сеніміне де кері әсер етті. [4]

Дипломатияның бұл мәселелерді шешудегі рөлі өте маңызды. Денсаулық сақтау саласындағы халықаралық серіктестік, технологиялар мен білім алмасу, шетелдік инвестициялар мен медициналық жобалар – мұның бәрі Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесін жетілдіруіне ықпал ете алады. Пандемия кезінде және одан кейін Қазақстанның түрлі елдермен және халықаралық ұйымдармен қарым-қатынасы нығайды. Мысалы, ДДСҰ-мен ынтымақтастық шеңберінде Қазақстанға қажетті әдістемелік көмек көрсетілді, ал БҰҰ-ның қолдауымен елдегі медициналық мекемелерге қажетті жабдықтар жеткізілді. Сонымен қатар, аймақтық деңгейде Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) аясындағы бастамалар мен Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД)шеңберіндегі медициналық серіктестік те маңызды рөл атқарды.

Қазақстанның денсаулық сақтау саласындағы негізгі мәселелер, негізінен, пандемиядан бұрын да белгілі болған. Бірақ COVID-19 індеті елдегі денсаулық сақтау жүйесінің әлсіз тұстарын айқындап, оны халықаралық қоғамдастықтың назарында ерекше көтерді. Пандемия Қазақстанның денсаулық сақтау саласындағы құрылымдық проблемаларын бұрынғыдан да ашық көрсетті. Атап айтқанда, ауруханалар мен емханалардың жүктемесі артты, медициналық жабдықтар мен дәрі-дәрмек жетіспеушілігі байқалды. Сонымен қатар, медицина қызметкерлерінің тапшылығы мен өңірлердегі медициналық қызметтердің қолжетімсіздігі де пандемия кезінде өткір мәселелерге айналды. Осылайша, денсаулық сақтау жүйесінің осал тұстары мен кемшіліктері айқын болды. Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінің проблемаларына алғашқы болып денсаулық сақтау мамандары, саясаткерлер және ғалымдар назар аударды. Пандемиядан кейін бұл мәселелерді зерттеуді ғылыми қауымдастықтың өкілдері мен халықаралық сарапшылар жалғастырды. Олардың зерттеулері бойынша, Қазақстанның денсаулық сақтау саласындағы негізгі проблемалар құрылымдық кемшіліктермен байланысты. Бұл мәселелердің арасында медициналық кадрлардың жетіспеушілігі, денсаулық сақтау саласындағы қаржыландырудың жеткіліксіздігі, инфрақұрылымның ескіргендігі, сондай-ақ ауылдық жерлерде медициналық көмек көрсетудің қиындықтары ерекше орын алады.

1. Пандемиядан кейінгі Қазақстандағы денсаулық сақтау мәселелері

Пандемия Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесіне үлкен сынақ болды. Әсіресе, медициналық инфрақұрылымның жеткіліксіздігі, медициналық кадрлардың тапшылығы және ауруханалардың жабдықталмауы айқын байқалды. Инфекцияның таралуы мен пандемия кезінде көп санды науқастарды қабылдайтын мекемелердің дайын болмауы денсаулық сақтау жүйесінің әлсіз тұстарын көрсетті. Ауруханалар мен емханаларда жабдықтардың жеткіліксіздігі мен заманауи технологиялардың қолданылмауы мәселелері ерекше өзекті болды. Сонымен қатар, пандемия кезінде дәрігерлер мен медбикелердің жұмыс жағдайы мен жалақы мәселесі де жиі көтерілді. Бұл жағдай денсаулық сақтау саласындағы кадр тапшылығы мен олардың жоғары жүктемесі сияқты мәселелерді тереңдетті. [6]

Пандемия сондай-ақ цифрландырудың қажеттілігін айқындады. Денсаулық сақтау жүйесіне жаңа технологиялар мен цифрлық платформалар енгізу, медициналық ақпараттарды алмасу мен пациенттерге қызмет көрсету әдістерін жаңарту қажеттілігі байқалды. Бұл саладағы инновациялар, соның ішінде телемедицина және электронды рецепт беру сияқты тәсілдер алдағы уақытта үлкен маңызға ие болатыны анық. [2]

Қазақстанның пандемиямен күресу жолындағы дипломатиялық қатынастары ерекше маңызға ие болды. Елдің әлемдік аренада өз серіктестерімен тығыз байланыстар орнатып, халықаралық көмек алуға, медициналық жабдықтар мен дәрі-дәрмектерді жеткізу мәселелерін шешуге бағытталған жұмыстар жүргізілді. Қазақстан көптеген халықаралық ұйымдармен, соның ішінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен тығыз қарым-қатынаста болды. Бұл байланыстар арқылы Қазақстан шетелден қажетті ресурстар мен техникалық көмек алды. [6]

Сондай-ақ, ел вакцина алу мәселесінде дипломатиялық каналды пайдаланып, шетелдік өндірушілермен келіссөздер жүргізді. Қазақстан өз азаматтарын вакциналау үшін түрлі елдермен, әсіресе Ресей мен Қытаймен келісімдер жасасып, әлемдік деңгейде вакциналардың жеткізілуін қамтамасыз етті. Сонымен қатар, халықаралық деңгейде денсаулық сақтау саласындағы жаңа тәжірибелермен алмасу, шетелдік мамандардың көмегін тарту да елдің пандемиядан кейінгі денсаулық сақтау жүйесінің жақсаруына үлкен әсер етті.

3. Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесінің болашақтағы дамуы мен дипломатиялық қатынастардың ықпалы

Пандемиядан кейін Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесі қайта құрылуы мен модернизациялануы үшін маңызды кезеңге қадам басты. Елдің денсаулық сақтау саласының болашақтағы дамуы үшін мемлекеттік реформалар мен инвестициялар аса қажет. Бұл үрдіс жаңа технологияларды енгізуді, медициналық инфрақұрылымды жаңартуды, дәрігерлер мен медициналық қызметкерлердің білімін көтеруді қамтиды. Сондай-ақ, денсаулық сақтау жүйесінің қаржыландыру мәселесі мен басқару құрылымын жетілдіру қажеттілігі туындайды. Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесінің болашақтағы дамуында дипломатиялық қатынастардың маңызы арта түсуі ықтимал. Халықаралық көмек, вакциналар мен медициналық жабдықтар жеткізілімін қамтамасыз ету, шетелдік мамандарды тарту және денсаулық сақтау саласындағы инновациялық шешімдерді енгізу – бұл бағыттар алдағы уақытта да маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, Қазақстандық ғалымдардың зерттеулері мен тәжірибелері, олардың халықаралық қоғамдастықпен ынтымақтастығы денсаулық сақтау жүйесін жақсартуға өз әсерін тигізетіні сөзсіз. [5]

Аманжолова Гүлмира Сайфоллақызы – Денсаулық сақтау және әлеуметтік медицина

Аманжолова Гүлмира Сайфоллақызы денсаулық сақтау мен әлеуметтік медицина саласында ұзақ уақыт зерттеу жүргізген ғалым. Ол денсаулық сақтау жүйесінің қоғамның әр түрлі әлеуметтік топтарына қолжетімділігін қамтамасыз ету мәселелерін зерттеді. Пандемияның әсері бойынша оның зерттеулері көпшіліктің денсаулығына әсер еткен әлеуметтік теңсіздіктерге назар аударды.

Оның пікірі бойынша: «Пандемия кезінде халықтың денсаулығы тек медициналық қызметтермен ғана емес, әлеуметтік қолдау шараларымен де қамтамасыз етілді. Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету керек.»

Қорытынды: Пандемия Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесіне үлкен сынақ болды. Әсіресе, медициналық инфрақұрылымның жеткіліксіздігі, кадр тапшылығы, және денсаулық сақтау саласындағы цифрландыру мен инновациялардың әлсіздігі анықталды. Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесін жақсарту үшін жаңа реформалар мен инвестициялар қажет екенін көрсеткен пандемия, сонымен қатар, дәрігерлер мен медбикелердің жұмыс жағдайын жақсарту, ауруханалар мен емдеу мекемелерінің инфрақұрылымын жаңарту және елдің медициналық жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіру қажеттілігін алға қойды.

Дипломатиялық қатынастар да осы қиын кезеңде маңызды рөл атқарды. Қазақстан көптеген елдермен ынтымақтастық орнатып, дәрі-дәрмек пен медициналық жабдықтарды сатып алу үшін халықаралық ұйымдармен, әсіресе, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен тығыз байланыста болды. Сонымен қатар, Қазақстан шетелден көмек сұрау және өз азаматтарын вакциналау науқанын халықаралық деңгейде ұйымдастыру жұмыстарын жүргізді. Бұл процесс Қазақстанның әлемдегі басқа елдермен стратегиялық серіктестіктерін нығайтуға және денсаулық сақтау саласындағы жаңашылдықтарды енгізуге ықпал етті.

Қорытындылай келе, пандемиядан кейінгі кезеңде Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесі қайта құрылуы мен дамуы үшін үлкен мүмкіндіктер туындады. Дипломатиялық қатынастар, халықаралық көмек пен тәжірибе алмасу бұл үрдіске елеулі әсер етті. Елдің денсаулық сақтау саласының болашақтағы дамуы халықаралық ынтымақтастыққа, жаңа технологияларды енгізуге және мамандарды даярлауға байланысты болады.

Қолданылған әдебиеттер

1. https://www.unicef.org/kazakhstan/topics/covid-19

2. UNICEF Kazakhstan. (2020). COVID-19 Emergency Response Support

3. https://www.gavi.org/?gad_source=1&gclid=CjwKCAjwtdi_BhACEiwA97y8BGWkHgUHllcqute3gCKH_VTNI3eP-3-lbWAIhQgDhOuTl_nV62OgsRoC9F4QAvD_BwE

4. USAID (2021). Supporting COVID-19 Response in Central Asia. https://www.usaid.gov

5. https://www.who.int/

6. World Health Organization (2020). COVID-19 Situation Reports: Kazakhstan. https://www.who.int