2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Қазіргі таңдағы адам трафигінің мәселесі

Материал туралы қысқаша түсінік

ғылыми жұмыстануға

Нугманова Гулдана Максимовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

18 Қараша 2018

451

0 рет жүктелген

Адам және қоғам Ғылыми жұмыстар 10 сынып

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Қазiргi таңдағы Қазақстандағы адам трафигiнiң кейбiр құқықтық мәселелерi

«ЖББ Қ.Мырзалиев атындағы орта мектеп» КММ

Тарих және құқық пәнінің мұғалімі, заң ғылымдарының магистрі

Нугманова Гулдана Максимовна

Сан-ғасырлар бойы аңсаған ата-бабаларымыздың шыңды армандары, мiне бүгiн орындалуда. Қазақстан өз тәуелсiздiгiне жетiп, жеке шаңырағын жылдан-жылға бекем ұстауда. Қазақ елi халықаралық сахнада өз орнын тауып, жылдан-жылға беделi асуда. Алайда бұл жолда бiзге кедергi болып тұрған, қауiп қатер төндiрiп отырған проблемалар, өкiнiшке орай жеткiлiктi болып отыр. Қанатын жаңадан жайып келе жатқан Қазақстан үшiн ондай мәселелердi дер кезiнде шешу ауадай қажет деп ойлаймыз. Сондай мәселелердiң бiрi – адам трафигi, яғни, адам саудасы болып отыр.Адам трафигi, яғни, адам саудасы қазiргi кезде әлемнiң көптеген елдерiнiң тiзе қоса отырып күресетiн мәселелерiнiң қатарына көтерiлуде. Адам саудасы шын мәнiнде өңi аударылған ежелгi дәуiрдегi құлдықтың көрiнiсi. Сондықтан да адам трафигi қазiргi XXI ғасырдың белесiнде адамзат қауымдастығы үшiн белгiлi ұлттық сезiмдердi тудыратын құбылыс болып отыр.Шынына келгенде, бұл мәселенiң ұлттық және мемлекеттiк қауiпсiздiкке тiкелей қатысы барын атап өту қажет. Аталған мәселе тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар әлемнiң көптеген мемлекеттерiн шарпып отыр. Егер бiз, өз тәуелсiздiгiмiздi, мемлекеттiгiмiздi сақтаймыз десек, аталған мәселелердi ушықтырмай дер кезiнде шешуiмiз қажет. Бұл тұста елiмiздiң Президентi, Н.Ә. Назарбаевтың сөзiнен үзiндi келтiрсек: «Адамзат дамуының бүкiл тарихи тәжiрибесi мемлекттiң алға басуы және тұрақты өсуi жүзеге асырылатын қажеттi шарттардың бастауында оның қауiпсiздiгi мен мемлекеттiлiгiнiң сақталуы тұрғанына куә. Бостандық пен тәуелсiздiктi жеңiп алу жеткiлiксiз, оны табанды түрде қорғап, нығайтып, ұрпақтарға қалдыру қажет. Бiздiң ұрпақ еңсере алмай, өздерiне қалдырған ауыртпалықтар, қиыншылықтар мен проблемалар үшiн болашақ ұрпақ кешiрер. Егер бiз өз мемлекеттiлiгiмiзден айырылып, егемендiгiмiздiң стратегиялық негiздерiн, өз жерлерiмiз бен ресурстарымызды қолымыздан шығарып алсақ, бiзге кешiрiм жоқ. Әрине, болашақты бағамдаудың мұндай қисыны кез - келген iшкi және сыртқы жағдайларда ұзақ мерзiмдi кезеңге арналған. Қазақстан саясатының стратегиялық бағыты үшiн уақыты жағынан үздiксiз болуы керек. Бұл Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi дамуының бiрiншi стратегиялық басымдығы болуға тиiс» [1, 15 б].Адам саудасы мәселесi - қазiргi таңда қоғамдағы терiс құбылыстардың бiрiне айналуда, бұл мәселе бiрiншi рет XX-ғасырдың басында құқық қорғаушылардың тарапынан көтерiлген болатын. Сол кезде континенталды Еуропа мемлекеттерiнде жезөкшелiкпен айналысуға мәжбүр етiлген Ұлыбританиядан шыққан әйелдерге ерекше мән берiлген едi. Сол тұста «ақ құлдық» терминi пайда бола бастады және ол кешiкпей адам саудасы түсiнiгiмен ұштасуға ұласты.