Қалыптастырушы бағалау үдерісінің тиімдігі

Баяндама

"Білім - біліктілікке жеткізер баспалдақ,

ал біліктілік сол білімді іске асыра білу дағдысы“

А. Байтұрсынов

Бүгінгі таңда Қазақстанда білім берудің деңгейі мен сапасына жаңа талаптар қойылып отыр. Қазақстан Республикасында соңғы жылдары білім беру саласындағы жүргізіліп жатқан реформалар еліміздегі білім беру сапасының әлемдік деңгейге сәйкес келуін қамтамасыз ету, сол арқылы әлемдік сұранысқа жауап бере алатын мамандарды даярлау және бәсекеге қабілетті білім беру болып табылады. Еліміздің басшысы Н.Ә.Назарбаев қазақстандық мұғалімдердің кәсіби даму саласындағы жаңа көзқарасы олардың педагогикалық өміріндегі қосымша оң өзгерістер енгізуге мүмкіндік беруде.

Сапалы білім беру – оқыту мен тәрбиелеудің үздіксіз үдерісі. Қазіргі кезде білім берудегі мақсат жан-жақты білімді, өмір сүруге бейім өзіндік ой- талғамы бар, адамгершілігі жоғары, қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру.Бұрын оқытуда оқушылар тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, ал қазіргі оқушы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.

Бүгінгі білім беруде оқушыны білімділік, іскерлік, шығармашылық әдістерге баулудың жолдарын іздестіре отырып, мұғалім-шәкірт арасында рухани және сезім бірлестігін айқындайды.

Қазіргі кезде оған жететін жаңа педагогикалық технологияларда баршылық. Соның бірі - критериалды бағалау жолдары.

Критериалды бағалау – оқушының оқу нәтижелерін білім беру мақсаттары мен мазмұнына сәйкес келетін, білім беру үдерісіне қатысушылардың (оқушы, мектеп әкімшілігі, ата-аналар, заңды тұлғалар және т.б.) барлығына алдын ала таныс, ұжым талқысынан өткен, нақты анықталған өлшемдер арқылы оқушының оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген үдеріс.

Бағалау - оқу дәлелдері жоспарлы және жүйелі жинақталатын және де оқу сапасы туралы қорытынды қабылдау үшін қолданылатын кез келген қызметті сипаттайтын ұғым. Бұл ұғым екі аспектіні көздейді: оқуды бағалау және оқу үшін бағалау. Бағалаудың түрлі нысандары олардың оқуды жақсарту әлеуеті тұрғысынан сипатталған және бағытталған. Оқуды критериалды бағалауды зерделеуге бағытталған. «Бағалау» термині «жақын отыру» деген сөзді білдіреді. Бір адам басқа адамның не айтып, не істегенін немесе өзін өзі бақылау жағдайында өзінің дербес ойлауын, түсінігін, тәртібін мұқият бақылауы болып табылады. Бұл ресми тестілер, емтихандардан бастап, мұғалімдер күніне жүз рет өткізетін бейресми бағалауға дейінгі бүкіл бағалау түрлерін қамтиды. Бір тестілер қолдағы қарындаш пен қаламның көмегімен жүргізілсе, басқалары сыныптағы әдеттегі сөйлесу кезінде сұрақ қоюға негізделеді. Бағалаудың барлық түрлеріне жалпы сипаттамалар тән және олар төмендегілерді қамтиды:

• қадағалау;

• алынған мәліметтер интерпритациясы;

• бұдан арғы іс-әрекеттерді анықтауға бағытталған қорытынды.

Мұғалімнің бағалаудағы ролі:

• Мұғалім тәлімгер ретінде - кері байланысты және әр оқушыға қолдау көрсетуді қамтамасыз етеді;

• Мұғалім жетекші ретінде - топтағы ағымдағы жұмыс үдерісіне алып жүру үшін диагностикалық ақпарат жинастырушы;

• Мұғалім есепке алу маманы ретінде - оқушылардың өсуі мен жетістіктері туралы жазу;

• Мұғалім баяндамашы ретінде - оқушылардың өсуіне қатысты ата-аналарына, оқушыларға және мектеп әкімшілігіне баяндау.

Оқу үшін бағалаудың негізгі сипаттамалары:

1. Оқыту мақсатымен бөлісу.

