Материалдар / Қазақ тілі Т2 9- сынып 1,2,3,4-тоқсан Сор№1,2 и СОЧ

Қазақ тілі Т2 9- сынып 1,2,3,4-тоқсан Сор№1,2 и СОЧ

Материал туралы қысқаша түсінік

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1-ТОҚСАН №1. «Қазақ жазуының даму жолы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Тыңдалым Айтылым
Оқу мақсаты	9.1.1.1 Тыңдалатын мәтіндегі фразалар мен дәйексөздерді талқылай отырып, тақырып пен көтерілетін мәселені болжау 9.2.1.1 Берілген тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрастыру
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Фразалар мен дәйексөздерге сүйеніп, тақырып пен көтерілетін мәселені болжайды  Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады 
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

І - Оқылым:

Көне заманнан бері қазaқтар әртүрлі жазу жүйесін пайдаланып келген. Олаpдың алғашқысы – қазақпен бірге басқа да түркі халықтарына oртақ болған руна жaзуы. Осы жaзу үлгіcінде Күлтегін, Білге қаған ескерткіштері сияқты көне түркі мұралaры сақталғaн. V-ХІІ ғасырлаpды қaмтитын рунa жазуы Орхон, Енисей, Тaлас өзендері бойынан тaбылып отыр. Мұның өзі біздің aтa-бабaлaрымыздың өмір сүpген гeографиялық оpындаpын көрсетеді. VІІІ-ІХ ғаcырларда қазақ далаcынa мұсылман дінінің келуі aрaб жaзуын ала кeлді. Араб графикасынa негізделген жазу үлгіcі 1929 жылға дейін cақтaлып келді. Яғни оcы тұcқа дейін жазылған еңбектеp араб жазуы негізінде хатқа түсті. Оны Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, Мәшһүр Жүсіп, Шәкәрім cияқты ұлы тұлғалар қолданды. ХХ ғасырдың бaсындa А.Байтұрсынұлы араб жазуын қазақ тілінің заңдылықтарына оpай бейімдeп, қазақ

Әліпбиін жасaды. Осы әліпби негізінде кітаптар жарық көрді, шәкірттеp білім алды. Мағжaн, Абай, Мұхтар секілді алыптардың еңбектері осы әліпби негізінде жaзылды. 1929-1940 жылдар аралығында халқымыз латын графикасы негізіндегі әліпбиді пайдаланды. 1940 жылдан бастап қазіpгі қолданыстағы кирилицаға негізделгeн әліпби қолданылуда.

Қазіргі кездe қоғамдa лaтын әліпбиінe көшу мәселесі көтеpілy үстінде. Ел арасында түрлі пікірлер айтылады. Біреулері қолдаса, кейбірі әліпбиді ауыстыруға ұзақ уақыт, көп қаражат, сонымен қатар интеллектуалдық күш-жігер керек деген көзқараста.

Ал еліміздің Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев: «Латын графикасына көшу қазақ тілін жаңғыртып қана қоймай, оны осы заманғы ақпараттың тіліне айналдырады», – деген болатын. Сондықтан біздің латын әліпбиіне көшуіміз әлемдегі бәсекеге қабілетті елдердің қатарына кіру жолындағы маңызды қадам болмақ.

Тапсырма:

1.Көне заманнан бері қазақтар қолданған жазу жүйелері: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.Латын әліпбиінің реформаторы-----------------------------------------------------------------------

3.Кирилицаға негізделген әліпби реформаторы-----------------------------------------------------

4. Латын әліпбиіне көшу мақсатымыз----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1б

ІІ - Тыңдалым:

Әбу Насыр әл-Фараби – Шығыстың ұлы ойшыл ғалымы. Түркістан облысы Отырар қаласында туған.Әл-Фараби ортағасырлық білім- ғылымның барлық саласын қамтитын орасан мол мұра қалдырды.Сол үшін оны көзі тірісінде әлем ғалымдары «Екінші ұстаз» деп атады.Фараби трактаттарының саны екі жүзге жуық.Осы еңбектері дүниежүзінің көптеген тілдеріне аударылды. Бізге Әбу Насыр әл-Фарабидің 80-нен астсм шығармасы жетті.

Тапсырма:

1.Мәтінге ат қой:-----------------------------------------------------------------------------------------

2. Мәтінді кластер түрінде жаз: 1б

Shape1

Әбу Насыр әл-Фараби

ІІІ - Жазылым: 1. Берілген сөздерді аудар:

жаһандану дәуірі -

тіл тазалығы –

сауаттылық деңгейі -

ғылым мен техника тілі -

тіл үйрену -

қазақ жазуының тарихы -

көршілес елдер тәжірибесі – -2б

2.Мақалды толықтыр: Әдеп басы - ......... ,тәрбие басы - .............

Білім -............, тілден шығып естілмесе. -1б

ІҮ-Айтылым : Әлемдік жазу мәдениетінің реформаторы туралы мәтін құра - 5б

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
Білім алушы
Берілгентақырыпты оқып , талдап, төмендегі тапсырмалармен жұмыс түрлерін анықтайды.	1-2	- мәтін бойынша тақырыпты анықтайды; - тапсырмадағы берілген сөйлемдерді аяқтап жазады - мәтін мазмұны бойынша көтерілген мәселені класстермен нақтылайды.	5
Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады	3	- тақырып туралы ауызша мәтін құрайды; - мақсатты аудиторияны ескереді; - берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданады; - латын әліпбиіне көшудің тиімділігі мен маңызын айтады; - стиль мен жанр ерекшелігін сақтайды; - мәтін құрылымын сақтайды.	5
Барлық балл:		10

1-ТОҚСАН «Жолың болсын , жолаушы» ! №2 бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Оқылым Жазылым
Оқу мақсаты	9.3.4.1. Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін салыстырып, талдау жасау 9.4.3.1. Жазба жұмыстарында афоризмдерді тиімді қолданып жазу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады  Жазба жұмысында афоризмдерді қолданады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану Жоғары деңгей деңгейлері
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

І-Оқылым:

Қазіргі таңда көліктердің түрі көп. Олар суда жүзетін, жерде жүретін,әуеде ұшатын,темір жолмен жүретін көліктер. Барлық көліктерде қауіпсіздік шараларын сақтау керек. Ол сені түрлі апаттардан сақтайды.

Қазақ салтында жолға қатысты ырым – тыйым көп. Халқымыз « жолдың да иесі мен киесі болады» деп есептейді.Жолға шығу үшін өзі сәтті деп белгілеген уақытты таңдайды. Жолына сәттілік тілейді. Жасы үлкен аталардан бата алып , ақ жол сұрайды. Қазақтар жол –жөнекей қонған қонақтарды күтіп аттандырып отырған.

Тапсырма:

Мәтінге ат қой----------------------------------------------------------

Мәтінге үш сұрақ құра------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––-2б

ІІ-Жазылым

Келесі етістіктерді өзгелік етіс түрінде жаз:

Жүз - жүр –

Ұш - сақта –

Бол - есепте –

Таңда - сұра –

Күт - отыр – 1б

ІІІ-Тыңдалым:

Берілген сөздерді қолдану орнына қарай бөліп жаз:

Ғарышкеме,желкенді,қайық,мәшине,трамвай,электр пойыз, жүрдек пойыз, ұшақ,жеңіл көлік,су асты қайық, кеме,автобус тікұшақ

Құрлық көлігі: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Әуе көлігі: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Теміржол көлігі: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Су көлігі:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1б

Жол жүрерде қандай тілектер айтылады?-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1б

Берілген сөздерді аудар:

Бекет – Жолсерік –

Құн,баға – Апат –

Куәлік – Жолсапар –

Жүрдек – Жолдама –

Жедел - Жүргінші -

2б

ІҮ- Айтылым:

Серікпен Айдар Алматы қаласында бірге оқыды. Олар демалысқа Қарағандыға үйлеріне қайтты. Серік ертерек Алматы –Қостанай жүрдек пойызына билет алды. Билеттің құны - 5000 теңге. Айдарға билет болмай , автобусқа алды Билеттің құны - 6000 теңге. Олар Қарағандыда кездесіп әркім өзі мінген көліктері туралы пікір алысты. Серік пойыздың сенімділігі мен ыңғайлылығы туралы айтты. Әрі пойыз билетінің бағасының арзандығын айтса, ал, Айдар автобуспен жүргенде ыңғайсыз екенінайтты. Бірақ автобус пойызға қарағанда жылдам жүретіндігін айтты.

Демалыстан соң Серік пен Айдар Пойызға билет алып, екеуі бірге қайтты.

Мәтін бойынша диалог құр

3б

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
Білім алушы
Мәтіннің тақырыбын стильін анықтайды, қарастырылған жұмыс түрлерін жасайды,	1 -2	- Мәтіндердің ат қояды; - Мәтін бойынша сұрақтар құрастырады; - Берілген етістіктерді өзгелік етіс түрінде жазады	1 1 1 1 1 1
Мәтінді негізге ала отырып диалог жұмысын жасайды	3-4	Берілген сөздерді қолдану орнына қарай бөліп жазады Жол жүрерде қандай тілектер айтылады Берілген сөздерге аударма жасайды - диалогтың жазу талаптарын сақтайды; Сұрақ-жауап түрлеріндегі емілелерді ескереді	1 1 1 1 1
Барлық балл:		10

1 – тоқсан бойынша Тоқсандық жиынтық бағалау

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30 балл

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 4 компоненттен тұрады. Бірінші компонент – тыңдалым, екінші компонент – оқылым, үшінші компонент – жазылым және тілдік бағдар, төртінші компонент айтылым дағдыларын тексеруге арналған.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

Тапсырма	Қамтыла тын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама	Тапсырмалар түрлері	Орын дау уақыты, мин	Балл
1	9.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында мазмұнды түсінуге бағытталған бірінші, екінші және үшінші тапсырмаларда төрт нұсқаның ішінен бір дұрыс жауапты белгілейді. Төртінші, бесінші тапсырмаларда шын, жалған тұжырымдарды анықтайды. Мұғалім оқушының мәтін мазмұнын түсінгенін бағалайды.	Көп таңдауы бар сұрақтар	2	1
2				2	1
3				2	1
4				2	1
				2	1
5	9.3.2.1 ғылыми стильде (мақала) жазылған еңбектердің тілдік және жанрлық ерекшелігін анықтап, талдау жасау; 9.3.6.1 мәтінде көтерілген мәселені ғаламдық мәселелермен байланыстыра отырып сыни тұрғыда баға беру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 250-300 сөзден тұратын мәтінді оқиды. Бірінші және екінші сұрақта мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, ерекшеліктерін талдайды. Ал үшінші және төртінші сұрақтарда қарамен берілген сөздердің қолданылу себептерін, мақал-мәтелдердің қолданылу мақсатын талдайды. Бесінші сұрақта мәтіндегі жағдайды қазіргі өмірмен байланыстыра отырып, баға береді.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	2	2
6				2	1
7				2	1
8				3	1
9				3	1
10

11 12	9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.3.1 жазба жұмыстарында афоризмдерді тиімді қолданып жазу; 9.5.1.1 өздік, өзгелік етістің қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген екі сұрақтың бірін (эссе немесе шағын мақала) таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысын бағалау барысында афоризмдерді тиімді қолдануын, өздік, өзгелік етістері орынды қолдануын ескереді.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
13	9.2.1.1 берілген тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 8-11 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріле ді, әр білім алушыға 3 минут беріледі.	10
Барлығы				40	30

1 – тоқсан бойынша Тоқсандық жиынтық бағалау

Оқушының аты-жөні ------------------------------------------------

Сыныбы

Тындалым

Көшпенділердің материалдық мәдениеті көші-қонға,тұрмысқа ыңғайлы болды. Киіз үй,ат әбзелдері,ер-тоқым, теріден,ағаштан жасалған ыдыс- аяқ,бесік,тұрмыстық заттар- көшпенділердің материалдық мәдениеті. Көшпенділердің рухани мәдениеті өте бай. Оларда шығармашылық ойлау жүйесі ерекше дамыған.Көне түркілер алғашқы әріп жазуының бір түрі – руна жазуды ойлап тауып,пайдаланды. Есік жазуындағы 17 әріптің 13-і – көне түркі алфавиті.

