Қазақстанда жасөспірімдер арасындағы суицид
Қазіргі таңда кәмілетке толмағандар мен жасөспірімдер арасындағы суицидтік таралу деңгейі
туралы не білеміз? Елімізде бұл мәселе қаншалықты өзекті және оның қандай себептері бар?
Әлем бойынша соңғы 50 жылда 60% суицид жасаулаушылардың жасы 50-ге жетпейді.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша Қазақстан суицид саны
бойынша 12 орында. Бұл статистика қазақстандық қоғамның осы мәселені шешуге деген
қажеттілігін көрсетеді. 5-14 жастар арасындағы суицид бойынша еліміз қауіпті 5-тікке кіреді,
ал 15-29 жас арасындағы суицид бойынша 10 мемлекет ішіне кіреміз. Неліктен сонша жас
балалар, мектеп оқушылары өмір көрмей өзіне қол жұмсауға барады? 2012 жылы балалар
суициді-211 жағдайды құрады. 2021 жылдың қорытындылары бойынша 18,3%-ды құрады,
алайда 2022 жылдың басында 13,2%-ға төмендеді.
Суицидтің негізгі себептері ретінде психикалық күйзеліс, депрессия, әлеуметтік оқшаулану,
буллинг және ата-анамен байланыс.
Ауыр әлеуметтік жағдай. Бала өзін құрдастарынан кем санауы, өз өзін іштей қорлау және ұялу.
Отбасының әлеуметтік тұрғыда төмен деңгейде болуы немесе отбасының толық болмауы
баланың құрдастары арасында өзін сенімсіз сезінуіне әкеледі. Шектеулі мүмкідіктері бар
балалардың өзіне қол жұмсау қауіпі жоғары.
Депрессиядан шыға алмаудың әсеріненде жасөспірімдердің өзіне қол жұмсау жағдайлары
болды. Депрессияның негізгі себептеріне жұбымен айырылысуы, ҰБТ, отбасылық кикілжін,
достарымен қарым-қатынастын бұзылуы және “ешкім мені түсүнгісі келмейді” , деп ойлау.
Ата-анасымен қарым-қатынас немесе отбасылық кикілжің. Өтпелі жаста көп балада атаанасымен түсініспеушіліктер болып тұрады. Себебі бала өсіп , ойы өзгеріп,көптеген
түсініспеушілік пайда болады. Соның салдарынан бала осылайша мәселелерден арыла аламын
деп ойлайды.
Ата-аналардың бөлек тұруы немесе ажырасуы. Психологтар балада проблема болса,атаанамен жұмысты бастауды жөн көреді. Оның себебі-бала отбасындағы болып жатқар мәселені
қатты қабылдауында. Зерттеулер бойынша еліміздегі кейбір жеткіншектер 5-15 жас
аралығындағы балалар ата-анасының некесі кемінде 3 рет ауысқанын көрген. Негізінде
балалар отбасындағы жанжалдын нәтежиесінде өзіне қол жұмсауға дейін барғаны туралы жиі
айтты. Бұндай балаларда психикалық ауру белгілерінің дамуы жоғары.
Мектепте мұғалім тарапынан қысым және сыныптастарынан буллинг. Бұның себебі баланың
құрдастарымен тіл табыса алмауы немесе тұйық болуы. Мұғалімнің баланы сабақ нашарлау
себебібен кемсітуі, баланының сыныптастарынан физикалық қысым көруі.Ең қатал адамдар, ол
- балалар, деп жәй айтпаған. Соның салдарынан кейбір жасөспірімдердің психикасы шыдамай,
күйзеліске ұшырайды. Бұның әсерінен мектеп оқушысы жалғыз шешім суицид деп ойлайды.
Әр-түрлі психикалық немесе физикалық аурулардың болуы. Бала өзін ата-анасына немесе
заңды өкілдеріне ауыр жүкпін деп ойлауы. “Мен кетсем барлық проблемалар шешіледі” деген
ойлардың туылуы. Бұл көрсеткіштерді азайту үшін арнайы мекемелер ашу керек. Адам өзіне
қол жұмсауға дейін жетсе, оған шұғыл түрде көмек керек деген сөз. Алдымен психикалық
тұрғыда көп жұмыс атқару қажет. Суицидтің көбісі мектеп оқушыларының арасында болғаны
үшін, мектептерде тренинг өткізген жөн.Сонымен қатар жасөспірімдерді анонимді түрде
қолдау желілерін ашу. Ата-анамен баланың арасындағы қарым-қатынасты дұрыстау.
Сондықтан баладағы алғашқы дабыл белгілерін байқаған ата-ана мен мұғалім,ауруды
жасырмай, дер кезінде психикалық орталықтардың көмегіне жүгінгені дұрыс. Қазақстанда
жасөспірімдер арасындағы суицид