2. Алда не күтіп тұрғанын оқушылардың білуіне көмектесу.

3. Өзін-өзі және құрбыларын бағалау.

4. Оқушылардың жақсарту үшін не қажет екендігіне көмек беретін пікірлермен қамтамасыз ету.

5. Оқушылардың өздерін жетілдіре алатынына сенімділігін дамыту.

6. Өзара бірлесіп бағалау туралы ақпаратты талдау және ойластыру.

Қадағалауды өткізу үшін оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын, сонымен қатар олардың қандай қиындықпен кездесуі мүмкін екендігін анықтау қажет. Сыныптағы әдеттегі іс-әрекетті, балалардың өзара әңгімесін тыңдап, тапсырманы орындап отырған оқушыларды қадағалау. Оқушының сұрақтарға берген жауаптары бақылануы керек. Бағалайтын тұлға алынған мәліметтердің мәнін анықтай білуі қажет.

Оқу үшін бағалау - бұл білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау үшін оқушылар мен олардың мұғалімдері қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі.

Критерийлер - оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер, атап айтқанда, оқушылар жұмыс барысында орындайтын іс-әрекеттер тізбесі.

Оқушы жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі төменде қарастырылған міндеттерді шешеді:

• Әрбір оқушының сабақ үдерісіндегі әр кезеңіндегі дайындық деңгейін анықтау;

• Білімді меңгерудің жыл аяғындағы ғана емес, күнделікті білім алудың даму динамикасын айқындауы;

• Оқушының сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыруы. Бағаға қарсы теріс көзқарастың болмауы;

• Оқушы білімінің жүйеленуі,тереңдеуі,есте сақтауы. Оқушыны табандылық пен шыдамдылыққа тәрбиелеуі;

• Білім алу барысындағы қиындықты, қателікті, білім олқылықтарын және оның себептерін дер кезінде анықтауы;

• Оқушының білім алу үдерісін қадағалап, дәл және жедел түрде сапалы білім алғаны жөнінде кері байланыс ақпаратын алуы;

• Оқушының барлық жұмыс түрлерін бағалауы. (өзіндік жұмыс, ағымдағы бағалау, қорытынды бақылау, тренинг,үй жұмысы, шығармашылық т.б)

• Оқушының білімін ағымдық және қорытыныды бағалау;

• Баға сапасын арттыру.

Критериалды бағалау

Мұғалімдерге:

1. Сапалы нәтиже алуға бағытталған критерийлер әзірлеуге;

2. Өзінің іс-әрекетін жоспарлауға және талдауға жедел түрде ақпарат алуға;

3. Білім беру сапасын арттыруға;

4. Оқытудың сапасын жақсартуға;

5. Әр оқушының жеке ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, жеке оқыту траекториясын құруға;

6. Бағалаудың түрлі тәсілдері мен құралдарын қолдануға;

7. Оқу бағдарламасын жетілдіруге ұсыныстар енгізуге мүмкіндік береді

Оқушыларға:

1. Өзінің түсінігі мен қабілетін көрсету үшін оқытудың түрлі стильдерін және ойлау әрекетінің типтерін қолдануға;

2. Өз нәтижелерін болжау арқылы табысқа жету үшін бағалау критерийлерін білуге және түсінуге;

3. Өзінің және өз құрдастарының жетістіктерін бағалап, рефлексияға қатысуға;

4. Шынайы міндеттерді шешу үшін өз білімдерін қолдануға, түрлі көзқарастарды білдіруге, сын тұрғысынан ойлауға мүмкіндік береді.

Мұндай бағалау жүйесінде біз балаларды оқытуда жеке жұмыс, топтық жұмыс, ой қозғау, ББҮ кестесі (INSERT), топтастыру, рефлексия сияқты бірнеше әдістерді қолдана аламыз. Осы әдістерді қолдана отырып оқушылардың оқуға деген ынтасының, қызығушылығының арта түскенін байқауға болады. Критериалды бағалау жүйесін әрбір сабақта тиімді пайдалануға болады.

Сабақтың соңында ББҮ кестесін толтырту. (INSERT) картасы беріледі

Білемін

Нені білдім?

Білгім келеді

Критериалдық бағалау жүйесінің қызметі:

• балаға оқытудың әр сатысындағы дайындық (меңгеру) деңгейін

анықтауға мүмкіндік береді.