Бұл – V ғасырда түркілердің жазуы мен әдебиеті, рухани байлығының жоғары деңгейде дамығанын көрсететін аса құнды жәдігер.

Түркілер мемлекетті дала демократиясына сүйеніп басқарды. Би-шешендер ханның білгір ақылшысы,кемеңгер кеңесшісі болды. Би-шешендердің дана ойлары,тапқыр сөздері,әділ шешімдері мемлекетті демократиялық басқаруға жол ашты. VI ғасырда түркілердің әдеби тілі қалыптасты.Би-шешендер бай ауыз әдебиетін қалдырды. Көшпенділердің бірегей мемлекеттік құрылымы дамыды. Қазақ хандығы кезінде ғана орындалатын 5000-дай күй дүниеге келген.Бүгінгі қазақ халқы – сол өркениеттің тікелей мұрагері.

1.Көшпенділердің тұрмыстық заты

А) әріп В) ер-тоқым С) би-шешен Д) тапқыр сөздер

2.Түркілердің әдеби тілінің қалыптасуы

А)V В)IV С)X Д)VI

3. Өзгелік етісті көрсет

А)болды В) басқарды С)қалдырды Д)қалыптасты

4.Көшпенділердің рухани мәдени жәдігері

А) киіз үй В) ыдыс-аяқ С) бесік Д) жазу

5.«Шығармашылық» қосымшасын анықта

А)жалғау,жұрнақ ,жалғау В) жұрнақ , жалғау, жұрнақ

С) жалғау, жұрнақ Д) жұрнақ , жұрнақ , жалғау 5б

2. Сұрақтарға жауап бер

1.Көшпенділердің материалдық мәдениетіне нелер жатады?

2.Көне тіркілердің жазуы қай жазу болды?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Би-шешендер хан үшін кім болған?__________________________________________________________________________

3б

Оқылым:

Түркілер жыл мезгілн маусымға бөліп,«күнтізбе» ұғымын қалыптастырды.Қазақ күнтізбесі табиғат құбылыстарын бақылаудан туды.Халық табиғат құбылыстарын,күн мен түннің ,жыл мезгілдерінің ауысуын , күннің ұзақтығын бақылады. Осы тәжірибені күнкөрісіне,шаруашылығына пайдаланды.Қазақтар күнтізбе арқылы жайлауға көшудің,күзеуге,қыстауға қайтудың уақытын белгіледі.Оны малшаруашылыққа, диқаншылыққа пайдаланды. Күнтізбені есептеп ,егін екті, шөп шапты.

Күн райын болжайтын жұлдызшылар болды. Олар қазақ күнтізбесінің есебін жүргізді. Әр мезгілдің қандай болатынын айтып, алдын ала жорамал жасады. Күн райын халыққа хабарлап отырды.

Қазақтар ғаламшарды,жұлдыздарды жақсы таныды. Қазақ күнтізбесінде он екі айды бір жылға,үш айды бір тоқсанға,жеті күнді бір аптаға, бір күн мен бір түнді бір тәулікке есептеді. Әр айға атау берді.Қазақ күнтізбесінде жыл басы наурыздан басталған. Наурызда жаңа жыл – Наурыз мейрамын тойлады. Қазақтар уақыт есебін мүшел жылы бойынша жүргізді.Әр жыл хайуан атымен (тышқан,сиыр,барыс,қоян,ұлу,жылан,жылқы,қой,мешін,тауық, ит,доңыз) аталды.

Сөздерді аудар:

Күнтізбе - жұлдызшы -

Күнкөріс - ұлу –

Жорамал - ұзақтық -

Жыл мезгілі - мүшел жыл - 2б

Өздік етіс Өзгелік етіс Ортақ етіс

Жу жаз бөл

Ки аударт атсал

Ойла айт көмекте 5б

Жазылым:

Берілген екі тапырыптың біріне эссе жаз

1.Ертедегі көлік түрлері 2.Қазіргі кездегі көлік түрлері

Айтылым:

Бір тақырыпты таңдап,сол тақырып мойынша диалог жаз (10-12 сөйлем)

1.Қазақ жазуының даму жолы;

2.Қазақстан темір жолы;

3.Жол жүргенде жасалатын ырымдар,айтылатын бата-тілектер;

4.Ұлы даладағы ежелгі мәдениет

5 б

Балл қою кестесі

Бөлім

Тапсырматүрлері

Балл

Тыңдалым

Берілген мәтін бойынша сұрақтармен жұмыс жасайды жәнетесттік нұсқа бойынша дұрыс жауапты анықтайды

сұрақ	жауап	балл
1	В	1
2	А	1
3	С	1
4	Д	1
5	C	1

Оқылым

Мәтін бойынша берілген тапсырмалармен жұмыс түрлерін жасайды. Аударма жұмысын жүргізеді. Ережені еске түсіре отырып, сөздердің етіс түрлеріне ажыратады, қосымшалармен жұмыс жүргізеді

Жазылым

және тілдік

бағдар

Берілген тақырыптарға таңдау жасап, екі тақырыптың біріне эссе жазады.Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады. Жазба жұмысының логикалық дамуына көңіл бөледі

Айтылым

Бір тақырыпты таңдап,сол тақырып бойынша монолог жазады. Орфографиялық норманы сақтайды, тыныс белгілерін орынды қолданады.

2-тоқсан

№1 «Заң – қоғамның тірегі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Тыңдалым Айтылым
Оқу мақсаты	9.1.4.1 Орта көлемді поэзиялық, прозалық шығармалардан үзінді тыңдау (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, өз пікірін білдіру 9.2.3.1 Коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу тіліндегі интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп, өз ойын жеткізу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Тыңдалған поэзиялық, прозалық үзінділердегі (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, пікір білдіреді  Жағдаятқа сай интонация, кідіріс, логикалық екпінді қолданып, ойын жеткізеді
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тапсырма . Мәтінді мұқият тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.

Ұрлық

Бұрын бір ел болыпты, халқының бәрі ұры екен. Кеш батса болды, көршісінің үйіне ұрлыққа түседі екен. Ұрылар үйіне келсе, олардың да үйін де біреулер тонап кететін көрінеді. Ұрылар елі осылайша өмір сүріпті.

Бір күні осы елге бір адал кісі көшіп келеді. Әлгі адам кешті өз үйінде кітап оқумен өткізеді. Түн болғанда ұрлыққа келген ұрылар шамы жанып тұрған үйден адамды көреді де, өз жөндеріне кетеді. Осылайша біраз уақыт өтеді. Енді жұрт адал адамға ренжи бастайды. Адал адам жұрт тілегіне қарсы келе алмай, ол да кеш бата үйінен кетіп, таң ата оралып жүреді. Тек жұрт сияқты ұрлыққа бармайды. Ол түнді өзен жағасында аспандағы айға, ағып жатқан суға қарап, көпір үстінде өткізіп жүреді. Таңертең үйіне келсе, ұрылар үйін тонап кетеді екен. Біраз уақыттан кейін адал адам кедейге айналады. Ал ұрлықпен айналысып жүрген отбасылар байып, ұрлықпен айналыспайтын болады. Адал адамның үйіне ұрлыққа түскен ұрылар ештеңе таба алмай, кедей бола бастайды. Байығандар адал адам сияқты түнде табиғатты тамашалап, көпір үстінде жүруді әдетке айналдырады. Осыдан қала халқы бай, кедей болып бөлінеді. Енді бай адамдар өздері ұрлық істемейді, бірақ кедейлерге ұрлық істетеді. Осылайша байығандар одан әрі байып, кедейлер кедейлене береді. Бірте-бірте байлар өздері ұрлауды да, өзгелерді ұрлыққа жалдауды да қояды. Бірақ енді байлығын ұрылардан қорғауды ойлайды. Содан ақылдаса келіп, сақшы жиып, түрме салады.

Арада біраз жыл өткенде әлгі қаланың тұрғындары «ұрлық» деген сөзді ұмытады. Өздері ұры болса да, енді олар «бай», «кедейміз» дейді екен. Сонда баяғы адал адам ғана өзгермеген еді. Бірақ ол да ұзамай өмірден өтіпті. Елдің айтуына қарағанда аштан өліпті.

Мәтінді пайдалана отырып 5 сұрақ құрастыр.
1. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5 балл

Б ерілген сызбаны толтырыңыз.

Shape5

Қоғам

2 балл

Берілген сөйлемдерді аяқтаңдар.

Ата заң - халықтың ең басты ......................

Ата заңның болуы – елдіктің ..........................

Ата заң – ең қасиетті ..........................

Елдің өзге заңдары Ата заңға сүйеніп ..................

2 балл

Керекті сөздер: (жасалады , құжат , ар – намысы, белгісі, заңы)

Бағалау критерийі	Тапс ырма №	Дескриптор	Балл
Бағалау критерийі	Тапс ырма №	Білім алушы	Балл
Тыңдалған поэзиялық, прозалық үзінділердегі (тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені анықтап, сұрақтар құрастырады	1-2	1 қоғамдық мәселені анықтайды; 1 тұрмыстық мәселені табады; Мәтінге сұрақтар құрастырады; Берілген сызбамен жұмыс жасайды	5 2
Жағдаятқа сай интонация, кідіріс, логикалық екпінді қолданып, ойын жеткізеді	3	Берілген сөйлемдерді аяқтайды; кідіріс, екпін, интонацияны орынды қолданады.	2
Барлық балл:			9

№2 «ҚР Тұңғыш Президенті күні – Тәуелсіз Қазақстанның айбынды мейрамы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Оқылым Жазылым
Оқу мақсаты	9.3.5.1 Қосымша ақпарат көздерінен алынған мәліметтерден қорытынды жасау, өз көзқарасын білдіру 9.4.1.1 Мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Қосымша мәліметтер негізінде қорытынды жасайды, көзқарасын білдіреді  Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сәйкес шолу жазады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тапсырма . Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.

