Қазақ мектептеріндегі Халықаралық бакалавриат жүйесінің маңызы мен артықшылығы

Кіріспе

XXI ғасыр — білім мен ақпарат ғасыры. Жаһандану үрдісі әлемдегі барлық елдерге білім беру жүйесін қайта қарауды талап етіп отыр. Бұл тұрғыда әлемдік тәжірибеде өзінің тиімділігімен танылған Халықаралық бакалавриат (International Baccalaureate – IB) бағдарламасы ерекше маңызға ие. Қазақстан да бұл үрдістен шет қалмай, қазіргі таңда бірнеше мектепте, соның ішінде қазақ тілінде оқытатын оқу орындарында да IB жүйесін кезең-кезеңімен енгізуде. Бұл қадам ел болашағы — жастардың сапалы білім алып, бәсекеге қабілетті маман ретінде қалыптасуына жол ашады.

Халықаралық бакалавриат — әлемдік деңгейде мойындалған, оқушылардың интеллектуалдық, эмоционалдық, әлеуметтік және физикалық дамуын қамтитын кешенді білім беру жүйесі. Ол 1968 жылы Швейцарияда құрылған және қазіргі таңда әлемнің 150-ден астам елінде қолданылады. Бағдарлама төрт кезеңнен тұрады:

1. Бастауыш мектеп бағдарламасы (PYP) – 3-12 жас аралығындағы балаларға арналған.

2. Орта мектеп бағдарламасы (MYP) – 11-16 жастағы оқушылар үшін.

3. Дипломдық бағдарлама (DP) – 16-19 жас аралығындағы оқушыларға арналған.

4. Мамандыққа бағытталған бағдарлама (CP) – кәсіби бағыттағы оқушылар үшін.

Бұл құрылым баланың тұлғалық дамуын жан-жақты қамтамасыз етіп, оны жаһандық ойлауға, өмір бойы білім алуға және өз ортасына пайдалы болуға бағыттайды.

Қазақстанның білім беру жүйесі соңғы жылдары жаңару мен жетілдіру кезеңінен өтіп жатыр. Осы үдерісте IB жүйесін енгізу — реформаның нақты көрінісі. Қазақ мектептері үшін бұл жүйенің маңызы өте зор. Біріншіден, бұл қадам қазақ тіліндегі білім беруді әлемдік стандарттармен үйлестіруге мүмкіндік береді. Екіншіден, оқушылар халықаралық білім кеңістігіне интеграциялана отырып, ұлттық құндылықтармен сусындай алады.

IB бағдарламасын қазақ тілді мектептерге бейімдеу арқылы біз тіл мен мәдениетке зиян келтірмей, керісінше, оларды жаңа деңгейге көтеруге жол ашамыз. Осылайша, қазақ тілінде сапалы әрі бәсекеге қабілетті білім беру мүмкін болады.

Халықаралық бакалавриаттың негізгі артықшылықтары

1. Көптілділік пен мәдениетаралық коммуникация

IB бағдарламасы үш тілді оқытуға мән береді. Қазақ мектептерінде бұл қазақ, ағылшын және орыс тілдерінің үйлесімді оқытылуына ықпал етеді. Көптілділік — оқушының ой-өрісін кеңейтіп, әлемдік ақпараттар мен ғылымға қол жеткізуіне жол ашады. Сонымен қатар, әртүрлі мәдениеттерді тану, толеранттылық пен ашықтыққа тәрбиелеу сияқты қағидалар бала бойына сіңіріледі.

2. Сыни және шығармашылық ойлау қабілеті

Бағдарлама баланы дайын ақпаратты жаттауға емес, оны сараптауға, салыстыруға, дәлелдеуге үйретеді. Сыни ойлау арқылы оқушы кез келген мәселені жан-жақты зерттеп, өз көзқарасын қалыптастырады. Бұл дағды бүгінгі ақпарат тасқыны кезеңінде өте қажет.

3. Жеке тұлғаны дамытуға бағытталуы

IB жүйесі білім берумен шектелмей, оқушының эмоционалдық, әлеуметтік және рухани дамуына да көңіл бөледі. Мәселен, қызметтік жобалар (CAS – Creativity, Activity, Service) арқылы балалар қоғамдық жұмыстарға араласып, өз ортасына пайдалы болуға үйренеді. Бұл патриоттық және азаматтық жауапкершілікті дамытады.

4. Ғылыми-зерттеу және жобалық жұмыстар

Бағдарлама аясында оқушылар шағын ғылыми жобалар жасап, өз бетімен зерттеу жүргізуге машықтанады. Мұндай тәсіл жоғары білімге көшу кезеңінде оларға үлкен артықшылық береді. Оқушы дербес ойлауды, ақпарат іздеуді және нәтижені дәлелдеуді меңгереді.

5. Мұғалімдердің кәсіби дамуы

IB жүйесін енгізген мектептерде мұғалімдер халықаралық оқыту стандарттарына сай біліктілік арттыру курстарынан өтеді. Бұл олардың кәсіби құзыреттілігін арттырып, педагогикалық әдістемесін жаңартуға ықпал етеді. Қазіргі заман мұғалімі тек білім беруші емес, оқушының тұлғалық дамуына бағыт-бағдар беретін серіктес болуы тиіс.

6. Университетке түсу мүмкіндіктері

IB дипломы әлемнің үздік жоғары оқу орындарында мойындалады. Гарвард, Оксфорд, Кембридж сынды университеттер IB түлектерін ерекше бағалайды. Қазақ мектебінің түлегі халықаралық деңгейде білім алып, шетелдік ЖОО-да оқуға бірқатар жеңілдіктермен қабылдануы — ел үшін де, жеке тұлға үшін де үлкен жетістік.

Кейбір алаңдаушылықтар IB жүйесі қазақ тілін ығыстырып, тек ағылшын тілін алға шығарады деген көзқарастан туындайды. Алайда, дұрыс бейімделген жағдайда бұл жүйе қазақ тілін сақтап, оны әлемдік білім жүйесіне ендірудің тиімді құралы бола алады. IB-дің басты қағидаларының бірі — оқушылардың өз мәдениетін құрметтеп, оны әлемге танытуы. Осы орайда қазақ мектептері IB бағдарламасының ұлттық болмысқа негізделген мазмұнын қалыптастыруға үлкен үлес қоса алады.

Әрине, бұл жүйені толық енгізуде бірқатар қиындықтар бар:

• Мұғалімдердің біліктілігін арттыру қажеттілігі;

• Оқу-әдістемелік құралдардың жетіспеушілігі;

• Бағдарламаны қазақ тіліне бейімдеу мәселесі;

Дегенмен, бұл мәселелер кезең-кезеңімен шешіліп келеді. Мемлекеттік қолдау мен ата-аналар қауымының белсенділігі, мектеп әкімшіліктерінің жаңашылдыққа ұмтылысы бұл жүйенің сәтті енгізілуіне мүмкіндік береді.

Қазақ мектептеріндегі Халықаралық бакалавриат жүйесі — бұл тек білім беру үлгісін өзгерту ғана емес, ұлттың интеллектуалдық әлеуетін арттыру жолы. Бұл бағдарлама қазақ жастарының жаһандық деңгейде ойлай алатын, өзіндік көзқарасы бар, жауапты әрі білімді азамат болып қалыптасуына ықпал етеді. Сонымен қатар, қазақ тілі мен мәдениетінің халықаралық деңгейде танылуына жол ашады. Сондықтан IB жүйесін қазақ мектептеріне кеңінен енгізу — келешек ұрпаққа жасалған үлкен инвестиция.