• көп балды шкаланы пайдалануда үлкен саралау мүмкіндігімен ерекшеленеді және мұғалімге бағаның кейбір айырмашылығын көрсетуге мүмкіндік береді;

• оқушының тек оқу жылындағы ғана емес сонымен қатар оқу барысы кезіндегі білімді қабылдауының объективті динамикасын алуға мүмкіндік береді;

• ағымдағы және қорытынды бағалар қоры арқылы оқушы еңбегінің нәтижесін көрсетуге болады;

• білімді бағалаудың объективтілігін жоғарылатуға мүмкіндік береді;

• оқушының әртүрлі жұмысты орындағаны үшін алған бағаларының мәнін түсініп, жіберген қателіктерін анықтап, қатемен жұмыс жасауға мүмкіндік береді;

• ата-ана - мектеп - оқушы арасындағы байланысты нығайта түседі.

Критериалды бағалауды енгізудің мақсаты:

• Мектепте оқыту сапасын жоғарлату

• Мектеп  бітірушілердің білімін  халықаралық стандартқа сәйкестендіру.

Критериалды бағалаудың міндеттері:

• Сабақтың әр  бөліктеріндегі әр оқушының дайындық деңгейін анықтауға;

• Бағдарламаға сәйкес оқу мақсаттарын орындау қабілеті;

• Жеке оқушының даму жетістігін бақылауға;

• Оқушының білім алу барысындағы қателіктері мен олқылықтарын айқындауға;

• Әртүрлі жұмыс барысындағы алған өз бағасының  әділдігіне көзін жеткізуге;

• Оқу бағдарламасының тиімділігін саралауға;

• Сабақ үдерісі мен білімнің меңгерілуі туралы оқушы мен мұғалім және ата-ана арасындағы кері байланысты қамтамасыз етуге

Практикалық маңызы

• Тек қана оқушы жұмысы бағаланады;

• Орындалған жұмыс алдын ала белгілі үлгі (эталонмен) салыстырылады;

• Оқушы өзінің жұмысын бағалауға мүмкіндік беретін нақты бағалау алгоритмін біледі және ата-анасына ақпарат бере алады;

• Критериалды бағалау белгілі оқу мақсаты бойынша бағаланады

Қазір дүние жүзінде оқытудың тиімді жолдары мен жаңа әдіс-тәсілдерін іздестіру жүріп жатыр. Солардың бірі үздіксіз мектептерде географиялық білім беру және оқушылардың білімін тексеруде сабақ барысында критериалды бағалау жүйесін қолдану, оқушының өзін – өзі тексеруі, оқушылардың бірін – бірі тексеруі, оқытудың модельді жүйесі, дарынды балалармен жұмыс істеудің жаңаша әдіс – тәсілдерін қолдану жатады.

География пәнін оқытуда критериалды бағалау жүйесін қолдану арқылы біз оқушының тұлғалық бағытын белсенді позицияға бағыттаймыз, тұлғаны өзіндік жауапкершілікке, тұлғалы нәтижеге, бағытқа жеткіземіз, білім алушылардың дайындық деңгейі мен өсу динамикасын кез келген кезеңде анықтаймыз, әртүрлі жұмыстардан алған бағаларды дифференциалдауға қол жеткіземіз. Бүгінгі оқушының білім сапасын критериалды бағалау жүйесі арқылы жетілдіруге болатынына күнделікті оқу үдерісінде қолдануымыздан көз жеткізуге болады. Бүгінгі заман талабы - жан-жақты дамыған, өзіндік «мені» қалыптасқан тұлға тәрбиелеу. Оқушы тұлға болып қалыптасуы үшін оның бойында түрлі жағдаяттағы проблеманы анықтауға, өзіндік тұжырым жасай білуге, өзіндік бағалауға, сыни ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға, логикалық операцияларды қолдана отырып дәлелдеуге, жалпы алғанда жеке адамның құзыреттіліктері қалыптасуы қажет. География пәнін оқытуда сабақтағы бағалау тек қана техникалық тәсіл емес. Мұғалімдер жазбаша немесе ауызша түрде баға қою арқылы бағалайды. Олар қолданатын кез келген нысананың артында тек қана объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы және ынтасы туралы түсінік, сонымен қатар өзін өзі бағалау, қабілеттілік және күш-жігер сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жатыр.