1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстан алғаш рет бүкілхалықтық президент сайлауын өткізіп, президенттік басқару институтына көшті. Арада 20 жыл өткен соң, 2011 жылдың желтоқсанында, парламент депутаттары бұл күнді ресми мереке ретінде тойлау керек деген бастама көтерді.

Осылайша, 2011 жылдың желтоқсанында Парламенттің жалпы отырысында «Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы» Заңға өзгеріс енгізілді. Президент тиісті құжатқа қол қойған соң, 2012 жылдың 1 желтоқсанынан бері бұл күн мемлекеттік мереке деңгейінде тойланып келеді.

Шыны керек, алғашында бұл мерекені Қазақстан халқы толық түсінбеді. Оның үстіне, Тәуелсіздік күні, Астана күні, Наурыз немесе Жаңа жыл сияқты емес, ешқандай атрибуты жоқ. Бірақ бес жыл ішінде халықтың бойы әбден үйренген сияқты. Оның біз байқаған бірнеше белгісі бар. Біріншіден, Тұңғыш Президент күнін халық бір күнгі демалыс деп асыға күтетін болды. Ал кейбір ұйым қызметкерлері, әсіресе, мемлекеттік қызметшілер мерекеге берілетін сыйақыға қуанады. Егер бұл күн аптаның демалыс күніне дәл келсе, онда үкіметтің арнайы бұйрығымен басқа күнге ауыстырылып, халық қатарынан бірнеше күн демалады.

Екі жыл депутаттар Астана қаласының атын Нұрсұлтан Назарбаев атымен атауды ұсынған еді. Бірақ бұл бастамаға Президенттің өзі қарсы болды. Ол Астананың аты өзгермейтінін айтқан болатын.

Қазақстанда Назарбаев атындағы көше болмағанымен, Иорданиядағы Амман қаласында, Шешенстандағы Грозный қаласында, Түркияның бір емес, бірнеше қаласында, Татарстан астанасы – Қазан қаласында Нұрсұлтан Назарбаев атындағы көшелер бұрыннан бар.

1.Берілген тақырыпқа ат қойыңыз_____________________________________________1 балл

2.Берілген тапсырмадағы ссөйлемдердің шың немесе жалған екенің көрсетіңіз

№р/р	Сөйлем	Шың	жалған
1.	1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстан алғаш рет бүкілхалықтық президент сайлауын өткізіп, президенттік басқару институтына көшті.
2.	2011 жылдың желтоқсанында Парламенттің жалпы отырысында «Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы» Заңға өзгеріс енгізілмеді
3.	2012 жылдың 1 желтоқсанынан бері бұл күн мемлекеттік мереке деңгейінде тойланып келеді.
4.	Тұңғыш Президент күнін халық бір күнгі демалыс деп асыға күтпейтін болды.

4балл

3.Берілген мезгіл үстеулерге кеше, ертеден,кешке таман, баяғыда, бұрыннан, бүгін сөйлем құрастырыңыз.

Бағалау критерийі	Тапсыр ма №	Дескриптор	Балл
Бағалау критерийі	Тапсыр ма №	Білім алушы	Балл
Қосымша мәліметтер негізінде қорытынды жасайды, көзқарасын білдіреді	1 -2	мәтін бойынша қорытынды жасайды; Берілген тақырыпқа ат қойады; тапсырмадағы ссөйлемдердің шың немесе жалған екенің көрсетеді;	1 4
Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сәйкес шолу жазады	3	Берілген мезгіл үстеулерге кеше, ертеден, кешке таман, баяғыда, бұрыннан, бүгін сөйлем құрастырады	4
Барлық балл:			9

2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 40 балл

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тапсырма	Қамтыла тын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама		Тапсырмалар түрлері	Орын дау уақыты, мин	Балл
1	9.1.5.1 мәтіннің мақсатты аудиториясын, автордың негізгі ойы мен көзқарасын анықтау; 9.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын поэзиялық шығарманы 2 рет тыңдайды. Оқушы бірінші, екінші, үшінші сұрақтарда мәтіннің мақсатты аудиториясын, автордың негізгі ойы мен көзқарасын анықтайды. Төртінші сұрақта ақпараттардың ішінен екі дұрыс мәліметті анықтайды.		Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	2 2 2 2	1 1 1 1
2					2	1
3
4
5
6	9.3.5.1 қосымшаақпараткөздеріненалынғанмәліметтерденқорытындыжасау, өзкөзқарасынбілдіру; 9.3.3.1 прозалықжәнепоэзиялықшығармалардағыавтордыңойыменкөтерілгенмәселеніанықтап, оқырманғаәсерінбағалау.	Тапсырмажекеорындалады. Оқушылартақырыпқақатысты 250-300 сөздентұратынпрозалықшығармаданүзіндіоқиды. Біріншісұрақтаүзіндідекөтерілгенмәселеніанықтайды. Екіншісұрақтаоқушымәселегеқатыстыкөзқарасынбілдіреді. Үшіншісұрақтаоқушыүзіндіденөзінеәсереткентұсынжазып, себебінтүсіндіреді. Төртінші сұрақта үзінді бойынша қорытынды жазады.			1	1
7					3	1
8					4	2
9					2	1

10	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу; 9.5.1.2 мезгіл, мекен үстеулерін ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.5.1 тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазу.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген үш сұрақтың (аргументативті эссе, шолу, аннотация) бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысында стильдік, жанрлық ерекшеліктерді сақтауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Бағалауда оқушының мезгіл, мекен үстеулерін орынды қолдануы; тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі, құрама атауларды дұрыс жазуы ескеріледі.		Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
11	9.2.3.1 коммуникативтікжағдаятқасайсөйлеутіліндегіинтонация, кідіріс, логикалықекпінніңмәнінтүсініп, өзойынжеткізу; 9.2.1.1 берілгентақырыпқасайсөздердіорындықолданаотырып, мақсаттыаудиторияғаарналғанауызшамәтіндерқұрау; 9.2.5.1 сөйлеубарысындатүрлістильдеберілгентақырыпбойыншақажеттіаргументтердіорындықолдану, диалогте, полилогтесенімдісөйлеу.	Тапсырмажұптаорындалады. Екіоқушығабөлімдергеқатыстыортақтақырыпберіледі (тақырыпжазылғанқағаздартерісқаратылады). Жұптағыоқушыларберілгентақырыпбойынша 6 минутдиалогкетүседі (әроқушыдиалогте 8-11 сөйлемайтуыкерек). Мұғалімоқушыныңберілгентақырыптытүсініп, соғанқатыстыжұбынасұрақтарқоюын, сұрақтарғалайықжауапберуінбағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар		Айтылым сабақтан тыс тексеріледі, әр білім алушыға 3 минут беріледі	10
Барлығы					40	30

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тыңдалым

Айбатыр Сейтақтың «Азат елдің ар-намысы – Ата Заң» өлеңін мұқият тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз. Айбатыр Сейтақтың «Азат елдің ар-намысы – Ата Заң» өлеңін мұқият тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

Азат елдің ар-намысы – Ата Заң, Еліне арналатын тілегі шын, Ей, ұлым – Отанымның түлегісің!

Іргесін туған елдің тіреп тұрған.

Қадірін Ата Заңның білемісің?!

Ешкім де мін таға алмас елдігіме!

Дауласып жармаспайды белдігіме.

Бойында Ата Заңның өріліп тұр.

Даламның кеңдігі де, теңдігі де!

Бағынған өз заңына жұмыр ғалам, Сондықтан Күннен Жерім суынбаған. Қоғамның сан саласын реттейтін, Әрбір заң Ата Заңнан туындаған.

Бастайтын болашаққа бақ кемені, Осы жол – халықтың да нақ сенері! «Халқыма адалмын!» деп Ата Заңға Елбасы қолын қойып Ант береді. Болғанмен бұл Өмірде айлаң күшті, Ел үшін кім тындырар қайран істі?!

Еліңнің дамуы мен дағдарысы Ол дағы Ата Заңға байланысты! Нұр шашқан жас ұрпақтың ұғымына, Тікелей әсер еткен ғұмырына. Айналды Ата Заңым мызғымайтын Тәуелсіз мемлекеттің тұғырына!

Әр бабы, әр тармағы жойылмайды, Шектеу де және тегін қойылмайды! Келісімшарт жасасқан барлық шет ел Қазақтың Ата Заңын мойындайды! Өмірден әділдік пен бақ табатын,

Құқығым қорғалды деп шаттанатын,

Өзіңдей жас өркендер келеді өсіп

«Бұл біздің – Ата Заң» деп мақтанатын! Өркендеп өз қолына алған ісі, Биікке қазағымның самға, құсы! Халық боп қадір тұтып, қастерлеген Ата Заң – Азат елдің

Ар-намысы!

Берілген сұрақтарға жауап беріңіздер Өлең кімдерге арналған? _______________________________________________________________________ 1 балл

2. Қайсысы мәтіннің негізгі идеясына жатпайды?

A. Ата Заңды құрметтеуге шақыру

Ата Заңның келешегіне сендіру
Ата Заңның артықшылығын жеткізу
Ата Заңды шетелдіктерге мойындату 1 балл

Автор көзқарасы қай қатарда көрініс табады?

A Әрбір заң Ата Заңнан туындаған.

B Елбасы қолын қойып Ант береді.

С Келісімшарт жасасқан барлық шетел

D Биікке қазағымның самға, құсы! 1 балл

Берілген сөйлемдердегі дұрыс мәліметті анықтаңыз

Елдігімізге ешкім де мін таға алмайды.

Ата Заңның бойында даланың кеңдігі де, теңдігі де көрініс табады.

Елдің дамуы мен дағдарысы Ата Заңға әсер етеді.

Ата Заңның әр бабы, әр тармағы ойластырылып жасалған. 2 балл

Оқылым. Бала мен компьютер

Әділеттің қуанышында шек жоқ! Енді ше?! Айт мейрамында оған су жаңа компьютер сыйлыққа берілді!

Кеше ғана Рамазан айы аяқталып еді, әкесі үйге бірнеше қорапты көтеріп кірді. Бірінде – монитор, екіншісінде – процессор, басқаларында – пернетақта, тышқан, жалғайтын сымдар...

Қораптарды ашқанша тым кеш болып кетті. Әкесі:

- Ертең кешке дейін шұғыл істерім бар, үйде болмаймын. Сен бұларға тиіспе. Кешкісін екеуміз бірге қосамыз, – деді. Таңертең төсектен қарғып тұрған Әділет көз іле алмады. Ұйқыға киетін киімін шешпестен, компьютердің жанына жүгіріп келді. Көптен күткен арманы көз алдында тұрғанда кешке дейін шыдай алсын ба?

Ол компьютер алдындағы орындыққа отырды да, қолының батырманы қалай басқанын байқамай қалды. Өйткені компьютер қосуды білетін. Сыныптасы Жарастың үйіне бірнеше рет барып, компьютер ойындарын ойнаған. «Әкем болмаса да қоса аламын ғой! Қалай жұмыс істеуді білемін. Артық нәрсеге тиіспеймін. Тек өзіме таныс ойындарды ғана қосамын!» деп ойлады. Компьютер де тез қосыла қалды. Сүйікті ойынын да оңай тапты. Бірден сол әлемге еніп кетті.