Сол сәттен берi адам саудасының феноменi тұрақты талдаулар мен әр түрлi пiкiрталастарға ұшырауда. Бiрақ, бұл тұста айта кететiн жайт, көптеген осы мәселеге арналған мақалалар мен құжаттарда «адам саудасы» түсiнiгi «әйел саудасымен» шектелуде [2,1 б]. «Трафик» терминi бұрынғы кеңестiк мемлекет тұрғындары үшiн де үйреншiктi құбылысқа айнала бастады. Өзiнiң мәнi бойынша адам трафигi – құл саудасына жақынырақ келедi. Және бұл құбылыстың құрбандары болып негiзiнен әйелдер мен жас өспiрiмдер табылуда. Бүгiнгi таңда әлемде бұл мәселенiң өзектiлiгi күннен күнге артуда десек артық айтпаған болар едiк. Бұл бүгiнгi таңдағы құлдықтың жаңа нысанына айналуда.Өркениеттi XXI-ғасырда кезiгiп отырған бұл мәселенiң түп төркiнi тереңде. Себебi, адамды адамның қанауы, оны өз игiлiктерiне пайдалануы әлемдегi алғашқы мемлекеттiк құрылымдардың пайда болуымен тығыз байланысты. Қоғамның әрбiр дамуы тарихында адамды адамның қанау нысаны, механизмi өзгерiп отырады. Ертеректе ол құлдық нысанда көрiнiс тауып, оны мемлекет тарапынан қолдап, қанаушы таптың мүддесiн ескерiп отырса, ал XX -ғасырдың басынан бастап мемлекеттiң мәнi өзгерiп, адам құқықтары мен бостандықтарына мемлекет тарапынан кепiлдiк берiлiп, адамды адамның қанауы сияқты келеңсiз құбылыстарға шектеу қойыла бастады. Бұдан былайғы уақытта мемлекет жеке-жеке күреспей, бүкiл әлемдiк қауымдастық болып бiрiгiп адам құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын халықаралық ұйымдар мен халықаралық құқықтық құжаттар дүниеге келе бастады.Бүгiнгi таңда Қазақстанда адам трафигiне, адам саудасына қарсы күрес жүргiзетiн құқықтық механизм қалыптасып келе жатыр. Атап айтатын болсақ Қазақстан бүкiл әлемдiк өркениет таныған адам құқықтары мен бостандықтары, оның iшiнде адамды құлдыққа салу, мәжбүрлi еңбек ету, адам трафигiне қатысты бiрнеше халықаралық құжаттарды таныды және бекiттi.1995 жылы 30 тамызда қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының 1 бабына сәйкес: «Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмiрi, құқықтыры мен бостандықтары» [3]. Мемлекет әрбiр өз азаматы үшiн, өз территориясында немесе шетелде жүруiне қарамастан жауапты, әрi кепiл бола бiлуi тиiс.Конституцияда көрiнiс тапқан бұл нормаларды жүзеге асыру мақсатында көптеген шаралар жүзеге асырылуда. Оған мысал ретiнде, Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасында: «Қазақстан Республикасының Конституциясында жария етiлген, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының басымдығы, құқықтың үстемдiгi, бiртұтас мемлекеттiк билiктiң тармақтарға бөлiнуi және олардың тежемелiк әрi тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы келiсе қызмет iстеуi принциптерiне негiзделген демократиялық, құқықтық, зайырлы және әлеуметтiк мемлекет құру бағытының заңнамада дәйектi түрде iске асырылуын қамтамассыз ету керек.Адам саудасымен күресетiн Қазақстан бекiткен бiрнеше халықаралық шарттар мен келiсiмдер бар. Олардың iшiнде Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы 10 желтоқсан 1948 жылы қабылдаған «Адам құқықтарының жалпы декларациясын» атап өтуге болады].XXI-ғасырдағы құлдықтың анықтамасын «Құлдыққа қатысты Конвенция» (Женева, 25 қыркүйек 1926 жыл) атты халықаралық құқықтық құжатта баянды еткен: «Конвенцияның мақсаттарында:

Құлдық дегеніміз меншік құқығының атрибуттары немесе олардың кейбіреуі қолданылатын адамның жай-күйі мен жағдайы;

Еріксіздерді сатуға кез-келген басқыншылық актісі, иемдену немесе адамды құлдыққа сату мақсатында өткізу; еріксіздерді сату немесе айырбастау мақсатында кез-келген иемдену актілері; сату не айырбастау мақсатында алынған еріксізді сату немесе айырбастау жолымен кез-келген өткізу актілері, яғни еріксіздерді саудаға салу және тасымалдаудың басқа да кез-келген актісі жатады деп түсініледі» [4, 177 б].

Бүгiнгi таңдағы Қазақстандағы орын алып отырған келеңсiз құбылыс – адам трафигi осы аталған нормаға сай келетiн сияқты. Себебi, адамды саудаға салу меншiк құқығының белгiлi бiр атрибуттарын пайдалана отырып iске асырылатын әрекет. Адам саудасына қатысты түсiнiк Қазақстан Республикасы мақұлдаған «Бала саудасы, бала жезөкшелiгi және бала порнографиясына қатысты бала құқықтары жөнiндегi Конвенцияға қосымша хаттама» атты халықаралық конвенцияның 2 бабында сараланған [5, 1 б].Қазақстан бүгiнгi таңда тiрi тауарлардың көзiне және алып өту пунктiне айналып отыр. Сонымен қатар, ол әрi соңғы жеткiзiлiм орны сипатында көрiнiс беруде. Мұнымен қоса, мемлекет iшiнде заңсыз адам саудасымен айналысу оқиғалары да тiркелiп отыр. Қазақстаннан әйелдер мен қыздарды Бiрiккен Араб Әмiрлiгiне (БАӘ), Грецияға, Түркияға, Израйльге, Оңтүстiк Кореяға сатып жiберу оқиғалары орын алуда. Мәлiметтерге сәйкес, Қазақстан арқылы Қырғыз елiнен аталған мемлекеттерге әйелдер жеткiзiлiп берiлген. Қырғызстаннан жұмысшыларды (ерлер мен әйелдер) Алматы облысына (тiкелей Қырғыз-Қазақстан шекарасы арқылы) темекi плантациясында жұмыс iстеу мақсатында заңсыз алып өту фактiлерi тiркелген [6]. Қазақстанда бұл келеңсiз мәселемен күресудегi ең тиiмдi қадамдардың бiрi, әрекет етiп отырған Қылмыстық кодексiмiзге адам трафигiмен айналысқаны үшiн жазаның белгiленуi деп ойлаймыз. Сол себептi де, барлық мемлекеттер осы мәселемен күресудiң ортақ жүйесiн қалыптастырып, әсiресе мәлiмет алмасу, осы салада қарсы күресте жиналған тәжiрибелермен алмасу секiлдi iс-шаралар, сонымен қатар семинарлар, конференциялар секiлдi әр түрлi, тиiмдi жиындарды жиiрек ұйымдастырып тұру қажет деп ойлаймын.Сонымен қатар елiмiздегi адам саудасымен күресу мәселесiнде белгiлi дәрежедегi нәтижелерге жетемiз десек, төмендегiдей шараларды жүзеге асыруымыз қажет:бiрiншiден, Қазақстандағы адам саудасының негiзгi себептерiн және оның кең етек жайып дамуына әсер еткен фактiлердi айқындау үшiн әр түрлi бағыттағы жүйелi түрдегi ғылыми зерделеудi тереңдету қажет;екiншiден, елiмiздегi адам саудасының әрбiр қырымен арнайы айналысатын ғылыми зерттеу бөлiмдерiн құру керек;үшiншiден, адам саудасымен күресу үшiн құқықтық нормативтiк базаны жетiлдiру үшiн ұсыныстар т.б. жүйелеп жетiлдiрiлуi тиiс;төртiншiден, Қазақстан Республикасындағы Iшкi Iстер органдарының құрамында адам саудасымен күресуге байланысты арнайы бөлiмдер мен бөлiмшелер құрылғаны жөн;бесiншiден, Елiмiздегi адам саудасының есебiн және оған байланысты қарсы жүргiзiлiп жатқан шаралардың сандық көрсеткiштерiн есепке алып отыратын, мемлекеттiк органдар жүйесiнде арнайы бөлiм құрған орынды;алтыншыдан, Қазақстан Республикасындағы адам саудасымен күресуге қатысты арнайы заң қабылдап, оның орындалуын қатаң бақылауға алу керек.Бұл аталған iс-шаралардың барлығы қазiргi кезде кезек күттiрмей атқарылатын шаралардың қатарына жатады. Сонымен қатар елiмiздегi адам саудасымен күресу Қазақстанның ұзақ дамуының стратегиялық басымдықтарының бiр бағытын құрайды.

Әдебиеттер тізімі:

Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030: Барлық Қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының артуы. – Алматы: Þрист, 2003. – 131 б.

Торговля людьми как явление // База данных Международный женский правозащитный центр Ла Страда-Украина

/http://www.lastrada.kiev.ua/tp.

. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1996 жылғы N 4, 217-құжат (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң басылымы) 10.03.2017ж.

Факультативный протокол к Конвенции о правах ребенка, касающийся торговли детьми, детской проституции и детской порнографии. – Нью-Йорк, 2000. – 15 с.

Права человека / Сборник международных документов. – М.: Þрид. лит., 1998. – 608 с.

Доклад о соблюдении прав человека в Казахстане в 2001г. // Государственный департамент США. // .

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!