Критериалды бағалау жүйесі оқушының белсенділігін арттыруды, оқу үдерісінде жарыса, бәсекелесе білім алуға қол жеткізеді.

Мұның тәжірибелік маңыздылығына келетін болсақ:

- жеке тұлға емес, оқушының жұмысы бағаланады;

- оқушы жұмысы алдын- ала белгілі критерийлер бойынша бағаланады;

- бағалау критерийлері нақты оқыту мақсаттарын айқындайды, сондықтан оқушыларға баға оқып- зерделенген материал бойынша ғана қойылады.

- оқушының оқуға және өзін-өзі бағалауға ынтасы артады.

«География» пәні төмендегі бағалау критерийлерімен бағаланады: 
Критерийлер. Дескрипторлар. 
А - Білу және түсіну. Жекелеген сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасы мақсатына сәйкес келетін нақты фактілерді, ақпараттар және сипаттамаларды білу және жаңғырту. Алынған ақпаратты талдау, қайта жаңғырту, болжау жасау арқылы түсінгендігін көрсете білу 
В - Қолдану. Бұрын алған ақпараттар мен білімдерін жаңа немесе таныс емес жағдайларда және контекстерде қолдану, пайдалану. Білгенін, түсінгенін, дағдыларын сабақ барысында қолдану арқылы көрсету.
С - Сыни ойлау және зерттеу. Білім көзінен алған ақпараттарды талдау, синтездеу, бағалау арқылы пікірлер қалыптастыру. Жекелегенсыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес келетін ақпараттар мен нәтижелерді жинақтай алу және оларды талдай алу қабілеттілігін көрсету. Ұсынылған болжамдарды дұрыс ақпараттар жинақтау және деректерді пайдалану арқылы зерттеп , бағалап, өз бетімен қорытынды жасау. Әр сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес келетін жасалған қорытынды жайында ой қозғау қабілеттілігін көрсету. 
D - Коммуникация және рефлексия. Әр сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес келетін ақпараттар, фактылар мен ойларын, пікірлерін ауызша және жазбаша ұсыну. Басқа адамдар ұсынған ақпаратты тыңдап және сәйкесінше жауап қайтара алу қабілеттілігін көрсету. Басқа адамдардың көзқарасын қабылдай отырып, өз көзқарасын түсіндіру арқылы ортақ ойға келу. Айтылған ойларды, пікірлерді , оқиғаларды ой елегінен өткізу арқылы шешім қабылдау немесе ой толғаныс нәтижесінде іс-әрекет жасау. 

Оқу бағдарламасына сілтеме оқыту мақсаттары 
Білу және түсіну 
Гидросфера Дүние жүзілік мұхит суының негізгі бөліктерін анықтай алады.
 Мұхит суының қозғалыс түрлерін атай және олардың себептерін түсіндіре алады 
Дүниежүзілік мұхиттардың географиялық орны және көлемін біледі 
Су температурасының ендік пен тереңдікке байланысты өзгеру себептерін түсінеді. 
Мұхит суларының тұздылығына әсер ететін факторларды біледі. 
Білу және түсіну 
Биосфера Табиғи аймақтарды сипаттау және салыстырады. 
Жоғары биіктік зоналарының сипаттамасын біледі. 
Қолдану 
Гидросфера Дүниежүзілік мұхиттардың салыстырмалы көлемі мен дүниежүзілік мұхиттардың құрлыққа қатынасына шеңберлі диаграмма жасай алады. 
Картадан мұхит пен теңіздердің тереңдіктерін анықтай алады. 
Картаны пайдаланып, мұхиттар, теңіздер жәнеағыстарды сипаттай алады.
 Жылы және суық ағыстар арасындағы ерекшеліктерін және мысалдарды түсінеді. Мұхит ағыстарының материкке тигізетін әсерін түсінеді. 
Судың тұздылығын есептей алады. 
Толқындардың құрылысын көрсететін сызба (диаграмма) сала алады . 
Қолдану 
Биосфера. Жағрафиялық мембрананың басты заңдары мен ерекшеліктерін түсіндіреді .