Әділет! – деген анасының даусын естіп, селк ете қалды да, атып шықты.
Сен неге әлі киіміңді ауыстырмағансың? Тісіңді де жумағансың, шашың да таралмаған. Жүр, таңғы ас ішейік. Бүгін қонаққа баратынымызды ұмыттың ба?

Әділет бәрін ұмытқан. Қонақты да, таңғы ас, тіс щеткасы, тарақ – бәрін де. Ол ойынды ғана ойлап тұр.

Анашым, менің қонаққа барғым келмейді. Үйде қалсам бола ма?
Үйде қалу? Неге? Кеше қатты барғың келіп еді ғой. Бармасаң, Әлия әпкең ренжиді. Оған үй шаруаларына, бақша жұмыстарына көмектесіп, жігіт болып қалып едің...
Келесі жолы барамын деп уәде беремін. Ал бүгін үйде боламын. Мен үшін алаңдама, жасым он екіде, үлкен жігіт болдым ғой...

Мәтінде көтерілген мәселе қандай?

баланы шектен тыс еркелету
баланың ата-ананы тыңдамауы
баланың ойынға қатты қызығуы

D баланың уақытынан ерте ержетуі 1 балл

Берілген мәтіннен мезгіл үстеулерін теріп жазыңдар.

3 балл

Үзіндіні оқығаннан кейін қандай қорытындыға келуге болады?

1 балл

Жазылым

Берліген тақырыптардың бірін таңдап 80-90 сөзден тұратын эссе жазыңыз. Мәтінде мезгіл, мекен үстеулерін қолданыңыз.

1. «Заң – қоғамның тірегі»

2. «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күні – Тәуелсіз Қазақстанның айбынды мейрамы»

3. «Жастар және бұқаралық ақпарат құралдары»

Айтылым

Б ір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша монолог дайындаңыз (9-12 сөйлем). Тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған ауызша мәтіндер құрап айтыңыз

Заң қоғамға не үшін қажет?
Еліміз үшін Конституцияның маңызы қандай?
Тұңғыш Президентімізге қатысты шағын сауалнамаға жауап беріңіз.
1. Мінездеме беріңіз.
2. Жеке қасиеттерін айтып өтіңіз.
3. Өмірдегі жетістіктеріне тоқталыңыз.
4. Сіз Н.Назарбаевтан қандай үлгі алар едіңіз?

10 балл

Балл қою кестесі

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	Аудиториясы – оқушылар, қазақстандықтар, себебі Ата Заң баршаға ортақ.	1	5
2	D	1
3	А	1
4-5	A, B	2

Оқылым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	C	1	5
2	Берілген мәтіннен мезгіл үстеулерін теріп жазыңдар	3
3	Балалардың ерте жастан компьютерге әуестігін қадағалау, яғни компьютер алдында өткізетін уақыт мөлшерін шектеу.	1

Жазылым

Балл	Мазмұны мен дұрыс жазылуы (5 балл)	Тілі (5 балл)
5	Өте жақсы Жауап толық, нақты негізделген және өте жақсы суреттелген, қарапайым және күрделі идеяларды тиімді ашады. Жазба жұмысының құрылымы мен жазылуы жоғары деңгейде, негізгі және қорытынды бөлімдері нақты жазылған, келтірілген аргументтері байланысқан және мазмұнын ашады.	Өте жақсы Сабақтас құрмалас сөйлемдерді дұрыс және сәйкес келтіріп жазған, сөздік қоры мол, стильдік қолданысы өте дұрыс. Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.
4	Жақсы Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және кейбір күрделі идеяларды ашады. Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументтерді қолдануы мен қорытынды жасау қабілеті көрінеді.	Жақсы Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады. Түрлі лексикалық минимумды қолдануға тырысады, сөздік қоры жеткілікті, стильдік қолданысы дұрыс. Жалпы нақты, елеусіз қателері ақпарат беруге кедергі келтірмейді.
3	Қанағаттанарлық Жауапта бірнеше мысалдар келтірілген, бірақ барлық жағдайда негізді емес, қарапайым идеяларды ашқанымен, суреттеуі аз. Жазба жұмысы дұрыс жазылған, бірақ кей кезде аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.	Қанағаттанарлық Қарапайым грамматикалық формалар мен күнделікті лексикалық минимумды қолданады, сөздік қоры жеткілікті, стильдік қолданысы көп жағдайда дұрыс. Көбіне нақты, қателері бар, бірақ ақпарат беруге кедергі келтірмейді
2	Төмен Негізгі тақырыпты ашуға тырысады, бірақ көптеген қателер мен сәйкессіздіктер бар, тек қарапайым идеяларды ашады. Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.	Төмен Сөздік қоры шектеулі, жай сөйлемдерді қолданады, қайталаулар көп, сөздік қоры мен стильдік қолданысы жеткіліксіз. Орфография мен негізгі грамматикалық формалар қате қолданылған, мағынасы кейде түсініксіз.
1	Өте төмен Жауап түсініксіз, тақырыпқа байланысты сілтемелер аз, сұраққа жауап бермейді.Жазба жұмысының құрылымы сақталмаған және аргументтерді қолдануы төмен деңгейде, идеялары жүйесіз.	Өте төмен Тек қарапайым сөйлемдер мен шектеулі сөздік қорды қолданады, көп құрылымдары аяқталмаған және қате. Көптеген қателіктер кетірген, түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жауап жоқ.	Жауап жоқ.

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашуы (5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлелдермен көрсетеді. Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды және бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі. Кішігірім қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
4	Қүрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын көбіне жақсы дәлелдермен келтіреді. Қажетті ақпаратты жалпы алғанда талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателіктер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы. Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді. Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізгі ойды ашуы шектеулі.Өз көзқарасынбірнеше дәлелмен немесе дәлелсіз жеткізеді. Қажетті ақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер кетіреді. Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған. Тек негізгі ақпаратты береді. Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

3-тоқсан

№1.«ЭКСПО-2017» – Қазақстанның белесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Тыңдалым Айтылым
Оқу мақсаты	9.1.3.1 Әлеуметтік-қоғамдық тақырыптар аясында айтылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну 9.2.5.1 Сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді  Қажетті аргументтерді қолданып, тақырыпқа сай диалог, полилогке қатысады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

1.Мәтінді оқыңыз, төменде берілген тапсырмаларды орындаңыз.

Тұңғыш Елбасы Н.Назарбаевтың халықаралық «ЭКСПО-2017» көрмесінің жабылу рәсімінде сөйлеген сөзінен үзінді:

«ЭКСПО-2017» көрмесі табысты өтті. Қазақстан экономикасын дамытуға оң әсер етті. Туроператорлардың қызметіне деген сұраныс 1,8 есе артты. Елорда бюджетіне қызмет көрсету саласынан түскен салық 1,2 есе өсті. Қазақстанның астанасы бүкіл әлемнің назарын өзіне аударды. Жалпы, ЭКСПО аясында 6 мыңнан астам түрлі іс-шара өткізілді.

ЭКСПО бүкіл әлемнің зияткерлік және технологиялық потенциалын көрсетуге мүмкіндік берді. Мұнда баламалы энергия көздері саласындағы 140-қа жуық ғылыми жаңалық көпшілік назарына ұсынылды. ЭКСПО көрмесін өткізу арқылы біздің ел «жасыл» технологияларды дамыту идеясын қолдайтынын тағы да дәлелдей түсті. Жалпы, біздің көрме «таза энергетиканы» жаһандық деңгейде дамытуға айрықша үлес қосатынына сенімдімін.

«ЭКСПО» көрме кешені инновациялық мақсатта одан әрі қызмет ететін болады. Осымен халықаралық «ЭКСПО-2017» мамандандырылған көрмесін жабық деп жариялаймын!

Мәтінге ат қойыңыз________________________________________________1 балл
Берілген сөйлемдердегібос орынға қажетті сөздер мен терминдерді қойыңыз

ЭКСПО өткізіліп жатқан уақытта туристік қызметке деген __________ 1,8 есе өсті.
Көрме барлық елдің _______________________ потенциалын көрсетуге жол ашты.
Халықаралық көрме өткізу арқылы еліміз «жасыл» технологияларды __________ дәлелдеді.
Көрме кешені _____________________ мақсатта одан әрі қызмет ететін болады.

4 балл

2.Жұбыңызбен «ЭКСПО-2017 көрмесі бізге не берді?» деген сұрақ бойынша диалогке түсіңіз. Ойыңызды дәлелдеу үшін аргументтер келтіріңіз.

5 балл

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
Бағалау критерийі	Тапсырма №	Білім алушы	Балл
Сөздер мен терминдердің мағынасын түсінеді	1	- мәтінге ат қояды. - бос орындарға қажетті сөздер мен терминдерді қояды;	4
Қажетті аргументтерді қолданып, тақырыпқа сай диалог, полилогқа қатысады	2	тақырыпты ашады; стильдік талаптарды сақтайды; сұраққа қатысты пікір білдіреді; өз пікіріне аргументтер келтіреді; тақырып бойынша сенімді еркін сөйлейді.	1 1 1 1 1
Барлық балл:			10

3-тоқсан№2. «Биотехнология жаңалықтары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Оқылым Жазылым
Оқу мақсаты	9.3.4.1 Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшеліктерін салыстырып, талдау жасау 9.4.2.1 Эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады  Ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшіліктерін салыстырып, эссе жазады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Мәтін бойынша берілген төмендегі тапсырмаларды орындаңыз

«Биотехнология» деген түсінікті бірінші рет 1917 жылы Венгрия инженері Карл Эреки қолданған. К.Эрекидің айтуынша: «Биотехнология – ол тірі жандардың көмегімен өткізілетін жұмыстар».

Биотехнология дамуын қарастырғанда келесі заңдылықты байқап өтуге болады: ХХ ғасырдың 60 жылдарына дейін көбінесе көбею саласында зерттеулер өткізілген. 60 жылдардың соңында және 70 жылдардың басында биотехнология өз зерттеулерін жасушалардың технологияларының саласында қадағалап өткізеді. Олар келесі зерттеулер: экстракорпоралдық ұрықтандыру, өсіру, гаметалармен жасушаларды төмен температураларда ұзақ уақыт сақтау.

Ал 1973 жылдан бастап биотехнология молекулярлық зерттемелерге қатысады. Биотехнология саласының мақсаты – коммерциялық өнімді дамыту. Сондықтан биотехнологияның негізінде экономика жатыр. Экономика жағдайлары жоғары мемлекеттерде биотехнология дамуы да өте жақсы деңгейде.

Соңғы 10 жыл ішінде еліміз экономиканы индустрияландыруды ғана емес, ақыл-ойға жүгінетін инновациялық дамуды да қолға алды. Содан бері көптеген жұмыстар атқарылып, алғашқы нәтижелер көп күттірмей қолға да тие бастады. Сондай ғылым салаларының бірі – биотехнология.

