|
Ұжымдық
жұмыс
Жаңа тақырыптың
түсіндірілуі
|
Бірлескен жұмыс
(1, 2 тапсырма)
Тапсырманы ұсыну және дұрыс
жауапты ұсыну арқылы үйрету
|
Жеке
жұмыс
Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз
бетімен орындауы
|
|
1 минут
00:00 –
01:00
|
Ұйымдастыру
|
Сәлеметсіңдер ме?
Көне түркі жазбалары және қазақ жазуы тақырыбын
жалғастырамыз.
Сабағымыздың тақырыбы:
Бүгінгі
сабақта:
Сенің
білетінің:
•
Араб және латын
графикасына негізделген қазақ
жазуы
Сенің
меңгеретінің:
• Мәтіннің баяндау желісін
сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация)
жазу
|
|
|
|
Презентация Слайд 1, 2
Слайд
3
|
|
7-8 минут
|
Жаңа
сабақ
|
1-тапсырма
 
 
(1-суретте көне түркі
жазуы, 2-суретте араб жазуы, 3- суретте латын жазуы,
4- орыс графикасына негізделген қазақ
жазуы)
2-тапсырма. Мәтінді тыңда. Сұрақтарға жауап
бер.
-
Қазақ жазуын орыс
графикасына негізделген жаңа әліпбиге көшіру туралы заң қашан
шықты?
-
Қазақ әліпбиінің
орыс графикасына негізделген жаңа жобасын кім
жасады?
-
Жаңа әліпбиде орыс
әліпбиінің неше әрпі бар?
Дескриптор:
-
Аудио мәтінді
тыңдайды
-
Сұрақтарға жауап
береді
Өзіңді
тексер!
|
Қазақ жазуын орыс графикасына
негізделген жаңа әліпбиге көшіру туралы заң қашан
шықты?
|
Заң 1940 ж. 5 қарашада
шықты.
|
|
Қазақ әліпбиінің орыс
графикасына негізделген жаңа жобасын кім
жасады?
|
Ғалым Сәрсен Аманжолов
жасады.
|
|
Жаңа әліпбиде орыс әліпбиінің
неше әрпі бар?
|
32 әріп
бар.
|
|
Жаңа тақырыпты меңгеру
|
|
|
Слайд 4
Слайд 5
Слайд 6
|
|
8 минут
|
Тәжірибе
|
3-тапсырма.
Мәтінді түсініп оқы.
Мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған
ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация)
жаз.
Жинақы мәтін құрастыру
жолдары:
-
мәтінді мұқият оқу және негізгі, қосымша ақпараттарды
анықтау; қосымша ақпараттарды сызып
тастау;
-
негізгі ойды білдіретін тірек сөздерді, сөйлемдерді
белгілеу;
-
автор ойын, баяндау желісін сақтай отырып, мәтіндегі
негізгі ойды ықшамдау;
-
мәтін түпнұсқасының сілтемесін көрсету. Мысалы:
Ә.Жүнісбековтің пікірінше ..., Мақалада «.....» берілген,
т.б;
-
алынған ақпаратты барынша қысқа беру үшін лексикалық,
грамматикалық бірліктерді дұрыс таңдау білу.
Мысалы:
қайталауларды жалпылауыш сөздермен алмастыру; сөздерді
синонимдермен алмастыру; бірнеше жай сөйлемді бір құрмалас сөйлемге
немесе құрмалас сөйлемдерді жай сөйлемдерге
айналдыру.
|
Түпнұсқа
мәтін
|
Жинақы
мәтін
|
|
Ешқандай
талдау-сараптаусыз, дау-дамайсыз 1940 жылы мемлекеттік тілдік
саясаттың және мемлекеттік тәртіптік күштердің ықпалымен латынша
қазақ жазуы кирилл әліпбиіне көшірілді. Сөйтіп, қазақ жазуы
тарихында Ахмет Байтұрсынұлының зор еңбегінен алғаш рет
құрастырылған қазақтың арабша төл әліпбиі де, он шақты жыл
қолданыста болған латынша қазақ әліпбиі де
жойылды.
Дыбыстық жүйесі
бір-біріне ұқсамайтын, грамматикалық құрылымы сәйкес келмейтін
тілдерге (қазақ, орыс) ортақ ереже шығару әрекеті емле ережелерін
ескертулерге толтырып жіберді. Сондықтан бұл қиындықтан шығудың
жолын көрсетпек болып, қазақ ғалымдары арнайы ғылыми еңбектер
дайындады.
Бірақ ондай ғалымдармен
келіспеушілер де болды. Мысалы Ә.Жүнісбеков былай деп жазады: «Тіл
туыстығы мен тіл ұқсастығы жоқ орыс тілінің дыбыстары, біріншіден,
қазақ тілінің дыбыс санын бірден көбейтіп жіберді. Екіншіден,
үндесім үлгісі келіспейтін кірме сөздер көбейіп кетті. Үшіншіден,
қазақ жазуының емле ережелерін күрделендіріп
жіберді».
|
|
Өзіңді тексер!
1940 жылы арабша
және латынша қазақ жазуы жойылып, орына кирилл әліпбиі
келді.
Қазақ ғалымдары
қазақ және орыс емле ережелеріне арналған ғылыми еңбектер
дайындады.
Ә.Жүнісбековтің
пікірінше, 1) қазақ тілінің дыбыстары көбейді, 2) кірме сөздер
көбейді, 3) емле ережелері
күрделенді.
Дескриптор:
|
Жаңа тақырыпты тәжірибе арқылы
меңгеру
|
|
Бағалау дескрипторларын
ұсыну
|
Слайд 7, 8
Слайд 9
Слайд 10
|
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