Сын тұрғысынан ойлау және зерттеу 
Гидросфера. Ластану және мұхит суының ластану себептерін түсінеді. 
Ластану себептері және мұхит суын қорғау жолдарын зерттей алады 
Биосфера. Биіктік зоналардың сызбасын жасап, талдайды. 
Коммуникативтық дағдылар және рефлексия. Гидросфера. Судың толысу энергиясын қолдану мүмкіндігін жеке елдер бойынша сипаттап, дәлелдей алады, тұжырым жасайды.

География пәнінде оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауға арналған критерийлер: 
География пәнінде кездесетін терминдер, тақырып бойынша құзыреттілік тапсырмалар 
Тапсырма. Сәйкестеңдіріңдер: 
1.Антициклон жер қыртысының тұрақты бөлігі 
2.Геосинклиналь жер қыртысындағы терең жарылыстардың жиынтығы 
3.Гуаношөл зонасындағы жер асты суларының орналасқан жерлер мен өзен аңғарларын айтады 
4.Кампосжер қыртысының қозғалмалы бөлігі 
5.Платформа атмосферадағы ауа қысымы жоғары аймақ 
6. Самум құс саңғырықтарынан пайда болатын азотты тыңайтқыш 
7.Рифт Бразилия саваннасы 
8. Шұрат жаздағы жиі-жиі құмды дауылдар 
9.Терая ылғалды бойына жинайтын өсімдіктер 
10.Суккулент Гималайдың оңтүстік беткейіндегі ең төменгі белдеу 

Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі А критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады 
1 Оқушы 1терминнің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 
2 Оқушы 2-3терминнің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 
3 Оқушы 4-5 терминдердің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 
4 Оқушы 6 терминнің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 
5 Оқушы 7 терминнің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 
6 Оқушы барлықтерминнің зерттеу нысанын дұрыс анықтады 

Тапсырма. Географиялық әдістерді белгілейтін сөздерді бос орынға жазыңдар. 
Географиялық диктант: 
1. Орал мен Еділдің арасындағы ойпат------------- 
2. Павлодар орналасқан жазық.--------- 
3. Қазақстанның ----------жазығы 
4. Қазақстанның орталығындағы -----таулы аймақ. 
5. Балқаш өзенінің батысында орналасқан ----------- 
6.Тянь-Шань тауының солтүстік батысында орналасқан 
7. Никельге бай таулар------------ 
8. Сырдария өзені ағып өтетін жазық дала-------------- 
9. Полиметал кеніне бай шығыста орналасқан тау------------- 
10. Қазақстанның ең биік нүктесі орналасқан таулы ---------------- 
12. Қаспий теңізінің жағалауында орналсқан аласа тау--------- 
13. Ең биік нүктесі -----болып саналатын таулы жота. 
Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі А критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады. Оқушы 1дұрыс жауап береді. 
1-2 Тақырып бойынша білімі мен түсінігі толық қалыптаспаған. Оқушы 2дұрыс жауап береді. 
3-4 Тақырып бойынша білімі мен түсінігі қалыптасқан. Оқушы 3дұрыс жауап береді. 
5-6 Оқушы тақырып бойынша үздік білім мен түсінігін көрсетеді. Барлық жауаптары дұрыс. 

Тапсырма. Тест «Оңтүстік Американың ішкі сулары» 
Бір дұрыс жауапты таңдауға арналған сұрақтар 
1.Оңтүстік жарты шар материктеріне қандай құрлықтар жатады? 
2.О.Америка жер көлемі жағынан нешінші орында? 
3.Жер шарындағы ең мол сулы өзен? 
4.Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама? 
5.Анд тауындағы көлдердің ішіндегі ең ірісі? 
6.Анд тауының ұзындығы? 
7.О.Американы кімдер зерттеді? 
8.Жер шарындағы аса ірі ойпаттарды атаңдар? 
9.Анд тауларын ежелгі инктердің басқаша атауы? 
10.О.Америкаға әсер ететін ауа массаларының түрлері? 

Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі А критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады. Тест сұрақтарының 50% (5 сұрақ) қате орындалған. 
1-2 Тақырып бойынша түсінік қалыптаспаған. 6-7 дұрыс жауап берілген. 
3-4 Тақырып бойынша түсінік толық 
қалыптаспаған. 8 дұрыс жауап берілген. 
5-6 Оқушы тақырып бойынша үздік білім мен түсінігін көрсетеді. 9-10 жауаптары дұрыс берілген. 