Биотехнология кез келген өнімді жасап шығаруда немесе технологиялық өндірісте сапалы әрі таза өнім алу үшін тірі ағзаны қолдану үдерісі дегенді білдіреді. Мысалы, оған сүттің ашуын, қышқыл сүтті өнімдердің алынуын жатқызуға болады. Адамдар осыған дейін бұл үдерістердің принципін түсінбестен қолданып келген. Қазіргі таңда биотехнология мағынасы, әрине, оларға қарағанда әлдеқайда күрделірек. Өміріміздің сан-алуан бағыттарында көрініс табуда.

Заманауи әлем мен дамыған экономикада бұл ұғым таза экологиялық өнімді өндіруде табиғатты ластамайтын жолдармен алу әдістері, ауыл шаруашылығы және түрлі өндірістік үдерісте өнімді алу барысында оған химияны емес, табиғатта кездесетін табиғи өнімдерді қолданудың синонимі десек те болады.

Биотехнология – жарқын болашаққа бастар баспалдақ.

тапсырма. Берілген кестедегі дұрыс немесе бұрыс сөйлемдерді анықтаңыз

№р/р	Сөйлемдер	Дұрыс	бұрыс
1.	К.Эрекидің айтуынша: «Биотехнология – ол тірі жандардың көмегімен өткізілетін жұмыстар»
2.	1973 жылдан бастап биотехнология молекулярлық зерттемелерге қатыспайды
3.	Экономика жағдайлары жоғары мемлекеттерде биотехнология дамуы да өте жақсы деңгейде
4.	Биотехнология кез келген өнімді жасап шығаруда немесе технологиялық өндірісте сапалы әрі таза өнім алу үшін тірі ағзаны қолдану үдерісі дегенді білдірмейді
5.	Биотехнология – жарқын болашаққа бастар баспалдағы

5 балл

2. Берілген сөйлемдерді шартты бағыныңқылықұрмалас сөйлемдерге айналдырып жазыңыз.

«Биотехнология орталығы» өсімдік биотехнологиясы саласында көптеген жаңалық ашты.
Қазақстан Республикасы – құс тұмауына қарсы өз вакцинасы бар елдердің бірі.
Ресей ғалымдарымен бірге қызылшаға қарсы алғаш рет микрокапсула түріндегі вакцина әзірленді.

3.Биотехнологияның қазіргі кездегі адам өміріндеалатын орнын диаграмма арқылы көрсет.

Shape8

Shape9 Shape10

биотехнология

Shape14 Shape13 Shape12 Shape11 Shape17 Shape15

Түрлі дәрі, вакциналардың пайда болуы

3 балл

4.Берілген сөздермен аударма жұмысын жасаңыз.

Тұқым , қышқыл, дәрі-дәрмек, құнарлылық, дерт, ұлпа, будандастыр, нәрлі, жылыжай, ашыт,ізденіс, жасуша, күрделі, қоспа, асылтұқымды, кешенді.

3 балл

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
Білім алушы
Берілген мәтін бойынша кестедегі дұрыс немесе бұрыс сөйлемдерді анықтайды	1	Сызба кестені толтырады	5
Берілген сөйлемдерді шартты бағыныңқылы құрмалас сөйлемдерге айналдырып жазады	2	1 -сөйлем 2-сөйлем 3-сөйлем	3
Диаграмманы толтырады	3	мәтіндердегі деректер мен ақпараттарды қолданады;	3
Берілген сөздермен аударма жұмысын жасаңыз.	4		3
Барлығы			14

3-ТОҚСАННЫҢЖИЫНТЫҚБАҒАЛАУСПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

3-тоқсанныңжиынтықбағалауынашолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

Тапсырма	Қамтыла тын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама	Тапсырмалар түрлері	Орын дау уақыты, мин	Балл
1	9.1.1.1 тыңдалатын мәтіндегі фразалар мен дәйексөздерді талқылай отырып, тақырып пен көтерілетін мәселені болжау; 9.1.3.1 әлеуметтік-қоғамдық тақырыптар аясында айтылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну; 9.1.6.1 тыңдалым материалдарының мазмұны негізінде көтерілген мәселеге сыни көзқарасын білдіру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында 1-сұрақта мәселені болжайды; 2-сұрақта тақырыпқа қатысты сөздер мен термин сөздерді (3) мағынасына қарай бос орынға қояды; 3-сұрақта оқушы мәселеге қатысты өз көзқарасын білдіреді.	Көп таңдауы бар сұрақтар	1	1
2
3

			Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	2	1
				2	1
				2	1
			Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	3	1
			Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
4	9.3.4.1 мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшеліктерін салыстырып, талдау жасау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 150 сөз шамасындағы екі мәтінді оқиды. Төрт бөлімнен тұратын бір тапсырманы орындайды: оқушы мәтіндердің стилін, жанрын, олардың ерекшеліктерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстыра талдайды.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	2	2
				2	1
				3	1
				3	1

5	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыра отырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шолу жазу; 9.4.5.1 тақырып бойынша сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерді орынды қолдану; 9.5.1.2 жазба жұмыстарында (шартты, қырсылықты, мезгіл бағыныңқы) сабақтас құрмалас сөйлемдерді құрастыру; 9.5.1.3 ыңғайластық қатынасты білдіретін және қарсылықтық қатынасты білдіретін жалғаулықтардың қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген төрт сұрақтың (мақала, репортаж, эссе, сұхбат) бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмыстарында стильді сақтауын, қосымшаларды дұрыс жалғауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Сондай-ақ бағалауда оқушының ыңғайластық, қарсылықты салалас пен қарсылықты, мезгіл, шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолдануы ескеріледі.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
6	9.2.5.1 сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу; 9.2.4.1 шығарманың идеясы мен мазмұнына байланысты «автордың ойын» бағалау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 8-11 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріле ді, әр білім алушыға 3 минут беріледі.	10
Барлығы:				40	30

3-тоқсанбойыншажиынтықбағалаутапсырмалары

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тыңдалым

Транскрипт

«Қазақстан – 2050» стратегиясында: «Көмірсутегішикізатыныңнарығындаіріойыншыболаотырып, бізэнергияныңбаламалытүрлерінөндіруге, Күнменжелдіңэнергиясынпайдаланатынтехнологиялардыбелсендіенгізугетиіспіз. Бұлүшінбіздебарлықмүмкіндіктербар. 2050 жылғақарайелдеэнергияныңбаламалытүрлерініңтеңжартысыөндірілуітиіс», – делінген. ҚазіргікездеҚазақстандаКүн, жел, суэнергияларынпайдаланужоғарыдеңгейдеемес. Мамандардыңесебібойынша, еліміздебаламалыэнергиякөздеріненөндірілетінэнергияжалпыэнергияның 1 пайызығанаекен. Еліміздіңжерқойнауымұнайменкөмірге, басқадапайдалықазбаларғабайболғандықтан, бізэнергиятапшылығынкөріпотырғанжоқпыз. Бірақжерқойнауындағықазбаларымыздышексіздепайтуғаболмайды. Оныңэкологиялықзардаптары – жекемәселе... (Ескерту: кідірісжасалып, оқушыбіріншісұраққажауапберуікерек).

Профессор Ә.Жамалов күн энергиясын пайдалануға байланысты зерттеу жұмысына жарты ғасырға жуық өмірін арнады. Ташкент қаласында жұмыс істеп жүргенінде ол баламалы энергия көзін өндіру ісін бастады. Мәскеу қаласының мамандарымен бірігіп, 1000 шаршы метрлік Күн энергетикалық қондырғысын жасады. Осы қондырғымен екі қабатты ғимаратты жылумен және ыстық сумен қамтамасыз етті. Кейін Алматы қаласына келгеннен кейін де зерттеу жұмысын жалғастырды. Ол Үлкен Алматы каналын салу құрылысы кезінде күн энергиясын пайдаланып, тәулігіне 100-ге жуық адамды ыстық сумен қамтамасыз етті. Өкінішке орай, сол кезде жер қойнауындағы пайдалы қазбалар әлі де жеткілікті болғандықтан, баламалы энергия көздерін пайдалану қажет болмай қалды.

Ал 2013-2015 жылдары ол зерттеу жұмыстарының грантын жеңіп алды, сөйтіп шағын су электр стансасын іске қосты. Аталған қондырғы EXPO – 2017 халықаралық көрмесінде шетелдік мамандар тарапынан өз бағасын алды.

Ол кісі аталған қондырғыны болашақта жел турбинасымен, күн панелімен біріктіріп, әмбебап баламалы энергия көзін жасауды жоспарлап отыр.

1. Мәтіндегі мәселе бойынша ғалымдардың мақсаты қандай болуы мүмкін?

A. баламалы энергияны күнделікті өмірге енгізу

B. зауыттарға ауа тазартқыш фильтрлер орнату

C. қоқыстарды қайта өңдейтін зауыттар салу

D. балама энергияны зерттеуге грант жариялау

1 балл

2. Бос орындарға қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қойыңыз.

A. «Қазақстан – 2050» стратегиясында ______________________өндіру мақсаты қойылады.

1 балл

B. Жер қойнауымыз ________________________ бай болғандықтан, біз энергия тапшылығын көріп отырған жоқпыз.

1 балл

C. Профессор ғылыми-зерттеу грантын жеңіп, нәтижесінде _______________________ іске қосты

1 балл

3. Сіздің ойыңызша, Стратегияда көрсетілген мақсат 2050 жылға қарай толық жүзеге асады ма? Неге?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1 балл

Оқылым

А мәтіні – халық жазушысы Ә. Кекілбаевтың Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 125 жыл толуына байланысты салтанаттағы сөзі;

Ә мәтіні – Қожахметтің «Алаштың асылдары» өлеңінен үзінді. А мәтіні

Ұстаз ұлағаты

Қадірлі қауым!

...Бір таңданатынымыз: Ахаң, Ахмет Байтұрсынұлы, бұрынғыдай атқа мініп, зеңбірекке қарсы шапқаннан пайда жоғын түсінген тұлғалардың бірі болған. Сондықтан да Ахмет Байтұрсынұлы – ұлттық тарихымызда ешкіммен салыстыруға болмайтын ерекше тұлға.

Бәлкім, біреулерге бұл орынсыз тамсану болып көрінер. Оған дейін де бұл далада Фараби, Иасауи, Қорқыт, Асан қайғы, Ыбырай, Шоқан, Абайлар да өтті ғой десер.

Ол рас. Бірақ Ахмет Байтұрсынұлы оларға ұқсайды да, ұқсамайды да. Ұқсайтыны: ол да аталмыш алыптар сияқты халқына адастырмас жол іздеді.

Ұқсамайтыны: Ахмет Байтұрсынұлы ондай жол Қорқыт пен Асан қайғыдай жаңа қоныс іздеумен табылады деп түсінбеді...

Ә мәтіні

Алаштың асылдары

Әлихан, Мұстафа,

Ахмет, Міржақып

Орнатпақ болыпты

Халқына нұр, бақыт.

Күресті атсын деп

Елінің ақ таңы.

Алаштың айбынды,

Асылдай ұлдары!

Зиялы, жүректі,

Қорғаны тұлғалы.

Сын жерде елінің намысын сатпады.

Бақытқа жетсін деп

Келешек ғасырлар,

Елінің ертеңін

Ойлады асылдар.

Еске алса ұрпағы,

Кеудеге өрт толды.

Алаштың ұлдары

Ақ жолда мерт болды.

4.Берілген кестені толтырыңыз.

А мәтіні	Ә мәтіні
Стилі, себебі ...

Жанры, себебі ...

Ұқсастығы

Айырмашылығы

5 балл

Жазылым

Берілген 4 сұрақтың қайсысын таңдайтыныңызды көрсетіп, тиісті шаршыға қанат белгісін () қойыңыз. Жазба жұмыстарында ыңғайлас және қарсылықты салалас құрмалас сөйлемдерді; шартты, мезгіл, қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз. 29

1. ЭКСПО – 2017 – Қазақстан белесі

2017 жылдың жазында Астана қаласында өткен ЭКСПО көрмесіне барғаныңызды еске түсіріп, көрмеден алған әсеріңіз (не көрдіңіз? не істедіңіз?) туралы газетке шағын мақала жазыңыз.

2. Биотехнологиялық жаңалықтар

Сіз мектеп телестудиясында жас тілшісіз. Мектебіңізде биотехнология саласындағы ғылыми жобалар сайысы өтіп жатыр. Бұл шараға қонақ ретінде NASA жанындағы университетті бітірген жас ғалым қазақстандық Дәмелі Мектепбаева да келді. Іс-шараның өту барысы туралы шағын репортаж мәтінін жазыңыз.

3. Болашақ энергия көздері

Сізге «Болашақтың энергиясы» қалалық эссе байқауына қатысу мүмкіндігі туды. «Қазақстан үшін жел мен Күн энергиясын өндірудің тиімділігі неде?» тақырыбында шағын эссе жазыңыз.

4. Алаш идеясы мен қайраткерлері

Сабақ тақырыбы: Алаш идеясы мен қайраткерлері. Мұғалім сынып оқушыларына мынадай тапсырма ұсынды: Егер сізде бұрынғы кезеңге өтуге мүмкіндік болса, қай Алаш қайраткерімен кездесіп, сұхбаттасар едіңіз? Ол адамды не үшін таңдайсыз? Кейіпкермен шағын сұхбат мәтінін жазыңыз.

10 балл

Айтылым

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11 сөйлем).

Ұсынылатын тақырыптар:

1. ЭКСПО – 2017 көрмесі қандай деңгейде өтті деп ойлайсыз?

2. Соңғы уақытта қандай биотехнологиялық жаңалықтар туралы білдіңіз?

3. Еліміз болашақ энергия көздерін тиімді пайдалану үшін қандай кедергілерге тап болуда?

4. Алаш идеясының мақсаты қандай болды?

5. Қандай Алаш қайраткерлерінің еңбектерімен таныссыз? Не туралы?

Балл қою кестесі

Тыңдалым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1	А	1	5
2	а) энергияның баламалы түрлерін/ Күн мен желдің энергиясын; ә) мұнай мен көмірге/басқа да пайдалы қазбаларға; б) шағын су электр стансасын	1 1 1
3	Асады немесе аспайды, себебі... деп ұстанымын түсіндіретін жауаптар қабылданады.	1

Оқылым

Ескерту: оқушы бір ғана ерекшелігін, ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаса да жеткілікті. Жауап парағынан тыс дұрыс жауаптар да ескеріледі. Грамматикалық қатесі үшін балл алынбайды.

А мәтіні	Ә мәтіні
Стилі, себебі ...
Публицистикалық стиль, себебі қоғамдағы маңызды мәселе сөз болуда; экспрессивті, екпінді; тыңдаушыларды осы мәселеге араласуға жетелейтіндей болып құрылған.	Көркем әдебиет стилі, себебі адамның көңіл күйін, сезімін оятады, көркемдік тәрбие береді, сөз мәдениетін ұштайды, образды беріледі.	2балл
Жанры, себебі ...
Баяндама, себебі автор белгілі бір тақырып төңірегінде ізденіп, тексерілген, зерттелген ақпаратты мақсатты аудиторияға жеткізеді.	Өлең, себебі лирикалық кейіпкердің сезімін, ойын өлең шумақтары арқылы жеткізеді және ұйқас шумақтары арқылы құрылады.	1 балл
Ұқсастығы
1. Тақырыбында, екеуі де Алаш қайраткерлері туралы; 2. Екі мәтінде де мақтау, мадақтау, құрметтеу айқын көрініс табады; 3. Екеуінде де танымал тұлғалар есімдері аталады; 4. Екеуінің де авторлары бар, т.б.		1 балл
Айырмашылығы
Қара сөз түрінде берілген; Тек А.Байтұрсыновқа арналады; т.б	Өлең түрінде берілген; Әлихан, Мұстафа, Ахмет, Міржақыптарға арналады; т.б.	1балл
Барлық балл саны:	5

Жазылым

Балл

Мазмұны мен дұрыс жазылуы

(5 балл)

Тілі (5 балл)

Өте жақсы

Жауап толық, нақты негізделген және өте жақсы суреттелген, қарапайым және күрделі идеяларды тиімді ашады. Жазба жұмысының құрылымы мен жазылуы жоғары деңгейде, негізгі және қорытынды бөлімдері нақты жазылған, келтірілген аргументтері байланысқан және мазмұнын ашады.

Өте жақсы

Сабақтас құрмалас сөйлемдерді дұрыс және сәйкес келтіріп жазған, сөздік қоры мол, стильдік қолданысы өте дұрыс.

Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.

Жақсы

Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және кейбір күрделі идеяларды ашады.

Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументтерді қолдануы мен қорытынды жасау қабілеті көрінеді.

Жақсы

Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады. Түрлі лексикалық минимумды қолдануға тырысады, сөздік қоры жеткілікті, стильдік қолданысы дұрыс.

Жалпы нақты, елеусіз қателері ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Қанағаттанарлық

Жауапта бірнеше мысалдар келтірілген, бірақ барлық жағдайда негізді емес, қарапайым идеяларды ашқанымен, суреттеуі аз. Жазба жұмысы дұрыс жазылған, бірақ кей кезде аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.

Қанағаттанарлық

Қарапайым грамматикалық формалар мен күнделікті лексикалық минимумды қолданады, сөздік қоры жеткілікті, стильдік қолданысы көп жағдайда дұрыс. Көбіне нақты, қателері бар, бірақ ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Төмен

Негізгі тақырыпты ашуға тырысады, бірақ көптеген қателер мен сәйкессіздіктер бар, тек қарапайым идеяларды ашады.

Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.

Төмен

Сөздік қоры шектеулі, жай сөйлемдерді қолданады, қайталаулар көп, сөздік қоры мен стильдік қолданысы жеткіліксіз.

Орфография мен негізгі грамматикалық формалар қате қолданылған, мағынасы кейде түсініксіз.

Өте төмен

Жауап түсініксіз, тақырыпқа байланысты сілтемелер аз, сұраққа жауап бермейді. Жазба жұмысының құрылымы сақталмаған және аргументтерді қолдануы төмен деңгейде, идеялары жүйесіз.

Өте төмен

Тек қарапайым сөйлемдер мен шектеулі сөздік қорды қолданады, көп құрылымдары аяқталмаған және қате. Көптеген қателіктер кетірген, түсінуге қиындық келтіреді.

Жауап жоқ.

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашуы (5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлелдермен көрсетеді. Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды және бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі. Кішігірім қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
4	Қүрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын көбіне жақсы дәлелдермен келтіреді. Қажетті ақпаратты жалпы алғанда талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателіктер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы. Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді. Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізгі ойды ашуы шектеулі. Өз көзқарасын бірнеше дәлелмен немесе дәлелсіз жеткізеді. Қажетті ақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер кетіреді. Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған. Тек негізгі ақпаратты береді. Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

4-тоқсан№1.«Жаһандық мәселе: демография» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Тыңдалым Жазылым
Оқу мақсаты	9.1.3.1 Әлеуметтік-қоғамдық тақырыптар аясында айтылған сөздердің мағынасын түсіну 9.2.6.1 Кесте, диаграмма, шартты белгілер мен сызбаларда берілген ақпараттарды өзара салыстырып бағалау
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Сөздердің мағынасын түсінеді , ақпараттың дұрыс немесе бұрыстығын анықтайды  Сөздер мен сөз тіркестерін мағынасына қарай сәйкестендіреді. Берілген тақырыпта шағын диалог құрастырады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тыңдалым

Мәтінді тыңдап, талқылаңыз, берілген тапсырмаларды ретімен орындаңыз.

Қоғамның негізін қалаушы құрылым — отбасы. Отбасы қаншалықты күшті болса, онда өсіп жетілген балалардың құрайтын қоғам да денді, қуатты болады. Отбасы өзара құрмет, махаббат мекені деген сөз. Бір-біріне құрметі жоқ жанұялар мен отбасылық құрылымын жоғалтқан қоғамдар күйзеліс ішінде өмір сүреді. Өзара құрмет, мейірім ішінде өскен бала жақсылыққа бейім болып өседі. Біздің дәстүрлі отбасымыз онсыз да мейірім, өзара құрмет, махаббат негізінде құралған. Отбасында әркімнің орны қандай, кімнің міндеті қандай, кімнің қай жерде отыратыны, кімнің жолы үлкен, бәрі орныққан.

Түркі халықтары, жалпы мұсылман халықтарының тарих бойынша өркендеуіне, ал қиын кезеңдерде жойылып кетпеуіне себепші болған маңызды факторлардың бірі — дәстүрлі отбасылық құрылымы. Бізді біз етіп ұстап тұрған күш — отбасыдан алған тәрбие, отбасымызға берген қадір қасиет, махаббат, отбасы бірлігі болды. Рухани құндылықтарына ие нағыз жанұяны ешкім тізе бүктіре алмайды. Өмір ағысында алдарынан не шықса да, ол жанұя бүкіл қиындықтарға бірге төтеп береді, тіпті шыңдалып, одан да күшейіп артынша келетін көркемдіктерімен, қуаныштарымен де бөліседі. Өмірді мәнді ететін де осы емес пе, бөлісу... Ащыны да, тұщыны да, жоқтықты да, молдықты да... Алайда бұл дәрежеге жету үшін мол сабыр және ерен еңбек керек. Еңбексіз ештеңе өнбейді.

Ананың бала-шағасына жасаған дұға-тілектері баланы қорғаштап жүреді. Баланың ата-анасын разы етуі, қуантуы оған Жаратқанның құт-береке есіктерін ашады. Үлкендерді ренжіту жұмыстардың жүрмеуіне, келеңсіздіктерге себеп болады. Осы негіздерді ұстанып, осы негіздерді сезініп өстік.

Мәтін бойынша дұрыснемесе бұрыс сөйлемдерді анықтаңыз

№р/р	Сөйлемдер	Дұрыс	Бұрыс
1	Қоғамның негізін қалаушы құрылым — отбасы
2	Өзара құрмет, мейірім ішінде өскен бала жақсылыққа бейім болып өспейді.
3	Бізді біз етіп ұстап тұрған күш — отбасыдан алған тәрбие, отбасымызға берген қадір қасиет, махаббат, отбасы бірлігі болды
4	Үлкендерді ренжіту жұмыстардың жүрмеуіне, келеңсіздіктерге себеп болмайды.
5	Рухани құндылықтарына ие нағыз жанұяны ешкім тізе бүктіре алмайды.