Вкритерийі ( Қолдану ) 6 ұпай 
1-тапсырма. Географиялық құралдарды анықта және рет - ретімен орналастыр.  

Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі В критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады. 
1 Оқушы географиялық құралдарды анықтап, рет-ретімен орналастырғанда әр қайсысында1-2 қателер жібереді. 
2 Оқушы берілген географиялық құралдарды дұрыс анықтайды, рет-ретімен орналастырғанда 2 қате жібереді. 
3-4 Оқушы берілген құралдар бойынша дұрыс анықтайды, рет-ретімен орналастырғанда 1қате жібереді. 
5-6 Оқушы берілген географиялық құралдарды дұрыс анықтайды, рет-ретімен қатесіз орналастырады. 

С критерийі (Сыни ойлау және зерттеу) 6ұпай 
Тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер: 

№1 тапсырма 
1. Қазақстанның климаты қандай факторлармен анықталады? Сызба түрінде көрсет. (1 ұпай) 
2. Күн радиациясы деген не ? Олардың түрлерін сызбаға сал.? (2 ұпай) 
3. 660 меридиан бойымен солтүстіктен оңтүстікке қарай жиынтық күн радиациясы қалай өзгереді? Өзгері себептерін анықта (оқулықтан 79 бет, картадан ) (3 ұпай) 

№2 тапсырма 
А) атмосфера циркуляциясы деген не ? (1 ұпай) 
Б) ауа массалары деген не? (1 ұпай)  Кестені толтыр (5 ұпай) 

Ауа массаларының қасиеттері: температура ылғалдылық 
Арктикалық 
Қоңыржай 
Тропикалық 

Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі С критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады. 
1-2 Оқушы дұрыс жауап береді, бірақ ғылыми дәлелдемелерді келтіре алмайды. 
3-4 Оқушы дұрыс жауап береді, бірақ ғылыми дәлелдемелерінде кемшіліктер кездеседі. 
5-6 Оқушы ғылыми ақпараттарды талдау және саралау негізінде , ғылыми дәлелдемелері бар анық дұрыс жауап береді. 

№ 1 жұмыс 
Тақырып аты: «ҚАЗАҚСТАННЫҢ ІШКІ СУЛАРЫ» 

Тақырып бойынша құзыреттілік тапсырмалар 
В критериі ( Қолдану ) 6 ұпай 
Тапсырма. 1. кластер құрастыр «құрлық суы» 
2.§ 27 .1б оқып , «өзендерді топтау» алаптар бойынша 3.өзен алаптарының суайрығы қайдан өтеді? 

Дескрипторлар 
Нәтижеге жету деңгейі В критерийі 
0 Төменде берілген нәтижелерге қол жеткізе алмады. 
1 Оқушы тапсырманы сызба-нұсқа түрінде орындамаған. 
2 Оқушы тапсырманы ұқыпсыз орындаған, мазмұның жартылый қамтыған.
 3 Оқушы тапсырманы ұқыпсыз орындаған, мазмұның толық қамтыған. 
4 Оқушы тапсырманы ұқыпты орындаған, мазмұның жартылый қамтыған. 
5 Оқушы тапсырманы ұқыпты орындаған, мазмұның толық қамтыған. 

№ 2 жұмыс 
Тақырып аты: Сарамандық жұмыс №1 
1.Мына ұғымдарға анықтама бер: көл, өзен, құлауы, қимасы, жылдық ағын, су шығыны.. 
2.Қазақстан өзендері қандай алаптарға жатады? Мысал келтір: 
3.Сәйкестендір дүние бөлігі өзен торының жиілілігі ( 100 кв. км) 
1. солтүстік А) 2-4км 
2.орталық В) 4-6км 
3.оңтүстік С) 0,5км 
Өзен торы жиілілігінің себебін түсіндір. 
4. Ертіс өзенінің графигін сипатта. 
5.Қоректену бойынша қандай типтерге бөлінеді.? 
6.Су қоймасы деген не? Қай өзендердің бойында орналасқан? Олардың маңызы. 
7.Каспий теңізін қорғаудың маңыздылығы. 
8.Арал теңізіндегі экологиялық ахуал қандай жағдайға әкеп соқтырады&nb