Жазылым

Сөздер мен сөз тіркестерін мағынасына қарай сәйкестендіріңіз.

Неке	құрметтеу
Отбасының	болу
Үлкендерді	жету
Мейірімді	құру
Дәрежеге	сыйласу
Өзара	берекесі

3.«Жаһандық мәселе» тақырыбында шағын диалог құрыңыз.

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
Білім алушы
Мәтіннің мағынасын түсінеді	1	- Сөздердің мағынасын түсінеді , ақпараттың дұрыс немесе бұрыстығын анықтайды; - сөздер мен олардың анықтамасын сәйкестендіреді;	5
	2	Сөздер мен сөз тіркестерін мағынасына қарай сәйкестендіреді.	2
берілген ақпараттарды салыстырып, пікір білдіреді	3	- Берілген тақырыпта шағын диалог құрастырады; - қорытынды жасайды.	3
Барлық балл:		10

4-тоқсан№2. «Роботтар мен киборгтер әлемі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Сөйлеу әрекетінің түрлері	Оқылым Жазылым
Оқу мақсаты	9.3.1.1 Мәтіндегі ақпараттың өзектілігін анықтау, қорытынды жасау 9.4.1.1 Мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация, нұсқаулық жазу
Бағалау критерийі	Білім алушы:  Мәтіннен маңызды ақпараттарды анықтап, қорытынды жасайды  Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай аннотация нұсқаулық жазады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тапсырма

Мәтінді оқыңыз. «Сіздің ойыңызша, мәтін бойынша көтерілген мәселелердің қайсысы өзекті?» сұрағы бойынша өз жауабыңызды білдіріңіз.

Роботтардың пайдасы мен зияны

ХХІ ғасыр – ақпараттандыру технологиясы, жасанды интеллектінің дамыған заманы. Күнделікті өмірімізге роботтың да қарқындап еніп, түрлі салаларда өз міндеттерін атқарып жатқаны да соның бір дәлелі болса керек. Қазір роботтар ғарышты игеру, денсаулық сақтау, өндіріс, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және басқа да салаларда қолданылады. Әрине, роботтың адамға тигізетін пайдасы зор. Адам өзінің физикалық және ой еңбегін жеңілдету мақсатында роботтарды ойлап тапқан. Оны үнемі жетілдіріп, дамытып отырады. Адам ағзасы ыстық пен суыққа төзімсіз. Сондықтан да адамның жүруіне қауіпті жерлерде, жер асты, ай бетіндегі зерттеу жұмыстарында, адамның денсаулығына зиян келетін өндіріс орындарында, дәлдікті қажет ететін медицина, есептеу салаларында роботтың атқаратын қызметі, адамға әкелетін пайдасы ұшан-теңіз. Қазірдің өзінде роботтар қонақүй жұмысшыларын алмастыра алады, жол қозғалысын реттей алады, көлік жүргізіп, басқа да заттарды істей алады.

Сонымен қатар роботтың адамзатқа тигізетін зияны да жоқ емес. Британ ғалымдары роботтар адамдардың жұмыс орнын қаншалықты баса алатынын есептеді. АҚШ-тың өзінде алғашқы онжылдықта мамандықтардың 47%-ы толықтай автоматтандырылып, адамзат болашақта жұмыссыз қалуы әбден мүмкін. Бұл көрсеткіш Германияда 35%, Ұлыбританияда 30%, Жапонияда 21% болмақ. Қаржы саласындағы жұмыс орындарының 61%-ын роботтар алмастырады. Ал білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қызмет көрсету саласында жасанды интеллектінің үлесі аз болады.

Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, еңбек нарығындағы бұл өзгеріс әлеуметтік теңсіздікке де әкелуі мүмкін. Сонымен қатар байлар мен кедейлердің арасы алшақтай түседі. Робот жасаушылардың табысы тез көбеймек.

Ал дене еңбегінің аз болуы адам денсаулығына кері әсерін тигізбей қоймайды. Адам психикасына, әсіресе балалар психикасына әсер, дамудың тежелуі, артық салмақ, ұйқының жетіспеуі, психикалық аурулар, агрессия жаңа технологияның жемісі.

Қорыта келе, Бауыржан Момышұлының «Техника қаншама дамып жетілгенімен, ойлайтын, парасатты адамның орнын ауыстыра алмайды» деген сөзін естен шығармасақ екен.

Қайрат Н.Б.,

ҚазМҰУ-нің Филология факультетінің студенті

Менің ойымша, __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оны былай түсіндіремін: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оны мына фактілермен, мысалдармен дәлелдеймін: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ойымды былай қорытындылаймын:_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Н.Б. Қайраттың «Роботтардың пайдасы мен зияны» мақаласы бойынша аннотация жазыңыз.

Жағдаят: Сабақта аннотация қалай жазылатынын меңгердіңіз және мұғалім үйге әдеби шығарма немесе мақала бойынша аннотация жазып келуді тапсырды.

_____________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
Білім алушы
Мәтіннен маңызды ақпараттарды анықтап, қорытынды жасайды	1	- мәтіндегі өзекті мәселені анықтайды; - себебін түсіндіреді; - мәселенің өзектілігіне дәлел келтіреді; - мәселе бойынша қорытындыға келеді;	5
Жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай аннотация нұсқаулық жазады	2	- стильдік ерекшелігін сақтайды; - аннотация талаптарын сақтайды; - құрылымды сақтайды; - жұмысқа өзінің бағасын береді; - мәтіндегі ақпаратты қолданады.	5
Барлық балл:		10

4-ТОҚСАННЫҢЖИЫНТЫҚБАҒАЛАУЫ

4-тоқсанныңжиынтықбағалауынашолу

Ұзақтығы – 40 минут

Тыңдалым – 10 минут

Оқылым – 10 минут

Жазылым – 20 минут

Айтылым сабақтан тыс тексеріледі (әр білім алушыға 3 минут беріледі).

Балл саны – 30

Тапсырмалар түрлері:

КТБ – көп таңдауды қажет ететін сұрақтар

ҚЖ – қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

ТЖ – толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

Тапсырма	Қамтыла тын мақсаттар	Тапсырмаларға сипаттама	Тапсырмалар түрлері	Орын дау уақыты, мин	Балл
1	9.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, ақпараттың шынайылығы мен нақтылығын анықтау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді 2 рет тыңдайды. Мәтінді тыңдау барысында мазмұнды түсінуге бағытталған бірінші тапсырмада үш дұрыс жауапты таңдап алады, ал екінші және төртінші тапсырмаларда оқушы ашық сұрақтарға жауап жазады және бесінші тапсырмада тұжырымдардың шын-жалған екенін анықтайды.	Көп таңдауы бар сұрақтар Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	1	1
2				1	1
3				3	1
4				3	1
5				2	1

6	9.3.6.1 мәтінде көтерілген мәселені ғаламдық мәселелермен байланыстыра отырып сыни тұрғыда баға беру; 9.3.1.1 мәтіндегі ақпараттың өзектілігін анықтау, қорытынды жасау.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар тақырыпқа қатысты 200-250 сөзден тұратын мәтінді оқиды. Бірінші сұрақта оқушы астарлы ойды анықтайды; екінші сұрақта мәтінде көтерілген мәселені ғаламдық тұрғыдан қарастырып, сыни тұрғыдан баға береді. Ал үшінші сұрақта алты тұжырымнан мәтін бойынша сәйкес келетін екі дұрыс қорытындыны анықтайды.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	3	1
7				4	2
				4	2
			Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар	3	2
8

9	9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала жазу; 9.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыраотырып, өз ойын дәлелдеп жазу; 9.4.1.1 мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, аннотация, нұсқаулық жазу; 9.5.2.1 жазба жұмыстарында (себеп бағыныңқы, қимыл-сын бағыныңқы, мақсат бағыныңқы) сабақтас құрмалас сөйлемдерді құрастыру.	Тапсырма жеке орындалады. Оқушылар берілген үш сұрақтың (шағын мақала, аргументативті эссе, нұсқаулық) бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Мұғалім оқушының жазба жұмысында стильді сақтауын, қосымшаларды дұрыс жалғауын, сөйлем соңындағы тыныс белгілерді орынды қолдануын бағалайды. Сондай-ақ бағалауда оқушының себеп бағыныңқы, қимыл-сын бағыныңқы, мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді орынды қолдануы ескеріледі.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	20	10
10	9.2.5.1 сөйлеу барысында түрлі стильде берілген тақырып бойынша қажетті аргументтерді орынды қолдану, диалогте, полилогте сенімді сөйлеу; 9.2.4.1 шығарманың идеясы мен мазмұнына байланысты «автордың ойын» бағалау; 9.2.2.1 коммуникативтік жағдаяттарға байланысты сөйлеу этикеті формаларын дұрыс таңдай білу.	Тапсырма жұпта орындалады. Екі оқушыға бөлімдерге қатысты ортақ тақырып беріледі (тақырып жазылған қағаздар теріс қаратылады). Жұптағы оқушылар берілген тақырып бойынша 6 минут диалогке түседі (әр оқушы диалогте 8-11 сөйлем айтуы керек). Мұғалім оқушының берілген тақырыпты түсініп, соған қатысты жұбына сұрақтар қоюын, сұрақтарға лайық жауап беруін бағалайды. Екі оқушының балы бір-біріне тәуелді емес.	Ауызша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Айтылым сабақтан тыс тексеріле ді, әр білім алушыға 3 минут беріледі	10
	Барлығы			40	30

4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау

Оқушының аты – жөні:-----------------------------------------------------------------------------------

Сыныбы:------------------------------------

Тыңдалым

Транскрипт

Демографиялық даму ұғымына халық санының артуы ғана емес, урбандалу, босқындар проблемасы және ұлттар арасындағы қарым-қатынастар сияқты түрлі мәселелер енеді. Сондықтан ғаламдық демографиялық проблеманы демография, экономика және саясаттың байланыстары тұрғысынан қарастыру қажет. Жер үшін ең үлкен проблема – тез өсіп келе жатқан халық саны. Осы процесті азайту үшін жасалған көптеген әртүрлі әрекеттер іске аспай жатыр. Қазіргі таңда Африка, Азия, Оңтүстік Америка елдерінде «демографиялық жарылыс» орын алуда. Абсолюттік саны бойынша ең үлкен өсімді ірі азиялық елдер – Қытай, Үндістан, Индонезия көрсетіп отыр. Ал ең жоғары өсу жылдамдығы Африка мен Латын Америкасында байқалады.

Демография – халықтың құрылымын, құрамын, динамикасы мен көбеюін зерттейтін ғылым. Экологиялық демография – демографияның жаңа бағыты. Ол адамның мекен ету ортасы мен демографиялық процестердің байланысын зерттейді.

Алайда эпидемиялар мен аштық салдарынан адам саны кеміген жағдайлар да орын алды. Ал ХХ ғасырда адам санының азаюына гигиеналық және медициналық жағдайлардың жақсаруы әсер етті. Оған Шығыс және Оңтүстік Еуропа, Австралия, Жаңа Зеландия, Жапония елдері дәлел.

Қала – табиғи ортадан өзгеше, көптеген параметрлері бойынша экстремальді орта. Қалада өмір сүру адамның денсаулығына, демографиялық жағдайға ықпал етеді. Себебі қалада уақыт жетіспейді, ақпарат көп, дұрыс тамақтанбайды.

1-2. Мәтін бойынша 2 дұрыс жауапты анықтаңыз.

Демография ______________________

A. қаланың табиғи ерекшеліктерін зерттейді.

В. тұрғындардың денсаулықтарын қарастырады.

С. урбандалуды, босқындар мәселесін зерттейді.

D. халықтың құрамын, динамикасын зерттейді.

E. халықтың мәдениетін, тұрмысын қарастырады2 балл

3-4. Сұрақтарға қысқа жауап беріңіз.

Африка, Азия, Оңтүстік Америка елдерінде қазіргі уақытта қандай жағдай туындауда?

1) ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ең үлкен өсімді көрсеткен азиялық елдер қандай?

2) ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2 балл

5. Перифраздалған сөйлемдердің дұрыс («+»)/ бұрысын («-») анықтаңыз.

	Тұжырымды сөйлемдер	«+»/«-»
A	Қалада өмір сүру адам саулығына әсер етеді.
B	Адам санының күрт кемуінен «демографиялық жарылыс» орын алуда.

1 балл

Оқылым

Қазақстанда демалу неге тиімсіз?

Анекдоттан бастайық.

Дубай. Бес жұлдызды қонақ үй. Қазақстаннан келген екі жолдас кездесіп қалады. Бір-бірін жарылқаған кейіпте хал сұрасқан екеудің пысықтау келгені: «Бурабайда демалатын ақшаң болмады ма?..» – дейді...

Бұл анекдоттан біз шындықты ғана көре аламыз. «Бурабайдағы» белгілі қонақ үйлердің бірінде түнеу үшін кемінде 55 мың теңгеге шығындаласыз. Ал Түркиядағы қымбат қонақ үйде 1 күн өткізу үшін 38 мың теңгеңіз болса жеткілікті. Айырмашылықты анық байқап отырған болуыңыз керек.

Жай ғана кіріс туризмінің классикалық есебін шығарайықшы: Бір шетелдік турист елге күніне 100 доллар шамасында кіріс алып келеді. Ішкі туризмнен де пайда айтарлықтай көп және ішкі туризм сыртқыға қарағанда халық үшін тиімді һәм қауіпсіз.

Иә, бұл – екі маңызды артықшылық. Бірақ неге ел тұрғындары өзіміздің Швейцариямыз – Бурабайға, болмаса өзге де көрікті жерлерге бармай, турагенттіктердің табалдырығын тоздырып, Түркия мен Қытайға жолдама алуға асығады? Айтпақшы, Бурабай ел орталығы Астанадан тым алыс жатқан жоқ. Сол себепті курортқа дейін керемет жол тартылған. Бірақ...

Елдегі туристік орындар туралы мағлұматтарды біз алдымен интернеттен іздей бастаймыз. Міне, олқылығымыз да, кемшілігіміз де осы жерден байқалады. Айтыңызшы, отандық демалыс орындары туралы толық әрі сапалы ақпарат беретін сайтты кездестірдіңіз бе?

Сервистік қызмет, қонақ үй бизнесі туризм саласымен тығыз байланыста. Сондықтан олардың проблемалары да бір: қымбат бағаға нашар қызмет көрсету, кәсіби кадрлардың жетіспеушілігі, т.б. Қазақстандық туристік ұйымдар қауымдастығының өкілі Айдар Кенжеғұловтың пікірінше, қызмет көрсету деңгейі ғана төмен емес, бізде туризммен байланысты кәсіпкерлік жұмыстар да дұрыс жолға қойылмаған...

6. Cұраққа қысқа жауап беріңіз.

«Бурабайда демалатын ақшаң болмады ма?» деген әзілдің мағынасын қалай түсінесіз?

________________________________________________________________________________

1 балл

7. Мәтін бойынша шетел мен Қазақстан туризмін салыстырыңыз.

Қазақстан туризмі: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Шетел туризмі:

8. Отандық туризмнің дамуына не кедергі? Мәтін бойынша екі дұрыс жауапты анықтап, қанат белгісін () қойыңыз.

A	білікті мамандардың аздығы
B	ел брендтері дамымаған
C	заңда толық қарастырылмаған
D	Қазақстан жолдары нашар
I	маркетинг жетілдірілмеген
F	сапалы жарнама жоқ

2 балл

Жазылым

Берілген үш сұрақтың қайсысын таңдайтыныңызды көрсетіп, тиісті шаршыға қанат белгісін () қойыңыз. Жазба жұмыстарында себеп, қимыл-сын, мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.

1. Жаһандық мәселе: демография

Сіз география пәні бойынша еліміздің демографиялық жағдайын зерттеп жүрсіз. Осы зерттеуіңіз туралы шағын мақала жазыңыз.

2. Роботтар мен киборгтер әлемі

Оқушылар арасындағы мектепішілік олимпиадада «Сіздің ойыңызша, болашақта адам еңбегін роботтар толықтай алмастыра алады ма?» тақырыбында эссе жазу тапсырылды. Берілген тақырыпта аргументативті эссе жазыңыз.

3. Қазақстандық туризм және экотуризм

Туристік кітапшаға арнап өзіңіз тұратын қала немесе аймақ туралы нұсқаулық мәтінін жазыңыз. Аймақ туралы барынша толық ақпарат беріп, туристерді қызықтыруға тырысыңыз.

10 балл

Айтылым

Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша жұбыңызбен диалогке түсіңіз (8-11 сөйлем).

Ұсынылатын тақырыптар:

1. Демографиялық жарылыс дегеніміз не?

2. Демографияны не себептен жаһандық мәселе дейміз?

3. Роботтар адам өмірін қаншалықты жеңілдетеді?

4. Роботтардың қандай кемшіліктері мен артықшылықтары бар?

5. Экотуризм дегеніміз не? Қазақстанда экотуризмді дамытудың мүмкіндігі бар ма?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10 балл

Балл қою кестесі

Сұрақ	Жауап		Балл	Жалпы балл
6	Қазақстанда/ Бурабайда демалу қымбатқа түседі.		1	5
7	Бурабайда түнеу 55 мың теңге.	Түркияда түнеу 38 мың теңге.	2
8	А, Ғ		2

Тыңдалым

Оқылым

Сұрақ	Жауап	Балл	Жалпы балл
1-2	С D	1 1	5
3-4	(1) «демографиялық жарылыс»/ жоғары өсу жылдамдығы (2) Қытай, Үндістан, Индонезия	1 1
5	А – шын: В – жалған.	1

Жазылым

Балл

Мазмұны мен дұрыс жазылуы

(5 балл)

Тілі (5 балл)

Өте жақсы

Нақты және жүйелі, елеусіз қателері бар.

Жақсы

Көптеген түрлі мысалдар мен сілтемелерді қолданған жауап, қарапайым және кейбір күрделі идеяларды ашады. Жазба жұмысының логикалық дамуы жақсы, аргументтерді қолдануы мен қорытынды жасау қабілеті көрінеді.

Жақсы

Грамматикалық формаларды көбіне сәйкесінше жақсы қолданады. Түрлі лексикалық минимумды қолдануға тырысады, сөздік қоры жеткілікті, стильдік қолданысы дұрыс. Жалпы нақты, елеусіз қателері ақпарат беруге кедергі келтірмейді.

Қанағаттанарлық

Жауапта бірнеше мысалдар келтірілген, бірақ барлық жағдайда негізді емес, қарапайым идеяларды ашқанымен, суреттеуі аз. Жазба жұмысы дұрыс жазылған, бірақ

кей кезде аргументтері логикалық жағынан дамытылмаған.

Қанағаттанарлық

Төмен

Негізгі тақырыпты ашуға тырысады, бірақ көптеген қателер мен сәйкессіздіктер бар, тек қарапайым идеяларды ашады. Жазба жұмысының құрылымы шектеулі, аргументтері дамымаған.

Төмен

Сөздік қоры шектеулі, жай сөйлемдерді қолданады, қайталаулар көп, сөздік қоры мен стильдік қолданысы жеткіліксіз. Орфография мен негізгі грамматикалық формалар қате қолданылған, мағынасы кейде түсініксіз.

Өте төмен

Жауап жоқ.

Айтылым

Балл	Негізгі ойды ашуы (5 балл)	Сөз қолданысы (5 балл)
5	Күрделі идеялар мен тұжырымдамаларды өте жақсы түсіндіреді және ашады. Өз көзқарасын жүйелі және нақты дәлелдермен көрсетеді. Қажетті ақпаратқа дұрыс талдау жасайды және бағалайды.	Жауабы нақты және орынды. Кездейсоқ немесе кішігірім қателер кездеседі. Кішігірім қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
4	Қүрделі идеялар мен тұжырымдамаларды нақты тауып ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын көбіне жақсы дәлелдермен келтіреді. Қажетті ақпаратты жалпы алғанда талдайды және бағалайды.	Жауабы көбіне нақты, тіл қолданысында кездейсоқ қателіктер кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
3	Қарапайым идеяларды ашады және түсіндіреді. Өз көзқарасын дәлелдеуге негіз шамалы. Қажетті ақпаратты талдау мен бағалауы қанағатсыз.	Жауабы нақты, тіл қолданысында қателер кетіреді. Жалпы қателер түсінуге кедергі келтірмейді.
2	Қарапайым ойларды түсіндіреді, негізгі ойды ашуы шектеулі. Өз көзқарасын бірнеше дәлелмен немесе дәлелсіз жеткізеді. Қажетті ақпаратты талдауға және бағалауға тырысады, бірақ көбіне сәтсіз.	Қарапайым сөз қолданысында анық қателіктер кетіреді. Қателіктер түсінуге біршама кедергі келтіреді.
1	Өте аз ой жеткізеді, түсініксіз немесе негізгі ойлар ашылмаған. Тек негізгі ақпаратты береді. Көбіне ақпарат қажетсіз.	Жиі қате кетіреді. Қателер түсінуге кедергі келтіреді.
0	Идеясын, ойын жеткізе алмайды.	Сөз қолданысы сәйкес емес.

Айтылым: Азат елдің ар-намысы – АТА ЗАҢ өлеңін жатқа айту

Жариялаған:

Кемелбекова Г

16 Ақпан 2025

Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!

Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.

Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы

Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!

Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!

Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Қазақ тілі Т2 9- сынып 1,2,3,4-тоқсан Сор№1,2 и СОЧ

Ұрлық

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау

Оқылым. Бала мен компьютер

Тыңдалым

Оқылым

Жазылым

Айтылым

3-тоқсан

№1.«ЭКСПО-2017» – Қазақстанның белесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

3-тоқсан№2. «Биотехнология жаңалықтары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

4-тоқсан№1.«Жаһандық мәселе: демография» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру